2. SALATA – MARUL
Kemik erimesine karşı etkili. Sütten bile daha fazla kalsiyum
içeren bu sebze, kemikleri güçlendirmesi açısından bir numara. 100
gramında, küçük bir bardak sütün içinde bulunan kalsiyumdan daha
fazlasına sahip. Bu miktar günlük kalsiyum ihtiyacının dörtte birine
tekabül ediyor.
Bütün yıl boyu pazarlarda bulma olanağımız olan ve
sofralarımızda taze olarak kullanılan salatalar, serin iklim sebzesidir.
Erken ilkbahar ve sonbaharda açık tarlada ve kış ürünü olarak da
ısıtmasız örtü altında yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yetiştirme
periyodunun kısa olması nedeni ile arka arkaya birkaç ekim zamanı
kullanılarak pazarda bu ürünün devamlılığı sağlanmaktadır.
3. KIŞ AYLARINDA FİYATLAR DAHA YÜKSEK
Salata fiyatlarında yıl boyunca dalgalanmalar görülmektedir.
Ürünün en bol olduğu mayıs, haziran ve sonbahar aylarında düşük
fiyat bulurken, aralık, ocak, şubat aylarında en yüksek fiyattan
satılmaktadır. Bu da kış aylarında ısıtmasız örtü altı tarımının önemini
ortaya çıkarmaktadır. Pazarda marul ve baş salata fiyatları daima
kıvırcık yaprak salatalardan daha yüksek oluşmaktadır. Halk arasında
"atom salata" olarak tanımlanan baş salatalar özellikle büyük
şehirlerdeki otellerde kullanılmaktadır.
Salata ve marullar taze olarak tüketildiklerinden insan
beslenmesinde önemlidir. Yaprak salata ve marullar, mineral ve
vitamin içerikleri bakımından baş salatalara göre zengindir.
4. DEĞİŞİK SALATA TİPLERİ VAR
Ülkemizde yetiştirilen salataları 3 grupta toplayabiliriz.
1. Yaprak salatalar: Baş yapmayan, kıvırcık, gevşek ve toplu
yapraklardan oluşan salatalardır.
Şekil 4. Kıvırcık yaprak salata çeşidi
2. Baş salatalar: Bu gruptaki salatalar Iceberg tipleri olarak
bilinir. Sıkı sarılmış, gevrek, lahanaya benzer başlar oluştururlar.
3. Marullar: Romen tipi olarak bilinen bu gruptaki salatalar
uzun yaprakların birbirini örtmesi ile gevşek ve dik somun
şeklinde baş oluştururlar.
5. SICAKTA FAZLA BÜYÜMEDEN TOHUMA KALKAR
Salatalar, soğuğa kısmen dayanıklı, nemli hava koşullarına
ihtiyaç gösteren serin iklim sebzesidirler. Kısa vegetasyon devresine
sahip olduklarından, Türkiye'nin bütün bölgelerinde yetiştirilebilir.
Özellikle yazın sıcaklarda normal büyüklüklerini almadan tohuma
kalkmaktadırlar. Ancak yazları serin geçen bölgelerde yaz
yetiştiriciliği de mümkündür.
YÜKSEK SICAKLIKTA DA ÇİMLENMEZ
Salata tohumlarının çimlenmesi için en uygun sıcaklık 24-
25°C'dir. 2°C' nin altında ve 25-30°C' nin üstündeki sıcaklıklarda
çimlenme olmaz. Salata yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklık derecesi
16-21°C'ler arasıdır. Düşük sıcaklıklara dayanma zamanı 6-10 yapraklı
devresidir. Kışlık çeşitler 0-5°C'ler arasındaki sıcaklıklarda 5-10 gün
dayanabilmektedir.
6. MÜNAVEBE ŞART
Salata-marul her tür toprakta yetiştirilebilir. Ancak kaliteli
ürün humuslu, su tutma kabiliyeti iyi, kumlu-tınlı topraklardan
alınır. Aynı tarlada arka arkaya salata yetiştiriciliğinden
kaçınılmalıdır. Aynı tarla kullanılacaksa ekim nöbeti uygulanmalı
3-4 yılda bir yeşil gübreleme yapılmalıdır. Böylece salatalara özgü
hastalık ve zararlıların toprağa yerleşmesi önlenmiş olur. Domates,
kabakgiller, tatlı mısır, ıspanak, pancar ve havuç gibi sebzeler
münavebede yer alabilir.
