1. การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน
( Pit and fissure sealant)

2. หลัก การและแนวคิด ในการ
เคลือ บหลุม ร่อ งฟัน

3. -พบเด็ก ไทยอายุ 12 ปี มีฟ ัน ผุเ พิ่ม ขึ้น จาก
ร้อ ยละ 45.8 เป็น ร้อ ยละ กรมอนามัย
กองทัน ตสาธารณสุข 57.3

4. -รอยผุท เ กิด ขึ้น ที่ห ลุม และร่อ งฟัน คิด เป็น สัด ส่ว น
ี่
ถึง 80% ของฟัน ผุใ นตำา แหน่ง อืน ่
-ฟัน ที่ผ ุม ากที่ส ุด คือ ฟัน กรามแท้ซ ี่ท ี่ 1 โดยฟัน

5. หลุม และร่อ งฟัน บน
ด้า นบดเคีย ว
้

6. ชนิด ของหลุม และ
ร่อ งฟัน
34% 14 %
26 % 7% 19 %

7. ข้อ พิจ ารณาในการเคลือ บหลุม
และร่อ งฟัน

8. ข้อ พิจ ารณาในการเคลือ บหลุม
และร่อ งฟัน
1. การพิจ ารณาจาก
-
2. การพิจ ารณาจาก
สภาพผู้ร ับ บริก าร สภาพฟัน
- ผู้ร ับ บริก ารที่ม ีค วาม - ลัก ษณะของหลุม และ
เสี่ย งสูง ร่อ งฟัน
- การให้ค วามร่ว มมือ - ระยะเวลาที่ฟ ัน ขึ้น มา
ของผู้ร ับ บริก าร ในช่อ งปาก
- ความต้อ งการของ - ระดับ การขึ้น ของฟัน
ผู้ร ับ บริก าร - การผุบ นด้า นบดเคี้ย ว
ของฟัน
- การผุด ้า นประชิด ของ

9. การพิจ ารณาจากสภาพผู้ร ับ บริก าร
1. ผูร ับ บริก ารที่ม ค วามเสีย งสูง
้ ี ่
เช่น ในช่อ งปากมีฟ ัน ที่ผ ห รือ อุด หลายซี่
ุ
หรือ มีพ ฤติก รรมเสีย งต่อ การเกิด โรคฟัน ผุ
่
มีโ รคทางระบบบางอย่า งหรือ มีก ารฉาย
รัง สีร ัก ษาบริเ วณใบหน้า และลำา คอ หรือ ผู้
พิก าร
2. การให้ค วามร่ว มมือ ของผูร ับ บริก าร
้
ในขั้น ตอนของการเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน
ต้อ งมีก ารระมัด ระวัง การปนเปือ นจาก
้
นำ้า ลาย ถ้า ผูป ว ยไม่ส ามารถให้ค วามร่ว ม
้ ่
มือ ในขั้น ตอนนีไ ด้ การรัก ษาก็ไ ม่ป ระสบ
้
ผลสำา เร็จ

10. 3. ความต้อ งการของผู้ร ับ บริก าร
เช่น ผู้ร ับ บริก ารมีค วามต้อ งการ
เคลือ บหลุม ร่อ งฟัน แม้จ ะไม่อ ยูใ นกลุ่ม
่
เสีย งที่จ ะเกิด ฟัน ผุก ็ต าม เราก็ค วรจะ
่
ทำา การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ให้ด ้ว ย

11. 2. การพิจ ารณาจากสภาพฟัน
- ลัก ษณะของหลุม และร่อ งฟัน
 

12. • ระยะเวลาที่ฟ ัน ขึ้น มาในช่อ งปาก ควร
พิจ ารณาเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ในฟัน ที่ข น
ึ้
มาในช่อ งปากไม่เ กิน 4 ปี
ฟัน ที่ข ึ้น มาในช่อ ง ฟัน ที่ข ึ้น มาในช่อ ง
ปากไม่เ กิน 4 ปี ปากมากกว่า 4 ปี

