Lecture 6.2019 2020

1. СЛУТЦКИЙН ТЭНЦЭЛ
1. Хиксийн орлуулалтын нөлөө
2.Слутцкийн тэнцэл

5. 1. Хиксийн орлуулалтын нөлөө
Бид хэрэглэгчийн эрэлт нь түүний оновчтой
сонголтоор тодорхойлогддог гэж үзсэн.
Эрэлтэнд хэрэглэгчийн орлого, бүтээгдэхүүний
үнэ нөлөөлдөг.
Энэ хэсэгт бүтээгдэхүүний эрэлтэнд үнийн
үзүүлж буй нөлөөллийг Хиксийн орлуулалтын нөлөө
ба Слутцкийн тэнцэл гэсэн хэсгүүдээр судлая.

7. Хэвийн бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлтийг авч үзье.
Бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлт хэрэглэгчийн эрэлтэд
хоёр байдлаар нөлөөлнө.
Харьцангуй үнийн бууралт нь хэрэглэгчийг арай
хямд бүтээгдэхүүнийг өмнөхөөсөө илүү хэмжээгээр
худалдан авах сонирхолыг төрүүлдэг бөгөөд энэ үед
орлуулалтын нөлөө бий болно.
Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч өндөр үнэтэй барааг хямд
үнэтэй бараагаар орлуулах болно.

8. Нэг барааны үнэ өөрчлөгдөхөд нөгөө барааны үнэ
болон нэрлэсэн орлого тогтмол байсан ч бодит
орлого өөрчлөгдөхийг орлогын нөлөө гэнэ.
Өөрөөр хэлбэл нэг барааны үнэ буурвал
хэрэглэгчийн бодит орлого буюу худалдан авах
чадвар өснө.
Одоо үүнийг нарийвчлан судлая. Зураг 1-д үнийн
өөрчлөлттэй холбоотой хэрэглэгчийн эрэлтийн
өөрчлөлтийг харуулав.

9. 1-р бүтээгдэхүүний үнэ р1 байснаа р'1 болж буурчээ.
Хэрэглэгч үнэ р1 байхад хуучин төсвийнхөө
хүрээнд х° сагсыг сонгож байснаа үнэ р'1 болж
буурахад шинэ төсвийнхөө хүрээнд х1 сагсыг сонгож
байна.
Үүний үр дүнд 1-р бүтээгдэхүүний эрэлт х0
1-ээс
х'1 болж өсөж байна.
Одоо энэ өөрчлөлтөнд орлогын ба орлуулалтын
нөлөө ямар үүрэг гүйцэтгэснийг харья.

10. Зураг 1
X1
X2
m/p2
m'/p2
m/p1
m'/p1' m/p1'
x0
c
x'
x1
0
x1
c
x1'
Орлогын нөлөөОрлуулалтын нөлөө

11. Үүний тулд дараах өөрчлөлтийг хийе. (Зураг 1)
Зургаас харвал шинэ төсвийн шулууныг
параллелиар зүүн гар тийш зөөсөн байна.
Хэрэв үнэ (p’1,p2) байхад хэрэглэгчийн орлого m-ээс
m’ болж буурвал хэрэглэгч C сагсыг, тэр дундаа 1-р
бүтээгдэхүүний эрэлт хс
1 нь байна.
Тэгвэл 1-р бүтээгдэхүүний эрэлтийн өөрчлөлтийн
(х’1- хс
1) хэсэг нь хэрэглэгчийн худалдан авах
чадварын өсөлтөөр тайлбарлагдах юм.

12. Харъцангуй үнэ тогтмол үед зөвхөн худалдан
авах чадварын өөрчлөлттэй холбоотой бий болж
буй эрэлтийн өөрчлөлтийг орлогын нөлөө гэнэ.
Бидний жишээн дээр харьцангуй үнэ (p’1,p2)
байхад зөвхөн орлогын өөрчлөлтөөс болж худалдан
авах чадвар буюу 1-р бүтээгдэхүүнийэрэлт (х’1– хс
1)
хэмжээгээр өөрчлөгдөж байна .

13. Ханамж тогтмол байхад зөвхөн харъцангуй үнийн.
өөрчлөлттэй холбоотой бий болж буй эрэлтийн
өөрчлөлтийг Хиксийн орлуулалтын нөлөө гэнэ.
Бидний хувьд харьцангуй үнэ (р1,р2,) байснаа
(р’1,р2, ) болж өөрчлөгдснөөр ханамж хэвээрээ байхад
эрэлт (хс
1 -х°2 ) хэмжээгээр өөрчлөгдөж байна.

14. Нөгөө талаар орлуулалтын нөлөөг шинэ харьцангуй
үнийн хувьд хуучин ханамж авах зардлаа бууруулж
байна гэж ойлгож болно.
Жишээ нь: харьцангуй үнэ (р’1,р2, ) үед c -г
худалдан авах зардал х0-ийг худалдан авах зардлаас
бага байна. Учир нь х0 нь с-д харгалзах төсвийн
хязгаарлалтаас (р’1,р2,т' ) дээр оршиж байна.

