56ο Γυμνάσιο Αθήνας Δράση: Συντήρηση Αρχειακού Υλικού Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής Σχολικό έτος: 2021-2022 (-ArxeiakoYliko-4f.docx)

1. 56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
MOnuMENTA
Δράση: Συντήρηση Αρχειακού Υλικού
Ευχαριστούμε πολύ τη MOnuMENTA για το εργαστήριο σχετικά με τη συντήρηση αρχειακού
υλικού και ιδιαίτερα την κυρία Ειρήνη Γρατσία.
Ο Σχεδιασμός του εκπαιδευτικού προγράμματος έγινε από τις κυρίες: Eλευθερία Ελευθεράκη και
Μαντώ Σωτηροπούλου.
Η εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε από τις κυρίες: Eλευθερία
Ελευθεράκη, Μαντώ Σωτηροπούλου καθώς και τον κύριο Φοίβο Κουκουβίνο. Στο πρόγραμμα
συμμετείχε και η κυρία Αθηνά Γουλιάμη.
56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικό έτος: 2021-2022

2. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [2]
[Ομάδα Συντηρητών] Γεια σας. Εμείς είμαστε η ομάδα των συντηρητών που ουσιαστικά
ασχολούμαστε με το αρχείο της "Εργοληπτικής" το οποίο το έχει αναλάβει η MOnuMENTA.
Υπάρχει ένα πρόγραμμα από το ίδρυμα "Σταύρος Νιάρχος" που χρηματοδοτεί αυτό το
πρόγραμμα που περιλαμβάνει καταγραφή, συντήρηση και ψηφιοποίηση. Εμείς
αναλαμβάνουμε το κομμάτι της συντήρησης. Αυτά που βλέπουμε εδώ πέρα είναι τα
εργαλεία της συντήρησης τα οποία θα δείτε και από κοντά, αφού θα τα χρησιμοποιήσετε
καιστο εργαστήριοπουθα κάνουμε.
Ότανλέμεσυντήρησητιεννοούμε;Έχετε δεισυντήρησησεΜουσεία;
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Να παραμείνειένα υλικό,ένα μνημείοστην κατάστασηπουείναι;
[Ομάδα Συντηρητών] Πολύ ωραία. Όταν λες μνημείο εννοείς ένα κτήριο; Μπορεί να είναι
καιένα αντικείμενο;
[56ο Γυμνάσιο] Ναι, μπορείνα είναικαι ένα αντικείμενο.
[Ομάδα Συντηρητών] Πολύ ωραία. Και τι άλλο θα μπορούσε να είναι από αυτά που
βλέπουμεκαιστη φωτογραφία;
Εικόνα 1: Υλικά που χρησιμοποιούν οι συντηρητές
[56ο Γυμνάσιο –ΠΡ, ΣΚ, ΚΣ] Πίνακας,ψηφιδωτό,άγαλμα,ξυλόγλυπτο,κεραμικό.
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι, μπορεί να είναι ένα αγγείο που βρήκες σε μια ανασκαφή και να
θες να το συντηρήσεις. Να το βρεις σε κομματάκια και να το κάνεις ολόκληρο αγγείο. Εμείς
εδώ όμως ασχολούμαστεμετη συντήρησητουχαρτιού.
Το χαρτίτι μπορεί να έχει; Τι βλέπουμεεδώ μπροστά μας; Τι είναιαυτόεδώ;
[56ο Γυμνάσιο – ΕΣ, ΚΧ,ΠΡ] Βιβλίο.
[Ομάδα Συντηρητών]Αυτό,γνωρίζετετιείναι;
[56ο Γυμνάσιο -ΚΣ] Κάτοψηγράφει.

3. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [3]
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι. Αυτό είναι ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο
είναικάτιπου χρησιμοποιούνοι αρχιτέκτονεςγια να δείξουν κάτιπώςκατασκευάζεται.
Εικόνα 2: Αρχιτεκτονικό σχέδιο. Κάτοψη σπιτιού
στην περιοχή των Αμπελοκήπων;
Οπότε έχουμε βιβλία, έγγραφα, αρχιτεκτονικά σχέδια, διάφορα πράγματα. Και το αρχείο
της "Εργοληπτικής" περιλαμβάνει πολλά πράγματα από αυτά. Έχουμε βιβλία, έχουμε
φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, έγγραφα, φάκελους, ντοσιέ κτλ. Αυτό για παράδειγμα,
το ονομάζουμε κατάστιχο. Το κατάστιχο έχει μέσα γραμμένες σημειώσεις, λογιστικές
εγγραφές.
Εικόνα 3: Βιβλίο, αρχιτεκτονικό σχέδιο Εικόνα 4: Κατάστιχο
Εμείς, σαν συντηρητές, τι πιστεύατε ότι θα κάναμε σε αυτά τα έγγραφα για να τα
προστατεύσουμε;
[56ο Γυμνάσιο -ΠΡ] Θα τα καθαρίσουμε.
[Ομάδα Συντηρητών] Πολύ σωστά. Όπως βλέπετε, είναι πάρα πολύ βρώμικο. Το πρώτο που
κάνουμε είναι ο καθαρισμός. Εδώ βλέπετε κάποια βιβλία. Άλλα έχουν ύφασμα απέξω, άλλα
έχουν χαρτί, άλλα έχουν δέρμα. Αυτό είναι ένα βιβλίο το οποίο έχει ξύλινη πινακίδα. Στο
εξώφυλλοέχει δέρμα,μέσα έχειχαρτί.

4. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [4]
Εικόνα 5: Βιβλίο με ξύλινη πινακίδα Εικόνα 6: Το βιβλίο έχει εξώφυλλο δέρμα
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Εδώ να πω ότι μια άλλη ομάδα του σχολείου μας είχε συνεργαστεί με
το Δημοτικό με το οποίο είμαστε στον ίδιο χώρο για να βρούμε πότε χτίστηκε το κτήριο του
σχολείου μας, αλλά και να δούμε τα παλιά βιβλία με τις εγγραφές των μαθητών του
σχολείου, όπου φαίνονται τα ονόματα των μαθητών, των δασκάλων, οι δρόμοι που έμεναν
οι μαθητές κτλ. Έχουμε κρατήσει κάποιες φωτογραφίες από αυτά. Δεν τα έχουμε
ψηφιοποιήσει ολόκληρα. Ενδιαφερόμασταν για αλλαγές ονομασιών του σχολείου. Ήταν το
35ο Δημοτικό που έγινε 19ο. Μετά ήρθε και το 32ο Δημοτικό που έγινε 18ο καθώς και το
Μικτό Ημερήσιο Γυμνάσιο Αμπελοκήπων που έγινε 56ο Γυμνάσιο Αθήνας. Ήταν βιβλία του
μεσοπολέμου, αλλά φυσικά και μεταγενέστερα. Από τα παλιά μαθητολόγια είχαμε κάνει
αρκετές συζητήσεις σχετικά με τους βαθμούς και τις περιοχές των μαθητών που
ερχόντουσαν στον χώρο που είναι το σχολείο μας. [Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι από
την έρευνα που είχαμε κάνει παλαιότερα στα βιβλία του Δημοτικού -τώρα λέγεται 18ο και
έχει συγχωνευθεί με το 19ο.]. Άλλα ήταν με σκληρό, άλλα με μαλακό εξώφυλλο και μερικά
πολύ φθαρμένα.
Εικόνα 7: Παλιά μαθητολόγια
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι, ακριβώς. Αυτό εδώ είναι με μαλακό εξώφυλλο, αυτό με σκληρό.
Όμως με τον καιρό, το χαρτί κιτρινίζει, χαλάει, φθείρεται. Δεν μπορούμε να προλάβουμε
όλες τις φθορέςτουβιβλίου,αλλά προσπαθούμενα κάνουμεό,τικαλύτερο.

5. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [5]
Εικόνα 8: Βιβλία, έγγραφα, σχέδια για συντήρηση Εικόνα 9: Κατάστιχα
Το πρώτο που κάνουμεείναιοστεγνόςκαθαρισμός. Αυτόπουβλέπουμεεδώείναιοι
Εικόνα 10: Μύκητες που κάνουν κακό στα
βιβλία
Εικόνα 11: Καθαρισμός με ειδικό σκουπάκι
μύκητες. Μπορεί, αν είναι σε πολύ κακή κατάσταση ή αν έχει πολλή υγρασία να έχει
αναπτύξειμύκητες.Ξέρετετιείναιοιμύκητες;
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Μούχλα.
[Ομάδα Συντηρητών] Μούχλα μπορεί να αναπτυχθεί όταν έχουμε πολλή υγρασία, βρομιά,
ενώ είναι αρκετά επικίνδυνη και για εμάς. Αυτά εδώ δεν έχουν, ευτυχώς. Αν έχουν όμως
μούχλα, θα πρέπει οπωσδήποτε να τα πιάνουμε με γάντια και προσπαθούμε με ένα ειδικό
σκουπάκι το οποίο είναι απορροφητικό, σαν ηλεκτρικό σκουπάκι αλλά σε μικρογραφία, να
ρουφήξουμετουςμύκητες.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Γάντια βάζουμεγια εμάςή καιγια το βιβλίο;
[Ομάδα Συντηρητών] Και για τους δύο. Και για το βιβλίο αλλά και για εμάς. Αν
καθαρίσουμε τους μύκητες, δεν θα έρθει το βιβλίο στην κατάσταση που αρχικά ήταν, αυτή
η αλλαγή χρώματος δε θα αλλάξει, αλλά δε θα χειροτερεύσει και δε θα κινδυνεύουμε και
εμείς.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Αυτόπου βλέπουμεστο βίντεοείναιειδικόσκουπάκιγια μύκητες;
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι. Είναι σκουπάκι που έχει ειδικό φίλτρο για να μην πηγαίνουν οι
μύκητες στην ατμόσφαιρα, είναι χαμηλής έντασης για να μη φθείρει το βιβλίο καθώς το
καθαρίζει. Δεν είναι δηλαδή σαν τις σκούπες που έχουμε στο σπίτι μας. Είναι ειδική για να
μην χαλάσειτο βιβλίο,το έγγραφοκτλ.

6. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [6]
Επίσης, κάτι που υπάρχει στα βιβλία, στα έγγραφα που έχουμε παρατηρήσει, είναι τα
μεταλλικά στοιχεία τα οποία με την υγρασία οξειδώνονται Για παράδειγμα, δείτε πώς
γίνονται οι συνδετήρες. Αυτοί που βλέπετε εδώ τους έχουμε βρει στο αρχείο. Όπως βλέπετε
είναι πολύ σκουριασμένοι. Οπότε, συνδετήρες, καρφάκια τα βγάζουμε και τα
αντικαθιστούμε με πλαστικούς συνδετήρες και τους βάζουμε και κάποια προστατευτικά
χαρτάκια για να τα προστατεύσουμε.
Αυτό τώρα τι είναι. Είναι το γνωστό μας σελοτέιπ. Το σελοτέιπ κάνει κακό στα χαρτιά. Μετά
από κάποια χρόνια γίνεται κίτρινο και αυτό το κίτρινο δεν μπορεί να φύγει ούτε και από
εμάς που είμαστε ειδικοί. Κάνουμε κάποιες προσπάθειες αλλά δεν μπορούμε να το
επαναφέρουμε στην προηγούμενη κατάσταση, όπως βλέπετε και στη φωτογραφία. Αφήνει
ένα μικρόαποτύπωμα.Το καθαρίζουμεόπωςμπορούμεκαλύτερα.
Εικόνα 14: Σελίδα με σελοτέιπ και σελίδα μετά από
αποκατάσταση Εικόνα 15: Ιαπωνικό χαρτί
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Αν σκιστεί ένα φύλλο βιβλίου τι κάνουμε; Έχω δει σελοτέιπ και σε
φωτογραφίες.Τοσελοτέιπδενκάνεικαλό.
[Ομάδα Συντηρητών] Όχι, δεν κάνει καλό γενικά. Αν σκιστεί τώρα ένα φύλλο, εξαρτάται και
από την αξία του. Βέβαια αυτό δεν είναι εύκολο και να προσδιοριστεί. Μπορεί να είναι κάτι
που σήμερα το θεωρούμε καθημερινό και ασήμαντο και μετά από κάποια χρόνια να έχει
τεράστια αξία. Οπότε προσπαθούμε να μην βάζουμε σελοτέιπ. Αν σκιστεί προσπαθούμε να
το κρατήσουμε κάπως σταθερό, ώστε να μην σκιστεί περισσότερο. Μπορούμε να βρούμε
όμως ένανσυντηρητήγια να μαςτο συντηρήσει.
Σήμερα εμείς θα σας δείξουμε κάποιες τεχνικές που εφαρμόζουμε, εμείς, όταν κάνουμε
συντήρηση σε χαρτιά. Απλές τεχνικές. Τα υλικά που χρησιμοποιούμε είναι ειδικά. Για
παράδειγμα χρησιμοποιούμε αυτό εδώ το ιαπωνικό λευκό χαρτί, χρησιμοποιούμε μια
Εικόνα 12: Συνδετήρες που έχουν σκουριάσει με τον
καιρό
Εικόνα 13: Αποκατάσταση σκουριών στα τεκμήρια

7. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [7]
ειδική κόλλα που δεν οξειδώνεται. Με αυτά ουσιαστικά και με τον τρόπο που θα σας
δείξουμε συντηρούμε τα χαρτιά μας και είναι ασφαλή. Οι κόλες που χρησιμοποιούμε δεν
πρόκειται να προκαλέσουν κάποια φθορά, ενώ μπορούμε και να την αφαιρέσουμε στο
τέλος.
Άλλες φθορές που αντιμετωπίζουμε είναι φθορές από έντομα ή και φθορές από ποντίκια
ακόμα.Στηφωτογραφία βλέπετεμια τρύπα πουέχει γίνειστο βιβλίοαπό ποντίκι.
Εικόνα 16: Φθορές από έντομα
Εικόνα 17: Χρήση ιαπωνικού χαρτιού για την κάλυψη
των φθορών
Εμείς τώρα ως συντηρητές μπορούμε αυτές τις φθορές να τις "διορθώσουμε"
αντικαθιστώντας το χαρτί με καινούριο χαρτί. Πάλι ιαπωνικό χαρτί θα χρησιμοποιήσουμε,
αλλά πιο χοντρόαυτήντηφορά για να συμπληρώσουμετην απώλεια.
Ας δούμεκαι κάποια άλλα παραδείγματα.Εδώβλέπουμετην τεχνικήπου χρησιμοποιούμε.
Εικόνα 18: Διαδικασία συμπλήρωσης φθαρμένου
χαρτιού
Εικόνα 19: Χρησιμοποιούμε το σουβλί
Χρησιμοποιούμε ένα λεπτό ιαπωνικό χαρτί από την πίσω πλευρά της σελίδας, το οποίο
κολλάμε με αυτήν την ειδική κόλα που σας έλεγα. Στο μπροστά μέρος της σελίδας, με τη
χρήση ενός εργαλείου που λέγεται σουβλί, κόβουμε ακριβώς στο μέγεθος το ιαπωνικό
χαρτί ώστε να το ταιριάξουμε στην απώλεια που έχουμε και το κολλάμε με αυτήν την ειδική
κόλα,οπότεκάνουμετη συμπλήρωση.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Χμ. Τώρα που το σκέφτομαι θα μπορούσαμε να είχαμε φέρει να μας
πείτε τη γνώμη σας και κάποια από τα τεκμήρια που μας έχουν δώσει τον τελευταίο καιρό,
στο πλαίσιο της καταγραφής που κάνουμε στην περιοχή των Αμπελοκήπων Αθήνας, με
συνεντεύξεις παλιών κατοίκων. Έχουμε κάποιες παλιές φωτογραφίες, ένα έγγραφο
γραμμένο στα οθωμανικά πριν την καταστροφή της Σμύρνης, ένα φθαρμένο φύλλο
πορείας, ένα γράμμα του 1947 που έστειλε ένας φίλος σε άλλον, ένα υπηρεσιακό δελτίο

8. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [8]
ταυτότητας και κάποια άλλα φθαρμένα τεκμήρια που θα μπορούσατε να μας πείτε τη
γνώμη σαςγια το πώς θα τα προστατεύσουμεκαλύτερα.
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι, αυτά θα ήταν καλό να τα δούμε και από κοντά. Να δούμε τι
φθορέςυπάρχουν…
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Η Ειρήνη μας πρότεινε να αγοράσουμε αντιόξινο φάκελο, διαφανή
θήκη Mylar ή αν δεν μπορούμε να αγοράσουμε κάποιο από αυτά, να το βάλουμε ανάμεσα
σε λευκέςσελίδεςκαισε κάποια διαφάνεια.
[Ομάδα Συντηρητών] Σε πρώτη φάση είναι σημαντικό να μη μεγαλώσει η φθορά, να μην
σκιστείπερισσότερο.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Σε κάθε περίπτωση τα έχουμε σαρώσει και τα έχουμε αναρτήσει στο
δίκτυογια όποιον ενδιαφέρεται.
[Ομάδα Συντηρητών] Αυτό είναι σημαντικό. Με την ψηφιοποίηση γίνεται η διάσωση των
τεκμηρίων. Η πληροφορία παραμένει ακόμα και αν το αρχικό υλικό δεν καταφέρει να
διασωθεί.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Ωραία.Προχωράμεκαιτοβλέπουμεστομέλλον.
[Ομάδα Συντηρητών] Ωραία. Ζελατινοτυπία είναι είδος της εκτύπωσης. Αυτή η κάτοψη
φαίνεται ότι είναι η τυπωμένη στο χέρι αλλά δεν είναι. Είναι τυπωμένη. Ο λόγος που το
γνωρίζουμεείναιότιυπάρχει ένα υδατογράφημα.
Εικόνα 20: Υδατογραφήματα και σχέδιο με υδατογράφημα
Το υδατογράφημα είναιαυτό πουτοβλέπεις στοφως.
[56ο Γυμνάσιο - όλοι] Α ναι,το βλέπουμε.
Εικόνα 21: Τα υδατογραφήματα φαίνονται πιο καθαρά στο φως

9. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [9]
[Ομάδα Συντηρητών] … και γράφει "Dorel". Οπότε ξέρουμε ότι αυτό έχει κατασκευαστεί με
τη μέθοδο "Dorel". Τα υδατογραφήματα είναι μια μεγάλη ιστορία. Έχει ξεκινήσει από τον
τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται τα χαρτιά. Τα παλιά τα χειροποίητα χαρτιά
κατασκευαζόντουσαν σε μια μήτρα και έπαιρνε τις γραμμές της μήτρας. Αυτό για
παράδειγμα είναι ένα χαρτί χειροποίητο παλιό το οποίο, άμα δείτε, έχει παράλληλες και
κάθετες γραμμές. Αυτό μοιάζει με μια συρμάτινη σήτα. Και εδώ, αν παρατηρήσετε, έχει
κάποια γράμματα πουδείχνουν τονκατασκευαστήτουχαρτιού. Αυτόείναιένα παλιόχαρτί.
Εικόνα 22: Χειροποίητο χαρτί κατασκευασμένο σε μήτρα.
Αυτό είναι ένα βιομηχανικό χαρτί, το οποίο έχει άλλο είδους υδατογράφημα. Πάλι είναι
από την εταιρεία κατασκευής του χαρτιού. Αυτά είναι κάποια στοιχεία που μας
χρησιμεύουνγια να δούμε στοιχεία για τα χαρτιά,για τοπότε φτιάχτηκαν καιαποτελεί
Εικόνα 23: Βιομηχανικό χαρτί. Διακρίνουμε το υδατογράφημά του
ένα ερευνητικόκομμάτι.
Πολύ συχνά χρησιμοποιούμε και το μικροσκόπιο για να δούμε κάποια πράγματα. Στη
διαφάνεια βλέπουμε,μετηβοήθεια τουμικροσκοπίου,ένα «χαρτί» πουόπωςβλέπουμε,
Εικόνα 24: Τις φθορές τις βλέπουμε καλύτερα με μικροσκόπιο

10. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [10]
δεν είναι χαρτί, αλλά ύφασμα. Είναι ένα σχέδιο που είχε υπόστρωμα ύφασμα. Αυτό
μπορούμε να το δούμε μόνο στο μικροσκόπιο. Αυτό το γκρι, πάνω αριστερά που βλέπουμε,
είναι το μολύβι, ο γραφίτης. Φαίνεται σα να ασημίζει. Βλέπουμε τα μελάνια, βλέπουμε τις
φθορές. Εδώ στη διαφάνεια βλέπουμε κάποιες φθορές. Φαίνονται πιο καθαρά με τη χρήση
ενός μικροσκοπίου. Μπορείτε να το δοκιμάσετε και εσείς τώρα, αλλά και στο εργαστήριο
που θα κάνουμεμετά.
Αυτό είναι που έχει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αυτή είναι και η δουλειά που κάνουμε
εμείς. Παίρνουμε τα σχέδια, τα ανοίγουμε, έχουν πολλά σκισίματα τα οποία πρέπει να
ενώσουμε,είναικαιμεγάλα τα αρχιτεκτονικά σχέδια όπωςκαιπολύ μοναδικά.
Εικόνα 25: Ο Φοίβος και η Ελευθερία ενώ κάνουν συντήρηση του αρχείου της «Εργαληπτικής».
Ανυπάρχει κάτικολλημένοτοαφαιρούμεμετον νυστέρι,μπορείνα χρειαστείνα
χρησιμοποιήσουμεκάποιουςδιαλύτες.
Εικόνα 26: Συντήρηση αρχιτεκτονικού σχεδίου
Στη διαφάνεια που βλέπετε κάνουμε συντήρηση σε ένα πολύ μεγάλο αρχιτεκτονικό σχέδιο
στο οποίο έχουμε κάνει και συμπληρώσεις. Αυτά που φτιάχνουμε, όπως αυτό που έχουμε
βάλει ιαπωνικό χαρτί εκεί που έλειπε, ενώ ενώσαμε και τις σελίδες, τα βάζουμε μέσα σε
ειδικούς φακέλους που τους έχουμε φτιάξει εμείς με αντιόξινα χαρτιά που είναι καλά και
μπορούν να προστατεύσουν το σχέδια και τα βάζουμε μέσα σε μια συρταριέρα, σαν αυτή
που βλέπετε στη διαφάνεια.
Εδώ βλέπετε ένα σχέδιο που λέγεται blue print. Τι παρατηρείτε σε αυτό το σχέδιο που
λέγεταικαικυανοτυπία;

11. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [11]
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Οδηγίες;
[Ομάδα Συντηρητών] Το blue print χρησιμοποιείται γενικά ως όρος για οδηγίες. Το blue
print, επειδή είναι πολύ συχνό στα αρχιτεκτονικά σχέδια, είναι ουσιαστικά ο οδηγός αυτού
που θα χτίσει το κτήριο, για να το χτίσει. Χτίζει δηλαδή το κτήριο βάση του σχεδίου. Αυτή η
τεχνική ήταν πολύ συχνή και έχει επικρατήσει αυτός ο όρος για όλα τα σχέδια. Ουσιαστικά
όμως πρόκειται για ένα σχέδιο που είναι αντίστροφο. Έπαιρναν το κανονικό σχέδιο, που
ήταν σε ημιδιάφανο χαρτί, το προβάλαμε σε αυτό το χαρτί που ήταν με μια ειδική
επίστρωση στην οποία, όπου έπεφτε το φως, γινόταν μπλε. Είχε γίνει δηλαδή αντίστροφα.
Είναι σα να βγάζεις φωτογραφία και να την τυπώνεις ανάποδα. Αυτά τα σχέδια έχουν το
φόντομπλε καιτις γραμμέςλευκές
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Το blue print είχε χρησιμοποιηθεί και για σχέδια οπλικών οχημάτων,
όπως τανκ.
[Ομάδα Συντηρητών]Ναι.
[56ο Γυμνάσιο - ΣΜ] Και στα αρχαία αγγείαξεκίνησεμετα μελανόμορφα.
[Ομάδα Συντηρητών]Σωστά,πουήταν αντίστροφα. Υπάρχεικαιηδιαζωτυπία.Καιαυτή
Εικόνα 27: Κυανοτυπίες Εικόνα 28: Διαζωτυπία
είναι εκτύπωση. Δεν είναι σχέδιο που να είναι χειρόγραφο. Είναι αντίγραφο σχεδίου. Αυτή
είναικαφέγραμμέςσελευκόφόντο.
Στην παρακάτω διαφάνεια έχουμε κάνει και συμπλήρωση. Τα σημεία που λείπουν στις
γωνίεςέχουν συμπληρωθείμε ιαπωνικόχαρτί.Στην επόμενηδιαφάνεια βλέπετεσεεικόνες
Εικόνα 29: Συμπλήρωση τεκμηρίου με ιαπωνικό
χαρτί
Εικόνα 30: Αφαίρεση μεταγενέστερου υποστρώματος
πώς αφαιρέσαμε μεταγενέστερο υπόστρωμα. Αυτό που βλέπετε στη διαφάνεια,αντίστοιχα,
ήταν στην κάτοψη που βλέπετε μπροστά σας. Είχε κολληθεί πάνω σε άλλη επιφάνεια την

12. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [12]
οποία αφαιρέσαμε σιγά σιγά. Αυτό το κάναμε γιατί προκαλούσε φθορές, είχε πάρα πολλές
κόλες.Ήτανκομμένοκαισε κομμάτια τα οποία τελικά ενώσαμε.
[56ο Γυμνάσιο- ΣΜ] Μπορεί να γίνει πιο μεγάληζημιά την ώρα της συντήρησης;.
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι. Αν χρησιμοποιηθούν λάθος υλικά ή εφαρμόσουμε λάθος
τεχνικέςμπορείνα γίνειπράγματιπολύμεγάληζημιά.
Εδώ βλέπουμε ένα έγγραφο που έχουμε κάνει στερεώσεις και συμπληρώσεις. Αριστερά
είναιπριντη συντήρησηκαιδεξιά είναιμετά τησυντήρησηπου τουςέγινε.
Εικόνα 31: Το σχέδιο μετά την αφαίρεση του
υποστρώματος
Εικόνα 32: Στερεώσεις και συμπληρώσεις σε
έγγραφο
Στη συνέχεια, στο βίντεο, δείχνει κάτι σαν αυτό που θα κάνουμε σήμερα. Βλέπετε τη βασική
τεχνική της συμπλήρωσης. Φτιάχνουμε, ουσιαστικά, ένα περίγραμμα πάνω σε ένα διάφανο
φύλο. Στο περίγραμμα περικλείονται οι φθορές, οι απώλειες που έχουμε. Το περίγραμμα
αυτότο βάζουμεστηφωτεινήτράπεζα.Τοχαρτίτο κόβουμεμε το σουβλί.
Εικόνα 33: Με το σουβλί κόβουμε το ιαπωνικό χαρτί
Εικόνα 34: Κομμένο ιαπωνικό χαρτί, όπουφαίνονται
οι ίνες του
Αυτό το χαρτί δεν το κόβουμε με ψαλίδι. Το κόβουμε με το σουβλί ώστε να κάνει αυτές τις
ίνες που σας δείχνω και να είναι πιο απαλό στην ένωση. Αν το δείτε στις άκρες, έτσι όπως
σκίζεται, δε σκίζεται όπως το κανονικό χαρτί, δείτε το λίγο, αλλά σχηματίζει αυτές τις ίνες
και στην ένωση δε φαίνεται τόσο πολύ. Στη συνέχεια το κόβουμε, το κολλάμε πάνω στο
παλιό το χαρτί και ουσιαστικά γίνεται σα να είναι ένα. Έχει λίγο διαφορετικό χρώμα.
Προσπαθούμε το χαρτί που επιλέγουμε να είναι παρόμοιο με το χαρτί που θέλουμε να
συντηρήσουμε.
Δείτε το βίντεο της συντήρησης. Αυτό θα κάνετε και εσείς. Δε θα δουλέψετε σε πραγματικά
τεκμήρια…
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Γεια σας. Βλέπω ότι το έχετε πάρει πάρα πολύ σοβαρά το θέμα. Δεν
είστεκαθόλουχαλαρά.

13. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [13]
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Μια χαρά είμαστε. Ευχαριστούμε. Τελείωσε η περιήγηση στη γειτονιά
του σχολείουμας;
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Ναι,πρινλίγο.Είπατεπληροφορίεςγια τοαρχείο;
[Ομάδα Συντηρητών] Όχι ιδιαίτερα. Σε περιμέναμε να τις πεις εσύ. Εμείς συζητήσαμε
σχετικά με το τι θα κάνουμε.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Πολύ ωραία. Λοιπόν, είστε μέσα σε 55000 έγγραφα. Φανταστείτε
να ζωντανέψουν όλα αυτά και να έρθουν εδώ… Είναι παιδιά ένα αρχείο απίστευτο. Αν
θέλαμε να δούμε την ιστορία της Αθήνας, την ιστορία της Θεσσαλονίκης και πολλών άλλων
πόλεων της χώρας, αλλά και την ιστορία των εργατικών ατυχημάτων, των εργατών που
μετακινήθηκαν από διάφορα μέρη του τόπου… Εγώ βρίσκω ονόματα Ναξιωτών που
έρχονται τη δεκαετία του 1930 εδώ στην Αθήνα για να δουλέψουν. Τα αρχεία είναι τριών
εταιρειών. Την πρώτη την έφτιαξε ο Σπήλιος Αγαπητός το 1914. Εξαιρετική φυσιογνωμία.
Είναι γνωστό το καταφύγιο «Αγαπητού» στον Όλυμπο. Αυτός το είχε φτιάξει. Έφτιαξε και
τον οικισμό «Εκάλη». Είναι πολιτικός μηχανικός και ασχολείται με το μπετόν αρμέ που
αρχίζειεκείνητης εποχή καιχρησιμοποιείται.Μπετόν αρμέείναιτοτσιμέντομε σίδερο.
Εικόνα 35: Ενημέρωση από την κυρία Ειρήνη Γρατσία για την ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΗ και το πρόγραμμα συντήρησης
Δουλεύει κοντά του ο Μόσχος Διαμαντόπουλος, πολιτικός μηχανικός και αυτός και φτιάχνει
την εταιρία Μπετόν αρμέ Μόσχος Διαμαντόπουλος. Ενσωματώνει στην καινούρια και την
παλιά του Αγαπητού. Στη συνέχεια, μετά το 1927, 1928 τις εταιρείες θα τις συνενώσει κάτω
από το όνομα ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΗ. Αυτή που αναλαμβάνει να σχεδιάσει και να εκτελέσει έργα.
Έχουμε βρει πάνω από 400 έργα μέχρι στιγμής, φακέλους, σε αυτό το αρχείο. Χτίζει σπίτια,
χτίζει νοσοκομεία, χτίζει εργοστάσια, χτίζει αγορές. Είναι μια πολύ δυναμική και σημαντική
εταιρεία εκείνη την περίοδο. Έχει την ίδια σχεδόν δύναμη με τον ΤΕΚΤΟΝΑ. Είναι αυτές οι
δύο μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες της εποχής. Ενώ χτίζουν με τη σύγχρονη
τεχνολογία που είναι το μπετόν αρμέ, στη δεκαετία του ’20 έχουν ακόμα τα σπίτια τα
στοιχεία του εκλεκτικισμού. Στη δεκαετία του ’30 τα σπίτια θα είναι σαν αυτό το κτήριο που
είδαμε πριν λίγο καιρό στην περιοχή σας. Είναι αυτά τα παιδιά από το τμήμα που κάναμε
τηνκαταγραφή;
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Όχι. Τα παιδιά είναι από τα άλλα τμήματα ώστε να αποκτούν
περισσότερα εμπειρίες. Έχουμε κάνει όμως συζητήσεις, καθώς και τα προγράμματα της
MOnuMENTA,σε όλα τα τμήματα πριν δύοπερίπου μήνες.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Πολύ ωραία. Εμείς εδώ είμαστε τυχεροί γιατί βρέθηκε σχεδόν
οργανωμένο το αρχείο. Πάρα πολύ οργανωμένη εταιρεία. Σε φακέλους το κάθε έργο.

14. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [14]
Βρέθηκε, δεν ξέρουμε που, σε κάποια αποθήκη, μάλλον στην Πειραιώς. Ξέρετε υπάρχουν
άτομα που ασχολούνται με το εμπόριο των παλιών αρχείων. Το βρίσκαμε και το έδιναν
στον συλλέκτη Γιάννη Λάμπρου, πέθανε δυστυχώς πριν ένα χρόνο λόγω κορονοϊού. Αυτός
το αγόρασε όλο. Στην αρχή νομίζαμε ότι είναι γύρω στα 10000 περίπου τεκμήρια αλλά,
όπως σας είπα, έχουμε ξεπεράσει τις 50000 τεκμήρια. Είχε πάει στον πρόεδρο του
Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», τον Ανδρέα Δρακόπουλο, και του είπε αν θέλει να βγει ένα
βιβλίο,όπως καιτελικά βγήκε.Τοέχετε καιεσείςστο σχολείοσας.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Ναι,βέβαια.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Ο Ανδρέας Δρακόπουλος, ο παππούς του προέδρου Ανδρέα
Δρακόπουλου, ήταν τεχνικός διευθυντής στην ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΗ. Έτσι έβγαλαν αυτό το βιβλίο,
που το βρίσκουμε και ηλεκτρονικά. Εμείς ζητήσαμε από τον Ανδρέα Δρακόπουλο, το
ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, να μας χρηματοδοτήσει να το ταξινομήσουμε. Το αρχείο είχε
έρθει σε μαύρες σακούλες, για να το συντηρήσουμε και έτσι έχει δημιουργηθεί αυτό το
καταπληκτικό τμήμα συντήρησης και να το ψηφιοποιήσουμε με τη βοήθεια σαρωτή, για να
πάειμετά να φυλαχθείκαινα αξιοποιηθείστην ΕθνικήΒιβλιοθήκη.Θα δωρηθείεκεί.
Εσείς είστε οι πρώτοι που εφαρμόζουμε το πρόγραμμα συντήρησης. Είστε μέρος της
προσπάθειας και του προγράμματος που κάνουμε. Βλέπω ότι έχετε ήδη δείξει αυτό το
ωραίο σχέδιο. Είναι από τους Αμπελόκηπους κάπου, Τάσο. Μας το έστειλαν για να το
έχουμε στοαρχείομας.Αυτό έχει κατεδαφιστεί.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Και στη φωτογραφία που υπάρχει το παλιό κτήριο του σχολείου μας το
1934, περίπου, φαίνεται στο βάθος ένα κτήριο με κωνικό πυργίσκο. Γενικά, υπήρχαν σπίτια
στην περιοχή που είχαν πυργίσκους, όπως του Θων, νομίζω το σπίτι του Ζέρβα, η βίλα
Μαργαρίτα…
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Εδώ ταιριάζει αυτό
που μας έλεγε ο Μπίρης, ότι διάλεγαν από
κάποιο άλμπουμ κτηρίων του εξωτερικού,
γιατί περισσότερο με κτήρια του εξωτερικού
έμοιαζαν.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Το θυμάμαι αυτό. Μου το είχες πει πριν δύο, περίπου, χρόνια και μου
είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Θέλω, μαζί με την αναφορά στο βιβλίο σχετικά με τον
συγγραφέα, να το καταγράψουμε, ώστε να το συνδέσουμε μαζί με τις άλλες πληροφορίες
που έχουμε βρεισχετικά με τη βίλα Μαργαρίτα.Τα συζητάμεμετά.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Ναι, βέβαια. Έχουμε μια μακρά ιστορία με το σχολείο σας.
Συνεργαζόμαστεπόσα χρόνια;6,7;
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] 7 και μπήκαμε στο 8ο
. Οκτώ χρόνια, οκτώ καταγραφές, εκτός των
υπολοίπων συνεργασιώνσεδράσεις.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Έχουμε κάνει προσπάθειες για να σωθούν κτήρια και εκεί που πας
να ησυχάσεις και λες «τι ωραία, δεν έχω να κάνω τίποτα σήμερα» ξαφνικά σου έρχεται
μήνυμα: «Ειρήνη, έχουμε να κάνουμε αυτό κτλ». Πρόκειται για ένα καταπληκτικό σχολείο.

15. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [15]
Θα βρούμε τον τρόπο να βραβευτεί αυτό το σχολείο. Έχουν καταγράψει πάρα πολλές
προφορικές μαρτυρίες. Αν το έκαναν όλα τα σχολεία αυτό, θα είχε καταγραφεί η ιστορία
αυτούτου τόπου,η ιστορία.
[56ο Γυμνάσιο – όλοι] Ευχαριστούμεπολύ
(…)
[Ομάδα Συντηρητών]Αςπεράσουμετώρα στοεργαστήριο.
Αρχικά βάζουμε γάντια και μετά ξεκινάμε να συμπληρώνουμε το δελτίο συντήρησης. Το
συμπληρώνουμεκάθεφορά πουκάνουμεσυντήρησησεκάτι.
Εικόνα 36: Ετοιμαζόμαστε για την συντήρηση.Κάτω δεξιά αυτά που θα συντηρήσουμε και αριστερά το δελτίο
καταγραφής που συμπληρώνουμε.
Πρώτα φωτογραφίζουμε αυτό που έχουμε να συντηρήσουμε πολύ καλά, πριν τη
συντήρηση και καταγράφουμε τις φθορές του. Το φωτογραφίζουμε από μπροστά, το
φωτογραφίζουμε από πίσω, όπως επίσης και, αν έχει, τις σημαντικές/ ενδιαφέρουσες
λεπτομέρειές του. Συμπληρώνουμε τα πεδία που ζητά το δελτίο. Ο καθένας θα κάνει από
ένα.
Στο δελτίο συντήρησης γράφουμε πρώτα το όνομά μας, εκεί που λέει υπεύθυνος
συντηρητής. Μετά έχει έναν αύξοντα αριθμό. Σε κάθε τεκμήριο που καταγράφουμε
δίνουμε έναν αριθμό. Για παράδειγμα ο ένας θα καταγράψει το τεκμήριο 1, ο άλλος το 2
κτλ. Στο είδοςαναφέρουμετοείδοςτουτεκμηρίου.Βιβλίο,έγγραφο,σχέδιο…
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Έγγραφο.
[Ομάδα Συντηρητών] Πολύ σωστά. Βάζουμε τικ στο αντίστοιχο σημείο. Υλικό, τι είναι;
Χειροποίητο,βιομηχανικό,φωτοευαίσθητοχαρτί.Τιείναι;
[56ο Γυμνάσιο - ΣΚ] Βιομηχανικόχαρτί.

16. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [16]
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι. Μπορούμε να το δούμε και στη φωτεινή τράπεζα. Θα θέλατε να
το δούμε στη φωτεινή τράπεζα; Στα χειροποίητα χαρτιά μπορούμε να δούμε γραμμώσεις,
κάτι που δε θα το δούμε συνήθως στα βιομηχανικά. Επίσης μπορούμε να δούμε το είδος
γραφής.Τυπογραφικόμελάνη,γραφίτης…έχειδιάφορα είδη.
[56ο Γυμνάσιο- ΣΚ] Τυπογραφικόμελάνι.
[Ομάδα Συντηρητών] Τυπογραφικό μελάνι, ναι. Το κάνουμε τικ. Γραφίτης τι είπαμε ότι
είναι;
[56ο Γυμνάσιο – ΚΣ] Το μολύβι.
[Ομάδα Συντηρητών] Δείτε, έχει μολύβι πάνω; Δείτε και με το μικροσκόπιο… Σφραγίδες
βλέπουμεκάπου;
[56ο Γυμνάσιο– ΕΣ, ΚΧ] Πάνωδεξιά.
[Ομάδα Συντηρητών] Σωστά. Κάτι άλλο που σημειώνουμε είναι οι διαστάσεις. Τις μετράμε
με τονχάρακα.Έχουμεένανχάρακα για να τιςμετρήσετε. Μήκοςκαιπλάτος.
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] ΟΚ…
Εικόνα 37: Συμπλήρωση του δελτίου συντήρησης αρχειακού υλικού
Εικόνα 38: Το χαρτί δεν έχει υδατόσημο αλλά ούτε
γραμμές το έγγραφο, όπως φαίνεται στην φωτεινή
τράπεζα
Εικόνα 39: Φωτεινή τράπεζα για έλεγχο του χαρτιού
[Ομάδα Συντηρητών]Βλέπετεκάτιμεταλλικόπάνωστοχαρτίσας;
[56ο Γυμνάσιο – ΕΣ, ΚΣ] Ναι,τονσυνδετήρα.

17. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [17]
[Ομάδα Συντηρητών] Ακριβώς. Βγάζουμε τον μεταλλικό συνδετήρα και αν χρειαστεί, θα
χρησιμοποιήσουμεπλαστικό.
Επίσης, αν δεν υπάρχει κάτι που να μπορείτε να το δηλώσετε με ένα τικ, μπορείτε να το
γράψετεστιςπαρατηρήσεις.Για παράδειγμα,αυτόεδώτιείναι;
[56ο Γυμνάσιο – ΚΧ,ΠΡ, ΣΚ] Δακτυλικόαποτύπωμα.
[Ομάδα Συντηρητών] Πολύ ωραία, το σημειώνετε. Τώρα, το πρώτο πράγμα που κάνουμε,
αφούέχουμε καταγράψειτα στοιχεία τηςπεριγραφής,είναινα καθαρίσουμετοέγγραφο.
Για τον καθαρισμό θα χρησιμοποιήσετε το σφουγγαράκι και το πινέλο που έχετε μπροστά
σας. Καθαρίζετε προσεχτικά από τη μέση προς τα έξω. Πάντα η κίνηση θα πρέπει να είναι
απότο κέντροτουεγγράφουπροςτα έξω.
Εικόνα 40: Καθαρισμός εγγράφου
Μια άλλη μέθοδος καθαρισμού είναι να χρησιμοποιήσουμε γόμα. Τρίβουμε τη γόμα πάνω
από το έγγραφό μας και μετά με τα δάκτυλα του χεριού μας την «απλώνουμε», την
«τρίβουμε» στο έγγραφό μας. Θα δείτε ότι θα γίνει μαύρη. Απλά αυτή η τεχνική θέλει
πολλή προσοχή, ιδιαίτερα αν το έγγραφό μας είναι πολύ ευαίσθητο, μπορεί να το
χαλάσουμε. Θα πρέπεινα κρατάμεμετοένα χέρι μας το χαρτίόταν καθαρίζουμε.
(…)
Βλέπετε πώς καθάρισε. Αυτό μπορείτε να το δείτε και από τα τρίμματα της γόμας, ειδικά αν
βγαίνουνπολύμαύρα.

18. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [18]
Μετά μπορείτε να πάρετε το σφουγγαράκι και να διώξετε τη γόμα. Όπως βλέπουμε το
σφουγγαράκι έγινε μαύρο. Καταλαβαίνετε τι έχει καθαρίσει. Χρησιμοποιείστε, στο τέλος
και το πινελάκι για να το καθαρίσετε και να μην ξεχνάμε ότι οι κινήσεις θα πρέπει να είναι
πάντα μαλακές προς τα έξω και προς μια κατεύθυνση. Δεν κάνουμε δηλαδή, όπως όταν
σβήνουμεκάτιπου έχουμε γράψει.
Θα πρέπει να προσέχουμε, όταν καθαρίζουμε, όταν είναι κάτι πολύ φθαρμένο να μην το
σκίσουμε παραπάνω. Θέλει πάρα πολύ προσεκτικές κινήσεις. Αν τώρα έχει κάποιο μολύβι
που δεν θέλουμε να το βγάλουμε, επειδή αυτό που κάνουμε είναι γόμα, ουσιαστικά,
κάνουμε σε όλες τις περιοχές του εγγράφου εκτός από το σημείο που έχει μολύβι, για να
μην το σβήσουμε. Αν για παράδειγμα, η ημερομηνία δεν ήταν γραμμένη με μαρκαδόρο,
αλλά ήταν με μολύβι, θα προσπαθούσαμε να κάνουμε γύρω από τη σφραγίδα για να μην τη
σβήσουμε.
Εικόνα 41: Προσέχουμε αρκετά τα φθαρμένα σημεία αλλά και τα σημεία που έχουν μολύβι
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Αυτήη διαδικασία πόσοκαιρόπαίρνει;
[Ομάδα Συντηρητών]Εξαρτάταιαπότοτεκμήριοκαιτιςιδιαιτερότητέςτου.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Θα πρέπει να δείχνουμε την ευαισθησία μας στο χαρτί γιατί είναι
εξαιρετικά εύθραυστο.
Τι θα πείτεστους συμμαθητέςσαςότι κάνατεσήμερα;
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Χάσαμεμάθημα!
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Είναικαιαυτόμια προσέγγιση.
[56ο Γυμνάσιο - ΣΚ] Φάγαμεέξω!
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Όχι…Τελευταία ευκαιρία.
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Γίναμεεπαγγελματίεςσυντηρητές εγγράφων;
[Ομάδα Συντηρητών] Επαγγελματίες όχι, αλλά για ερασιτέχνες τα πηγαίνετε πάρα πολύ
καλά!
(…)

19. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [19]
[Ομάδα Συντηρητών] και τώρα ας προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο το οποίο, ποιο θα
είναι;Τι θα κάνουμεμετά τονκαθαρισμό;
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Συμπληρώσεις;Υποθέτω;
[Ομάδα Συντηρητών] Ωραία, για να κάνουμε τις συμπληρώσεις, θα πρέπει όμως να
κάνουμεπρώτα τις στερεώσεις.
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Σωστά.
[Ομάδα Συντηρητών] Καθαρίζουμε τον χώρο πρώτα για να προχωρήσουμε στο επόμενο
στάδιο.
Στη συνέχεια, θα πρέπει να γυρίσουμε ανάποδα το έγγραφό μας για να κάνουμε τις
στερεώσεις. Θα βάλουμεένα ιαπωνικό,λεπτόχαρτί περιμετρικά τηςφθοράςμας.
Εικόνα 42: Καθαρίζουμε τον χώρο από γόμες και
σκόνες πριν προχωρήσουμε στη στερέωση
Εικόνα 43: Γυρίζουμε ανάποδα το έγγραφό μας και
ετοιμαζόμαστε, επιλέγοντας ένα λεπτό ιαπωνικό
χαρτί, να κάνουμε τη στερέωση του εγγράφου
Έχουμε διάφορα ιαπωνικά χαρτιά. Το πιο λεπτό είναι και τα λιγότερα γραμμάρια. Τη
λεπτότητα την καταλαβαίνουμε και από το βάρος. Αυτό που σας δείξαμε πριν ήταν ένα
χοντρό χαρτί 33 γραμμαρίων. Εμείς στο πίσω μέρος θα βάλουμε ένα λεπτό ιαπωνικό 12
γραμμαρίων. Υπάρχουνκαιακόμα πιολεπτά.Πάρτεαπόένα για την εργασία μας.
Εικόνα 44: Χαρτί ιαπωνικό για τη στερέωση Εικόνα 45: Τοποθετούμε το χαρτί στη φθορά
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Γιατίλέγεταιιαπωνικό χαρτί;
[Ομάδα Συντηρητών] Γιατίέρχεταιαπότην Ιαπωνία.Είναιδικήτους τεχνική.
Αυτό το χαρτί που σας δώσαμε δε θα το χρησιμοποιήσετε όλο. Θα το τοποθετήσετε στη
φθορά και θα το κόψουμε με τα δάχτυλα προσπαθώντας να καλύψουμε τη φθορά και λίγο
παραπάνω. Αν δυσκολευόμαστε να το κόψουμε με το χέρι, υπάρχει και άλλη μέθοδος.

20. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [20]
Παίρνουμε τη διαφάνεια που έχουμε κάτω από το δελτίο μας και τη βάζουμε μεταξύ του
τεκμηρίου και του ιαπωνικού χαρτιού. Χρησιμοποιώντας το σουβλί το κόβουμε σιγά σιγά,
όπως σας το δείχνω. Το κάνουμε απαλά, ώστε οι άκρες του χαρτιού να είναι όσο το δυνατό
λείες. Όταν το κολλήσουμε πάνω στο χαρτί, να έρθει να καθίσει ομοιόμορφα. Αφού
ολοκληρώσουμε την περίμετρο, τότε είναι πολύ εύκολο να το κόψουμε στα σημεία που
έχουμε «τρυπήσει» με το σουβλί. Όταν έχουμε δύο φθορές στο έγγραφο, δεν είναι
απαραίτητο να κόψουμε ένα μεγάλο κομμάτι. Μπορούμε να κόψουμε πρώτα ένα κομμάτι
για τη μικρή φθορά καιμετά ένα άλλογια την μεγαλύτερηφθορά.
Εικόνα 46: ¨Σημαδεύουμε" το ιαπωνικό χαρτί με το σουβλί, για να το κόψουμε στη συνέχεια
Επειδή είμαστε από το πίσω μέρος του χαρτιού, δε μας νοιάζει να είναι το χαρτί που θα
κόψουμε όσο η απώλειά μας. Θέλουμε αυτό που θα κόψουμε να είναι λίγο μεγαλύτερο.
Ότανθα βάλουμειαπωνικό χαρτίαπόμπροστά, θα πρέπεινα είμαστεπιοπροσεκτικοί.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Αυτό το εργαστήριο γίνεται σε προπτυχιακό ή σε μεταπτυχιακό επίπεδο
ειδίκευσης;
[Ομάδα Συντηρητών] Στοπροπτυχιακό.
[56ο Γυμνάσιο - ΣΜ] Ο Μαργαριτώφ είχε φέρει τη συντήρηση στην Ελλάδα, στην
Αρχαιολογία.Ησυντήρησηείχεξεκινήσειαπόαυτόν.
[Ομάδα Συντηρητών] Βλέπετε που κάνει αυτές τις ίνες γύρω γύρω; Γι’ αυτό το κόβουμε με
το σουβλίκαιόχι με κάποιοαιχμηρόεργαλείο,όπωςτοψαλίδι.Τις θέλουμε αυτές.
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Ωραία….

21. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [21]
[Ομάδα Συντηρητών] Σε άγχωσε; Άμα συνηθίσεις να το κάνεις αρχίζει και λειτουργεί
ψυχοθεραπευτικά.Τοκομμάτιείναιπολύωραία κομμένο.
Αυτά τα χαρτιά έχουν στις ιδιότητές τους ότι έχουν πολύ μακριές ίνες. Ενώ είναι τόσο λεπτά
έχουν πολύ καλή συνδετική ικανότητα. Με τις λεπτές ίνες καταφέρνουν και ενώνουν τα
κενά του εγγράφου. Αφού τα κόψετε, βγάζετε τη διαφάνεια και ακουμπάτε αυτό που
κόψατε πάνω στη φθορά. Στη συνέχεια, παίρνουμε το πινελάκι και το βουτάμε στην κόλλα.
Βάζουμε κόλλα στην περίμετρο του χαρτιού που κόψαμε ώστε να το ενώσουμε με το
έγγραφό μας. Αυτή η κόλλα είναι αραιή, δεν είναι σαν την π.χ. UHU. Βάζουμε την κόλλα
προς τα έξω.
Εικόνα 47: Δοκιμάζουμε το κομμάτι που κόψαμε στη
φθορά μας. Ελέγχουμε ότι είναι ΟΚ.
Εικόνα 48: Βάζουμε την κόλα ώστε να κολλήσουμε το
ιαπωνικό χαρτί με το αρχικό μας έγγραφο
Αυτήν τη στερέωση την κάνουμε από πίσω ώστε να μην προχωρήσει η φθορά παραπέρα,
αλλά και για να δημιουργήσουμε μια βάση πάνω στην οποία θα στηριχθεί το πιο παχύ
ιαπωνικόχαρτί,θα πατήσει,ώστενα μην είναιστον αέρα.Τοστερεώνουμε.
Εικόνα 49: Δύο κομμάτια, ένα για κάθε φθορά Εικόνα 50: Χρησιμοποιούμε στυπόχαρτο για να
μαζέψει την επιπλέον κόλλα
Την κόλα την βάζουμε πάνω από το ιαπωνικό χαρτί, αλλά επειδή είναι πολύ λεπτό, τη
διαπερνά. Δε χρειάζεται να βάλουμε την κόλλα κάτω από το ιαπωνικό χαρτί. Αυτό που
θέλειςείναινα μην«πετά» καθόλουιαπωνικόχαρτί.

22. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [22]
Εικόνα 51: Βάζουμε στυπόχαρτο και μετά από πάνω βάζουμε βαράκι/ βαράκια μέχρι να στεγνώσειη κόλλα.
Στο τέλος βάζουμε και στυπόχαρτο ώστε να πάρει όση κόλλα παραπάνω έχουμε βάλει.
Επομένως, δεν έχεις πρόβλημα. Μπορούμε να βάλουμε και ένα βαράκι από πάνω και να το
αφήσουμε μέχρι να στεγνώσει. Ότι περίσσεια κόλλας και υγρασίας υπάρχει θα πάει στα
στυπόχαρτα. Θα τη ρουφήξουν την υγρασία και θα στεγνώσει η κόλλα. Θα πρέπει να το
αφήσουμε έτσι για λίγη ώρα, μέχρι να στεγνώσει και μετά να το γυρίσουμε και να
συνεχίσουμετη διαδικασία.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Σας δίνω και το υλικό που θα δίνετε στα σχολεία όταν γίνεται η
δράση, για να το έχετε. Πώς αρχειοθετούμε και πώς ταξινομούμε. Θα σας στείλω με μέιλ
και ένα φυλλάδιο που ετοιμάζουμε σχετικά με το πώς συμπεριφερόμαστε στα προσωπικά
μας αρχεία. Αυτό είναι κάτι που ετοιμάζουμε τώρα. Πώς συμπεριφερόμαστε στις
φωτογραφίεςμας,στα βιβλία μας.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Ευχαριστούμεπολύ.
Εικόνα 52: Παρατηρώντας στο μικροσκόπιο
[Ομάδα Συντηρητών] Αυτό εδώ έχει στεγνώσει. Όπως βλέπετε, υπάρχει ένα διάφανο χαρτί
από πίσω και αυτό δε σκίζεται, είναι σταθερό. Για να το κάνουμε ακόμα πιο σταθερό, θα το
γυρίσουμε ανάποδα και εδώ που είναι το κενό, θα προσθέσουμε μέσα σε αυτό το
ιαπωνικό,πιο χοντρό χαρτί.

23. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [23]
Εικόνα 53: Το έγγραφο έχει στεγνώσει Εικόνα 54: Έγγραφο και ιαπωνικό χαρτί δίπλα δίπλα
για σύγκριση
[56ο Γυμνάσιο- ΤΚ] Πώς διαλέγουμετοπάχος; Υπάρχουν συγκεκριμέναμεγέθη;
[Ομάδα Συντηρητών] Αναλόγως. Θα μπορούσαμε να έχουμε και ένα παχύμετρο για να
μετράμε το πάχος και να είμαστε ακριβής. Μπορούμε όμως προσεγγιστικά, να βάλουμε το
έγγραφο που θέλουμε να συντηρήσουμε δίπλα δίπλα με το ιαπωνικό χαρτί που θέλουμε να
χρησιμοποιήσουμε ώστε να κάνουμε σύγκριση. Μετά διαλέγουμε το χαρτί μας. Μπορούμε
να πιάσουμε τα ιαπωνικά χαρτιά στα δάκτυλά μας, να τα νιώσουμε και να αποφασίσουμε τι
θα χρησιμοποιήσουμε.Μπορούμενα βγάλουμεκαιτα γάντια μαςτώρα.
[56ο Γυμνάσιο - ΣΚ] Χμ, έχουν κολλήσει από τον ιδρώτα. Υπάρχουν πολλά είδη ιαπωνικών
χαρτιών;
[Ομάδα Συντηρητών] Ναι. Εμείς εδώ τώρα χρησιμοποιούμε τρία. Το καθένα έχει το είδος
του φυτού από το οποίο προέρχεται. Αυτά τα φύλλα είναι ίνες από φυτά, από κάποιους
θάμνους.
Εικόνα 55: Τα τρία ιαπωνικά χαρτιά που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριο που κάνουμε.
Εικόνα 56: Ετοιμαζόμαστε για να βάλουμε το
μπροστινό ιαπωνικό χαρτί
Εικόνα 57: Δημιουργούμε το περίγραμμα για το
μπροστινό ιαπωνικό χαρτί (για συμπλήρωση της
απώλειας πάνω στο ελαφρύ χαρτί που
χρησιμοποιήσαμε για στερέωση.
Έχουμε γυρίσει από την μπροστινή πλευρά τα έγγραφά μας τα οποία έχουμε ήδη
στερεώσει με λεπτό ιαπωνικό χαρτί από πίσω. Τώρα, θα τοποθετήσουμε πιο χοντρό
ιαπωνικό χαρτί από μπροστά. Θα κόψουμε, με αντίστοιχο τρόπο το χαρτί, βάζοντας μια
διαφάνεια ανάμεσα στο έγγραφο και στο ιαπωνικό χαρτί, ώστε να χρησιμοποιήσουμε

24. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [24]
άφοβα το σουβλί. Θα πρέπει να κόψουμε το ιαπωνικό χαρτί έτσι ώστε να ταιριάζει ακριβώς
πάνω στην απώλειά μας. Τώρα είναι πιο εύκολο γιατί το χαρτί είναι πιο χοντρό, όποιο και
απότα δύοέχετε επιλέξει(24 ή 33 γραμμάρια).
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Μετά θα τοαφήσουμεάσπροή θα το "πειράξουμε";
[Ομάδα Συντηρητών] Θα το αφήσουμε έτσι όπως είναι. Θα πρέπει να φαίνεται η δουλειά
του συντηρητή, προστατεύοντας ταυτόχρονα το τεκμήριο. Δε θέλουμε να δίνουμε και τη
λάθος εικόνα σε κάποιον που θα μελετήσει το έγγραφο. Να νομίζει ότι βρέθηκε με
διαφορετικό τρόπο. Θέλουμε επίσης να καταλαβαίνει αμέσως ότι δεν είναι ολόκληρο το
πρωτότυπο.
[56ο Γυμνάσιο - ΣΜ] Όπως είναι και στα αγγεία. Βάζουν πηλό στο σημείο που λείπει κάτι
χωρίς να τοχρωματίσουν.
[Ομάδα Συντηρητών] Επίσης, τον συνδετήρα που βλέπετε θα πρέπει να τον
αντικαταστήσετε με κάποιον από τους πλαστικούς που σας έχουμε δώσει, γιατί σε λίγα
χρόνια θα σκουριάσεικαιθα μαςχαλάσειτο έγγραφο.
[κυρία Ειρήνη Γρατσία] Αυτό το εργαστήριο μπορείτε να το δείτε ακόμα και σα μάθημα
επαγγελματικήςκατάρτισης.
[56ο Γυμνάσιο – ΣΚ, ΠΡ, ΚΣ] Ωραία, μπορούμε να ερχόμαστε κάθε Τρίτη ή Τετάρτη αν
θέλετε…
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Είπαμενα σαςδείξουμεπώς γίνεται, όχινα το μάθετεκιόλας.
[Ομάδα Συντηρητών] Ωραία, προχωράτε. Όσοι κόψατε το περίγραμμα που φτιάξατε,
ταιριάζετετα κομμάτια.Τιέχουμεκάνειμέχριστιγμής;
[56ο Γυμνάσιο - ΠΡ] Προληπτική συντήρηση, στεγνός καθαρισμός, στερέωση και
συμπλήρωση.
[Ομάδα Συντηρητών] Πουείναικαιτο τελευταίοπουκάνουμελόγωέλλειψηςχρόνου.
[56ο Γυμνάσιο - ΤΚ] Ναι,έχουνέρθειήδη για τη συνέντευξη.
[Ομάδα Συντηρητών] Δεν προλάβαμε να το ολοκληρώσουμε, αλλά είδατε πώς γίνεται η
διαδικασία της συντήρησης αρχειακού υλικού. Αυτά που κάνατε θα τα πάρετε μαζί σας για
να θυμόσαστετοεργαστήριοπουκάναμε.
[56ο Γυμνάσιο - όλοι] Σας ευχαριστούμε πολύ για την παρουσίαση και το εργαστήριο.
Αντίο.
[κυρία ΕιρήνηΓρατσία] Θα μιλήσουμε.
[56ο Γυμνάσιο - όλοι] Καλήσυνέντευξηκαικαλόαπόγευμα. Γεια σας!

25. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [25]
Εικόνα 58 Φωτογραφίες από τη συντήρηση -συμπληρώσεις-
Εικόνα 59: Τα έντυπα μετά τις συντηρήσεις - συμπληρώσεις μαζί με τα δελτία τους

26. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [26]
Παράρτημα
Υλικό «δείγμα» που θα δίνεται στα σχολεία όταν θα πραγματοποιείται η συγκεκριμένη
δράση...

27. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [27]

28. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [28]
... μαζί και η κάρτα για ταμνημεία (Καταγραφήκαι ανάδειξηαυτών)

29. Επίσκεψηστα γραφεία τηςMOnuMENTA στου Ψυρρή.Πραγματοποίησητουπρογράμματος
συντήρησης/ΣυντακτικήκαιΦωτογραφικήΟμάδα ΕργαστηρίουΠληροφορικής/ [29]
Φωτογραφίεςαπότα δελτίατων παιδιώνκαι αυτά που έφτιαξαν…
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Αντιπροσωπεία μαθητών: Ελισόνα, Κατερίνα, Κλαούντια, Παναγιώτης, Σωκράτης
Εκπαιδευτικοί: Μαναγλιώτου Σοφία, Καραμπίνης Τάσος
Δράση: Συντήρηση Αρχειακού Υλικού
Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα
Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικό έτος: 2021-2022