1. SEBZECİLİK

2. MARUL YETİŞTİRİCİLİĞİ

4. MARUL-KIVIRCIK-BAŞ SALATA
• Ülkemizde hemen hemen
bütün bölgelerimizde
marul ve kıvırcık, son
yıllarda ise üretimi hızla
artan baş salata
yetiştiriciliği
yapılmaktadır.
• Yetişme devresinin kısa
oluşu nedeniyle ekim ve
dikim zamanı ayarlanarak
yıl içerisinde birkaç kez
yetiştirmek mümkündür.

5. 3 GRUP SALATA
• Ülkemizde yetiştirilen salataları 3 grupta toplayabiliriz.
• 1. Kıvırcık yapraklı salatalar: Baş bağlamayan bol yapraklı
salatalardır.
• 2. Marullar: Bu salataya romen salatası da denir. Uzun
yaprakları birbirini örterek baş meydana getirir.
Memleketimizde yetiştirilen yabancı çeşitlerin yanında
üstün özelliklere sahip yerli çeşitlerimizde mevcuttur.
• 3. Baş salatalar: Son yıllarda üretimi hızla gelişen kapalı bir
başa sahip salatalardır. Başın sıkı olması istenen bir
özellikti.

6. YAZ KIŞ ÜRETİM
• Salatalar yetiştiği mevsimler dikkate alındığında kış, bahar ve
yaz salatası olarak sınıflandırılabilirler.
• Kış ve ilkbahar salataları kısa günde baş meydana getirirler.
Yazlık salatalar uzun günden etkilenmeden baş bağlarlar.

7. DÜŞÜK SICAKLIK ZARARLI
• Salata ve marullar ılık iklim bitkisidir. Kışı sert olmayan
bölgelerde yıl boyu yetiştirilmeleri mümkündür.
• Düşük sıcaklıklara dayanma zamanı 6-10 yapraklı devresidir.
• Kışlık çeşitler 0°C-5°C arasındaki sıcaklıklarda 5-10 gün
dayanabilmektedirler.

8. NASIL TOPRAK
• Salata ve marullar her tür toprakta yetiştirilebilmektedir.
Ancak kaliteli ürün için, humusça zengin su tutma kabiliyeti
iyi kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklar idealdir.
• Toprak reaksiyonuna hassastır, asitli topraklarda kalite
bozulur.

9. TOPRAK HAZIRLIĞI
• Salata ve marullar yıl boyunca değişik mevsimlerde birkaç
kez yetiştirildiği için toprak hazırlığı yetiştirme mevsimine
göre 2-3 ay önceden yapılır.
• Dikim yapılacak toprak pulluk ile sürülür. Diskaro, tırmık
çekilir ve karık pullukları ile masuralar hazırlanır.

10. KADEMELİ GÜBRE
• Salatalar organik materyali zengin topraklarda daha güzel
gelişir ve verimli olurlar.
• Toprakta yeterli organik madde yoksa dönüme 2-4 ton
çiftlik gübresi verilir.
• Ticaret gübresi olarak dönüme 30 kg amonyum nitrat, 30-
40 kg süperfosfat ve 20-30 kg potasyum sülfat verilmesi
uygundur. En uygun gübreleme toprak analizine göre
yapılacak gübrelemedir.
• -Fosforlu ve potaslı gübreler son toprak hazırlığı sırasında
• -Azotlu gübreler ise 3-4 seferde verilmelidir.
• -Azotlu gübrenin yarısı dikimde diğer yarısı ise gelişme
döneminde sulamalardan önce 2-3 seferde verilmelidir.

11. TOHUM MU? FİDE Mİ?
• Salata ve marullar tohumların tarlaya doğrudan ekilmesi ve
fide yetiştirilerek fidenin tarlaya dikilmesi şeklinde
yetiştirilir.
• Doğrudan tohum ekerek yetiştirme sisteminde dönüme 100-
120 gr tohum kullanılır.
• Ekim derinliği 2 cm kadar olmalıdır. Tohum ekiminde toprak
iyice ufalanarak çok iyi hazırlanmalıdır.