7. DAMLA SULAMAYI TERCİH ET
Salata üretimi, tarlaya direk tohum ekimiyle yapılabildiği gibi,
genellikle fide ile yapılır. Fideler tohum ekiminden yaklaşık dört hafta
sonra dikim büyüklüğüne gelir. Dikim yapılacak olan tarla dikim
öncesi pullukla derince sürülüp, daha sonra rotovatör geçirilir. Şayet
karık sulama yapılmayacaksa tarla düz olarak bırakılır. Yetiştiricilik
için en uygun sulama şekli olan damla sulama sistemi araziye
yerleştirilir
ÖNCE TOPRAK ANALİZİ
Salatalara verilecek gübre cins ve miktarlarını saptamadan önce
mutlaka toprak analizleri yaptırılıp gübrenin ona göre verilmesi gerekir.
Fosforlu gübrenin tamamı son toprak hazırlığında pulluk altına,
potasyum sülfatın tamamı dikimde, amonyum sülfatın yarısı dikimden
15 gün sonra, diğer yarısı ise; ilk çapada verilmelidir.
8. Özellikle yaprakları tüketilen sebzelere uygulanan aşırı azotlu
gübre insan sağlığı için zararlıdır. Aşırı gübrelemeden kaçınılmalı,
insan ve çevre sağlığı unutulmamalıdır.
ÜRETİME NE ZAMAN BAŞLASAK?
Salata yetiştiriciliğinde ekim, dikim zamanları bölgelere ve
çeşitlere göre değişir. Örneğin ,Marmara Bölgesinde ;
Üretim Periyodu Tohum Ekimi Fide Dikimi Hasat Zamanı
İlkbahar üretimi Ocak-Şubat Mart-Nisan Mayıs-Haziran
Sonbahar üretimi Temmuz-Ağustos Ağustos-Eylül Ekim-Kasım
Kış üretimi Ağustos-Eylül Eylül-Ekim Kasım-Aralık
Örtü altı üretimi Eylül sonu Ekim-Kasım Şubat-Mart
9. Kış yetiştiriciliği Marmara Bölgesi için kârlı olmakla beraber
risklidir. Ancak yukarıda belirtilen tarihler bölgelere göre farklılık
gösterebilir bu unutulmamalıdır.
Bitkiler arasına verilecek sıra arası ve sıra üzeri mesafeler 25
x 30 cm veya 30 x 30cm'dir.
Salataların gelişme devresi kısa olduğu için 1-2 çapa yapılır.
Çapa yüzeysel yapılmalı, gerekli gübreleme ve tarımsal ilaç
uygulamaları ihmal edilmemelidir.
10. MARUL YAPRAKLARINI BAĞLA
Marullarda yapılacak bir diğer işlem ise; göbek bağlama
devresinde, yaprakların uç kısmına doğru olan bölgeden bitkinin rafya
veya paket lastiği ile bağlama işlemidir. Böylece yaprakların etrafa
yayılmaları önlenir. İstenen renk ve kalitede göbek oluşturan yapraklar
elde edilmiş ve yağmur sularının içeri girerek hastalık oluşturmasına
izin verilmemiş olunur.
HASATA GELME SÜRESİ 40 GÜN İLE 140 GÜN ARASINDA
DEĞİŞEBİLİR
Salatalarda hasat yetişme dönemlerine ve salata tiplerine göre
farklılıklar gösterir. Sonbahar yetişme döneminde süre biraz daha
uzamaktadır. Yaprak salatalar en erken hasada gelen salata tipleridir.
Kıvırcık baş salatalar erken ilkbaharda dikim yapıldığında olgunluğa
ulaşmak için 70-120 güne ihtiyaç gösterirken, bu süre yağlı baş
salatalar ve marullarda 55-70 gün, yaprak salatalarda ise; 40-50 güne
inmektedir. Ancak bütün tip salatalarda sıcak dönemlerde
yetiştiricilikte olgunlaşma hızlanmakta sonbahar döneminde ise; bu
süre 140 güne kadar çıkabilmektedir.
11. HASATTA GECİKME!... ACILAŞMA OLUR
Salatalarda hasat, yapraklar kartlaşmadan ve tohumluk
devreye geçmeden yapılmalıdır. Aksi takdirde acılaşma görülür.