13. • ระยะเวลาที่ฟ น ขึน มาในช่อ งปาก ควร
ั ้
พิจ ารณาเคลือี่ท ี่ห นึ่ง ร่อ งฟันา หมายทีคือ
ฟัน กรามแท้ซ บหลุม กลุ่ม เป้ ในฟัน ่ข ึ้น
มาในช่อระหว่า ง 6-8 ปี4 ปี
เด็ก อายุ งปากไม่เ กิน
ฟัน กรามแท้ซ ี่ท ี่ส อง กลุ่ม เป้า หมาย คือ
เด็ก อายุระหว่า ง 11-13 ปี
ฟัน กรามน้อ ย กลุ่ม เป้า หมาย
คือ เด็ก อายุระหว่า ง 11-13 ปี
ฟัน กรามนำ้า นม กลุ่ม เป้า หมาย คือ
เด็ก อายุระหว่า ง 3-4 ปี

14. • ระดับ การขึ้น ของฟัน พิจ ารณาเคลือ บหลุม
ร่อ งฟัน ในฟัน ที่เ อือ อำา นวยในการกั้น นำ้า ลาย
้
เช่น ฟัน ที่ข ึ้น มาจนด้า นบดเคีย วโผล่พ ้น
้
เหงือ กขึ้น มาแล้ว
ฟัน ทีม เ หงือ กปกคลุม
่ ี
ฟัน ทีด ้า นบดเคี้ย ว
่ บางส่ว น ยากต่อ การกั้น
โผล่พ ้น เหงือ ก นำ้า ลาย มีผ ลให้ก าร
ง่า ยต่อ การเคลือ บ

15. • การผุบ นด้า นบดเคีย วของฟัน
้
พิจ ารณาเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ในฟัน ที่ย ง
ั
ไม่ผ ุห รือ พบการผุใ นระยะเริ่ม แรก
เท่า นั้น
สามารถเคลือ บหลุม ร่อ ง ไม่ค วรทำา การเคลือ บหลุม
ฟัน ในฟัน ทีย ง ไม่ผ ุห รือ
่ ั ร่อ งฟัน ในฟัน ทีผ ุ
่
พบการผุใ นระยะแรก

16. • การผุด ้า นประชิด ของฟัน ไม่พ ิจ ารณา
เคลือ บหลุม และร่อ งฟัน ในฟัน ซี่ม ก ารผุท ี่
ี
ด้า นประชิด
•ระยะเวลาที่ฟ ัน จะอยูใ นช่อ งปาก ไม่
่
พิจ ารณาเคลือ บหลุม และร่อ งฟัน ในฟัน ที่อ ยู่
ในช่อ งปากอีก ไม่เ กิน 6 เดือ น เช่น ในฟัน

17. วัส ดุท ี่ใ ช้ใ นการเคลือ บ
หลุม ร่อ งฟัน และ เทคนิค
ในการเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน

18. วัส ดุท ี่ใ ช้ใ นการเคลือ บหลุม ร่อ ง
ฟัน
• วัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ งฟัน ชนิด
เรซิน (resin sealant)
• วัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ งฟัน ชนิด กลาสไอโอ
โนเมอร์ ซีเ มนท์(GIC sealant)
• กลาสไอโอโนเมอร์(GI sealant)
ชนิด เรซิน (resin sealant)

19. ลัก ษณะที่ด ีข องวัส ดุเ คลือ บหลุม
ร่อ งฟัน
1.มีก ารไหลแผ่ และแทรกซึม ได้ด ี
(good flow and penetration)
2.มีป ริม าณการเกิด ปฏิก ิร ิย าโพลิเ มอไร
เซชัน สูง
่
(high degree of conversion) การ
ละลายน้อ ยลง และอายุก ารใช้ง าน
นานขึ้น
3.มีก ารหดตัว น้อ ย (low

20. ลัก ษณะที่ด ีข องวัส ดุเ คลือ บหลุม
ร่อ งฟัน
4.มีค วามแข็ง แรงสูง การสึก กร่อ นน้อ ย
(high strength & abrasion
resistance)
5.มีค ณ สมบัต ิท างชีว ภาพที่ด ี (good
ุ
biocompatibility)
6.มีค ณ สมบัต ิย ับ ยัง การผุข องฟัน
ุ ้
(cariogenic effect)
7.ใช้ง านง่า ย (easy manipulation)