12. FİDE YETİŞTİRELİM
• Salata-marul tohumlarının çimlenmesi için en uygun
toprak sıcaklığı genelde 4-25°C’ler arasında olduğu
halde kıvırcık baş salatalarda bu sıcaklık 29°C ye
yükselmektedir.
• Yetiştirme periyoduna bağlı olarak tohumlar sıcak
soğuk ve ılık yastıklara ekilir
• Sıravari ekim serpme ekime göre daha iyidir. Ekim
sonrası fideler 2-3 yapraklı olduğunda seyreltilir.
• Seyreltilen fideler bir başka yere şaşırtılabilir. Fideler
5-6 yapraklı olunca dikime hazır demektir.

13. BAKIM MASRAFI AZ GELİRİ YÜKSEK
• Salataların gelişme devresi kısa olduğu için 1-2 çapa yapılır.
Çapa yüzlek yapılmalıdır. Ayrıca kurak havalarda muntazam
aralıklarla sulama yapılmalıdır.
• Sağlıklı büyümeleri için Mücadele Kuruluşlarının önerdiği
şekilde ilaçlamaya özen gösterilmelidir. Münavebeye önem
verilmeli ve salata-marul ekilecek tarlada 4 yıl süre ile salata-
marul ve yer elması ekilmemelidir.

14. ÜRETİME NE ZAMAN BAŞLASAK
• Yetiştirme zamanı iklim ve çeşitlere bağlı olarak
değişmektedir. Örneğin: Marmara bölgesinde;
• Tohum ekimi Fide dikimi Hasat zamanı ,İlkbahar
yetiştiriciliğinde Ocak-şubat Mart-Nisan Mayıs-Haziran
• Sonbahar yetiştiriciliğinde Temmuz-Ağustos, Ağustos-Eylül
Ekim-Kasım
• Kış yetiştiriciliğinde Ağustos-Eylül Eylül-Ekim Kasım-Aralık
Kış yetiştiriciliği Marmara bölgesi için kârlı ancak riskli
olmaktadır. Ancak yukarıda belirtilen tarihler bölgelere
göre farklılık gösterecektir. bunu unutmayınız.

15. ÜRETİME NE ZAMAN BAŞLASAK
• Yetiştirme zamanı iklim ve çeşitlere bağlı olarak değişmektedir.
Örneğin: Marmara bölgesinde;
• Tohum ekimi Fide dikimi Hasat zamanı
• İlkbahar yetiştiriciliğinde Ocak-şubat Mart-Nisan Mayıs-Haziran
• Sonbahar yetiştiriciliğinde Temmuz-Ağustos Ağustos-Eylül Ekim-
Kasım
• Kış yetiştiriciliğinde Ağustos-Eylül Eylül-Ekim Kasım-Aralık
• Kış yetiştiriciliği Marmara bölgesi için kârlı ancak riskli olmaktadır.
Ancak yukarıda belirtilen tarihler bölgelere göre farklılık
gösterecektir. bunu unutmayınız.

16. BİRKAÇ DEFA HASAT
• Hasat birkaç seferde yapılır. Olgun başlar bıçak ile kesilir ve
kasalara tek sıra en çok iki sıra halinde konur.
• Hasat sırasında yapraklar toprak ile bulaştırılmamalıdır.
• Aksi halde yıkama gerekecek ve işçilik artacaktır. Hasat
edilen salata ve marulların iyi olmayan birkaç dış yaprağı
atılır ve ambalaj kaplarına tek sıra halinde yerleştirilir

17. PATLICAN
• Patlıcan ılık iklimlerde senelik, tropik iklimlerde ufak bir ağaç
şeklinde büyüyen çok senelik bir kültür bitkisidir.Ülkemizde
çok tüketilen patlıcanın önemli bir yeri vardır.Yemeklik değeri
yanında uzun yıllardan beri halk arasında ilaç olarak da
kullanılmaktadır.

