1. ÑÀÌÐÛÍ ßÑÀÍ ×ÈÌÝÃËÝË
2-р цэцэрлэг Г.Мөнхцэцэг

2. Ñàìðûí ÿñààð ÷èìýãëýë
õèéõ òóõàé
• Ãðåê ñàìàð áóþó õóøãà , îðåõ çýðýã ñàìàð íü
ìàíàé îðîíä õóäàëäàà íàéìààãààð èðäýã ñàìðóóä
þì. Ãðåê ñàìàð íü çóóâàí äóãóé öàéâàð , áàðààí
ºíãºòýé àðçãàð ãàäàðãóóòàé
áàéäàã.Ñàìðóóäààñ õàìãèéí òîì íü þì. Õóøãàíû ÿñ
íü õàòóó ìàòåðèàë þì.
• Ãðåê ñàìàð õóøãà íü ýð, ýì ãýñýí õî¸ð òºðºë
áàéäàã. Ýð íü õàð áàðààí ºíãºòýé, àðçãàð, ýì íü
öàéâàð øàðãàë, ÿñ íü õºíäèé èõòýé áàéäàã.
×èìýãëýëä èõýâ÷ëýí ýð ÿñûã ñîíãîäîã. Àìüòíû
áèå, õºíäèé ç¿éëèéã ä¿ðñëýõýä ýì õóøãàíû ÿñûã
àøèãëàæ áîëíî.

3. Ñàìðûí ÿñààð ÷èìýãëýë
õèéõ òóõàé
• Õàëóóí îðîíä óðãàäàã îðåõ ñàìàð íü
õóøãàíààñ àðàé æèæèã Ẻðºíõèé
õýëáýðòýé ãàäàðãóó íü òîëèãîð áîð ñààðàë
ºíãºòýé . Á¿õ òºðëèéí ÷èìýãëýëä õýðýãëýæ
áîëíî.
• Ìàíàé îðîíä ýëáýã óðãàäàã õóø ìîäíû ñàìàð íü
õýìæýýãýýð ýäãýýð ñàìðààñ æèæèã ãîíçãîé
çóéâàí äóãóé õýëáýðòýé ó÷èð îëîí
õýëáýðýýð öºìæ îëîí òºðëèéí ÷èìýãëýëä
àøèãëàõ áîëîìæòîé .

4. Ñàìðûí ÿñààð ÷èìýãëýë
õèéõ òóõàé
• Õóøãàíû ÿñ, îðåõ ñàìðûí ÿñ, õóø ìîäíû ñàìðûí
ÿñàí ÷èìýãëýë íü èõ ºâºðìºö ¿çýìæòýé
áîëäîã.
• Õè÷ýýë äóãóéëàíãèéí ¿åä õ¿¿õäýä áýëòãýí
ºã÷ áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí óðëàí á¿òýýõ
÷àäâàð, ñîíèðõîëûã õàðãàëçàí òºðºë á¿ðèéí
á¿òýýë õèéëãýæ áîëíî.
• Ýð õóøãàíû ÿñûã õºðººäºæ õàíûí ÷èìýãëýëèéí
õ¿ðýý õèéõýä àøèãëàíà. Ýì õóøãàíû ÿñûã
á¿òýí, òîìîîð íü ÿíç á¿ðèéí àìüòàí, óñàí çàâü
õèéäýã.

5. Ñàìðûí ÿñààð ÷èìýãëýë
õèéõ òóõàé
• ̺í áàðèìëûí øàâðààð òºðºë á¿ðèéí
àìüòàí, áè÷èã õýðãèéí ñàâ, õèéæ õóø
ìîäíû ñàìðûí ÿñûã óðä õîéò
õýñýã, ãîíçãîéãîîð íü áýëòãýí øèãòãýæ
÷èìýãëýí áýëýã äóðñãàëûí ç¿éë õèéõýýñ
ãàäíà ¿ðòýñ òàðàãàí öàâóóã çóóð÷ ÿíç
á¿ðèéí õýëáýðò îðóóëàí äýýðõ ñàìðûí
ÿñûã øèãòãýí õàòààæ ãóàøààð ºí㺠ÿëãàí
áóäàæ ¿ç¿¿ëýí , á¿òýýë õèéæ áîëäîã.

