1. Επιμέλεια: Τζούλη Κουκλιάτη
Η Διεθνής Ημέρα Παιδικού Βιβλίου ( ICBD) είναι μια εκδήλωση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις
2 Απριλίου, ημέρα των γενεθλίων του μεγάλου Δανού παραμυθά, Χανς Κρίστιαν 'Aντερσεν (2 Απριλίου
1805), και χρηματοδοτείται από το Διεθνές Συμβούλιο για τα Βιβλία για Νέους (IBBY– International
Board on Books for Young) people) ). Καθιερώθηκε το 1966 και πλαισιώνεται από εκδηλώσεις και
δραστηριότητες που περιλαμβάνουν γραπτούς διαγωνισμούς, παρουσιάσεις, συναντήσεις με συγγραφείς
και εικονογράφους έργων παιδικής λογοτεχνίας, βραβεύσεις, ανακοινώσεις και ποικίλες άλλες εργασίες.
Κάθε χρόνο το IBBY επιλέγει ένα θέμα, που σκοπό έχει να μεταφέρει ένα μήνυμα στα παιδιά όλου του
κόσμου. Η χώρα υποδοχής αναλαμβάνει να επικοινωνήσει το μήνυμα με τη συμβολή κάποιου επιφανούς
συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας και τη συνεισφορά ενός εξίσου διάσημου εικονογράφου, που σχεδιάζει
την ετήσια αφίσα. Σκοπός του Συμβουλίου είναι η προώθηση των βιβλίων και έμπνευση των μικρών, αλλά
και … των μεγάλων παιδιών, ώστε να αγαπήσουν το βιβλίο και την
ανάγνωση. Πολλοί τομείς του Διεθνούς Συμβουλίου για τα βιβλία
για νέους (IBBY) προωθούν την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού
Βιβλίου σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οργανώνουν
δραστηριότητες σε
σχολεία και δημόσιες
βιβλιοθήκες.
Για το 2018 ως χώρα
υποδοχής ορίστηκε η Λετονία. Η 59χρονη συγγραφέας
ποιήτρια, επιμελήτρια βιβλίων και δραστήριο μέλος
προγραμμάτων φιλαναγνωσίας, Inese Zandere (υποψήφια της
Λετονίας για το Βραβείο Άντερσεν (συγγραφή) το 2017),
ανέλαβε να γράψει το μήνυμα. Η Zandere δραστηριοποιείται
κυρίως στο χώρο της φιλοσοφίας, έχει όμως να επιδείξει και
πλούσιο λογοτεχνικό έργο, με περισσότερα από 30 βιβλία για
παιδιά και νέους. Κάποια από τα έργα της έχουν μεταφραστεί
σε διάφορες ξένες γλώσσες, ενώ άλλα έχουν διασκευαστεί
θεατρικά έργα ή σε κινούμενα σχέδια και παιδικές όπερες. Την
εικονογράφηση της αφίσας ανέλαβε ο Λετονός εικονογράφος
και animation film καλλιτέχνης Reinis Petersons. Η απόδοση
του μηνύματος στα Ελληνικά έγινε από τη βραβευμένη στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό, Ελληνίδα συγγραφέα Λότη
Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
2. Το φετινό μήνυμα φέρει τον τίτλο (απόδοση στα ελληνικά) :
Το μικρό είναι μεγάλο μέσα σ’ ένα βιβλίο…
Οι άνθρωποι τείνουν προς τον ρυθμό και την τάξη με τον
τρόπο που η μαγνητική ενέργεια οργανώνει τα μεταλλικά
ρινίσματα σ’ ένα πείραμα φυσικής ή όπως μια νιφάδα χιονιού
δημιουργεί κρυστάλλους από το νερό. Σ’ ένα παραμύθι ή σ’
ένα ποίημα, τα παιδιά χαίρονται τις επαναλήψεις, τα ρεφρέν,
και τα πασίγνωστα μοτίβα, επειδή κάθε φορά τ’ αναγνωρίζουν
–βάζουν τάξη σ’ ένα κείμενο. Ο κόσμος αποκτά μια υπέροχη
ομαλότητα. Θυμάμαι ακόμα πόσο πάλευα με τον εαυτό μου,
όταν ήμουν παιδί, για δικαιοσύνη, συμμετρία και ίσα
δικαιώματα για το αριστερό και το δεξί: αν χτυπούσα με τα
δάχτυλα έναν ρυθμό στο τραπέζι, μετρούσα πόσες φορές
έπαιζε το κάθε δάχτυλο, για να μην αδικηθεί κανένα! Όταν
χειροκροτούσα, χτυπούσα τη δεξιά παλάμη πάνω στην
Inese Zandere
αριστερή, μα ύστερα σκέφτηκα πως αυτό ήταν άδικο κι έμαθα να κάνω και το αντίθετο –να χτυπώ την
αριστερή παλάμη πάνω στη δεξιά. Αυτή η ενστικτώδης επιθυμία για ισορροπία είναι αστεία βέβαια,
δείχνει όμως την ανάγκη να εμποδίσει κανείς τη μονομέρεια στον κόσμο. Κι εγώ είχα την αίσθηση ότι
ήμουν προσωπικά υπεύθυνη γι’ αυτή την ισορροπία.
