اشاعه‌ی پیشرفت علم؛ توسعه‌ی سلامت، ثروت و رفاه ملّی؛ تأمین دفاع ملّی

1. ‫شاخص‬‫‌های‌علم‌و‌معرفت‌علمی‬
SCIENCE INDICATORS AND SCIENTIFIC
KNOWLEDGE
‫یغمائی‬ ‫اب‬‫ر‬‫ابوت‬
‫ی‬‫ر‬‫فناو‬ ‫و‬ ‫علم‬ ‫بنیادین‬ ‫مطالعات‬ ‫هشکده‬‫و‬‫پژ‬
‫بهشتی‬ ‫شهید‬ ‫دانشگاه‬

2. ‫کشف‬‫ن‬‫و‬‫ز‬‫بو‬‫هیگز‬13/5‫د‬‫ر‬‫میلیا‬‫دالر‬‫ینه‬‫ز‬‫ه‬‫داشت‬
‫سؤال‬:‫ا‬‫ر‬‫چ‬‫مبالغ‬‫هنگفتی‬‫صرف‬‫یک‬‫ز‬‫فی‬‫های‬‫ی‬‫ژ‬‫انر‬‫باال‬،‫شود‬‫می‬‫در‬‫که‬‫حالی‬‫جهان‬‫با‬‫های‬‫ان‬‫ر‬‫بح‬‫جد‬‫ی‬،‫غذا‬‫آب‬
‫و‬‫ی‬‫ژ‬‫انر‬‫ست؟‬‫و‬‫بر‬‫و‬‫ر‬
‫های‬‫پاسخ‬‫ممکن‬:
1.‫مطابق‬‫با‬‫نظر‬‫مارکس‬‫و‬‫انگلس‬‫هر‬‫کشفی‬‫یک‬‫ی‬‫ز‬‫و‬‫ر‬‫ی‬‫نتیجه‬‫عملی‬‫خواهد‬‫داشت؛‬
2.‫این‬‫نوع‬‫تحقیقات‬‫های‬‫چالش‬‫ای‬‫جدی‬‫ا‬‫ر‬‫پیش‬‫ی‬‫و‬‫ر‬،‫فیزیکدانان‬‫مهندسان‬‫و‬‫صاحبان‬‫صنایع‬‫ار‬‫ر‬‫ق‬‫دهد؛‬‫می‬
3.‫هر‬‫تی‬
ّ
‫مل‬‫به‬‫کشف‬‫قوانین‬‫حاکم‬‫بر‬‫جهان‬‫عالقه‬‫د‬‫ر‬‫دا‬.

3. ‫ی‬‫سیاستگذار‬‫علم؛‬‫پس‬‫از‬‫جنگ‬‫جهانی‬‫دوم‬‫و‬‫قبل‬‫از‬‫جنگ‬‫سرد‬
‫ه‬‫ز‬‫آمو‬‫خطی‬‫بودن‬:‫سرمایه‬‫ی‬‫گذار‬‫بر‬‫ی‬‫و‬‫ر‬‫تحقیقات‬‫علمی‬‫به‬‫ت‬‫ر‬‫صو‬‫خودکار‬‫ی‬‫بهره‬‫اجتماعی‬‫تولی‬‫د‬‫کند‬‫می‬
‫ه‬‫ز‬‫آمو‬‫استقالل‬:‫علم‬‫باید‬‫از‬‫مداخالت‬‫ی‬ ‫سیاس‬‫منزوی‬‫و‬‫ن‬‫مصو‬‫باشد‬.
‫پس‬:‫نباش‬‫جامعه‬‫ان‬‫ر‬‫نگ‬‫و‬‫بگذار‬‫ادش‬‫ز‬‫آ‬،‫بده‬ ‫ل‬‫پو‬‫دانشمند‬‫به‬.‫می‬‫حاصل‬‫خودکار‬‫اجتماعی‬‫منفعت‬‫شود‬.
‫مشخصه‬‫علمی؛‬‫نهادهای‬‫جی‬‫و‬‫خر‬‫به‬‫توجه‬‫عدم‬‫و‬‫ودی‬‫ر‬‫و‬‫به‬‫صرف‬‫توجه‬‫ی‬‫د‬‫این‬‫در‬‫علم‬ ‫ی‬‫سیاستگذار‬‫ه‬‫ر‬‫و‬