21. ข้อ แตกต่า งระหว่า งสารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ชนิด
เรซิน และกลาสไอโอโนเมอร์
คุณ สมบัต ิ Resin sealant GIC sealant
อัต ราการยึด มีอ ัต ราการยึด อยู่
อยู(retension)
่ มากกว่า GIC
ความแข็ง มีค วามแข็ง แรง
แรง(strength) มากกว่า GIC
การยับ ยัง ฟัน ผุ
้ มากกว่า เรซิน
การทนทานต่อ มากกว่า GIC
การสึก
กร่อ น(abrasion
resistant)
การยึด เกาะกับ แบบ mechanical แบบ chemical
ผิว ฟัน (BOND) bond bond

22. วัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ งฟัน ชนิด
เรซิน (resin sealant)
• เป็น วัส ดุท ี่น ิย มใช้อ ย่า งแพร่ห ลายในปัจ จุบ น
ั
• แบ่ง ออกเป็น หลายชนิด เช่น
- ชนิด ที่แ ข็ง ตัว ด้ว ยแสง (light cure
sealant หรือ จากสารเคมี(self cure
sealant)
- ชนิด ที่ม ว ัส ดุอ ด แทรก(filled
ี ั
sealant)และไม่ม ีว ัส ดุอ ัด แทรก (unfilled
sealant
- ชนิด ที่ม ส แ ละไม่ม ส ี(clear or opaque)
ี ี ี

23. - การแข็ง ตัว ด้ว ยแสง (light cure
sealant)
ชนิด ที่ม ีส แ ละไม่ม ส ี(clear or opaque)
ี ี
สีข ุ่น สีใ ส

24. เทคนิค การเคลือ บหลุม ร่อ ง
ฟัน ด้ว ยเรซิน

25. วัส ดุอ ุป กรณ์ท ี่ใ ช้ใ นการเคลือ บหลุม
ร่อ งฟัน ด้ว ยเรซิน
1.ชุด ตรวจ
2.สำา ลี (cotton roll) สำา ลีก ้อ นเล็ก
(cotton pellet)
3. Rubber cup + ผงขัด ฟัน ชนิด ไม่ม ี
ฟลูอ อไรด์
4. พูก ัน หรือ ไดแคล แคริเ ออร์
่
(dycal carrier)
6. กรดปรับ สภาพผิว เคลือ บฟัน วัส ดุ
เคลือ บหลุม ร่อ งฟัน
7. กระดาษกัด สบและหัว กรอขัด แต่ง

27. ผงขัด ฟัน ชนิด ไม่ม ี
ฟลูอ อไรด์
(Pumice powder)
พุม ขนแปรง (Bristle
่
brush) หรือ ถ้ว ยยาง (Rub
ber cup) สำา หรับ ขัด ฟัน

28. กรดปรับ สภาพผิว เคลือ บฟัน
และวัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ งฟัน
กรณ์ ได้แ ก่ พูก ัน ถาดหลุม ใส่ก รดและวัส ดุ
่

29. เครื่อ งฉาย
แสง

30. กระดาษสีส ำา หรับ
เช็ค การสบฟัน
(Articulating pa
per)
หัว กรอขัด แต่ง
(Finishing bur) รูป กลม
และรูป เปลวไฟ (Round
and flame shape)

31. ขั้น ตอนในการเคลือ บหลุม ร่อ ง
ฟัน ด้ว ยเรซิน
1. การเตรีย มฟัน ด้ว ยการ
ทำา ความสะอาดฟัน
2. การกัน นำ้า ลายด้ว ยม้ว นสำา ลี
้
3. การปรับ สภาพผิว เคลือ บฟัน
ด้ว ยกรด
4. ล้า งกรดออกด้ว ยนำ้า สะอาด
และกัน นำ้า ลาย

32. ขัน ตอนในการเคลือ บหลุม ร่อ ง
้
ฟัน ด้ว ยเรซิน
5. เป่า ฟัน ให้แ ห้ง อย่า งน้อ ย 10
วิน าที
6.ทาสารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน บนตัว
ฟัน และฉายแสง
40 วิน าที เพือ ให้ส ารเคลือ บหลุม
่
ร่อ งฟัน แข็ง ตัว
7. ตรวจเช็ค สภาพการเกาะติด ของ
สารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน และเช็ค
การสบฟัน