18. • Patlıcan çeşitli ekolojik şartlara bağlı olarak %Patlıcan çeşitli
ekolojik şartlara bağlı olarak %0.2-46.8 oranında değişmek
üzere ortalama % 6.75 oranında yabancı döllenme
göstermektedir.
• Tohum ve çimlenme Özellikleri

19. • Patlıcan, meyveleri hasat edilmezlerse hemen
olgunlaşırlar. Meyvelerdeki tohum sayısı 2361
adet, tohum ağırlığı ise yaklaşık 10 gr dır. Bu
meyvelerden tohumları parlak yuvarlağa yakın
şekilli, basık, 1-1.5 mm eninde 3-4 mm boyundadır.
Çimlenme güçlerini 3-4 yıl muhafaza ederler. 200-330
adet patlıcan tohumu 1 gr gelir. Optimum çimlenme
sıcaklığı 25-30 C olup, uygun koşullarda 10-12 gün
içinde çimlenir. Olgunlaşmasını tamamlamış olgun
meyveler hasat edildikten sonra 1-2 hafta süre ile
güneşte kurutulmaya bırakılarak tohumların
olgunlaşması ve meyve etinden kolayca ayrılması
sağlanır. Bir dekarlık alandan yaklaşık 30-40 tohum
elde edilir.

20. İklim İsteği
• Patlıcan sıcak iklim sebzesidir. Soğuklardan korkar yetiştirme
devrelerinde sıcaklık –1,-2 ° C’ye düştüğünde hemen ölür. Ilık
iklimlerde senelik kültür bitkisi olarak yetiştirildiğinden tohum
ikliminden itibaren hasat devresi sonuna kadar ürün için
normal olarak 15-35 ° C’lerde ortalama altı aylık bir süreye
ihtiyaç gösterir. Bölgemizde yağmurlar yetersiz olduğundan
bitkinin sulanması gerekmektedir.

21. Toprak İsteği
• Toprak hususunda oldukça seçici bir sebzedir. Killi
topraklardan katiyen hoşlanmaz bu gibi ağır ve rutubetli
topraklarda süratle kök görülür. Derin, yumuşak
geçirgen, organik ve besin maddelerince tınlı topraklarda iyi
gelişir ve bol ürün verir. Erkencilik düşünüldüğünde ahır
gübresi veya yeşil gübreleme ile takviye edilmek şartı ile
kumlu topraklar üzerinde de durulabilir.

22. YETİŞTİRME TEKNİĞİ
• Ekim Nöbeti
• Sebzelerden sonra dikilmeli, patlıcan dikilen bir yere en az
dört yıl patlıcan dikilmemelidir. Ayrıca baklagillerden sonra
yetiştirilebilir. Bölgemizde patlıcanla en iyi ekim nöbetine
girebilecek bitkiler pamuk ve buğdaygillerdir. En iyi ekim
nöbeti, Buğday + 2.Ürün + Sebze (Patlıcan) uygundur.

23. Toprak Hazırlığı
• Ön bitkisi hasadından sonra tarla derin olarak
sürülmeli, ilkbaharda otları öldürmek amacıyla uygun
toprak tavında gobldisk ile ikileme yapılmalıdır. Karık
pulluğu ile sıra arası mesafe 100 cm olacak şekilde
karıklar açılarak fidelerin dikimine hazır hale
getirilmelidir. Sonbaharda toprak
işlenmemişse, ilkbaharda toprak mümkün olduğu kadar
erken sürülmelidir. Tarlanın toprak kurtları ile bulaşık
olduğu biliniyorsa tarla dikilmeden önce ticari gübre ile
beraber gereken ilaç verilip tarla ile işlenir.

24. Ekim ve Dikim
• Tohum sıcak yastıklara Şubat ayının ilk haftasında
ekilir. Serpme veya sıravari olarak metrekareye 5-
6 gr üzerinden ekilir. Sıravari ekim en iyi yoldur.
Ekimden sonra tohumların üzeri 1 cm kadar
kalınlıkta harçla örtülür ve hafifçe bastırılarak
süzgeçli kovalarla tohumların bulunduğu kısma
inecek kadar çimlenme suyu verilir.Tohumlar
çimlenip 7-8 yapraklı olduktan sonra tohumlar
Nisan ayının 2. haftasından itibaren 50 cm sıra
üzeri 100 cm sıra arası ile esas yerine fideler aynı
günde dikilmeye dikkat edilerek dikilir. Dikimden
hemen sonra can suyu verilir.

