1. Praktikal 2 :
Bilakah Sesuatu Organisma Di anggap Spesis ?
Taksonomi dan Pengekalan Aliran Kepelbagaian Biologi
1. Tajuk : Apa itu spesis
2. Tujuan : Untuk mengenalpasti sesuatu spesis berdasarkan ciri-ciri
fizikal.
3. Objektif : Mengklasifikasikan spesis mengikut kaedah morfologikal.
4. Bahan dan Radas : Gambar moonmorph, gunting, gam
5. Pengenalan :
Biokepelbagaian ditakrifkan sebagai kepelbagaian bentuk hidupan di atas muka
bumi ini. Bilangan spesis di dunia dianggarkan melebihi 80 juta, merangkumi pelbagai
tumbuhan, haiwan, dan mikroorganisma yang wujud. Untuk memudahkan kajian,
organisma perlulah dikelaskan kepada beberapa kumpulan secara teratur berdasarkan
ciri-ciri sepunya yang dimiliki. Biokepelbagaian boleh dianggap sebagai satu kekayaan
hidup yang diwarisi daripada proses evolusi yang berlaku beratus-ratus juta tahun
dahulu. Kepelbagaian akan berkurangan apabila gen baru atau spesis baru dihasilkan
atau ekosistem baru terbentuk, juga apabila sesuatu spesis organisma menjadi pupus
atau sesuatu sistem kompleks dimusnahkan. Biokepelbagaian ini biasanya dikaji pada
tiga peringkat iaitu kepelbagaian genetik, kepelbagaian spesis dan kepelbagaian
ekosistem.
Suatu spesis boleh ditakrifkan dengan menggunakan dua kaedah yang berbeza
iaitu spesis biologi, di mana individu-individu yang berjaya membiak bersama-sama
dianggap sebagai spesis yang sama, dan yang kedua ialah spesis morfologi di mana
individu yang kelihatan sama (secara fizikal) dianggap sebagai spesis yang sama.
Kaedah yang kedua sering digunakan apabila kita tidak mempunyai apa-apa maklumat
1
2. tentang cara pembiakan sesuatu organisma. Taksonomis merupakan saintis yang pakar
dalam mengenal pasti dan mengumpul spesis. Taksonomi amat penting bagi
pemuliharaan biodiversiti untuk membezakan antara spesis atau kekeliruan mengenai
nama-nama spesis.
Spesis boleh didefinasikan melalui dua kaedah iaitu spesis biologi dan spesis
morphologi. Spesis biologi ditakrifkan sebagai satu kumpulan organisma yang berupaya
membiak bersama dengan jayanya manakala spesis morphologi adalah individu yang
kelihatannya sama secara fizikal atau binaan biokimianya. Kepelbagaian spesies dan
ekosistem di bumi kita dipanggil kepelbagaian biologi, atau biodiversiti.
Taksonomi adalah bidang biologi yang berkaitan dengan tatanama,
pengenalpastian dan pengelasan organisma. Taxonomists bertanggungjawab
mengenalpasti, menamakan dan mengelaskan spesis-spesis di bumi. Untuk
memudahkan kajian, organisma perlulah dikelaskan kepada beberapa kumpulan secara
teratur berdasarkan ciri-ciri sepunya yang dimilikinya.
Pengelasan ialah pembahagian kepelbagaian organisma kepada kumpulan yang
lebih kecil dan lebih mudah diuruskan. Pengkelompokan tidak berdasarkan secara
menyeluruh pada morphologi. Nama diperlukan sebagai titik rujukan dan pada waktu
yang sama di sebalik nama terdapat suatu siri andaian yang banyak bahawa terdapat
suatu kumpulan individu yang berkongsi beberapa ciri tertentu yang sama sehingga satu
tumbuhan ditentukan sebagai tergolong dalam spesis yang tersebut maka kemungkinan
besar ia mempunyai ciri–ciri yang sama dengan individu dalam spesis itu.
Biodiversiti adalah penting untuk mengekalkan sistem kehidupan biosfera.