Η τάση των παιδιών για ποιήματα και ιστορίες πηγάζει επίσης από την ανάγκη τους να φέρουν τάξη
στο χάος τους κόσμου. Από την αβεβαιότητα, όλα τείνουν προς μία τάξη. Ποιηματάκια, παραδοσιακά
τραγούδια, παιχνίδια, παραμύθια, ποίηση –όλες αυτές οι ρυθμικά οργανωμένες μορφές ύπαρξης
βοηθούν τα παιδιά να διαμορφώσουν την παρουσία τους στο γενικότερο χάος. Δημιουργούν μία
ενστικτώδη επίγνωση ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει θέση σ’ αυτόν.
Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων και
ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο
αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία, ακόμα κι αν δεν έχουμε κατά
νου τα περί Θεού ή τα περί μορφοκλασμάτων –γνωστών ως φράκταλ. Το παιδικό βιβλίο είναι μια
θαυμαστή δύναμη που ενισχύει τη μεγάλη επιθυμία και την ικανότητα του νεαρού ατόμου να υπάρξει.
Ενισχύει το θάρρος του να ζήσει.
Στο βιβλίο, το μικρό είναι πάντα μεγάλο, κι όχι μόνο όταν έρχεται η ενηλικίωση. Το βιβλίο είναι ένα
μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Εκείνο που οι αναγνώστες μικρής
ηλικίας δεν μπορούν να συλλάβουν στο μυαλό τους παραμένει αποτύπωμα στη συνείδησή τους και
συνεχίζει να ενεργεί έστω κι αν δεν ήταν απόλυτα κατανοητό. Ένα εικονοβιβλίο μπορεί να λειτουργήσει
ως μικρό θησαυροφυλάκιο σοφίας και πολιτισμού ακόμα και για ενηλίκους, όπως τα παιδιά μπορούν να
διαβάσουν ένα βιβλίο για ενηλίκους και να βρουν τη δική τους ιστορία, έναν υπαινιγμό για τη ζωή τους
που αρχίζει ν’ ανθίζει. Ο πολιτιστικός περίγυρος διαμορφώνει τους ανθρώπους, τους προετοιμάζει για
τις εντυπώσεις που θα έρθουν στο μέλλον, καθώς και για τις δοκιμασίες που θα χρειαστεί ν’
αντιμετωπίσουν παραμένοντας ακέραιοι.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού. Σηματοδοτεί τον κόσμο που
αναδημιουργείται κάθε φορά, μια παιγνιώδη και όμορφη σοβαρότητα, χωρίς την οποία όλα, ακόμα και
η παιδική λογοτεχνία, είναι άσκοπη απασχόληση.
Συνοψίζοντας: Το βιβλίο κάνει το παιδί να διαισθανθεί ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε
άνθρωπος έχει μία μοναδική θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική
οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων, ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο
είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα
παιδικά βιβλία. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού.
3. Η σημασία του παιδικού βιβλίου στην παιδική ηλικία
Παιδική λογοτεχνία. Πρωταγωνιστές: βασίλισσες και βασιλιάδες,
απλοί άνθρωποι, ζώα και δράκοι, μάγισσες και γίγαντες, καλοί και
κακοί λύκοι, πονηρές αλεπούδες και όμορφες γοργόνες και τόσοι
άλλοι «υπαρκτοί» και φανταστικοί χαρακτήρες, δρουν και
αλληλεπιδρούν στο μυαλουδάκι και την ψυχούλα των μικρών
αναγνωστών, που ευτυχώς σήμερα έρχονται από νωρίς σε επαφή με το
βιβλίο, από την προσχολκή, ακόμα, ηλικία, με πλαστικά ή πάνινα «βιβλία».
