Πολλαπλή νοημοσύνη

1. Α. ΜΑΤΡΟΠΟΤΛΟ΢ - Γ. ΦΛΟΤΡΗ΢ (2006): Eθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ζηε δηδαζθαιία 1
΢ρεδηαζκόο δηδαζθαιίαο κε βάζε ηε ζεωξία ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο
(Gardner / 1994, 1999)
Ο Howard Gardner/1994 (Καζεγεηήο ζηελ Παηδαγσγηθή ΢ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Harvard),
αλαθέξεη:
«Το μεγαλύηερο λάθος ποσ γινόηαν ζηη διδαζκαλία ήηαν η ανηιμεηώπιζη όλων ηων παιδιών ως
παραλλαγών ηοσ ίδιοσ αηόμοσ. Ως αποηέλεζμα, οι εκπαιδεσηικοί θεωρούζαν όηι ήηαν λογικό να
διδάζκοσν ζηοσς μαθηηές, ηα ίδια θέμαηα, με ηον ίδιο ηρόπο».
Η ζεσξία «Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο» (Multiple Intelligence Theory, Gardner 1994, 1999)
αλαθέξεη όηη, θάζε άηνκν δηαζέηεη ηνπιάρηζηνλ νθηώ ηύπνπο λνεκνζύλεο (γλωζζική, λογικο-
μαθημαηική, οπηική-τώροσ, ζωμαηο-κιναιζθηηική, μοσζική, διαπροζωπική, ενδοπροζωπική θαη
οικολογική λνεκνζύλε), κε ηνπο νπνίνπο:
 «βιέπεη», αληιεί θαη επεμεξγάδεηαη πιεξνθνξίεο,
 αθνκνηώλεη γλώζεηο,
 επηιύεη πξνβιήκαηα,
 θαηαλνεί ηνλ θόζκν,
 δεκηνπξγεί πξντόληα κε αμία, για ένα πνιηηηζκηθό πεξηβάιινλ.
Βάζεη ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο, ε νξγάλσζε θαη ε επεμεξγαζία ηνπ πιηθνύ ηεο
δηδαζθαιίαο γίλεηαη έηζη ώζηε λα αμηνπνηνύληαη-εληζρύνληαη δηάθνξνη ηύπνη λνεκνζύλεο ησλ
καζεηώλ.
Σν «ζέκα» πξνζεγγίδεηαη δηδαθηηθά:
 κε πνιιαπινύο ηξόπνπο (θπξίσο δηαζεκαηηθά - δηεπηζηεκνληθά),
 κέζσ εθηέιεζεο ποικίλων μαθηζιακών έξγσλ/δξαζηεξηνηήησλ,
 κε ρξήζε πνιιαπιώλ αλαπαξαζηάζεσλ, αλαινγηώλ, κεηαθνξώλ θαη παξαδεηγκάησλ.
Γηδάζθνληαο κε βάζε ηε ζεσξία ηεο Πολλαπλής Νοημοζύνης:
 αλαδεηθλύνληαη ζεκαληηθέο πηπρέο ηνπ ζέκαηνο.
 θαιύπηνληαη αλάγθεο θαη ελδηαθέξνληα πνιιώλ καζεηώλ,
 πξνθύπηεη νπζηαζηηθόηεξε θαηαλόεζε ηεο ύιεο, από ηνπο πεξηζζόηεξνπο καζεηέο,
 εληζρύεηαη ε πνιύπιεπξε αλάπηπμε ησλ καζεηώλ,
 αλαδεηθλύνληαη, πξνσζνύληαη θαη αμηνπνηνύληαη νη δπλαηόηεηεο, νη δεμηόηεηεο θαη νη
θιίζεηο όισλ ησλ κειώλ ηεο νκάδαο.

2. Α. ΜΑΤΡΟΠΟΤΛΟ΢ - Γ. ΦΛΟΤΡΗ΢ (2006): Eθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ζηε δηδαζθαιία 2
Δλόηεηα:
ΓΛΧ΢΢ΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΛΟΓΙΚΟ-ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΔΝΓΟΠΡΟ΢ΧΠΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΓΙΑΠΡΟ΢ΧΠΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΟΠΣΙΚΗ - ΥΧΡΟΤ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΜΟΤ΢ΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
΢ΧΜΑΣΟ-ΚΙΝΑΙ΢ΘΗΣΙΚΗ
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ
ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΕ΢ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΣΤΠΟ ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ΢