Biodiversiti terbahagi kepada tiga peringkat iaitu kepelbagaian genetik, kepelbagaian
2
3. spesies dan kepelbagaian ekosistem. Kepelbagaian genetik merupakan jumlah
keseluruhan ciri-ciri genetik dari segi komposisi genetik spesis.
6. TUGASAN
Seorang saintis mendarat di permukaan bulan dan dalam masa lima minit, beliau
mula mengumpul sebilangan moonmorphs di permukaan bulan. Moonmorphs itu dibawa
balik ke bumi untuk direkodkan sebagai biodiversiti dari bulan ( Biodiversity of The
Moon ). Anda diberi tugas mengelaskan moonmorph tersebut ke dalam kumpulan spesis
yang berbeza.
Pecahkan ke dalam 5 kumpulan. Gunting satu set dari moonmorphs dan kelaskan
mengikut spesis dengan berdasarkan ciri-ciri sepunya yang terdapat pada mereka.
Catatkan jumlah setiap spesis. Andaikan semuanya dewasa dan tiada perbezaan yang
kelihatan antara jantan dan betina. Anda tiada maklumat tentang habitat atau
perlakuan mereka, jadi anda hanya boleh menggunakan ciri-ciri morfologi sahaja
sebagai pemerhatian.
Adakah anda mempunyai 29 ‘spesis’, atau anda kelaskan individu-individu secara
bersama ke dalam sesuatu spesis ?
7. Prosedur :
1. Spesis yang telah dikenalpasti dikelaskan kepada lima kumpulan. Satu kumpulan
‘haiwan’ dikeluarkan dan dikumpulkan dalam satu spesis.
2. Andaian dibuat dengan menyatakan semua spesis adalah pada tahap matang dan
tiada perbezaan dapat dilihat diantara spesis jantan dan betina.
3
5. 8. Keputusan :
Kump.
Spesis
Ciri-ciri Umum ’Moonmorph’
A
Memiliki abdomen
yang besar.
Mempunyai kepala,
mata, tangan dan
ekor.
B Memiliki abdomen
badan yang bercorak.
Mempunyai kepala,
mata, tangan, kuku,
abdomen, jari dan
kaki.
5
6. Memiliki tangan yang
bercorak.
Mempunyai kepala,
mata, abdomen,
tangan dan ekor.
C
Memiliki abdomen
yang panjang.
Mempunyai kepala,
sesungut dan tangan.
D
Mempunyai kepala
yang berbentuk.
Mempunyai kepala,
abdomen, tangan dan
ekor.
6
8. HAIWAN BULAN ( MOONMORPHS )
8
Mata
bercantum
A B C
Mata tidak
bercantum
Kaki
berkuku
Kaki tidak
berkuku
Tajam Tumpul Itik Katak
Bentuk
ekor
Y V
9. HAIWAN BULAN ( MOONMORPHS
9
D E
Sesungut
dan ekor
Bercantum
dan berekor
panjang
Terpisah
dan berekor
pendek
Bentuk
kepala
U
Pendek Panjang PanjangPendek
11. 9. Perbincangan :
1. Apakah ciri-ciri yang anda tekankan apabila meletakkan beberapa
moonmorphs dalam kumpulan yang sama? Mengapa anda memilih ciri-ciri
tersebut? Kenapa tidak pilih yang lain-lain?
Ciri- ciri yang dikenalpasti sewaktu pengelasan haiwan dibuat ialah ciri- ciri
luaran fizikal. Antara ciri luaran yang diambil kira ialah bentuk abdomen, corak
pada bahagian abdomen, tangan, bentuk kepala dan sesungut, jenis kaki, bentuk
mata dan juga bentuk ekor. Kami melihat ciri- ciri ini lebih menonjol dan mempunyai
persamaan antara semua haiwan tersebut. Kumpulan kami sebulat suara
mengatakan bentuk badan merupakan ciri yang perbezaan paling utama dan
dominan berbanding dengan ciri yang lain. Ini kerana bentuk badan memberikan
perbezaan yang paling nyata berbanding bentuk fizikal yang lain seperti bilangan
sesungut, panjang ekor ataupun bentuk kepala. Kumpulan kami membahagikan
semua haiwan kepada lima kumpulan spesis iaitu Spesies A ( memiliki abdomen
yang besar ), Spesies B ( memiliki abdomen badan yang bercorak ), Spesies C
( memiliki tangan yang bercorak ), Spesies D ( memiliki abdomen yang panjang )
dan Spesies E ( Memiliki kepala yang berbagai bentuk).
