Για τη διδασκαλία της ενότητες "Μορφές Πειθούς" στη Γ' Λυκείου. Παρουσιάζονται οι ενότητες: οι πειθώ στη διαφήμιση, η πειθώ στον πολιτικό λόγο, η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

1. ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ
η πειθώ στην διαφήμιση
η πειθώ στον επιστημονικό λόγο
η πειθώ στον πολιτικό λόγο

3. Βανς Πάκαρντ
Διαφήμιση
είναι η τέχνη να
σημαδεύεις στο
κεφάλι και να
πετυχαίνεις το
πορτοφόλι

4. ΚΑΘΕ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ
ΜΗΝΥΜΑ
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΕΤΑΙ ΤΗ
ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΚΑΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ
ΕΙΚΟΝΑΣ.
Πρόκειται για τις τεχνικές
και τα μέσα πειθούς που
χρησιμοποιεί η διαφήμιση,
προκειμένου να προβάλλει
κατά τον καλύτερο δυνατό
τρόπο το διαφημιστικό
μήνυμα, έτσι ώστε αυτό να
καταστεί ελκυστικό και να
ωθήσει τους δέκτες στην
αγορά του προϊόντος.

5. Να ελκύσει
τη προσοχή
του δέκτη
Να κεντρίσει
το
ενδιαφέρον
του
Να του
δημιουργήσει
την επιθυμία
να το
αγοράσει
Να τον
οδηγήσει
στην αγορά
του προϊόντος
Σκοποί –
στόχοι
διαφήμισης

6. Τεχνικές και μέσα διαφημιστικής
πειθούς
Αναλυτική
περιγραφή
και
επίδειξη
δεξιοτήτων
του
προϊόντος
Επίκληση
στη λογική
Επίκληση
στο
συναίσθημα
Επίκληση
στην
αυθεντία
Συνειρμός
ιδεών
Λανθάνων
αξιολογικός
χαρακτηρισμ
ός

7. Πως λειτουργεί
το καθένα;

8. Ανώτερο
Κατώτερο
δεδομένο επιθυμητό
Επιπλέον ελέγχω οπτική
επαφή, κλίμα, μέγεθος , θέση
(ιδίως στο κέντρο) ταύτιση

9. Ανταποκρίνεται στον
πρωταρχικό ρόλο της
διαφήμισης για ενημέρωση
του καταναλωτικού κοινού
και δεν επιχειρεί να
παραπλανήσει το δέκτη,
καταφεύγοντας σε τεχνικές
και μέσα προπαγάνδας.
Το μήνυμα είναι έγκυρο,
προσφέροντας αξιόπιστα
τεκμήρια και αληθή
επιχειρήματα.
αξιόπιστο
χρησιμοποιεί
τεχνικές
παραπλάνησης
και
χειραγώγησης
του δέκτη
(τεχνικές-μέσα
διαφημιστικής
προπαγάνδας)
αναξιόπιστο

11. Τι είδη διαφήμισης
υπάρχουν;

12. Λεξιλόγιο
απλό, λιτό, καθημερινό,
οικείο, από τον
προφορικό λόγο 
οικειότητα με το δέκτη,
λεκτικός πληθωρισμός
επαναλήψεις,
νεολογισμοί, λεκτικά
πυροτεχνήματα και
ακροβασίες ο
εντυπωσιασμός και
αποπροσανατολισμός
του δέκτη από το
λογικό – σημασιολογικό
περιεχόμενο του
διαφημιστικού
μηνύματος, αδόκιμοι
τύποι και εκφράσεις της
τρέχουσας αργκό,
σκόπιμη παραποίηση
συντακτικών –
γραμματικών κανόνων,
γλωσσικά
εξαμβλώματα,
ξενόγλωσσοι όροι,
υπαινικτική χρήση της
γλώσσας
Σχήματα–μνημονικοίτρόποι
επαναλήψεις φθόγγων
- λέξεων,
ομοιοκαταληξίες,
παρηχήσεις,
λογοπαίγνια,
αναγραμματισμοί,
αμφισημίες  στόχος η
άμεση εντύπωση του
μηνύματος στο
υποσυνείδητο του
δέκτη
Αφηγηματικοίτρόποι
αφήγηση, περιγραφή,
επεξηγηματικός
μονόλογος, διάλογος
(πχ. συνέντευξη με
έναν καταναλωτή),
άφθονος σχολιασμός
Σλόγκαν
κυρίαρχο εμπορικό
σύνθημα που εύστοχα
συνδυάζει την ιδέα του
προϊόντος με την ιδέα
της ανάγκης για αγορά
του.
Συνθηµατοποιηµένος
λόγος – εξαρθρωμένος.
Στερεότυπες εκφράσεις
που αναπαράγουν τα
κοινωνικά κλισέ/
στερεότυπα Τα
σλόγκαν
χαρακτηρίζονται από
πρωτοτυπία, ευστοχία,
επιγραμματικότητα,
χιούμορ, δημιουργία
συνειρμών

13. ΠΩΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΥΜΕ ΕΝΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
• Μονόλογος
- διάλογος
• Αφήγηση
• Συνοπτικό –
εκτενές
μήνυμα
• Σύνθημα
Μορφή
• Προβολή
προτερημά-
των
• Προβολή
προσώπου
• Συνειρμός
ιδεών
• Αξιολογικός
χαρακτηρι-
σμός
Μέθοδοι
Πειθούς
• Ρηματικό
πρόσωπο
• Έγκλιση
• Λογοπαί-
γνια
• Υπερθετι-
κός βαθμός
• Σχήματα
λόγου
Γλώσσα
• Προσέλκυ-
ση
ενδιαφέρο-
ντος δέκτη
• Εντυπω-
σιασμός
• Αγορά
προϊόντος
Στόχος

14. Μ ο ρ φ ή
Μ έ θ ο δ ο ς Π ε ι θ ο ύ ς
κ α ι µ έ σ α
Σ κ ο π ό ς
Γ λ ώ σ σ α
Σ υ μ π έ ρ α σ μ α
Πρόκειται για ένα διαφημιστικό µήνυµα που εκτίθεται µε τη µορφή
µονολόγου.
Η µέθοδος πειθούς που κυριαρχεί είναι
η επίκληση στοσυναίσθηµα. Ως µέσα πειθούς χρησιµοποιούνται
λέξεις φορτισµένες συναισθηµατικά, όπως: «σιγουριά», «σκληρός
ανταγωνισµός», «εξασφαλίστε».
Αυτές διεγείρουν συναισθήµατα και διαθέσεις, όπως η γονεϊκή
στοργή, ο φόβος για το µέλλον, η επιθυµία διασφάλισης των
παιδιών. Δευτερευόντως, διακρίνουµε και
την επίκληση στη λογική: ο σκληρός ανταγωνισµός επιβάλλει την
ανάληψη πρόσθετων γονεϊκών βαρών.
Αναφορικά µε τη γλώσσα του µηνύµατος, παρατηρούµε τη χρήση
του α' πληθυντικού προσώπου (παιδιά µας), που προσδίδει στο
κείµενο οικειότητα (ο διαφηµιστής είναι «ένας από εµάς» µε τις
ίδιες ένvοιες). Το β' πρόσωπο και η χρήση
της Προστακτικής(εξασφαλίστε)ενισχύουν την αµεσότητα του
κειµένου και προσδίδουν τόνο παραινετικό, προτρεπτικό.
Με τέτοιες µεθόδους και µέσα το διαφηµιστικό κείµενο αποβλέπει
στον επηρεασµό και τον εντυπωσιασµό του δέκτη και, τελικά,
στην αγορά του προβαλλόµενου προϊόντος.

24. Αν το σκεφτούμε…

28. ΠΩΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΥΜΕ ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
2 τύποι
ερωτήσεων
Ερωτήσεις που
καλύπτουν συνολικά
τα χαρακτηριστικά του
πολιτικού κειµένου σ'
ένα απόσπασµα.
Ερωτήσεις που
επικεντρώνονται σε
συγκεκριµένα
χαρακτηριστικά του
πολιτικού λόγου.

29. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Αναφέρουμε
το είδος του
κειµένου
(πολιτικό) και
το θέµα του.
1 Επισημαί-
νουμε ότι
αποβλέπει
στην πειθώ
και
γράφουµε
την άποψη
που
υποστηρί-
ζει.
2
Εντοπίζουµε
τη µέθοδο-
µέσο (ή τις
µεθόδους)
πειθούς που
χρησιµοποιεί
ο συντάκτης
και
παραθέτουµε
τα εκφραστικά
µέσα που
χρησιµοποιεί
ο συντάκτης
του κειµένου.
3 Προσέχου-
µε µήπως
το κείµενο
περιέχει
κάποιο από
τα
χαρακτηρι-
στικά του
νοσηρού
πολιτικού
λόγου.
4

31. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
αιτιολογώντας
τεκμηριώνοντας

32. Εκφραστικά µέσα

34. Ποια χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου µπορείτε να διακρίνετε στην
επόµενη παράγραφο;
Στόχος µας είναι η ισχυρή Ελλάδα. Μια Ελλάδα ικανή
να αγωνιστεί µε επιτυχία σ’ έναν κόσµο
αλληλεξάρτησης. Ο κόσµος έχει αλλάξει. Νέες
δυναμικές αναπτύσσονται, όπου όλοι αξιοποιούν
συγκριτικά πλεονεκτήματα, επανασταθμίζουν
συµφέροντα. Σ’ αυτό τον κόσµο πρέπει να
συµµετάσχουµε δυναµικά κι εµείς. Ν' αναπτύξουµε µια
πολιτική δράσης, δηµιουργικότητας, πρωτοβουλιών
σε χώρους προκλήσεων και ευκαιριών. Να
διερευνούµε τα ερείσµατά µας, να δηµιουργήσουµε
νέα. Προχωρούµε λοιπόν στις απαραίτητες
αναπροσαρµογές στον τρόπο διαµόρφωσης και
άσκησης της εξωτερικής πολιτικής, µε τους στόχους
όµως αµετακίνητους.
Απόσπασµα από οµιλία του Γ. Κρανιδιώτη στο
Ελληνικό Κοινοβούλιο, στις 16 Μαρτίου 1997
Το απόσπασμα αυτό προέρχεται από πολιτικό
κείµενο και έχει ως θέµα την άσκηση της εξωτερικής
πολιτικής. Ο συντάκτης του κειµένου θέλει να πείσει
τους ακροατές για την ορθότητα της πολιτικής που
ακολουθείται. Για να το επιτύχει αυτό, χρησιµοποιεί
ποικίλες µεθόδους πειθούς: Διακρίνουμε την
επίκληση στη λογική, εφόσον ο συντάκτης του
κειµένου παρουσιάζει ένα επιχείρημα: «Ο κόσµος
έχει αλλάξει. Η Ελλάδα οφείλει να συµβαδίσει µε τα
νέα δεδοµένα, γι' αυτό και αναπροσαρµόζουµε την
πολιτική µας». Τη συνθηµατολογία: «Στόχος µας είναι
η ισχυρή Ελλάδα». Την επίκληση στοσυναίσθηµα: η
θαυµαστική έκφραση «Μια Ελλάδα ικανή ... », οι
προτρεπτικές εκφράσεις «Να αναπτύξουµε ... Να
διευρύνουµε», αποβλέπουν στο να προκαλέσουν
συναισθήµατα, όπως η υπερηφάνεια ή η αισιοδοξία.
Την επίκληση στο ήθος: η βεβαιωτική έκφραση
«Προχωρούµε ... αµετακίνητους» τονίζει τη θέληση
των κυβερνώντων και την προσήλωσή τους σε
εθνικούς σκοπούς.

36. Επιστημονικό κείμενο είναι αυτό
που πραγματεύεται φαινόμενα της
ζωής (φυσικά, οικονομικά,
κοινωνικά, ψυχικά κτλ.) με τρόπο
ορθολογικό. Aκoλoυθεί δηλαδή
τους κανόνες που διέπoυν κάθε
σοβαρή επιστημονική εργασία,
όπως η παρατήρηση, το πείραμα,
η τεκμηρίωση των υποθέσεων κ.ά

38. Ως προς το περιεχόμενο
Λόγος περιγραφικός
Λόγος ερμηνευτικός
Λόγος αποδεικτικός
Ας
εξηγήσουμε
με λίγα λόγια
το καθένα…

39. Ο επιστημονικός λόγος είναι
απρόσωπος και αντικειμενικός,
δηλαδή χρησιμοποιεί ένα απρόσωπο,
επίσημο και τυπικό ύφος, στο πλαίσιο
μιας αντικειμενικής και ουδέτερης
σκοπιάς και μέσα από μια εξωτερική
οπτική γωνία προσέγγισης και
ανάλυσης των φαινομένων, ενώ η
λειτουργία της γλώσσας είναι
αναφορική (κυριολεκτική σημασία των
λέξεων).