Μέσα από την πλοκή της ιστορίας, την εικονογράφηση και
τα χρώματα, τα παιδιά μεταφέρονται σε κόσμους
φανταστικούς και λαμβάνουν μηνύματα για τις ανθρώπινες
σχέσεις, την ειρήνη, την οικολογία, τους κανόνες καλής
συμπεριφοράς, με τρόπο όμορφο, «πολύχρωμο» και
ευκολονόητο.
Είναι μεγάλη η συμβολή του παιδικού βιβλίου στην
ωρίμανση και την ανάπτυξη του παιδιού. Με ένα βιβλίο
στο χέρι, από μικρό το παιδάκι ικανοποιεί τη φυσική του ανάγκη να ανακαλύψει τον κόσμο, να
ικανοποιήσει την περιέργειά του. Αλλά και όταν οι γονείς διαβάζουν στα παιδιά τους ένα βιβλίο, πέρα από
τον ποιοτικό χρόνο που περνούν
μαζί τους, συμβάλλουν τα μέγιστα
στη μεταγενέστερη γλωσσική,
συναισθηματική και νοητική του
κατάσταση. Η γλυκιά φωνή της
μαμάς και του μπαμπά που
μεταφέρουν με νόημα την ιστορία
που διηγούνται στο παιδάκι τους,
συνδέουν την ώρα αυτή της
ανάγνωσης με στιγμές χαράς και
ευχαρίστησης, ηρεμίας και
ασφάλειας. Βοηθούν το παιδάκι
τους να μπορέσει να εκφραστεί,
να «πάρει» μέρος στις ιστορίες,
να κρίνει τους ήρωες, να ταυτιστεί
με αυτούς, να αποκτήσει πρότυπα
4. και να απορρίψει κακές συμπεριφορές, να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τους άλλους. Τα παιδιά
«ζουν» την ιστορία, το παραμύθι. «Ταξιδεύουν» με τρόπο μοναδικό στις σελίδες του βιβλίου, συνομιλούν
με τους ήρωες, ονειρεύονται, φαντάζονται, εκφράζονται!!!
Σημαντικό επίσης είναι, να βλέπει το παιδί και τους γονείς
του να κρατούν στο χέρι ένα βιβλίο, να διαβάζουν, να μην
ξοδεύουν το χρόνο τους μπροστά στην τηλεόραση. Το
παράδειγμα των γονιών, είναι ο καλύτερος «πρώτος»
δάσκαλος για τα μικρά παιδιά, που, όσες περισσότερες
ευκαιρίες έχουν για διάβασμα, τόσο καλύτερες επιδόσεις
έχουν στο σχολείο, αφού αναπτύσσουν τις αναγνωστικές
τους δεξιότητες, τον προφορικό και γραπτό τους λόγο, τη φαντασία τους και τις γνώσεις τους.
Χρειάζεται, βέβαια, μεγάλη προσοχή στην επιλογή του σωστού αναγνώσματος. Κάθε εικονογραφημένο
βιβλίο δεν είναι κατάλληλο για παιδιά. Η ευθύνη των γονέων είναι μεγάλη, ιδιαίτερα για τα παιδιά
προσχολικής ηλικίας.
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, όταν διαβάζει
ένα παιδί, μπορεί:
• - να αναπτύξει την ικανότητά του να χρησιμοποιεί
τη γλώσσα
• - να εξασκεί τη μνήμη και να εμπλουτίζει τη
φαντασία του
• - να καλλιεργήσει την κριτική σκέψη και τη
δημιουργική αναζήτηση
• - να οικοδομήσει μια δυνατή σχέση με τους γονείς
του
• - να εξασφαλίσει μια ισορροπημένη
συναισθηματική ανάπτυξη
• - να καλλιεργήσει τις ηθικές αξίες του
• - να βελτιώσει την ικανότητά του να συγκεντρώνεται
• - να μελετά με μεγαλύτερη ευκολία τα μαθήματά του στο σχολείο
• - να αποκτήσει μεγαλύτερη θέληση για μάθηση
Χρειάζονται μόλις 20 λεπτά τη ημέρα να
διαβάζουμε στο μικρό μας παιδάκι κάποιο
ωφέλιμο ανάγνωσμα. Είναι, ίσως, η καλύτερη
επένδυση για το μέλλον του παιδιού μας!