Kami memilih ciri- ciri ini kerana ciri- ciri ini boleh dilihat dan dikenal pasti
dengan mudah. Ini juga merupakan ciri- ciri utama bagi setiap MoonMorphs.
Selain daripada itu kelima- lima ciri tersebut merupakan ciri dominan bagi setiap
moonmorphs.
11
12. 2. Adakah kesemua individu dalam satu spesis mesti serupa keseluruhannya?
Berapa banyak variasi antara individu yang boleh diterima dalam satu spesis?
Semua Individu di dalam sesuatu spesies itu mempunyai ciri-ciri fizikal
sepunya yang hampir sama. Di mana, untuk spesies A, haiwan tersebut memiliki
bahagian abdomen yang besar, bagi spesies B, mereka memiliki abdomen badan
yang bercorak, spesies C mempunyai tangan yang bercorak, spesies D pula memiliki
abdomen yang panjang dan spesies E mempunyai bentuk kepala yang berbentuk.
Dalam setiap spesies kumpulan kami telah mengenal pasti 2 hingga 3 variasi.
Sebagai contoh spesies yang memiliki abdomen badan yang bercorak mempunyai
perbezaan corak di abdomen dan mempunyai kaki yang berkuku. Perbezaan ini
membolehkan pengelasan dibuat melalui subspecies seperti yang dilakukan ahli
taksonomis.
3. Apakah akan terjadi kepada spesis yang anda pilih jika anda menerima tahap
variasi individu yang tinggi? Apa pula yang akan terjadi jika anda menerima
tahap variasi yang terlalu rendah?
Jika saya menerima tahap perubahan individu yang tinggi, Moonmorphs akan
dapat dikumpulkan secara khusus. Moonmorphs juga akan dapat dibahagikan
kepada pelbagai jenis spesies.
Jika saya menerima tahap perubahan individu yang sangat rendah, Moonmorphs
pula hanya akan dapat dikelaskan mengikut ciri- ciri asas dan biasa. Jadi
moonmorphs akan hanya dikumpulkan ke dalam beberapa spesies yang berbeza. ini
akan mengurangkan variasi di kalangan spesies berbanding jika saya jika saya
menerima tahap perubahan individu yang tinggi.
12
13. 4. Terangkan bagaimana para taksonimis mungkin memecahkan satu spesis
kepada dua atau lebih spesis “ baru”?
Ahli taksonomi merupakan sekumpulan saintis yang pakar dalam mengenal
pasti dan mengumpul spesis. Mereka boleh membahagikan sesuatu spesies
kepada dua atau lebih dengan pelbagai cara. Inilah yang menyebabkan bidang
taksonomi amat penting bagi pemuliharaan biodiversiti serta untuk membezakan
antara spesis atau kekeliruan mengenai nama-nama spesis.
Taksonomis dapat membahagikan sesuatu spesis kepada dua atau lebih
spesis yang baru berdasarkan konsep spesies biological. Konsep ini merujuk
kepada sekumpulan populasi yang berpotensi untuk membiak secara semulajadi.
Selain itu kaedah lain yang digunakan adalah konsep morfologikal spesies.
Konsep ini membolehkan individu dikategorikan dengan melihat persamaan dari
segi ciri- ciri fizikal yang ketara seperti bentuk abdomen sama pipih atau besar.
sifat biologikal seperti genetik haiwan dan DNA yang dimiliki oleh haiwan
tersebut.
Terdapat juga beberapa kaedah lain yang turut digunakan seperti kaedah
typological spesies, recognition spesies, evolutionary spesies, ekologikal, genetic
dan mikrospesies.
