Γεωγραφία Ε΄ δημοτικού

2. Tι μπορεί να είναι η κλίμακα;

3. Η Σπάρτη και η Αθήνα, δύο
πόλεις-κράτη της
αρχαιότητας, οι οποίες όπως
γνωρίζουμε είχαν έντονη
αντιπαλότητα μεταξύ τους,
άραγε απέχουν πολύ η μία
από την άλλη;
Ας τις εντοπίσουμε στον
χάρτη της Ελλάδας (εικόνα
4.1), για να βρούμε τη μεταξύ
τους απόσταση σε ευθεία
γραμμή.

4. Στον χάρτη η απόσταση
μεταξύ Σπάρτης και Αθήνας
είναι μερικά εκατοστά,
δηλαδή πολύ μικρότερη από
την πραγματική απόσταση
που έχουν οι δύο πόλεις στην
επιφάνεια της Γης.
Ο χαρτογράφος, για να
μπορέσει να τοποθετήσει μια
περιοχή της Γης πάνω σε
έναν χάρτη, τη σχεδιάζει πολύ
μικρότερη από το μέγεθος
που έχει στην πραγματικό-
τητα.
Τη σχεδιάζει δηλαδή υπό
κλίμακα.

5. Στον χώρο του υπομνήματος του χάρτη υπάρχει ένα κλάσμα με μεγάλο
παρονομαστή, ο οποίος μας πληροφορεί πόσες φορές είναι μικρότερη η
περιοχή στον χάρτη από ό,τι είναι στην επιφάνεια της Γης. Για παράδειγμα,
κλίμακα 1/1.000.000 δηλώνει ότι απόσταση ενός εκατοστού επάνω στον
χάρτη αντιστοιχεί με απόσταση ενός εκατομμυρίου εκατοστών στο έδαφος.
Στον παραπάνω «χάρακα» διακρίνουμε μία ευθεία γραμμή χωρισμένη σε
ίσα διαστήματα. Η εναλλαγή γίνεται κάθε 10 χμ., αφού η κλίμακα είναι
1:1.000.000.
Η κλίμακα στον χάρτη παρουσιάζεται συνήθως με δύο τρόπους:

6. Η κλίμακα ενός χάρτη είναι ένας
αριθμός που δείχνει πόσες φορές
είναι μικρότερη μια περιοχή πάνω
στον χάρτη από το μέγεθός της
στην επιφάνεια της Γης.
1:1.000.000

7. Χρησιμοποιώντας την
κλίμακα που υπάρχει στον
χάρτη της εικόνας 4.1
μπορείτε να βρείτε την
πραγματική απόσταση
Σπάρτης-Αθήνας;

8. Επειδή ο χάρτης είναι φτιαγμέ-
νος σε κλίμακα 1:3.000.000,
πάει να πει ότι ο χαρτογράφος
έχει σχεδιάσει την Ελλάδα
3.000.000 φορές μικρότερη
από ότι είναι στην πραγματι-
κότητα. Δηλαδή το 1εκ. στον
χάρτη στην πραγματικότητα
είναι 3.000.000 εκ.
Μετράτε λοιπόν την απόσταση
με τον χάρακα και αυτό που
βρίσκετε το πολλαπλασιάζετε
με το 3.000.000, για να μεγα-
λώσετε τόσες φορές την από-
σταση και να βρείτε έτσι πόση
είναι στην πραγματικότητα.
Διαιρείτε αν θέλετε να μικρύνε-
τε μια πραγματική απόσταση.