4. ‫ی‬‫سیاستگذار‬‫علم؛‬‫پس‬‫از‬‫جنگ‬‫جهانی‬‫سرد‬
‫عوامل‬‫تغییر‬‫یکرد‬‫و‬‫ر‬‫در‬‫ی‬‫سیاستگذار‬‫علم‬:
-‫پایان‬‫جنگ‬‫سرد‬
-‫رکود‬‫و‬‫م‬‫ر‬‫تو‬‫در‬‫آمریکا‬
-‫ز‬‫و‬‫بر‬‫مسائل‬‫اخالقی‬‫و‬‫یست‬‫ز‬‫محیطی‬
‫نتیجه‬‫دو‬
-‫اعمال‬‫های‬‫ر‬‫معیا‬‫بیرون‬‫از‬‫علم‬‫در‬‫یابی‬‫ز‬‫ار‬‫تحقیقات‬‫علمی‬‫و‬‫اختصاص‬‫بودجه‬‫به‬‫آن‬‫‌ها‬
-‫کاهش‬‫بودجه‬‫در‬‫د‬‫ر‬‫مو‬‫تحقیقاتی‬‫که‬‫پیامد‬‫اجتماعی‬‫ی‬‫کمتر‬،‫د‬‫ر‬‫دا‬‫مثل‬‫یک‬‫ز‬‫فی‬‫ی‬‫ژ‬‫انر‬‫‌های‬‫باال‬‫و‬‫افزایش‬
‫بودجه‬‫در‬‫مورد‬‫تحقیقاتی‬‫که‬‫پیامد‬‫اجتماعی‬‫بیشتری‬،‫دارد‬‫مثل‬‫تحقیقات‬‫مرتبط‬‫با‬‫درمان‬

5. ‫بنیاد‬‫ی‬
ّ
‫مل‬‫علم‬‫یکا‬‫ر‬‫آم‬‫و‬‫یت‬‫ر‬‫مأمو‬‫آن‬
‫توسعه‬ ‫علم؛‬ ‫پیشرفت‬ ‫ی‬‫اشاعه‬‫ی‬‫فا‬‫ر‬ ‫و‬ ‫ت‬‫و‬‫ثر‬،‫سالمت‬‫ی؛‬
ّ
‫مل‬ ‫ه‬
‫ی‬
ّ
‫مل‬ ‫دفاع‬ ‫تأمین‬

6. ‫یک‬‫سؤال‬
‫ه‬‫ز‬‫اندا‬ ‫ای‬‫ر‬‫ب‬ ‫ی‬‫معیار‬ ‫آیا‬‫وج‬ ‫علمی‬ ‫تحقیقات‬‫جی‬‫و‬‫خر‬ ‫ی‬‫گیر‬‫ود‬
‫د؟‬‫ر‬‫دا‬

7. ‫های‬‫شاخص‬‫علم‬
«‫در‬‫که‬‫حالی‬‫یابی‬‫ز‬‫ار‬‫خروجی‬‫تحقیقات‬‫پایه‬‫ممکن‬‫است‬‫که‬‫خیلی‬‫دشوار‬،‫باشد‬‫هیچ‬‫شکی‬‫وجود‬‫د‬‫ر‬‫ندا‬‫که‬‫یک‬‫نوع‬‫خ‬‫روجی‬‫وجود‬
‫د‬‫ر‬‫دا‬.‫این‬‫خروجی‬‫تواند‬‫می‬‫به‬‫شکل‬‫معرفت‬‫علمی‬‫جدید‬‫باشد‬»
«‫ما‬‫استدالل‬‫کنیم‬‫می‬‫در‬‫که‬‫حالی‬‫هیچ‬‫ی‬‫ه‬‫ز‬‫اندا‬‫ای‬‫ساده‬‫از‬‫مسامهت‬‫از‬‫ی‬‫سو‬‫دانشمندان‬‫در‬‫معرفت‬‫علمی‬‫وجود‬،‫د‬‫ر‬‫ندا‬‫ت‬‫عدادی‬
‫از‬«‫های‬‫شاخص‬‫جزئی‬»‫وجود‬‫ند‬‫ر‬‫دا‬».