6. 1.Ñ¿ðëýã õàäàí öîõèî
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Õóøãàíû ÿñàí ÷èìýãëýë õèéõ äàðààëàë
ßñàà ñîíãîõ
Óãààõ /óñàíä õèéæ òàâèíà/
Õºðººäºõ ,
Õóâààõ ÿëãàõ
Áóöàëãàõ /Âîêòîé óñàíä 10-15 ìèíóò áóöàëãàõ/
Öýâýð óñàíä óãààõ
Õàòààõ
ªðºìäºõ, øºâ㺺ð òýìäýãëýõ
Íààõ /ìîìåíò/
•
Õàíûí ÷èìýãëýëèéí õ¿ðýýíä
àøèãëàõ áîë:
Áýëòãýñýí ôàíåð õàâòàíã õýìæýýíä íü
òîõèðóóëàí õºðººäíº.
Õºðººäñºí ÿñàà èæèë õýìæýýòýéãýýð íü ÿëãàí
ºðæ áàéðëóóëíà.
Õàâòàíã 2-3 äàìæëàãààð ç¿ëã¿¿ðäýí ºíãºë㺺
õèéíý.
•
•
•
Ýíý ÷èìýãëýëèéí õ¿ðýýã Ãðåê ñàìðûí
ÿñûã õºðººäºæ äîòîðõè ÷èìýãëýëèéã
õàð ìîäíû õîëòñîîð õèéâ.

7. Ñ¿ðëýã õàäàí öîõèî
•
Àðãà÷ëàë 1.
•
•
Ñýäýâ: “Ñ¿ðëýã õàäàí öîõèî” /Õàíûí
÷èìýãëýë/
Àøèãëàõ ìàòåðèàë:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Ãðåê ñàìðûí ÿñ
Õàâòàí ôàíåð
Õîëòîñ
Ãóàø
Öàâóó /ìîìåíò/
Äåñõè
Òºìðèéí õºðºº3 òºðºë
Ç¿ëã¿¿ð 3 òºðºë
Ëàê
Ñîéç
Àë÷óóð ,óñ
•
•
Àðãà÷ëàë 2.
Õ¿ðýýíèé ÷èìýãëýëä ýð õóøãàíû ÿñ
çîõèìæòîé.
•
Äèñêèéíä õàâ÷èí òºìðèéí õºðººãººð íèìãýí
çóçààíûã òîõèðóóëàí õºðººäíº.
•
Äàðàà íü âîêòîé óñàíä 20-25 ìèíóò
áóöàëãàæ ãàðãààä ñîéçäîæ öýâýð óñàíä
óãààæ õàòààíà.
×èìýãëýë õèéõ õàâòàíã ñîíãîæ õýìæèæ
áýëòãýíý.
2-3 äàìæëàãààð ç¿ëã¿¿ðäýæ ºíãºëíº.
•
ªíãºëñºí õàâòàí äýýð õóøãàíû ÿñàà 2 ýãíýýãýýð
çàõààð íü òààðóóëàí õýìæýýã íü òîõèðóóëàí ñîíãîæ
ºðíº. Äàðàà íü öàâóóã ò¿ðõýæ ýõíýýñ íü 2 ýãíýý
íààæ ýõýëíý.
•
Ýõíèé äýâñãýð õî¸ð ýãíýýã íààñíû äàðàà íóðóó
áóþó 3 äàõü ýãíýýã äàâõàðëàí 2 ýãíýý ãîëä
òààðóóëàí íààíà. Äàðàà íü äîòîîä ÷èìýãëýëèéã õàð
ìîäíû õîëòñûã öýâýðëýí õèéñýí ç¿éëýý á¿òýýãýýä
ãîëä íü áàéðëóóëíà. Õàìãèéí ñ¿¿ëä ºíãºë㺺íèé
ëàêûã 2-3 äàâõàð áóäàæ ºãíº.