41. Ως προς την πρόθεση
Πληροφόρηση
• Περιγραφικός και ερμηνευτικός λόγος
Πειθώ
• Ερμηνευτικός και αποδεικτικός λόγος

42. Ως προς
τη δομή Σαφής διατύπωση
της επιστημονικής
θέσης, συνήθως
στην αρχή
(σπανιότερα στο
τέλος του κειμένου).

43. • 1. Ακριβής - κυριολεκτική - χρήση
της γλώσσας. Το ύφος είναι
αυστηρό και λιτό. Απουσία
σχημάτων λόγου.
• 2. Μεταφορική χρήση της
γλώσσας παρατηρείται μόνο όταν
ο συγγραφέας θέλει να
εκλαϊκεύσει τα νοήματα και να
κεντρίσει το ενδιαφέρον του
αναγνώστη.
• 3. Χρήση ειδικού λεξιλογίου ενός
συγκεκριμένου επιστημονικού
κλάδου.
Ως προς τη γλώσσα

44. Άλλα
χαρακτηριστικά
1. Η αξιοποίηση των υπαρχόντων επιστημονικών δεδομένων, της
κατακτημένης δηλαδή επιστημονικής γνώσης, που σχετίζεται με το
αντικείμενο της επιστημονικής μελέτης, διότι βασική αρχή της επιστημονικής
έρευνας είναι ότι «η γνώση κατακτιέται σταδιακά και οικοδομείται τμηματικά
πάνω στο προϋπάρχον γνωσιολογικό υλικό» (αξιοποίηση της
προϋπάρχουσας γνώσης).
2. Η αναφορά σε επιστημονικές θεωρίες και απόψεις (επίκληση στην
αυθεντία) και η έγκυρη-τεκμηριωμένη κριτική αυτών (επιστημονικές
παραπομπές).
3. Η σαφήνεια και ακρίβεια των διατυπώσεων.
4. Η λογική δομική διάρθρωση

45. Επιστημονικός
λόγος
• Κείμενα
εφαρμοσμένων
ειστημών
• Κείμενα
ανθρωπιστικών
επιστημών

46. 2 τύποι
ερωτήσεων
Ερωτήσεις που
καλύπτουν συνολικά τα
χαρακτηριστικά του
επιστημονικού κειµένου
σ' ένα απόσπασµα.
Ερωτήσεις που
επικεντρώνονται σε
συγκεκριµένα
χαρακτηριστικά του
επιστημονικού λόγου.
ΠΩΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΛΟΓΟ

47. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Αναφέρουμε
το είδος του
κειμένου
(επιστημονικό)
και το θέμα
του.
1 Ως προς το
περιεχόμενο,
εξηγούμε αν
ο λόγος είναι
περιγραφι-
κός,
ερμηνευτικός
, ή
αποδεικτικός
2
Παρουσιάζου-
με τη δομή
του κειμένου.
3 Εξετάζουμε
τη γλώσσα
του
κειμένου
γράφοντας
συγκεκρι-
μένα
παραθέμα-
τα.
4

48. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. Αναφέρουμε
το είδος του
κειμένου
(επιστημονικό).
2.
Επισημαίνουμε
ότι αποβλέπει
στην πειθώ ή τη
διαφώτιση, και
γράφουμε την
άποψη που
υποστηρίζει.
3. Παραθέτουμε τα
συγκεκριμένα
εκφραστικά μέσα
που χρησιμοποιεί
ο συντάκτης του
κειμένου.
4. Εξηγούμε την
πρόθεση του
συντάκτη.
5. Δείχνουμε πώς
λειτουργούν τα
εκφραστικά μέσα
στο πλαίσιο της
πειθούς
(ερμηνεία).

49. Μονάχα οι ηλίθιοι και οι
νεκροί έχουν δικαίωμα
να λησμονούν· μα όσοι
έχουν την πνοή της ζωής
μέσα τους, οφείλουν να
θυμούνται για να
στοχάζονται και να
συγχωρούν. Η μνήμη
είναι εκείνη που δίνει
τροφή στο πνεύμα και
στη καρδιά. Η μνήμη
είναι ένα ωραίο καθήκον
μέσα στη ζωή
Στρατής Δούκας
Ελευθερίου Εύη