8. ‫سؤالی‬‫دیگر‬
‫آن‬‫ر‬‫ب‬ ‫مبتنی‬ ‫که‬ ‫د‬‫ر‬‫دا‬‫وجود‬ ‫علمی‬ ‫معرفت‬ ‫از‬ ‫شرحی‬ ‫آیا‬
‫شاخص‬‫باشند؟‬ ‫علمی‬ ‫معرفت‬ ‫نمای‬‫ز‬‫با‬‫علم‬ ‫های‬

9. ‫چند‬‫ویژگی‬‫معرفت‬‫علمی‬
1.‫جامعه‬‫ی‬‫علمی‬‫واجد‬‫معرفت‬‫علمی‬‫است؛‬
-‫فیزیکدانان‬‫می‬‫دانند‬‫که‬‫فضا‬‫خمیده‬‫است‬.
-‫یست‬‫ز‬‫شناسان‬‫دانند‬‫می‬‫که‬‫موجودات‬‫نده‬‫ز‬‫در‬‫حال‬‫تکامل‬‫هستند‬.
2.‫معرفت‬‫علمی‬‫در‬‫منابع‬‫ای‬‫کتابخانه‬«‫ثبت‬»‫شود؛‬‫می‬

10. ‫شرح‬‫حاصل‬‫‌جمعی‬‫از‬‫معرفت‬‫علمی‬
«‫البته‬‫ما‬‌‫ه‬‫ب‬‫همان‬‫‌ای‬‫ه‬‫شیو‬‫که‬‫از‬‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬‫ذهنی‬‫و‬‫‌های‬‫ش‬‫کن‬
‫افراد‬‫صحبت‬،‫‌کنیم‬‫ی‬‫م‬‫آزادانه‬‫از‬‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬‫ذهنی‬‫و‬‫‌های‬‫ش‬‫کن‬
‫گروه‬‫صحبت‬‫‌کنیم‬‫ی‬‫م‬.‫گفته‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬‫که‬‫‌ها‬‫ه‬‫گرو‬‫برای‬‫تصم‬‫‌گیری‬‫م‬‫ی‬
‫و‬‫قول‬‫دادن‬‫واجد‬،‫باور‬‫هیجان‬‫و‬‫گرایش‬‫هستند‬.‫اما‬‫چنین‬
‫‌های‬‫ه‬‫شیو‬‫‌گویی‬‫ن‬‫سخ‬‌‫ا‬‫ل‬‫کام‬‫استعاری‬‫هستند‬.‫اسناد‬‫‌ه‬‫ل‬‫محمو‬‫ای‬
‫ذهنی‬‫به‬‫گروه‬‫همواره‬‫‌ای‬‫ه‬‫شیو‬‫غیرمستقیم‬‫برای‬‫اسناد‬‫این‬
‫‌ها‬‫ل‬‫محمو‬‫به‬‫اعضای‬‫گروه‬‫است‬.‌‫گفتن‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫گروهی‬‫از‬‫کارگ‬‫ران‬
‫صنعتی‬‫تعیین‬‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫تا‬‫علیه‬‫قوانین‬‫ضد‬‫‌ی‬‫ه‬‫اتحادی‬‫کار‬‫گری‬
‫مقاومت‬،‫کنند‬‫معادل‬‫است‬‫با‬‫گفتن‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫همه‬‫یا‬‫اغلب‬‫کارگ‬‫ران‬
‫صنعتی‬‫چنین‬‫ذهنیتی‬‫دارند‬»(Quinton)

11. ‫مشکالت‬‫شرح‬‫حاصل‬‫‌جمعی‬
T‫معرفت‌علمی‌است‌اگر‌و‌تنها‌اگر‌اکثریت‌جامعه‌علمی‌ب‬‌‫ه‬T
‫معرفت‌داشته‌باشند‬
1.‫اگر‬T‫معرفت‬‫علمی‬،‫باشد‬‫آنگاه‬‫اکثریت‬‫جامعه‬‫‌ی‬‫علمی‬‫به‬T
‫معرفت‬‫داشته‬‫باشند‬
‫مثال‬‫نقض‬:‫نظریه‬‫‌های‬‫علمی‬‫بسیار‬‫تخصصی‬‫که‬‫اقلیت‬‫‌ی‬‫ه‬‫جامع‬‫علمی‬‫به‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫معرفت‬‫دارند‬
2.‫اگر‬‫اکثریت‬‫‌ی‬‫ه‬‫جامع‬‫علمی‬‫به‬T‫معرفت‬‫داشته‬،‫باشند‬T
‫معرفت‬‫علمی‬‫است‬.
‫مثال‬‫نقض‬:‫دانشمندان‬‫‌کار‬‫ه‬‫محافظ‬