8. 2. Áÿöõàí äýãäýýõèé
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ìîíãîë îðíû áàéãàëèéí áàÿëàã áîëîõ õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñààð
äàãíàæ õèéñýí á¿òýýë þì.
·
·
·
·
·
·
·
Àøèãëàõ ìàòåðèàë:
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
Ç¿ëã¿¿ð 3-í òºðºë
Ôàíåð, õàâòàí
Öàâóó /ìîìåíò/
Ëàê
Ãðåê ýì õóøãàíû ÿñ
Àë÷óóð, óñ
Àðãà÷ëàë
Ñàìðûí ÿñûã âîêòîé óñàíä áóöàëãàæ õàòààíà.
ßñûã ñàìðûí òîëãîé õýñýã ñ¿¿ë õýñãýýð 2 õýñýã ÿëãàæ
àíãèëíà.
Õ¿ðýý ÷èìýãëýëä ñàìðûí ÿñíû òîëãîé áóþó îðîéí õýñýã ÿñûã
ñîíãîæ ÿëãàíà.
ßëãàñàí ÿñàà ç¿ëã¿¿ðäýæ õàâòàíä íààæ áîëîõîîð èðìýãèéã
òýãøèëíý.
Áýëòãýæ ç¿ëã¿¿ðäñýí õàâòàí äýýð ÿñûã íààæ òîãòîîíî.
Äîòîð ÷èìýãëýë òàõèà äýãäýýõýéí áèåèéã ýì õóøãàíû ÿñààð
á¿òýýæ áóñàä ÷èìýãëýëèéã æèæèã ñàìðûí ÿñààð õèéæ
ºãíº.
Õàìãèéí ñ¿¿ëä ëàêààð 2-3 óäàà áóäàæ ºíãºëíº.

9. 3. Õîðõîé øàâæ
•
Ýíý õàíûí ÷èìýãëýëèéã õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñààð õèéæ
õîëòîñîîð ÷èìýâ. Ñóðãàëò õ¿ì¿¿æëèéí àæèëä
õýðýãëýæ áîëíî. ̺í ÷èìýãëýëèéí çîðèóëàëòààð
õýðýãëýæ áîëíî.
Àøèãëàõ ìàòåðèàë:
·
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
·
Ôàíåð, õàâòàí
·
Õîëòîñ /õàð ìîäíû/
·
Ýì õóøãàíû ÿñ
·
Õàð ìîäíû áîðãîöîé
·
Öàâóó /ìîìåíò/
·
Ëàê
·
Ǻºëºí ÷èõðèéí ñóóðü áóþó ìåðçèâòðü
·
Ç¿ëã¿¿ð 3 í òºðºë
·
Óñ
·
Àë÷óóð
Àðãà÷ëàë:
Õàâòàíã 2-3 äàìæëàãààð ºíãºëæ áýëòãýíý.Çóðãèéã
ãàðãàíà.
Ãðåê ýð ñàìðûí ÿñûã äèñõèíä õàâ÷óóëàí 3-4 ìì –ýýð
õºðººäºæ áýëòãýíý.
Ãðåê ýì ñàìðûí ÿñûã öýâýðëýí çàäãàé òàëûã íààõàä
áýëòãýí ç¿ëã¿¿ðäýíý.

10. Õîðõîé øàâæ
• Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñûã õîéò áà óðä õýñãýýð íü ÿëãàæ çàäãàé
òàëûã òýãøëýí , õàâòàíä íààõààð ç¿ëã¿¿ðäýæ
ÿëãàí, áýëòãýíý.
• Íàâ÷ çºãèéíèé ¿¿ð, øóâóóíû õîøóó , õîðõîé øàâüæíû õºëèéã
õèéõ ìàòåðèàëûã çóðãèéí äàãóó ýñãýæ áýëòãýíý .
• Õèéõ äàðààëàë:
• Õ¿ðýýíèé ÷èìýãëýëèéã ãðåê ýð ñàìðûí ÿñààð ÷èìýãëýíý.
• Ìîäûã õàð ìîäíû õîëòîñîîð ºíãºëæ õèéíý.̺í ààëçûã õèéãýýä
äàðàà íü òîðûã õèéíý.Äàðàà íü øîðãîîëæíóóä áà ¿¿ðèéã
õèéíý.
• Íàð,Ìîä-òººë¿¿ð,Öîõ ,Õ¿ðýýã õèéíý.×èìýãëýëèéã õèéæ
äóóññàíû äàðàà 2-3 äàâõàð ëàêäàíà.