15. “Хэвийн бүтээгдэхүүн нь энгийн бүтээгдэхүүн
байх ёстой ”
Учир нь үнэ буурахад хэвийн бүтээгдэхүүний
орлуулалтын ба орлогын нөлөө нь эерэг байна.
Иймд энэ хоёрын нийлбэр болох эрэлтийн
өөрчлөлт буюу үнэ буурахад эрэлт өсөж байна.

17. 2.Слутцкийн тэнцэл
Өмнөх хэсэгт Хиксийн орлогын ба орлуулалтын
нөлөөг авч үзсэн.
Одоо энэ хэсэгт Слутцкийн орлого, орлуулалтын
нөлөөг судлая.
Худалдан авах чадвар тогтмол байхад зөвхөн
харьцангуй үнийн өөрчлөлттэй холбоотой бий
болж буй эрэлтийн өөрчлөлтийг Слутцкийн
орлуулалтын нөлөө гэнэ.

18. Хиксийн орлуулалтын нөлөө ханамжийг
тогтмол байлгаж байсан бол Слутцкийн орлуулалтын
нөлөө худалдан авах чадварыг тогтмол байлгаж
байна.

19. X1
X2
m/p2
m/p1
m/p1'
m'/p2
m'/p1'
x'
x"
x0
Орлогын нөлөөОрлуулалтын нөлөө
X0 XII XI

20. Орлогын нөлөөг ∆х1
i
гэж тэмдэглэе.
∆х1
i
= Х’
1(Р’1,Р2,m)-X"1(Р’1,Р2,m')
Энд:
Х’
1(Р’1,Р2,m) - Үнэ буурсны дараах оновчтой сонголт
X"1(Р’1,Р2,m') - Үнэ, орлого буурвал хийгдэх байсан
оновчтой сонголт.
.

21. Орлуулалтын нөлөөг ∆х1
s
гэж тэмдэглэе.
∆х1
s
= X"1(Р’1,Р2,m') - X0
1(Р1,Р2,m)
Энд:
X"1(Р’1,Р2,m') - Үнэ, орлого буурвал хийгдэх байсан
оновчтой сонголт.
Х0
1(Р1,Р2,m) - Үнэ буурахаас өмнөх 1-р
бүтээгдэхүүнийг эрэлт
Эрэлтийн өөрчлөлт нь орлогын нөлөө, орлуулалтын
нөлөө хоёрын нийлбэрээр тодорхойлогддог гэж
үзсэн.

22. Ингээд эрэлтийн өөрчлөлтийг дараах байдлаар
бичье.
X1= ∆х 𝟏
𝒔
+ ∆х 𝟏
𝒊
= [X"1(Р’1,Р2,m') -X°1(р1,р2,m )]
+ [X/
1(р'1,р2,m)- X"1(Р’1,Р1,m')]
Үүнийг Слутцкийн тэнцэл гэдэг.
График дээр хийсэн бидний шинжилгээ
орлуулалтын нөлөө нь хэвийн болон дорд аль ч
бүтээгдэхүүний хувьд эерэг байдаг гэсэн дүгнэлтэнд
хүрсэн билээ.

30. Харин хэвийн бүтээгдэхүүний орлогын нөлөө
эерэг, дорд бүгээгдэхүүний орлогын нөлөө сөрөг
байдаг.
Эндээс дараах дүгнэлтүүдийг хийж болно.
1.Xэвийн бүтээгдэхүүн ямагт энгийн бүтээгдэхүүн
байна.
Учир нь ∆х 𝟏
𝒔
>0 ба хэвийн бүтээгдэхүүний хувьд
∆х 𝟏
𝒊
> 𝟎 тул энэ хоёрын нийлбэр ∆х 𝟏 > 𝟎 байна.
Өөрөөр хэлбэл үнэ буурахад эрэлт өсөж байна.

31. 2.Дорд бүтээгдэхүүний орлогын нөлөө нь
орлуулалтын нөлөөгөө давамгайлж байвал энэ нь
гиффен бүтээгдэхүүн болно.
∆ х 𝟏
𝒔
>0 ба дорд бүтээгдэхүүний хувьд ∆ х 𝟏
𝒊
<
𝟎 бөгөөд ∆х 𝟏
𝒊
> ∆х 𝟏
𝒔
тул ∆х 𝟏 <0 байна.
Өөрөөр хэлбэл үнэ буурахад эрэлт буурч байна.

32. 3.Дорд бүтээгдэхүүний орлуулалтын нөлөө нь
орлогын нөлөөгөө давамгайлж байвал энэ нь хэвийн
бүтээгдэхүүн болно.
∆х 𝟏
𝒔
>0 ба дорд бүтээгдэхүүний ∆х 𝟏
𝒊
< 𝟎 бөгөөд
∆х 𝟏
𝒊
< ∆х 𝟏
𝒔
тул ∆х 𝟏 >0 байна.

37. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА