Φυσική Στ΄ δημοτικού http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_fisiki_st_morfes_energeias.htm

1. ΦΕ1: ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Τι εννοούμε όταν λέμε
μορφές ενέργειας;
Ποιες από αυτές θυμάστε;

2. Το σύμπαν, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, προήλθε από έναν μεγα-
λειώδη μετασχηματισμό ενέργειας σε μάζα πριν 14 περίπου δισεκατομμύρια
χρόνια. Από τότε ο κόσμος μας διαρκώς αλλάζει. Ο ανεμόμυλος γυρίζει από
τον αέρα που φυσά, το φυτό μεγαλώνει παίρνοντας τροφή από το έδαφος,
το ανάγλυφο της Γης μεταβάλλεται με τους σεισμούς και τις εκρήξεις των
ηφαιστείων...

3. Για κάθε αλλαγή είναι απαραίτητη ενέργεια. Για να αναπνέεις, να μιλάς, να κι-
νείσαι, χρειάζεσαι ενέργεια. Τα αυτοκίνητα, τα τρένα, όλες οι μηχανές, χρειά-
ζονται ενέργεια, για να λειτουργήσουν. Η ενέργεια δεν εμφανίζεται από το τί-
ποτα ούτε εξαφανίζεται, αλλάζει όμως διαρκώς «μορφή» και μετακινείται συ-
νεχώς.

4. Η ενέργεια αποθηκεύεται με κάποια μορφή, μετατρέπεται από τη μία
μορφή στην άλλη και μετακινείται συνεχώς.

5. Εκμεταλλευόμαστε την ενέργεια του ανέμου και την ενέργεια του νερού που
ρέει ορμητικά. Χρησιμοποιούμε την ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στα
καύσιμα, στο ξύλο, στο φυσικό αέριο, στο πετρέλαιο, αλλά και την ενέργεια
που ακτινοβολεί ο Ήλιος στη Γη. Στην ενέργεια δίνουμε διάφορα ονόματα,
ανάλογα με την προέλευσή της και τον τρόπο που τη χρησιμοποιούμε.
Τα διάφορα «πρόσωπα» της ενέργειας τα ονομάζουμε «μορφές
ενέργειας».

6. Ποιες μορφές ενέργειας βλέπετε στην παρακάτω εικόνα;
Μπορείτε να εξηγήσετε τις διαφορετικές ονομασίες της ενέργειας;

7. Τι υλικά βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας είναι αποθηκευμένη σε αυτά;
Πού αλλού είναι αποθηκευμένη τέτοια ενέργεια;

8. Βλέπουμε κάρβουνα και βαρέλια με πετρέλαιο.
Σε αυτά, όπως και στα ξύλα και στα τρόφιμα, είναι αποθηκευμένη χημική
ενέργεια. Πώς απελευθερώνεται η χημική ενέργεια από αυτά;
Χημική ονομάζουμε την ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στα ξύλα,
στα κάρβουνα, στο πετρέλαιο, στα τρόφιμα. Η χημική ενέργεια
απελευθερώνεται με την καύση αυτών των υλικών, που είναι μια
χημική αντίδραση.

9. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

10. Βλέπουμε καλώδια και πρίζα.
Το ηλεκτρικό ρεύμα μεταφέρει την ηλεκτρική ενέργεια από την πηγή
στις πρίζες. Εκεί συνδέουμε τις διάφορες ηλεκτρικές συσκευές, στις οποίες
μεταφέρεται η ηλεκτρική ενέργεια και τελικά μας απλουστεύουν τη ζωή.
Ηλεκτρική ονομάζουμε την ενέργεια που μεταφέρεται από το ηλεκτρικό
ρεύμα.

11. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

12. Βλέπουμε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα και το πυρηνικό μανιτάρι που σχη-
ματίζεται όταν γίνεται έκρηξη ατομικής βόμβας.
Πυρηνική ονομάζουμε την ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τη
σχάση των πυρήνων.
Θυμάται κάποιος τι σημαίνει αυτό;

13. Πυρηνική ονομάζεται η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στον πυρήνα
των ατόμων.
Για να απελευθερωθεί πρέπει να γίνει σχάση του πυρήνα του Ουρανίου,
να «πυροβοληθεί» δηλαδή ο πυρήνας του στοιχείου αυτού με ένα νετρόνιο
και να διασπαστεί. Τότε απελευθερώνεται η πυρηνική ενέργεια. Βέβαια όλο
αυτό γίνεται στα πυρηνικά εργοστάσια.