11. 4. Àëòàí çàãàñ
•
Ýíý ÷èìýãëýëèéã õóøíû ñàìðààð ãîë÷ëîí õèéæ ÷àâãàíû
ÿñàí ÷èìýãëýë õèéâ.
Àøèãëàõ ìàòåðèàë
·
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
·
Ç¿ëã¿¿ð 3 òºðºë
·
Õàâòàí, ôàíåð
·
Óëààí ÷àâãàíû ÿñ
·
Öàâóó /ìîìåíò/
·
Ëàê
·
Áîðîíç
·
Áàðèìëûí øàâàð
·
Àë÷óóð
·
Óñ
·
Çàãàñíû òîëãîé
Àðãà÷ëàë:
Õàâòàíã 2-3 äàìæëàãààð ºíãºëæ áýëòãýñýíèé äàðàà
áàðèìëûí øàâðûã 纺ëëºæ çàãàñíû áèåèéã áàðèíà.
Ñàìðûí ÿñàà õî¸ð ÿëãàíà.
Äàðàà íü ñàìðûí ÿñíû àð õýñãèéã ñîíãîæ øèãòãýæ ÷èìýãëýíý.
Óëààí ÷àâãàíû ÿñûã ç¿ëã¿¿ðò ¿ðæ íýã òàëûã òýãøëýí íààæ
æèæèã çàãàñûã õèéíý.Äàðàà íü õ¿ðýý ÷èìýãëýëèéã
õèéíý.
×èìýãëýëèéã õèéæ äóóññàíû äàðàà 2-3 óäàà äàâõàðëàæ
ëàêäàíà.

12. Ãóðâàí á¿æèí
Ýíý ÷èìýãëýëèéã õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ , õàëóóí îðîíä óðãàäàã
îðåõ ñàìðûí ÿñààð ãîë÷ëîí õèéâ.
Àøèãëàõ ìàòåðèàë
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
·
Îðåõ ñàìðûí ÿñ
·
Ç¿ëã¿¿ð 3 òºðºë
·
Õàâòàí, ôàíåð
·
Õàð ÷àâãàíû ÿñ
·
Öàâóó /ìîìåíò/
·
Àë÷óóð
·
Óñ
·
Ëàê
Àðãà÷ëàë:
Õàâòàíã 2-3 äàìæëàãààð ºíãºëæ áýëòãýíý.
Îðåõ ñàìðûí ÿñíû çàäãàé õýñãèéã òýãøëýí ç¿ëã¿¿ðäýæ
á¿æèíãèéí èõ áèåèéã õèéíý.
Õàð ÷àâãàíû ÿñûã ç¿ëã¿¿ðò ¿ðæ íýã òàëûã òýãøëýí íààæ
á¿æèíãèéí ÷èõèéã õèéíý.
Ñàìðûí ÿñàà õî¸ð ÿëãàíà. / óðä õîéò õýñýã/
Äàðàà íü ñàìðûí ÿñíû õîéò õýñãèéã ñîíãîæ á¿æèíãéèí í¿ä
ñ¿¿ë õèéíý.
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñûã áîñîî õýëáýðýýð áýëòãýí çàäãàé òàëûã
òýãøëýí ç¿ëã¿¿ðäýæ õºëèéã õèéíý.
Äàðàà íü õ¿ðýý ÷èìýãëýëèéã õèéíý. /Öýöýã/
×èìýãëýëèéã õèéæ äóóññàíû äàðàà 2-3 óäàà äàâõàðëàæ
ëàêäàíà.åù