Hasat, bitkilerin tek tek elle kesilmesiyle gerçekleştirilir. Salatalar;
oldukça aşağıdan, gövdenin toprak yüzeyine yakın kısmından bir
bıçak ile kesilmelidir.
13. ÖZELLİKLERİ
Kökleri ve yaprakları tüketilir.
Kökü yenenler havuç şeklindedir. 20 cm de daha çok yayılır.
Yaprakları düz ve kıvırcık formda olabilir.
Ülkemizde genelde düz yapraklılar hakim.
Biçilmez ve ikinci yıla bekletilirse çiçek açar tohum bağlar.
14. YETİŞTİRİLME İSTEKLERİ
Yüksek nem ve ılıman iklim sever.
Topraklar; ağır olmayan derin bünyeli, pH 5 – 8 arasında olmalıdır.
Direkt tohum ekimi ile üretilir, düz veya tavalara.
Tarla organik maddece zengin, yabancı ot olmayan, güzelce hazırlanmış
olmalı.
Tava yapılacaksa 15 -20 Uzunluk şartlara
bağlı.
cm derinlik yeterlidir.
Düz yerde üretimde
buna gerek yok.
15. En zor çimlenen türlerdendir.
m2’ye 1 – 1,5 g tohum, dekara 1 – 1,5 kg
Küçük alanlarda serpme, büyük alanlarda mibzer
Ekim derinliği 1 – 1,5 cm, sıra arası 35 – 40 cm olmalıdır.
Ekim anında toprak tavı tam yerinde olmalıdır.
Çıkış 1 ay içinde, sulamaya bu dönemde dikkat!!!!!!
Çıkıştan sonra bakım başlar,yabancı ot en önemlisi (çapalama elle veya
makine ile)
Toprak yüzeyini kapattıktan sonra otlar gelişemez.
16. Sulama çok önemlidir.
Çimleneme döneminde hassas olur, sonraki zamanlarda da su tarlada
durmamalıdır.
Salma sulama yapılacaksa bu konuya dikkat edilmelidir.
17. Gübreleme mutlaka toprak analizine göre yapılmalıdır.
Ekimden önce iyi yanmış ahır gübresi atılabilir.
Çok fazla hastalık – zararlısı yoktur.
Yabancı ota dikkat edilmelidir.
18. Ekimden 60 – 70 gün sonra ilk biçime gelir, 15 – 20 cm boylanmış olur.
Sabah erken saatlerde 1 – 2 cm üzerinden biçim yapılır.
20 – 25 gün sonra ikinci biçim, yılda 6 – 7 biçim olabilir.
Biçim – sulama – gübreleme??
Dekardan 70 – 90 bin demet çıkabilir, ortalama 2 – 4 ton dekar verim.
Her yıl tohum ekimi yenilenmelidir.
20. TANIMI –KÖKENİ VE YAYILIŞI
Dereotu kökenini doğudan almıştır.Hindistan olabileceği be –
lirtilmektedir.Bugün Akdeniz ülkeleri,hemen bütün Avrupa
,ABD ve daha birçok ülkelerde bulunmakta ve kültürü yapıl-
Maktadır.Dereotu tek yıllık bir bitkidir.Kökler iğ şeklinde ve
beyazımsıdır.120cm boylanabilir.
İklim ve toprak istekleri:Dereotu hemen her toprakta yetişebi-
lir.Ancak kumlu toprakları sevmez.Nemli yerlerde dereotu-
nun kültürü rahatlıkla yapılır.Yabani olarak kumlu nehir ke –
narlarında,yol kenarlarında yetişir.
21. Kök ve gövdesi havuç ve maydanoza çok benzer.
Yaprakları maydanozdan farklı olarak iğne şeklindedir.
Tüketilen kısım daha çok yapraklardır.
22. Yetiştirme Tekniği
Dereotunun ön bitki için belirli
bir isteği yoktur.Ancak ahır
gübrelenmiş çapa bitkisinden
Sonra gelmeyi arzular.Dereotu
tarlayı çabuk boşaltığından
kendinden sonra gelen bitkiye
toprak hazırlığı için yeterli za-
man bırakır.Kullanım amacına
göre 3 şekilde yetiştirilir:
23. 1-Meyve üretimi için yetiştirme
Bunda ekim tarihi sınırlıdır,zira zamanında ekilmelidir ki,za –
manında olgunluğa gelebilsin.