25. Gübreleme
• Patlıcanlar gübreyi çok sever. Patlıcan yetiştirilecek toprağın
dikimden önce dekara 4-6 ton hesabı ile iyi vasıflı, yanmış ahır
gübresi ve yardımcı olarak dekara fosforlu ve azotlu gübrenin
yarısı dikim esnasında, azotlu gübrenin ikinci yarısı ise ilk
sulamadan önce verilmelidir.Azotlu gübre olarak 21 kg/da
N,Fosforlu gübre 10 kg/da P2O5 saf olarak verilmelidir.

26. Sulama
• Patlıcan yetiştiriciliğinde pratik bir kaide olarak ilk can
suyundan sonra hava durumuna göre 15-20 gün
müddetle su verilmez. Bundan sonra lüzum görülürse
bolca su verilir. Çiçeklenme devresinde yersiz
sulamadan kaçınılmalıdır. Bitkiler üzerinde ilk meyveler
görülmeye başladıktan sonra bitkinin durumuna göre
belli periyotlarla su vermek ve bilhassa hasat devresine
girildikten sonra her toplanmanın ardından sulama
ihmal edilmemelidir. Sulama karık usulü ile yapılmalıdır.
Patlıcan yetişme devresinde 7-8 günde bir sulanması
gerekir. Aksi taktirde gelişme yavaşlar mahsul azalır ve
meyvelerde acılık başlar.

27. Bakım
• Patlıcanda bakım işleri: Çapa, sulama hastalık ve
zararlılarına karşı gerekli tedbirleri almaktadır. Fideler esas
yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren takriben 2 hafta
sonra 1. çapa yapılır birinci çapadan 2-3 hafta sonra 2. çapa
yapılır. Yabancı otlar yok edilir. Kaymak tabakası kırılır. Toprağı
havalandırmak ve rutubeti korumak maksadıyla sıra aralarında
birkaç defa çapa yapmak faydalıdır.

28. Hasat ,harman ve depolama
• Patlıcanlarda hasat piyasaya turfanda veya normal
mahsul çalışma arzusuna göre meyveler muhtelif
irilikte iken yapılır. İlk turfanda mahsul için meyveler
henüz normal iriliğini almadan koparılırsa da esas hasat
zamanı çeşidin hakiki meyve iriliğinin 1/3’nü aldığı
zamandır. Hasat gecikirse meyveler kartlaşır renkleri
açılır ve çekirdekleri sertleşerek yenme kabiliyetleri
gittikçe kaybolur. Patlıcan bitkisinde ilk hasat alttaki
meyvelerin koparılması ile başlar ve kademeli olarak
yukarıya doğru devam eder. Hasada gelmiş meyveler
sıcakla sapları ile birlikte kesilir. İrilik, düzgünlük ve
renklerine göre sınıflara ayrılarak ambalaj kaplarına
sıkıştırılmadan konur.

29. Verim ve maliyet
• Bir dekardan 4.000 kg verim alınmaktadır.
Patlıcanda 171.30 sa/da insan işgücüne, 2.54
sa/da makine işgücüne gereksinim
duyulmaktadır.

34. TERE YETİŞTİRİCİLİĞİ
1. Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
• Anavatanı Asya ve Kuzey Afrika olan tere, dereotu gibi tek
yıllık sebzeler grubunda yer alan otsu bir bitkidir. İçerdiği hoş
kokulu ve hafif baharatlı yapısı nedeniyle iştah açıcı olarak
salata veya garnitür sebzesi şeklinde kullanılır. Ülkemizin
bütün bölgelerinde sıcak yaz ayları dışında her zaman
yetiştirilen tere genelde Ege, Akdeniz ve Marmara
Bölgelerinde ticari boyutlarda üretilmektedir. Ancak bütün
bölgelerde ev bahçelerinde amatör olarak yetiştiriciliği de
yapılmaktadır. Maydanoz ve dereotu gibi yeşillik sebzeleri
grubunda yer alan tere ülkemizde çok yaygın bir üretim
alanına sahip değildir. Ülkemizde 2000 ton civarında tere
üretilmektedir