9. Στους χάρτες της εικόνας 4.2 απεικονίζεται η περιοχή του Γυθείου.
Ποιον χάρτη θα επιλέξετε, για να πάρετε όσο το δυνατόν περισσότερες
πληροφορίες για την πόλη του Γυθείου; Γιατί;

10. Ο πρώτος χάρτης μάς δίνει περισσότερες πληροφορίες για την περιοχή του
Γυθείου. Όταν ο χάρτης δείχνει πολλές λεπτομέρειες, λέμε ότι η κλίμακά του
είναι μεγάλη (μικρότερος παρονομαστής, το κλάσμα μεγαλώνει), ενώ όταν η
κλίμακα μικραίνει (μεγαλύτερος παρονομαστής, το κλάσμα μικραίνει), ο χάρτης
μάς δείχνει λιγότερες λεπτομέρειες. Ποιος από τους δύο χάρτες έχει λοιπόν
τη μικρότερη κλίμακα;

11. Τη μικρότερη κλίμακα την έχει ο δεύτερος χάρτης και γι΄αυτό δείχνει και
ελάχιστες πληροφορίες για το Γύθειο (μεγαλύτερος παρονομαστής). Άρα εάν
θέλουμε να πάρουμε λεπτομερείς πληροφορίες για έναν τόπο, θα πρέπει να
χρησιμοποιήσουμε χάρτη με μεγάλη κλίμακα. Όσο η κλίμακα μικραίνει ο χάρτης
θα παρουσιάζει μεγαλύτερη περιοχή με λιγότερες λεπτομέρειες.

12. Χάρτης μικρότερης κλίμακας
Χάρτης με μεγαλύτερη κλίμακα
Χάρτης με τη μεγαλύτερη κλίμακα

13. Aν θέλεις, λύσε αυτή την άσκηση...
Και λίγο μαθηματικά…
Χρησιμοποίησε τον χάρτη της εικόνας 4.1 για να βρεις πόσο απέχει
η Λάρισα από τη Φλώρινα και το Μεσολόγγι. Αρχικά με το
υποδεκάμετρο θα μετρήσεις πόσα εκατοστά απέχουν οι δύο
πόλεις πάνω στον χάρτη. Στη συνέχεια τον αριθμό που θα
βρεις θα τον πολλαπλασιάσεις με το 3.000.000 (θυμήσου την
κλίμακα). Ο αριθμός που θα βρεις από τον πολλαπλασιασμό είναι η
πραγματική απόσταση. Επειδή ο αριθμός που βρήκες είναι πολύ
μεγάλος, σου προτείνουμε να τον κάνεις μικρότερο (υπολόγισε την
απόσταση σε χιλιόμετρα). Είναι σίγουρο πως ξέρεις!
ΠΡΟΣΟΧΗ: Με αυτόν τον τρόπο υπολογίζουμε αποστάσεις σε
ευθεία γραμμή. Το αποτέλεσμα που βρίσκουμε δεν είναι εντελώς
πραγματικό, γιατί οι δρόμοι δεν είναι ευθείες γραμμές.

17. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Στοιχεία της ταυτότητας ενός χάρτη είναι: ο Τίτλος, το Υπόμνημα και η
κλίμακα.
Ο τίτλος είναι η ονομασία του χάρτη που δηλώνει το περιεχόμενό του.
Το υπόμνημα είναι ένα πινακάκι με τις εξηγήσεις των συμβόλων και των
χρωμάτων του χάρτη.
Η κλίμακα είναι ένας αριθμός που δηλώνει πόσες φορές μικρότερη είναι μία
απόσταση πάνω στον χάρτη από την πραγματική της απόσταση στο έδαφος
Πώς βρίσκουμε την πραγματική απόσταση ή την απόσταση πάνω στον χάρτη:
Αρχικά μετράμε με τον χάρακα πόσα εκατοστά απέχουν οι δύο πόλεις πά-
νω στον χάρτη. Τον αριθμό που βρίσκουμε τον πολλαπλασιάζουμε με τον
παρονομαστή της κλίμακας του χάρτη. Ο αριθμός που βρίσκουμε είναι η
πραγματική απόσταση. Κάνουμε διαίρεση όταν θέλουμε να βρούμε την από-
σταση πάνω στον ίδιο χάρτη διαιρώντας την πραγματική απόσταση με τον
παρονομαστή του κλάσματος της κλίμακας, αφού την μετατρέψουμε σε εκατ.

18. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