2-Drog herba için yetiştirme:Ekim zamanı yönünden değişik -
lik gösterir.Çünkü aynı zamanda erkenci patates,ıspanak,sala-
talıktan sonra ekilebilir.
24. 3-Yeşil kullanım için yetiştirme:Genellikle 25-30 cm yük-
sekliğe geldiğinde biçildiğinden ilkbahardan sonbahara kadar
hemen her zaman ekilebilir.
Dereotu direk tarlaya ekilebildiği gibi fide şeklinde de kültürü
yapılabilir.Bunun için yastıklarda yetiştirilen fideler
ilkbahar-
da tarlaya şaşırtılır.Küçük bir tohuma sahip dereotunun
toprak
hazırlığı çok itinalı yapılmalıdır.Ekim serpme olabileceği gibi
daha çok sıraya da yapılabilir.Ticari gübre ekimden önce ve-
rilmelidir.Dereotunun vegetasyon devresinde en önemli soru-
25. Dereotunun vegetasyon devresinde en önemli sorunu yaban-
cı ot temizlenmesidir.
HASAD VE KURUTMA:Yeşil herba ekim tarihine göre
Temmuz ortasından Eylüle kadarki zamanda çiçeklenmeden
sonra biçilir.Biçilen yeşil herba hemen biçilip kurutulmalıdı.
26. Ilık iklim sebzesidir.
Yüksek nem de olursa en iyi yetiştiricilik yapılır.
Toprakta seçici değildir, besin maddesi bol tınlı toprakları sever.
Kireçli topraklarda aromatik maddeleri artar.
Yazı sıcak ve kurak geçen yerlerde de bu maddeler artar.
pH 5 – 7 arasında olmalıdır.
27.
28. Çok soğuk dönemler dışında her zaman yetiştirilebilir.
Maydanoza benzer, tohumla üretilir.
Ekimden önce toprak çok iyi hazırlanmalıdır.
İyi yanmış ahır gübresi takviyesi iyi sonuç verir.
Dekara 1,5 – 2 kg tohum atılır.
Geniş alanlarda ekim mibzerle 15 – 25 cm aralıklarla.
Kademeli ekim önerilir, 7 – 21 günde çimlenir.
Toprak bastırılarak iyice sulanmalıdır.
29. En önemli bakım işi yabancı otlarla mücadele.
Sulama ilk aşamalarda çok önemlidir.
Çimlenme aşamasında toprak altı zararlıları maydanozdaki gibi
sorun çıkarır.
Yabancı otlarla mücadele hassastır.
20 - 25 cm boylanınca hasat başlar.
Genelde tek, iyi bakımda iki biçim.
Dekara 750 – 1200 kg verim alınır.
30.
31. TERE
YETİŞTİRİCİLİĞİ
Kökleri 50 – 60 cm’e kadar iner.
Toprak üzerinde rozet şeklinde gövde.
Yaprakları maydanoz tipli ve parçalı olanlar .
Düz parçasız uzun oval (roka tipli) olanlar.
İlk tipte eterik yağ fazladır.
32. Genelde ilkbaharda yetiştiriciliği yapılır.
Soğuk ve çok sıcaklarda sıkıntı olur.
Bir kez veya en çok iki kez hasat yapılır .
Kademeli ekim yapılarak üretilir.
Zengin tınlı topraklar pH5 – 7,5 arasında iyi yetişir.
Direkt tohum ekimi ile üretilir.
Tava veya tahtalara dekara 1 – 1,5 kg tohum atılır.
Sıra arası 12 – 15 cm yeterlidir.
33. Ekimden sonra tohumların üzeri ince bir tabaka ile kapatılır.
Bolca sulanır kaymak tabakası olmamalıdır.
2 günde çimlenebilir. Çimlenme ve gelişim çok hızlıdır.
Bakım işlerine dikkat edilmelidir.
Sulama ve yabancı ot temizliği en önemlisidir.
Önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur.
Toprak altı zararlıları ve yaprak pirelerine dikkat edilmelidir.
34. Toprak analizine göre gübreleme yapılmalıdır.
Uygun koşullarda ekimden 1 ay içinde hasada gelir.
Genelde tek biçim yapılır.
Dekardan 20 – 25 bin demet alınabilir.
Kökü ile bir seferde de hasat
edilebilir.