35. • 2. Morfolojik Özellikleri
2.1. Kök
Tere etli ve ana bir kazık kök ile bol miktarda saçak kök meydana
getiri. Kökler toprağın 50-60 cm derinliğine kadar iner.
2.2. Gövde
Gövde toprak seviyesinde, rozet şeklinde ve yeşil renklidir. Üzerinde
yaprakları taşır. Bitki generatif faza geçince çiçek sürgünü üzerinde
aşağıdan yukarıya azalan ve küçülen yapraklar meydana getirir.
Koltuklardan çıkan sürgünler üzerinde çiçekler yer alır.

36. • 2.3. Yaprak
Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan terelerde iki farklı yaprak tipi vardır.
-Maydanoz tipli parçalı yapraklı tereler.
-Düz parçasız ve uzun-oval (roka yapraklı) yapraklı tereler.
Bu iki grup yaprak özellikleri bakımından farklı olmamalarına karşın yetiştiricilikleri aynıdır. Yaprak
sapları her iki yaprak şeklinde de yuvarlaktır ve bir gövde üzerinden çok fazla sayıda uzun saplı
yapraklar oluşur. Yaprakları yaprak sapları ile birlikte tüketilir. Maydanoz yapraklı terelerde yapraklar
parçalı olup daha fazla eterik yağ içerirler. Buna karşılık düz yapraklı terelerde yaprak ayası tek parça
olup kenarları dişli veya düzdür. Roka yapraklı çeşitlerde yapraklar daha az eterik yağ içerirler.
Çiçekler gövde üzerindeki koltuklardan çıkan yan dallar ve ana dallar üzerinde dağılmışlardır.
Çiçekleri beyaz ve morumsu renkte olup haçlı çiçeği yapısındadır. Çiçeklenme için uzun gün (13 saat
üzeri) gereklidir. Erselik yapıdaki çiçekler 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek ve 1 dişi organ taşırlar.
Tereler yüksek oranda yabancı tozlanma gösterirler.

37. • 3. Yetiştirilme İstekleri
3.1. İklim istekleri
Tere üretimi genelde erken ilkbaharda yapılır. Kış aylarında çok
düşük sıcaklıklardan zarar görür. Ancak Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi
kış mevsimi ılık geçen bölgelerde sıcak yaz ayları dışında yılın her
mevsiminbde tere yetiştiriciliği yapılabilir. Dereotu gibi bir kez veya
en çok iki kez biçim yapılabildiği için yıl boyunca kademeli tohum
ekimi yapılarak kademeli üretim gerçekleştirilir.
3.2. Toprak İsteği
Tere toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir. Besin
maddesinde zengin tınlı topraklar tere üretimi açısından ideal
topraklardır. 0.5-7.5 pH değerleri arası uygun değerlerdir.

38. • 4. Yetiştirilme Şekli
4.1. Toprak hazırlığı ve ekim
Tere üretimi doğrudan tohum ekimi ile yapılır. Yılın her mevsiminde üretilebilsede
ilk bahar üretimi tercih edilr. Tohumlar çok küçük olduğu için çok iyi hazırlanmış
tohum yatağı ister. Ülkemizdeki genel üretim şekli mevsime göre değişmekle
birlikte tava veya tahtalarda yapılan üretim şeklidir. Önce tava veya tahta hazırlanır.
Tohumlar m2’ye 1-1.5 g hesabıyla serpme veya sıravari olarak ekilir. Sıravari ekimde
sıra arası mesafesi olarak 12-15 cm yeterlidir. Tohumların ekim derinliği 1-1.5 cm’yi
geçmemelidir. Ekilen tohumlar toprak içine ya tırmık ile karıştırılır **** tohumların
üzerine bir cm kalınlığında kapak atılır ve sürgü ile bolca su verilir. Optimum
koşullarda 2 gün içinde çimlenen tohumların oluşan bitkiler hızla gelişmeye başlar.
Bu aşamadan sonra yapılacak bakım işlerine özen gösterilmelidir.
4.2. Bakım işleri
Roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi en önemli iki bakım işlemi sulama ve
yabancı ot temizliğidir. Üretim yapılan bölgenin iklim koşullarına göre sulama önce
sürgüler yardımıyla daha sonraki sulamalarda ise salma şeklinde yapılır. Sıravari
ekimlerde sıraarası çapalanır. Serpme ekimlerde ise bitkilerin araları çapalanmaz
otlar elle alınır. Tere üretiminde sorun olan önemli bir hastalık veya zararlı yoktur.
Toprak altı zararlıları ile yaprak pirelerine karşı gerekli önlemler alınmalıdır