33. 1. การเตรีย มฟัน ด้ว ยการ
ทำา ความสะอาดฟัน
- ขัด ฟัน ด้ว ย rubber cup หรือ rubber
brushกับ pumice ผสมกับ นำ้า ด้ว ยความเร็ว
ช้า
ฟัน บนขัด ฟัน ด้า นบดเคีย วและด้า น
้
เพดานปาก
ฟัน ล่า งขัด ฟัน ด้า นบดเคีย วและด้า น
้
แก้ม
- ล้า งฟัน ให้ส ะอาด อย่า ให้ม ีผ งขัด เหลือ
ตกค้า ง
- ใช้เ ครื่อ งมือ ตรวจฟัน ผุ (explorer) เขี่ย

34. ขัด ฟัน เพื่อ กำา จัด
คราบจุล ิน ทรีย ใ น
์
หลุม และร่อ งฟัน
ล้า งนำ้า ให้ส ะอาด

35. 2.การกัน นำ้า ลายด้ว ยม้ว นสำา ลี
้
• กั้น นำ้า ลายด้ว ยม้ว นสำา ลี ทั้ง ด้า น
buccal และ lingual ในฟัน ล่า ง ส่ว น
ฟัน บน ให้ก ั้น นำ้า ลายเฉพาะด้า น
buccal และใช้ห ัว เป่า ลมให้แ ห้ง

36. 3. การปรับ สภาพผิว เคลือ บฟัน
ด้ว ยกรด
• ทากรด(กรดฟอสฟอริก )35-50%
ประมาณ 2/3 ของระยะทางจากร่อ ง
ฟัน ถึง ยอดของฟัน โดยวิธ ใ ช้แ ปรงถู
ี
ไปมาเบาๆ ใช้เ วลาทากรดประมาณ
15-20 วิน าที

37. 4. ล้า งกรดออกด้ว ยนำ้า สะอาด
และกัน นำ้า ลาย
ควรล้า งกรดประมาณ 15-20 วิน าที
เปลีย นสำา ลีใ หม่ห ลัง จากล้า งนำ้า
่

38. 5. เป่า ฟัน ให้แ ห้ง
อย่า งน้อ ย 10 วิน าที
เป่า ฟัน ให้แ ห้ง ฟัน ที่ถ ูก กรดกัด จะ
มีล ก ษณะขุ่น ขาว
ั
ไม่เ ป็น มัน

39. • ทาสารเคลือ บหลุบหลุม ร่อ ให้ท ั่ว หลุมว
6. ทาสารเคลือ ม ร่อ งฟัน งฟัน บนตั
และร่อ งฟัฟัน และฉายแสง
น โดย
ฟัน บน ต้อ งคลุม ถึง palatal
groove
ฟัน ล่า งให้ค ลุม ถึง buccal
groove และ/หรือ buccal pit
• ฉายแสงประมาณ 40 วิน าทีเ พือ ให้ ่
วัส ดุแ ข็ง ตัว

40. 7. ตรวจเช็ค สภาพการเกาะติด ของ
สารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน และเช็ค การ
สบฟัน
• ใช้เครื่องมือตรวจฟัน ตรวจตามขอบว่า สาร
เคลือบหลุมร่องฟันแนบสนิทกับตัวฟัน และครอบ
คลุมทุกๆ ร่องและหลุมฟันหรือไม่ (ถ้าหลุดต้อง
เริ่มทำาใหม่ ตังแต่ขั้นตอนขัดฟัน)
้
• ตรวจเช็คการสบฟันด้วยกระดาษสีคาร์บอน กรอ
แก้จดสบสูงในกรณีที่เคลือบร่องฟันติดสี
ุ

41. เทคนิค การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน
ด้ว ยกลาสไอโอโนเมอร์

42. วัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ งฟัน ชนิด กลาสไอโอโน
เมอร์ ซีเ มนท์(GIC sealant)
ข้อ บ่ง ชีใ นการ เคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ด้ว ย GIC
้
• การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน นำ้า นม ของผูป ว ยที่ ้ ่
เป็น เด็ก เล็ก หรือ ผูป ว ยที่ไ ม่ใ ห้ค วามร่ว มมือ
้ ่
• การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ในผูป ว ยกลุ่ม พิเ ศษ
้ ่
หรือ มีส ภาพแวดล้อ มในช่อ งปากอืน ที่ไ ม่ ่
สามารถควบคุม ความชืน ได้ ้
• การทำา งานในภาคสนาม ซึง ไม่ม ไ ฟฟ้า หรือ
่ ี
ในสถานการณ์ท ี่ไ ม่ม เ ครื่อ งฉายแสง
ี
• การเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ที่ม เ วลาน้อ ย หรือ
ี
ต้อ งการความเร็ว

43. 2.สำส ดุอ ุป กรณ์ท ใ ช้ใ นการเคลือ บหลุม
วัา ลี (cotton roll) ี่
3.สำา ลีก ้อ นเล็ก (cotton
pellet) ร่อ งฟัน ด้ว ย GIC
4.แผ่น กระดาษสำา หรับ
ผสม
5.ด้า มผสมพลาสติก
หรือ โลหะ
6.ไดแคล แคริเ ออร์
(dycal carrier)
7.ถ้ว ยแก้ว (dappen
dish)
8.สารปกป้อ งผิว วัส ดุ
9.สารปรับ สภาพผิว ฟัน
(conditioner)
10.วัส ดุเ คลือ บหลุม ร่อ ง
ฟัน

44. ขั้น ตอนในการเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ด้ว ยกลาสไอ
โอโนเมอร์ ซีเ มนท์(GIC sealant)
1. การเตรีย มฟัน ด้ว ยการทำา ความ
สะอาดฟัน
2. การกั้น นำ้า ลายด้ว ยม้ว นสำา ลี
3. การปรับ สภาพผิว เคลือ บฟัน ด้ว ยสาร
ปรับ สภาพผิวฟัน(conditioner) 10
วินาที
4. ล้า งออกด้ว ยนำ้า สะอาดและกัน
นำ้า ลาย
5. เป่า ฟัน ให้พ อหมาด(มีค วามชื้น ได้

45. ขั้น ตอนในการเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน ด้ว ยกลาสไอ
โอโนเมอร์ ซีเ มนท์(GIC sealant)
6.ผสมวัส ดุเ คลือ บบนกระดาษผสม
7.ทาสารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน บนตัว ฟัน
8. ทาสารปกป้อ งผิว วัส ดุอ ีก ครั้ง
9.ตรวจเช็ค สภาพการเกาะติด ของสาร
เคลือ บหลุม ร่อ งฟัน และเช็ค การสบ
ฟัน

46. การผสมวัส ดุเ คลือ บบนกระดาษผสม
• เขย่า ขวดผงก่อ น จากนัน ใช้ช อ นตัก ส่ว น
้ ้
ผงให้เ ต็ม ช้อ น และไม่ค วรมีส ว นผงเกิน ใน
่
บริเ วณหลัง ช้อ นหรือ ด้า มช้อ น หากไม่เ ต็ม
ช้อ นให้ต ัก ใหม่

47. • ส่วนของเหลว ให้ตะแคงขวดเพื่อให้ส่วนของเหลว
ไหลสู่บริเวณปากขวด จากนั้นให้ตั้งขวดในแนวดิ่ง
และออกแรงบีบเบาๆ บริเวณคอขวด จะได้หยด
ส่วนเหลวที่พอดี และไม่มีฟองอากาศ

48. แบ่งส่วนผง เป็น 2 ส่วนเท่าๆกัน ผสมผงส่วน
แรกอย่างเบาแรงให้เข้ากับส่วนเหลวภายใน
10-15 วินาที จากนั้นผสมส่วนที่เหลือให้เข้า
กันภายในอีก 15 วินาที

49. ทาสารเคลือ บหลุม ร่อ งฟัน บนตัว ฟัน ที่
เตรีย มไว้
รอให้แ ข็ง ตัว ประมาณ 2.5-3 นาที

50. Thank
s