5. Μεγάλοι Παραμυθάδες…
ΑΙΣΩΠΟΣ Αρχαίος Έλληνας μυθοποιός, ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που
ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία. Για τη ζωή του δεν υπάρχουν
ακριβείς πληροφορίες. Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους
μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου, κορυφαίος της
διδακτικής μυθολογίας. Δεν έγραψε ποτέ ούτε μια λέξη! Όλους τους
μύθους τους διηγιόταν προφορικά. Πρωταγωνιστές του ήταν κυρίως ζώα:
η αλεπού, ο λύκος, το λιοντάρι, το ελάφι, ο λαγός κ.ά. Κυρίως είναι
διάλογοι μεταξύ ζώων που μιλούν κι ενεργούν σαν άνθρωποι. Πρόκειται
για μικρά οικιακά αφηγήματα, διατυπωμένα με συντομία. Ο χαρακτήρας
τους είναι ηθικοδιδακτικός, συμβολικός κι αλληγορικός. Οι Μύθοι αυτοί
έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα.
Είναι παρμένοι από τη καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική
ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και λαλιά, σε
τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι οι μύθοι του ήταν κάποτε η
πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί.
ΧΑΝΣ ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΑΝΤΕΡΣΕΝ
Γεννήθηκε στη Δανία το 1805. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης, αλλά
πέθανε πολύ νέος και φτωχός, αφήνοντας το γιο του Χανς ορφανό, με τη
μητέρα του για μόνο στήριγμα. Ο Χανς ήταν περίεργο παιδί με
εξαιρετική φαντασία. Πολλές φορές περπατούσε στο δρόμο σαν
ονειροπαρμένος και το μυαλό του ήταν μόνο στα ποιήματα και στο
διάβασμα. Όταν τέλειωσε το σχολείο των άπορων παιδιών, προσπάθησε
να γίνει ράφτης, αλλά δεν τα κατάφερε. Το ενδιαφέρον του κέρδισε το
θέατρο. Αποστήθιζε ολόκληρες σκηνές από τα έργα που έβλεπε. Του
άρεσε να απαγγέλλει και να τραγουδά στους φίλους του. Στα
δεκατέσσερά του πήγε στην Κοπεγχάγη για να γίνει ηθοποιός. Έδωσε
εξετάσεις στη Βασιλική Σχολή θεάτρου, αλλά ήταν τόσο άσχημος και
αδύνατος, που δεν τον δέχτηκαν. Όμως είχε ωραία φωνή και στράφηκε
στη μουσική, αλλά αρρώστησε και έχασε τη φωνή του. Του έμεινε μόνο
η ποίηση. Οι στίχοι του άρεσαν στον Κέλλαν, τον προστάτη του, που τον
έστειλε στο πανεπιστήμιο, όπου κέρδισε βασιλική επιχορήγηση. Το 1827
δημοσίευσε ποιήματά του και έπειτα εξέδωσε μια σειρά έργων που του
χάρισαν παγκόσμια δόξα. Ταξίδεψε πολύ: Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία,
Ελλάδα, Ιταλία, Τουρκία κ.ά. Απέκτησε μεγάλη δόξα και η ιδιαίτερη
πατρίδα του, το Οντένσε, του έκανε μεγάλη υποδοχή στα 1867. Πέθανε
το 1875 στην Κοπεγχάγη.
ΑΔΕΡΦΟΙ ΓΚΡΙΜ Οι αδελφοί Γιάκομπ και Βίλχελμ Καρλ Γκριμ ήταν δημοφιλείς συλλέκτες
παραδοσιακών παραμυθιών. Γεννήθηκαν το 1785 και το 1786 αντίστοιχα
στη Γερμανία. Οι γονείς τους, Φιλίπ και Δωροθέα, είχαν εννέα παιδιά.
Τρία απεβίωσαν όταν ήταν ακόμα βρέφη. Όταν ο Γιάκομπ ήταν 11 ετών,
ο πατέρας τους πέθανε. Τελείωσαν το Γυμνάσιο στο Κάσσελ και
σπούδασαν νομικά στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ. Εργάστηκαν ως
βιβλιοθηκάριοι στο Κάσσελ και ως καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του
Γκέτινγκεν. Απολύθηκαν το 1837 επειδή διαμαρτυρήθηκαν κατά του
βασιλιά Ερνέστου Αυγούστου Α΄, για την απόφασή του να καταργήσει το
φιλελεύθερο σύνταγμα του βασιλείου του Ανόβερου. Ο Γιάκομπ δεν
παντρεύτηκε ποτέ. Ο Βίλχελμ παντρεύτηκε την Henriette Dorothea Wild
και απέκτησαν 4 παιδιά. Ο Βίλχελμ Καρλ Γκριμ πέθανε το 1859, ενώ ο
αδελφός του Γιάκομπ το 1863 στο Βερολίνο. Είναι θαμμένοι στο
κοιμητήριο του αγ. Ματθαίου στο Βερολίνο.
