Hierkari pengelasan biologi kulat - Harzia verrucosa sp. (roti tamat tempoh) bakteria - Streptococcus sp. (roti tamat tempoh) protista - Klamidomonas sp. (Sampel air longkang)

1. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
1
TAJUK
Penyediaan slaid untuk memerhati bakteria, protista dan kulat
TUJUAN
Memerhati slaid bakteria, protista dan kulat di bawah mikroskop
PENGENALAN
Sel merupakan unit struktur dan fungsi kehidupan. Semua organisma yang hidup di bumi
terdiri daripada sel tunggal ataupun sel yang banyak.
Kepelbagaian biologi ditakrifkan sebagai kepelbagaian bentuk hidupan di atas muka bumi ini.
Bilangan spesies di dunia dianggarkan melebihi 80 juta, merangkumi pelbagai tumbuhan,
haiwan, dan mikroorganisma yang wujud. Pengelasan biologi atau pengelasan saintifik
merupakan kaedah taksonomi saintifik yang digunakan dalam pengumpulan dan pengelasan
organisma menerusi kategori organisma seperti genus atau spesis. Hierarki pengelasan
biologi untuk lapan pangkat taksonomi utama dapat dijelaskan melalui Rajah 1 yang berikut:
Rajah 1: Hierarki pengelasan biologi
Kepelbagaian akan berkurangan apabila gen baru atau spesies baru dihasilkan atau
ekosistem baru terbentuk, juga apabila sesuatu spesies organism menjadi pupus atau
sesuatu sistem kompleks dimusnahkan. Kepelbagaian biologi ini biasanya dikaji pada tiga
peringkat iaitu kepelbagaian genetik, kepelbagaian spesies dan kepelbagaian ekosistem.
Spesies adalah konsep taksonomi yang digunakan dalam biologi untuk merujuk pada populasi
organism yang sejenis atau serupa dalam beberapa hal yang penting. Biasanya organism-
organisma tersebut boleh membiak bersama. Dalam pengelasan saintifik, satu spesies
Hidupan
Domain
Alam
Filum
Kelas
Order
Keluarga
Genus
Species

2. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
2
diberikan tatanama binomial dalam bentuk nama genus dan diikuti satu nama unik dan ditulis
dalam keadaan condong. Contohnya Homo sapiens, Panthera tigris dan Hibiscus rosa-
sinensis.
Pada awalnya, pengelasan terawal dikemukakan oleh Aristotle, seorang ahli falsafah Yunani
yang mengelaskan semua organisma sebagai tumbuhan atau haiwan. Pengelasan biologi
sentiasa berubah dari semasa ke semasa mengikut dengan pengetahuan sedia ada ahli-ahli
biologi dari akhir abad ke-15 hingga ke abad ke-17 bermula dari Carolus Linnaeus. Kemajuan
pengeleasan biologi dan tokoh sumbangan dapat dijelaskan melalui Jadual 1 di bawah:
Linnaeus
(1735)
Haeckel
(1866)
Chatton
(1925)
Copeland
(1938)
Whittaker
(1969)
Woese et
al. (1990)
Cavalier-
Smith
(1998)
2 alam 3 alam 2 empayar 4 alam 5 alam 3 domain 6 alam
(Tidak
diolah)
Protista
Prokariot Monera Monera
Bakteria
Bakteria
Archaea
Eukariota
Protista Protista
Eukarya
Protista
Vegetabilia Plantae Plantae
Plantae Plantae
Fungi Fungi
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Jadual 1: Perkembangan pengelasan biologi moden.
Kini, semua organisma di dunia dikelaskan kepada enam kumpulan besar yang dinamakan
alam. Enam alam ini ialah bakteria, protista, plantae, fungi dan animalia.
BAHAN DAN RADAS
Mikroskop cahaya, set pembedahan, slaid kaca, sisip kaca, penitis, air suling, sampel air
longkang, minuman yogurt, roti yang telah tamattempoh (roti dalam bekas & roti kelapa dalam
plastik)

3. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
3
PROSEDUR
1. Bahan seperti roti tamat tempoh, minuman yogurt dan sampel air longkang disediakan
sebelum memulakan eksperimen.
2. Satu titis air suling dititiskan di atas slaid kaca.
3. Fungus di atas permukaan roti tamat tempoh diambil menggunakan forsep.
4. Fungus (mikrob) tersebut diletakkan di atas slaid kaca dengan cermat.
5. Sisip kaca diletakkan di atas mikrob secara perlahan-lahan agar tiada buih
terperangkap.
6. Slaid kaca diperhatikan di bawah mikroskop cahaya.
7. Pemerhatian direkod dan digambar menggunakan kamera telefon pintar.
8. Prosedur diulang semula dengan menggantikan roti yang telah tamat tempoh dengan
bahan-bahan lain seperti minuman yogurt dan sampel air longkang.
9. Pemerhatian juga dilukis menggunakan lukisan saintifik dan dilabelkan.

4. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
4
PEMERHATIAN
ALAM BAHAN PEMERHATIAN
NAMA
SAINTIFIK
Kulat
Roti yang telah tamat tempoh di
dalam bekas
Harzia
verrucosa sp.
Bakteria
Roti yang telah tamat tempoh di
dalam plastik
Streptococcus
sp.
Protista
Sampel air longkang
Klamidonomas
sp.
Jadual 2: Pemerhatian struktur spesis bagi alam kulat, protista dan bakteria.

5. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
5
PERBINCANGAN
Bakteria merupakan organisma selular mikroskopik tunggal. Kajian tentang bakteria dikenali
dengan bakteriologi dan merupakan cabang dalam mikrobiologi. Bakteria merupakan
kumpulan prokariot, yang membawa maksud ketiadaan nukleus. Terdapat tiga jenis bakteria
berdasarkan bentuk iaitu basil (bakteria berbentuk tangkai), kokus (bakteria berbentuk sfera)
dan spirilla (bakteria berbentuk melengkung). Bakteria tumbuh mengikut jumlah dan bukan
mengikut saiz. Bakteria berganda dengan membahagi kepada dua. Sel prokariot mempunyai
5 struktur komponen yang penting iaitu nukleoid (DNA), ribosom, membran sel, dinding sel
dan lapisan permukaan. Contoh bakteria ialah streptokokus (Rajah 1). Pengelasan santifik
streptokokus sp. adalah seperti berikut:
Pengelasan Saintifik
Alam Bakteria
Filum Firmicutes
Kelas Bacilli
Order Lactobacillales
Genus Streptococcus
Jadual 3: Pengelasan saintifik bagi streptokokus sp.
Rajah 2: Mikrograf elektron sepasang streptokokus yang sedang memisah. Lapisan
permukaan gentian halus adalah jelas. Dinding sel bakteria dapat dilihat di antara gentian
halus dan dalam sel berwarna gelap. Pembahagian sel dalam kemajuan yang ditunjukkan
oleh septum yang terbentuk antara kedua-dua sel dan lekukan dinding sel berhampiran
satah khatulistiwa.

6. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
6
Berdasarkan teori, bakteria boleh didapati di dalam minuman yogurt. Semasa melakukan
eksperimen, tiada sebarang bakteria yang aktif terdapat di dalam minuman yogurt. Ini
kerana minuman yogurt tersebut terlalu cair atau telah bercampur dengan bahan-bahan
kimia yang lain di dalam minuman yogurt tersebut. Bakteria Streptokokus sp. tersebut telah
dijumpai pada roti yang telah berkulat di dalam plastik.
Protista adalah eukariot yang bukan dari alam plantae, animalia atau kulat. Eukariot yang
pertama ialah protista. Kebanyakan protista adalah mikroskopik dan unisel, tetapi sesetengah
wujud dalam multisel. Sebagai unisel, protista tidak mempunyai organisasi tisu yang khusus.
Organisasi selular yang mudah ini dapat membezakan protista dengan eukariot yang lain. Sel
badan protista mempunyai nukleus dan organel yang. Sesetengah protista mempunyai flagela
atau cilia untuk bergerak. Kebanyakan protista hidup di persekitaran yang mempunyai air
seperti kolam atau longkang. Contoh protista ialah klamidomonas (Rajah 2).
Rajah 3: Mikrograf klamidomonas di bawah mikroskop elektron. Klamidomonas berasal dari
alam protista alga hijau yang hidup dengan aktif di dalam air tawar. Mempunyai sitoplasma,
flagela dan nukleus (DNA).
Kulat merupakan eukariot dan mempunyai organisasi selular yang kompleks. Sebagai
eukariot, sel fungi mempunyai nukleus bermembran di mana DNA dibalut dengan protein. Sel
kulat juga mempunyai mitokondria dan sistem membran dalaman yang kompleks termasuk
jalinan endoplasma dan jasad Golgi. Berbeza dengan sel tumbuhan, sel kulat tidak
mempunyai kloroplas atau klorofil. Kulat mempunyai membransel samaseperti eukariot yang
lain tetapi struktur membran sel pada kulat distabilkan oleh ergosterol iaitu molekul steroid
yang menggantikan kolestrol yang boleh didapati dalam membran sel haiwan. Kebanyakan
spesis dalam alam kulat tidak bergerak. Contoh kulat ialah Harzia verrucosa sp. (Rajah 3).

7. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
7
Rajah 4: Harzia verrucosa sp.
Kulat menunjukkan dua peringkat morfologi yang berbeza iaitu vegetatif dan pembiakan.
Peringkat vegetatif merangkumi struktur seperti kapas yang berserabut yang dikenali
dengan hyphae. Kebanyakan hyphae dibahagikan kepada sel-sel yang diasingkan oleh dua
dinding berhujung dikenali dengan septum. Kebanyakan filum kulat, lubang-lubang kecil
yang terdapat di dalam septum (Rajah 5) membantu dalam pengaliran nutrisi dan molekul-
molekul kecil dari sel ke sel pada hyphae. Hyphae yang terdapat pada roti yang berkulat
tidak diasingkan oleh septum. Sebaliknya, ia terbentuk oleh sel yang besar mengandungi
banyak nuklei dan dikenali sebagai hyphae “coenocytic” (Rajah 6). Kulat membiak pada
persekitaran yang lembab dan sedikit berasid serta kulat dapat membiak dengan atau tanpa
cahaya.
Rajah 5: Septum Rajah 6: Hyphae “coenocytic”

8. SCES3043 KEPELBAGAIAN BIOLOGI
8
KESIMPULAN
Ciri-ciri and struktur spesis bagi alam bakteria, kulat dan protista telah dikenalpasti melalui
pemerhatian di bawah mikroskop cahaya. Pada sampel air longkang terdapat protista
klamidomonas sp. dan pada roti yang telah tamat tempoh terdapat bakteria streptokokus sp.
dan Harzia verrucosa sp.
RUJUKAN
Boundless (2015). Fungi Cell Structure and Function. Diakses pada 20 April 2016.
https://www.boundless.com/biology/textbooks/boundless-biology-textbook/fungi-
24/characteristics-of-fungi-149/fungi-cell-structure-and-function-590-11809/
Julian Sutton (1998). Macmillan Foundations Biology. London: Macmillan Press LTD
Kamaludin bin A. Rashid, Kamariah bt. Haron, Mahanom bt. Jalil & Nor Azlina bt. Abd Aziz
(2012).College Biology. Shah Alam: IPTA Publications Sdn. Bhd.
Lam Peng Kwan, Eric Y K Lam (2000). Biology: A Course for ‘O’ Level. Singapore: Federal
Publications (S) Pte Ltd.
Mahadiah Muda (2013). Biology SPM 4&5. Kuala Lumpur: Sasbadi Sdn. Bhd
OpenStax (2015). Characteristics of Protists. Diakses pada 20 April 2016.
http://cnx.org/contents/GFy_h8cu@9.45:Hi2buAFQ@5/Characteristics-of-Protists
Robert Boumis (2015). List of Several Examples of Eukaryotes. Diakses pada 21 April 2016.
http://education.seattlepi.com/list-several-examples-eukaryotes-4179.html
Wikipedia The Free Encyclopedia (2016). Streptococcus. Diakses pada 20 April 2016.
https://en.wikipedia.org/wiki/Streptococcus
Wikipedia The Free Encyclopedia (2015). Taksonomi. Diakses pada 21 April 2016.
https://ms.wikipedia.org/wiki/Taksonomi