Оюутнуудад зориулав

1. Д.Эрдэнэсоёл

2. Стандартууд дараах зориулалттай:
 1. Дотоод аудитын практикийг илэрхийлэх үндсэн
зарчмуудыг тодорхойлох.
 2. Дотоод аудитыг өргөн цар хүрээнд ашиг тустай
байдлаар гүйцэтгэж, дэмжих тогтолцоо бүрдүүлэх.
 3. Дотоод аудитын гүйцэтгэлийг үнэлэх үндсийг бий
болгох.
 4. Байгууллагын үйл явц, ажиллагааг сайжруулахад
дэмжлэг үзүүлэх.

3. Хамаарлын стандарт
Attribute Standards
Гүйцэтгэлийн стандарт
Performance Standards
Хэрэгжүүлэх стандарт
Implementation
Нэр томъёоны тайлбар
Glossary
Хамаарлын стандарт нь дотоод
аудитын үйлчилгээ үзүүлэх
явцад гарах байгууллага болон
хувь хүмүүсийн онцлог шинж
чанарыг харуулдаг.
Гүйцэтгэлийн стандарт нь
дотоод аудитын үйл ажиллагаа
болон түүний гүйцэтгэлийг
үнэлэх шалгуурыг бий
болгодог.
Нэр томъёоны тайлбарт
тусгагдсан тусгайлсан утга
бүхий нэр томъёог
Стандартуудад ашигладаг
International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing Standards
Дотоод аудитын мэргэжлийн практикийн олон улсын стандартууд
Хамаарлын ба Гүйцэтгэлийн
стандартуудыг дэлгэрэнгүй
болгох зорилготой
баталгаажуулах болон зөвлөх
үйл ажиллагаанд хамаарах
шаардлагуудыг тодорхойлдог.

4. Attribute Standards Хамаарлын стандарт
1000 – Purpose, Authority, and
Responsibility
1100 – Independence and
Objectivity
1200 – Proficiency and Due
Professional Care
1300 – Quality Assurance and
Improvement Program
1000 – Зориулалт, эрх мэдэл, үүрэг
хариуцлага
1100 –Хараат бус байдал ба
Бодитой хандлага
1200 – Чадвар ба мэргэжлийн ур
дүй
1300 – Чанарын баталгаажуулалт
ба сайжруулалтын хөтөлбөр
Эх сурвалж: www.theiia.org, www.monicia.mn
International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing Standards
Дотоод аудитын мэргэжлийн практикийн олон улсын стандартууд

5. 1000 Зорилго, эрх мэдэл болон үүрэг хариуцлага
1100 Бие даасан болон бодит байдал
1110 Байгууллагын бие даасан байдал
1120 Хувь хүний бие даасан байдал
1130 Бие даасан байдал болон бодит байдал алдагдах
1200 Мэргэжлийн дадал ба ур чадвар
1210 мэргэжлийн дадал
1220 мэргэжлийн ур чадвар
1230 тасралтгүй мэргэжлээ хөгжүүлэх
1300 Чанарын баталгаажуулалт болон хөтөлбөрийн сайжруулалт
1310 Чанарын хөтөлбөрийн үнэлгээ
1311 Дотоод үнэлгээ
1312 Гадаад үнэлгээ
1320 Чанарын хөтөлбөр дэх тайлагнал
1330 Стандарттай нийцүүлэх нь
1340 Дагаж мөрдөхгүй байгааг илчлэх нь

6. Performance Standards Гүйцэтгэлийн стандарт
2000 – Managing the
Internal Audit Activity
2100 – Nature of Work
2200 – Engagement
Planning
2300 – Performing the
Engagement
2400 – Communicating
Results
2500 – Monitoring Progress
2600 – Communicating the
Acceptance of Risks
2000 – Дотоод аудитын нэгжийг
удирдах
2100 – Ажлын шинж чанар
2200 – Ажлын төлөвлөлт
2300 – Ажлыг гүйцэтгэх
2400 – Үр дүнг мэдээлэх
2500 – Ахиц дэвшлийг хянаж
шинжлэх
2600 – Эрсдэлийг хүлээх талаар
мэдээлэх
Эх сурвалж: www.theiia.org, www.monicia.mn
International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing Standards
Дотоод аудитын мэргэжлийн практикийн олон улсын стандартууд 2012