13. 7. Ìîíãîë àðäûí õýý óãàëç
•
Óóëàí õýý, Óñàí õýý, ¯¿ëýí õýý, Ýâðýí õýýã
õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñààð ä¿ðñëýâ.
•
•
•
•
•
•
•
Àøèãëàõ ìàòåðèàë:
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
Ç¿ëã¿¿ð 3 òºðºë
Øàð öàâóó
Àë÷óóð
Óñ
Ëàê
•
•
•
Àðãà÷ëàë:
Õàâòàíã ç¿ëãýæ áýëòãýíý.
Õ¿ðýýíèé ÷èìýãëýëèéã õèéíý. Ãàäíà äîòíî
õ¿ðýýã ñàìðûí ÿñíû óðä
õýñãýýð ýâðýí õýýã ñàìðûí ÿñíû õîéò õýñãýýð
õèéíý .
×èìýãëýëèéí çóðãèéã ãàðãàí óñàí õýýíýýñ
ýõëýí õýýí¿¿äèéã ñàìðûí
ÿñíû õîéò õýñãèéã àøèãëàí íààíà.
Õàìãèéí ñ¿¿ëä 2-3 äàìæëàãààð ëàêäàíà.
•
•
•
•

14. ¯çýã õàðàíäààíû ñàâ
•
Òºðºë á¿ðèéí öààñàí áîëîí òºìºð ëààç õàéðöàã àøèãëàí
õèéíý.=
Õýðýãëýãäýõ¿¿í:
·
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
·
Îðåõ ñàðûí ÿñ
·
Øàð öàâóóíû ëààç
·
Áàðèìàëûí øàâàð
·
Òºðºë á¿ðèéí öýöýã óðãàìëûí ¿ð
·
Àë÷óóð ,óñ
·
Ãóàø
·
Áèéð
·
Ëàê
•
Àðãà÷ëàë:
Øàð öàâóóíû ëààçûã ñàéòàð öýâýðëýæ áýëòãýíý.
Áàðèìëûí øàâðàà 纺ëëºæ ëààçûã õýëáýð ãàðãàí á¿ðíý.
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñûã öýâýðëýí õîéò óðä õýñãýýð íü ÿëãàíà.
Îðåõ ñàìðûí ÿñûã ñàâíû Ẻðºíä 1.5 ñì çàéòàé øèãòãýæ ÷èìíý.
Ñàâíû äîîä õýñãýýñ ýõëýí îð¸õ ñàìðûí ÿñ õ¿ðòýë õóø ìîäíû
ñàìðûí ÿñíû õîéò õýñãýýð çàéã¿é øèãòãýíý.
Îðåõ ñàìðûí ÿñíààñ äýýø õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñíû óðä õýñãýýð
çàéã¿é øèãòãýí ÷èìýãëýíý.
Ñàìðûí ÿñààð á¿ðñíèé äàðàà ÿñíû îðîé õýñãèéã ãóàøààð ºíãº
ÿëãàí áóäàæ ÷èìíý.
Õàìãèéí ñ¿¿ëä 2-3 äàâõàð ëàêäàæ õàòààíà

15. ̺ºã
Àøèãëàõ ìàòåðèàë:
·
Ò¿ëýýíèé ¿ðòýñ
·
Òàðàãàí öàâóó
·
Õóø ìîäíû ñàìðûí ÿñ
·
Îðåõ ñàìðûí ÿñ
·
Áèéð
·
Öàâóó
·
Ðåçèíèí áýýëèé
·
Æèæèã ñàâ
·
Ëàê
·
Àë÷óóð , óñ
•
Àðãà÷ëàë:
Ò¿ëýýíèé ¿ðòýñèéã ñàéòàð øèãøèí íàðèéí øèðõýãòýé
õýñãèéã ÿëãàí àâ÷ ñàâàíä õèéæ , òàðàãàí öàâóóã
áàãà çýðãèéí óñààð íàéðóóëàí òóõàéí æèìñ , 캺ãíèé
õýëáýð ä¿ðñèéã ãàðãàíà. Òóõàéí áàðüñàí ç¿éëèéã 1-2
õîíîã ñàéí õàòààíà.
̺ºãèéã á¿ðýí õàòñàíû äàðàà îðîéí õýñãýýñ ýõëýí õóø ìîäíû
ñàìðûí ÿñíû õîéò õýñãýýð øèãòãýí ÷èìýãëýíý.
̺ºã áîëîí æèìñèéã ºí㺠ÿëãàí ãóàøààð áóäàæ õàòààñíû
äàðàà
2-3 äàâõàð ëàêäàíà.

16. • Анхаарал тавьсанд баярлалаа