14. Σήμερα την πυρηνική ενέργεια τη χρησιμοποιούμε για να δημιουργούμε
κυρίως ρεύμα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μπορεί να γίνει πολύ
καταστροφική είτε σε έναν πόλεμο είτε σε ένα ατύχημα.
Τσέρνομπιλ
(Ουκρανία)
1986

15. Η πυρηνική ενέργεια δεν εγκυμονεί μόνο σοβαρούς κινδύνους, αλλά
επιβαρύνει και το περιβάλλον με ιδιαίτερα επικίνδυνα απόβλητα, τα οποία
πρέπει να φυλάσσονται σε ειδικούς χώρους για πάρα πολλά χρόνια.

16. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

17. Βλέπουμε καυτή λάβα που εκτοξεύεται από ένα ηφαίστειο και τον ήλιο.
Και στα δύο υπάρχει θερμότητα.
Θερμότητα είναι η ενέργεια που ρέει από ένα σώμα σε ένα άλλο λόγω της
διαφορετικής τους θερμοκρασίας. Η θερμότητα ρέει πάντοτε από τα
θερμότερα στα ψυχρότερα σώματα.
Θερμότητα ονομάζουμε την ενέργεια που ρέει από ένα σώμα σε ένα
άλλο λόγω της διαφορετικής τους θερμοκρασίας.

18. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

19. Βλέπουμε ένα ποδήλατο με ποδηλάτη και ένα ιστιοφόρο σε κίνηση. Και στα
δύο υπάρχει κινητική ενέργεια, αφού και τα δύο βρίσκονται σε κίνηση.
Κινητική ονομάζουμε την ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της
κίνησής του,

20. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

21. Βλέπουμε έναν βράχο που ισορροπεί πάνω σε έναν άλλο και έναν τοξοβόλο
που έχει τεντωμένο το τόξο του.
Ο βράχος λόγω του βάρους και της θέσης του έχει δυναμική ενέργεια, που
όταν απελευθερωθεί θα μετατραπεί σε κινητική. Το ίδιο συμβαίνει και με το
τεντωμένο τόξο, που λόγω της παραμόρφωσής του έχει και αυτό δυναμική
ενέργεια που θα μετατραπεί σε κινητική.
Δυναμική λέγεται η ενέργεια που έχει ένα σώμα λόγω της θέσης του
ή λόγω της παραμόρφωσής του.

22. Τι βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες;
Ποια μορφή ενέργειας υπάρχει εδώ;
Τι θυμάστε γι΄αυτήν την ενέργεια;

23. Βλέπουμε μια αναμμένη ηλεκτρική λάμπα και τον ήλιο. Εδώ υπάρχει
φωτεινή ενέργεια. Το φως είναι ενέργεια.
Φωτεινή ενέργεια είναι η ενέργεια του φωτός.
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε από όλα αυτά;

24. Ανάλογα με την προέλευσή της και τον τρόπο που τη
χρησιμοποιούμε, ονομάζουμε την ενέργεια χημική, φωτεινή,
κινητική, δυναμική, ηλεκτρική, πυρηνική ή θερμότητα.
Για κάθε αλλαγή που γίνεται γύρω μας είναι απαραίτητη ενέργεια.

25. Κινητική και δυναμική ενέργεια έχουν τα μεγάλα σώματα, τα στερεά, τα
υγρά και τα αέρια αλλά και τα μικρά σωματίδια του μικρόκοσμου, τα
ηλεκτρόνια και τα κουάρκ, τα πρωτόνια, τα νετρόνια, οι πυρήνες, τα άτομα
και τα μόρια, επειδή και κινούνται και δυνάμεις ασκούνται σε αυτά. Στον
μικρόκοσμο συναντάμε μόνο τις δύο βασικές μορφές ενέργειας, τη
δυναμική, που οφείλεται στις δυνάμεις μεταξύ των σωματιδίων και την
κινητική, που οφείλεται στις συνεχείς κινήσεις των σωματιδίων. Η χημική
ενέργεια των τροφών και των καυσίμων, για παράδειγμα, δεν είναι παρά η
δυναμική ενέργεια των μορίων
από τα οποία αυτά αποτελού-
νται. Η θερμική ενέργεια δεν
είναι παρά η κινητική των μο-
ρίων που οφείλεται στις συνε-
χείς και άτακτες κινήσεις τους.
Πυρηνική ενέργεια ονομάζου-
με τη δυναμική ενέργεια των
πυρήνων που οφείλεται στις
δυνάμεις μεταξύ των σωμα-
τιδίων...
ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ

28. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