12. ‫شناخت‬‫یافته‬‫بسط‬(Extended Cognition)
‫دانشمند‬‫ل‬‫او‬
‫حافظه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬‫اطالعات‬ ‫که‬ ‫ی‬ ‫شخص‬ ‫ی‬S‫د‬‫ر‬‫دا‬‫ار‬‫ر‬‫ق‬ ‫آن‬ ‫در‬.
‫دانشمند‬‫دوم‬
‫اطالعات‬ ‫که‬‫دستی‬ ‫کتاب‬ ‫از‬ ‫استفاده‬S‫د‬‫ر‬‫دا‬ ‫ار‬‫ر‬‫ق‬ ‫آن‬ ‫در‬.
‫د‬ ‫ل‬‫او‬‫دانشمند‬‫شناخت‬‫که‬‫حالی‬‫در‬،‫ند‬‫ر‬‫دا‬ ‫یکسانی‬‫شناختی‬‫کارکرد‬‫دانشمند‬‫دو‬‫هر‬‫و‬‫نی‬‫و‬‫ر‬
‫است‬‫یافته‬‫بسط‬‫دوم‬‫دانشمند‬‫شناخت‬.

13. ‫معرفت‬‫یافته‬‫بسط‬‫ی‬‫اجتماعی‬(Socially Extended
Knowledge)
‫معرفت‬‫علمی‬‫بسط‬‫یافته‬‫اجتماعی‬‫است‬:
‫ا‬
‫اوال‬‫می‬‫و‬‫لز‬‫د‬‫ر‬‫ندا‬‫که‬‫نی‬‫و‬‫در‬‫باشد؛‬
‫ا‬
‫ثانیا‬‫در‬‫جایی‬‫به‬‫غیر‬‫از‬‫ذهن‬‫ی‬ ‫شخص‬‫وجود‬‫د؛‬‫ر‬‫دا‬
‫ا‬
‫ثالثا‬‫در‬‫محیطی‬‫که‬‫ی‬ ‫دسترس‬‫اجتماعی‬‫به‬‫آن‬‫ممکن‬،‫است‬‫بسط‬‫یافته‬‫باشد‬.

14. ‫معرفت‬‫یافته‬‫بسط‬‫ی‬‫اجتماعی‬(Socially Extended
Knowledge)
T‫معرفت‬‫علمی‬‫است‬‫اگر‬‫و‬‫تنها‬‫اگر‬T‫در‬‫یکی‬‫از‬‫منابع‬‫ای‬‫کتابخانه‬‫منتشر‬‫شده‬‫باشد‬
-T‫نی‬‫و‬‫در‬‫نیست؛‬
-T‫در‬‫جایی‬‫به‬‫غیر‬‫از‬‫ذهن‬‫ی‬ ‫شخص‬‫وجود‬‫د؛‬‫ر‬‫دا‬
-T‫در‬‫محیطی‬‫که‬‫ی‬ ‫دسترس‬‫اجتماعی‬‫به‬‫آن‬‫ممکن‬،‫است‬‫وجود‬‫د‬‫ر‬‫دا‬.

15. ‫معرفت‬‫یافته‬‫بسط‬‫ی‬‫اجتماعی‬‫و‬‫های‬‫شاخص‬‫علم‬
-‫تعداد‬‫مقاالت‬‫نشان‬‫گر‬‫حجم‬‫اطالعات‬‫یافته‬‫بسط‬‫گر‬‫نشان‬‫حجم‬‫معرفت‬‫ع‬‫لمی‬
-‫تعداد‬‫جاعات‬‫ر‬‫ا‬‫نشان‬‫گر‬‫مقدار‬‫یافتگی‬‫بسط‬‫نشان‬‫گر‬‫ان‬‫ز‬‫می‬‫پیشرفت‬‫ع‬‫لمی‬
‫شاخص‬‫پس‬‫علم‬‫های‬‫هستند‬‫علمی‬‫پیشرفت‬‫و‬‫علمی‬‫معرفت‬‫ان‬‫ز‬‫می‬‫واقعی‬‫گر‬‫نشان‬.