13
14. 5. Apakah faktor-faktor yang menyebabkan variasi dalam individu dari sesuatu
spesis terjadi?
Terdapat beberapa faktor yang menyebabkan wujudnya variasi di dalam
individu.Variasi pada sesuatu individu itu sebenarnya membolehkan saintis
membezakan individu dalam spesis yang sama. Ia juga meningkatkan kebolehan
sesuatu spesis untuk bermandiri dalam persekitaran yang sentiasa berubah.
Perubahan iklim yang menyebabkan wujudnya penghijrahan spesies.
Perpindahan ini adalah pergerakan sesuatu organisma dari satu lokasi ke lokasi lain.
Walaupun berlaku dalam corak kitaran, penghijrahan dalam konteks genetik
selalunya dujuk kepada pergerakan individu bagi populasi tertentu. Jika individu yang
berhijrah tinggal dan mengawan dengan individu destinasi, mereka boleh
memberikan alel secara tiba-tiba alel. Selepas mengawan, individu-individu yang
berhijrah akan menyumbang gamet yang membawa alel yang boleh mengubah kadar
alel yang sedia ada dalam populasi destinasi. Jadi, ini boleh menghasilkan satu
variasi baru dalam spesies.
6. Bagaimana spesis “Moonmorphs” ini dipanggil “morphospecies”?
Konsep morphospesies merujuk kepada penggunaan perbezaan dalam ciri- ciri
morfologi untuk membezakan spesies. Perbezaan melalui morfologi ini boleh dirujuk
kepada bentuk, struktur dan konfigurasi sesuatu organisma. Ini termasuk aspek
penampilan fizikal seperti struktur, bentuk, warna dan corak serta struktur
dalaman bahagian-bahagian seperti tulang dan organ-organ.
14
15. Spesis ‘Moonmorphs’ dikenali sebagai morfospesis disebabkan spesis tersebut
dikumpulkan berdasarkan ciri-ciri persamaan yang boleh diperhatikan di antara
moonmorphs . Morfospesis adalah satu kaedah tradisi yang digunakan sejak dahulu
bagi mengelaskan sesuatu spesies. Kaedah ini terbatas kerana maklumat yang
digunakan untuk mengelaskan spesis adalah sedikit dan perlu kepada perbezaan
yang jelas daripada spesis-spesis lain. Selain itu, variasi geografi selalunya tidak
diambil kira dalam kaedah pengelasan ini.
7. Huraikan bagaimana spesis yang anda pilih tidak dari kalangan spesis
biologi.
Spesis tersebut merupakan bukan spesis biologikal kerana tidak wujud maklumat
bagi genetik, jantina, DNA, habitat, kelakuannya serta maklumat lain yang lebih
spesifik dan mendalam seperti yang wujud pada spesies biological.. Spesis ini
hanya dikelaskan melalui morfologi iaitu ciri-ciri yang boleh dilihat berdasarkan sifat
fizikal yang sepunya sahaja.
KESIMPULAN
Spesies boleh dikelaskan dengan pelbagai kaedah. Pengelasan boleh dilakukan
merujuk kepada maklumat yang diperolehi sama ada lengkap atau tidak. Jika lengkap
seperti DNA atau jantina spesies yang dikelaskan boleh dikategorikan sebagai spesies
biologikal. Jika tidak spesies itu boleh dikelaskan berdasarkan cara yang mudah iaitu
melalui ciri fizikal sepunya yang dimilikinya.
15
16. RUJUKAN:
Nature Education. (2010). The Genetic Variation in a Population Is Caused by Multiple
Factors. [Di ambil dari web: http://www.nature.com/scitable/topicpage/the-genetic-
variation-in-a-population-is-6526354. Viewed on 04-03-2013.
http://en.wikipedia.org/wiki/Morphospecies#Typological_species . Viewed on 04-03-
2013.
Http://dir.yahoo.com/Science/Biology/Variation.html Viewed on 04-03-2013.
16