39. • Yabancı ot mücadelesi ise genelde mekanik yöntemler
kullanılarak yapılır. Özellikle tohum ekiminden sonra gelişen
yabancı otlar önemlidir. Bitki gelişim aşamasında ise tere
bitkileri yabancı ot gelişimini engeller. İlk aşamadaki yabancı
otlar ise el veya çapa ile yok edilir.

40. • .3. Gübreleme
Roka üretiminde olduğu gibi terelerde de vegetasyon süresi kısa olduğundan
gübrelemenin her yetiştirme döneminde tohum ekiminden önce dekara 12-15 kg
N, 10-12 kg P2O5 ve 15 kg K2O şeklinde yapılması gerekir.
5. Olgunluk hasat ve depolama
Uygun koşullarda tere yaprakları tohum ekiminden 25-30 gün sonra hasat edilebilir
büyüklüğe ulaşır. Bu dönemde 15-20 cm boy alan bitkiler yine roka, dereotu ve
maydanozda olduğu gibi toprak üzerinden yaprak sapları ile birlikte biçilerek hasat
edilirler. Hasat bie veya en çok iki biçim olarak yapılabilir. Ancak ikinci biçimde
verim önemli oranda düşer. Hasat edilen yapraklar sapları ile birlikte demetler
haline getirilir ve piyasaya sunulur. Hasat edilen tereler 3-4 gün süre ile +4°C’lik
sıcaklıklarda saklanabilirler. Uzun süreli saklamalarda yapraklarda sararma
meydana geldiği için pazarlama özelliğini kaybederler.

41. • 6. Verim
Verim yeşillik olarak kullanılan diğer bitkilerdeki gibi demet olarak belirlenir.
Genelde iki biçim yapılabildiği varsayılırsa m2 verimi 30-50 demet arasında
değişir. Bir dekar alandan alınan 20-25 bin demet ideal verim miktarıdır. Tere
kökü ile bir seferde de hasat edilebilir.
7. Tohum üretimi
Tohum üretimi için yapılacak olan üretimde dikkat edilmesi gereken en önemli
konu bitki sıklığının azaltılması ve gübrelemenin dengeli yapılmasıdır. Tohum
üretiminde dekara 1.5-2 ton yanmış çiftlik gübresi önerilir. Ayrıca toprak
yapısına göre ticari gübre takviyesi yapılmalıdır. Tohum üretimi amacıyla
yapılacak üretimde tohum ekimi en geç Şubat ayı başlarında yapılır. Çimlenme
ve bitki gelişim aşamasında yapılan bakım işlerinden sonra bitkiler Mart-Nisan
aylarında çiçek saplarını oluştururlar ve mayıs ayında çiçeklenme başlar.
Yabancı tozlanmada böceklerin yardımı sağlanmalıdır.

42. • Her bir çiçek tozlanma ve döllenmeden sonra
birer yassı şekilli kapsül oluşturur ve her bir
kapsülde 2 adet tohum bulunur. Önce yeşil olan
kapsüller daha sonra saman rengine döner.
Haziran ayı içerisinde meyveler ve tohumlar bitki
sapları ile birlikte hasat edilir ve gölge bir yerde
kurumaya bırakılır. İyice kuruyan kapsüller
harmanlanarak tohumlar ayrılır. Optimum
koşullarda yapılan bir tohum üretiminde terelerde
tohum verimi 60-70 kg/da arasında değişir.