7. 2000 Дотоод аудитын үйл ажиллагааг удирдах нь
2010 Төлөвлөлт
2020 Коммуникаци болон зөвшөөрөл
2030 Нөөцийн удирдлага
2040 Бодлого болон горим
2050 Зохицуулалт
2060 Зөвлөл болон ахлах удирдлагад тайлагнах нь
2100 Ажлын мөн чанар
2110 Эрсдлийн удирдлага
2120 Хяналт
2130 Засаглал

8. 2200 Ажлын төлөвлөлт
2201 Төлөвлөлтийг авч үзэх нь
2210 Ажлын зорилт
2220 Ажлын хүрээ
2230 Ажлын нөөцийн хуваарилалт
2240 Ажлын хөтөлбөр
2300 Ажлыг гүйцэтгэх нь
2310 Мэдээллийг тогтоох
2320 Шинжилгээ болон үнэлгээ
2330 Мэдээлэл цуглуулах
2340 Ажлын хяналт

9. 2400 Үр дүнг коммуникаци хийх буюу дамжуулах
2410 Дамжуулах шалгуур
2420 Дамжуулах чанар
2430 Стандартыг дагаж мөрдөхгүй байгаа талаар илчлэх
2440 Үр дүнг тараах
2500 Мониторинг
2600Удирдлага эрсдлийг хүлээн зөвшөөрөх байдал

10. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Баталгаажуулах үйлчилгээ:Байгууллагын эрсдлийн
удирдлага, хяналт засаглалын үйл явцыг бие даасан
үнэлгээгээр хангах, бодит нотолгоо олж авах үйл
явц юм. Баталгаажуулалтын жишээнд санхүү,
гүйцэтгэл, хууль журам, системийн хамгаалалт,
завсарын шалгалт гэх зэрэг ойлголтууд хамрагдаж
болно.
Зөвлөл: гэдэг нь захирлуудын зөвлөл, аудитын хороо,
дотоод аудитын тайланг хүлээж авдаг нэгжийн
удирдлага, ашгийн бус байгууллагын
ингэмжлэгдсэн төлөөлөгч буюу зохицуулагчид,
байгууллагад байгаа бусад удирдаж бүтцийг
ойлгодог.

11. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Дүрэм: Дотоод аудитын үйл ажиллагааны дүрэм нь үйл
ажиллагааны зорилго, эрх мэдэл, үүрэг хариуцлагыг
тодорхойлсон бичгээр илэрхийлсэн албан ёсны
баримт бичиг юм. Дүрэмд: а. Байгууллага доторх
дотоод аудитын үйл ажиллагааны байр суурийг бий
болгох
б.Аливаа ажил үүргийг хийж гүйцэтгэх эрх мэдлийг
тусган харуулах
в. Дотоод аудитын үйл ажиллагааны хамрах хүрээг
тодорхойлох хэрэгтэй байдаг.

12. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Аудит хариуцсан захирал: -Байгууллага доторх дотоод
аудитын үйл ажиллагааг хариуцах дээд удирдлага юм.
Дотоод аудитын үйл ажиллагааг гадны үйлчилгээ
эрхэлдэг байгууллагаас авч байгаа тохиолдолд аудит
хариуцсан захирал нь дотоод аудитын үйл
ажиллагааны талаар ахлах удирдлага болон зөвлөлд
тайлагнадаг гадаад үйлчилгээний гэрээ хэлцэл,
ерөнхий чанарын баталгаажуулалт хариуцдаг ажилтан
байж болно.

13.  Ёс зүйн хэм хэмжээ: ДАИ-ын ёс зүйн хэм хэмжээ
ньдотоод аудитын мэргэжлийн болон практикын
зарчмуудтай холбоотой. Ёс зүйн хэм хэмжээнд
тунхагласнаар дотоод аудитын үйлчилгээнд хамрагдаж
байгаа байгууллага болон оролцогч этгээд нь хоёулаа
энэ ёс зүйн хэм хэмжээг дагаж мөрдөх ёстой. Ёс зйүн
хэм хэмжээний зорилго нь дэлхий даяар мөрдөгдөж
байгаа дотоод аудитын мэргэжлийн ёс зүйн соёлыг
идэвхжүүлэхэд оршино.
Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар

14. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Дагаж мөрдөх мөрдлөг: Дагаж мөрдөж, баримталж
байх бодлого, төлөвлөгөө, горим хууль, журам, гэрээ,
бусад шаардлагатай баримт бичгүүдийг баталж, дагаж
мөрдөж байх хэрэгтэй
Сонирхолын зөрчил: Тодорхой байдлаар харилцан
хамааралтай байх, холбоотой байх н т байгууллагын
дээд сонирхолд нийцдэггүй. Сонирхолын зөрчил нь
тухайн хүмүүсийн ажил үүргийг бодитойгоор хариуцах
хариуцлагыг алдагдуулахад хүргэдэг.

15.  Зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ: Байгууллагын үйл
ажиллагааг сайжруулах, үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх
зорилгоор үйлчлүүлэгчид зөвлөгөө өгч хамтын
холбоотой ажиллахыг хэлнэ.
 Хяналт : Байгууллагын зорилт, зорилгод хүрэхийн
тулд эрсдлийгш бууруулах, өгөөжийг нэмэгдүүлэх
зорилгоор байгууллагын удирдлагаас авч хэрэгжүүлж
буй арга хэмжээ юм. Байгууллагын зорилго нь,
зорилтод хүрч үйл ажиллагааг амжилттай
хэрэгжүүлэхийн тулд төлөвлөж, зохион байгуулж,
хэрэгжүүлж хянаж байдаг.
Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар

16. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Хяналтын орчин: Байгууллага доторх хяналтын чухал ач
холбогдол бүхий зүйлийн талаарх дээд удирдлагаас
үзүүлж байгаа үйлдэл юм. Хяналтын орчин нь дотоод
хяналтын системийн үндсэн зорилтод хүрэхийн тулд
үйл ажиллагаанны зарчим, бүтцийг бий болгож
байдаг. Үүнд:
 Шударга зан чанар болон ёс зүйн үнэлгээ
 Удирдлагын философи болон үйл ажиллагааны хэв маяг
 Байгууллагын бүтэц
 Эрх мэдэл болон үүрэг хариуцлагын хувиарлалт
 Хүний нөөцийн бодлого болон практик шийдэл
 Хувь хүмүүсийн өрсөлдөх чадвар гэх мэт

17.  Хяналтын үйл явц: Бодлого, горим, үйл ажиллагаа нь
хяналтын хүрээнд хамаарагддаг бөгөөд эрсдлийн
удирдлагын үйл явцаар бий болсон хүлээн
зөвшөөрөгдөх эрсдлийг тодорхойлохын тулд зохион
байгуулагдаж байдаг.
Ажил: Дотоод аудит, өөрийгөө үнэлэх хяналт,
залилангийн шинжилгээ,зөвлөх үйлчилгээ зэрэг
шалгалтын төрлүүд эсвэл тодорхой нэг дотоод
аудитын даалгавар, зорилго байж болно.
Ажлын хөтөлбөр: ажлын төлөвлөгөөнд хүрэхийн тулд
ажлын туршид дагаж мөрдөх гормын жагсаалт
Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар

18. Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар
Гаднаас үйлчилгээ авах: гадаад үйлчилгээг үзүүлдэг
субьект нь акчеур, нягтлан бодогч, орчны
мэргэжилтэн, хөрөнгө оруулагч, хуульч, инженер,
геологч, хамгаалалтын мэргэжилтэн, статистикч,
мэдээллийн тенологийн мэргэжилтэн, гадаад аудитор,
бусад хөндлөнгийн байгууллагууд болно.
Засаглалын тогтолцоо: Удирдлагын тодорхойлсон
эрсдэл болон хяналтын үйл явцыг хянах зорилгоор
байгууллагын хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллөөр
хэрэгжиж байдаг горим юм.

19. Эрсдэл: Зорилтод хүрэхэд нөлөөлж болох болзошгүй
үйл явдлын магадлал
Эрсдлийн удирдлага: Болзошгүй үйл явдал, нөхцөл
байдлыг удирдаж, хянах үйл явц бөгөөд
байгууллагын зорилтод хүрэхэд нөлөөлж байгаа
нөхцөл байдлыг хянах үйл явц мөн.
Дотоод аудитын стандартад хэрэглэгдэх нэр томьёоны тайлбар