3. Α. ΜΑΤΡΟΠΟΤΛΟ΢ - Γ. ΦΛΟΤΡΗ΢ (2006): Eθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ζηε δηδαζθαιία 3
ΠΙΝΑΚΑ΢ Ι. Πνιιαπινί Σύπνη Ννεκνζύλεο (Η.Gardner, 1999) &
Γηδαθηηθέο Γξαζηεξηόηεηεο (T.Armstrong, 2000).
ΣΤΠΟ΢
ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ΢
ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΑ ΓΝΧΡΙ΢ΜΑΣΑ
Ιθαλόηεηα ηνπ αηόκνπ λα:
ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΔ΢ ΓΙΓΑΚΣΙΚΔ΢
ΓΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΔ΢
1) Γιωζζηθή
(Linguistic)
Υξεζηκνπνηεί - «ρεηξίδεηαη» ηε
δνκή, ην λόεκα & ηε ιεηηνπξγία
ησλ ιέμεσλ θαη ηεο γιώζζαο.
(αλάγλσζε, νκηιία, γξαθή,
αθξόαζε).
-Μνλνινγηθέο παξνπζηάζεηο - Αθεγήζεηο -
Αλάγλσζε - Απαγγειίεο.
-΢πδεηήζεηο – Γηαιεθηηθέο αληηπαξαζέζεηο -
-Γξαπηέο εξγαζίεο -Πεξηιήςεηο
-Παηρλίδηα κε ιέμεηο.
2) Λνγηθν-
καζεκαηηθή
(Logical-
mathematical)
-Κάλεη ινγηθνύο, επαγσγηθνύο &
παξαγσγηθνύο ζπιινγηζκνύο.
-Κάλεη ηαμηλνκήζεηο, ζπζρεηηζκνύο
–Κάλεη δηεξεπλήζεηο - Πεηξάκαηα.
-Κάλεη αξηζκεηηθέο πξάμεηο,
καζεκαηηθνύο ππνινγηζκνύο.
-Γηεξεπλήζεηο – Πεηξακαηηζκνί.
-Καηεγνξηνπνηήζεηο – Ιεξαξρήζεηο.
-Αηηηνινγήζεηο – Δξκελείεο.
-Αλαιύζεηο – ΢πλζέζεηο – ΢πζρεηηζκνί.
-Τπνζέζεηο – Γεληθεύζεηο - Αμηνινγήζεηο.
-Γξαθηθέο παξαζηάζεηο.
-Μαζεκαηηθνί ππνινγηζκνί.
-Δπίιπζε πξνβιεκάησλ.
3) Οπηηθή /
Υώξνπ
(Visual-Spatial)
-Αληηιακβάλεηαη - αλαπαξηζηά ην
τώρο κε αθξίβεηα.
-Πξνζαλαηνιίδεηαη εύθνια.
-Αμηνπνηεί εηθόλεο, ράξηεο,
θσηνγξαθίεο,
-Φαληάδεηαη αληηθείκελα.
-Μνληεινπνηήζεηο.
-Δηθαζηηθέο απνδόζεηο (δσγξαθηθή,
γιππηηθή, μπινπξγηθή).
-Παηρλίδηα θαληαζίαο.
-Γηάβαζκα» ραξηώλ, παξαζηάζεσλ,
εηθόλσλ, ζρεδίσλ, δηαγξακκάησλ.
4) ΢ωκαην-
θηλαηζζεηηθή
(Bodily-kinesthetic)
-Διέγρεη ηηο κινήζεις ηνπ ζώκαηόο
ηνπ (π.ρ. παίμηκν ξόισλ, αζιήκαηα,
ρνξόο, πεηξάκαηα).
-Υεηξίδεηαη (θαηαζθεπάδεη ή
επηζθεπάδεη) δηάθνξα αληηθείκελα.
-Γξακαηνπνηήζεηο / παίμηκν ξόισλ.
-Αζιεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο.
-Παηρλίδηα κε θίλεζε – Υνξόο.
-Καηαζθεπέο αληηθεηκέλσλ.
-Υεηξηζκόο νξγάλσλ / ζπζθεπώλ.
-Γηεμαγσγή πεηξακάησλ.
5) Μνπζηθή
(Musical)
Αληηιακβάλεηαη, αλαγλσξίδεη,
εθηηκά ή/θαη παξάγεη: ηόλνπο
μοσζικής, ήρνπο, ξπζκνύο,
ηξαγνύδηα.
-Μνπζηθέο ζπλζέζεηο-απνδόζεηο ελλνηώλ /
θαηαζηάζεσλ.
-Ρπζκηθέο εθθξάζεηο.
-Σξαγνύδη.
6) Γηαπξνζωπηθή
(Interpersonal)
-Διακρίνει-ερμηνεύει ηηο δηαζέζεηο,
ηα ζπλαηζζήκαηα, ηηο πξνζέζεηο &
ηα θίλεηξα ησλ άλλων
-Δπηθνηλσλεί απνηειεζκαηηθά κε
ηνπο άιινπο,
-΢πλεξγάδεηαη,
-Μεζνιαβεί, νξγαλώλεη.
-΢πιινγηθέο δηαδηθαζίεο,
-Οκαδηθά «παηρλίδηα».
-Οκαδνζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο.
-Γηαπξνζσπηθέο δηακεζνιαβήζεηο.
-Αιιεινδηδαζθαιία.
-Αληηπαξαζέζεηο.
-Οξγάλσζε δξαζηεξηνηήησλ.
7)Δλδνπξνζωπηθή
(Intrapersonal)
-Αναλύει ηα ζπλαηζζήκαηα, ηηο
απόςεηο, ηηο αδπλακίεο / δπλάκεηο
& ηηο δηαζέζεηο ηοσ.
-Γηαινγίδεηαη.
-Δξγάδεηαη κόλνο ηνπ.
-Έθθξαζε ζπλαηζζεκάησλ.
-Αλαπνιήζεηο - Αλαζηνραζκνί.
-Αηνκηθέο εξγαζίεο – εκεξνιόγηα.
-Πξνζσπηθνί πξνγξακκαηηζκνί.
-Απηναμηνινγήζεηο.
8) Οηθνινγηθή
(Naturalist)
Αλαγλσξίδεη, δηαθξίλεη, εξεπλά,
θξνληίδεη & πξνζηαηεύεη ηε
ρισξίδα θαη ηελ παλίδα.
-Παξαηήξεζε, ζπιινγή, ηαμηλόκεζε, έξεπλα,
κειέηε ζηνηρείσλ ηνπ θπζηθνύ θόζκνπ.
-΢πκκεηνρή ζε πεξηβαιινληηθά
πξνγξάκκαηα, κνπζεία.
-Φξνληίδα πεξηβάιινληνο, θπηώλ, δώσλ.

4. Α. ΜΑΤΡΟΠΟΤΛΟ΢ - Γ. ΦΛΟΤΡΗ΢ (2006): Eθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ζηε δηδαζθαιία 4
ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑ΢ΙΑ
Πξνηεηλόκελν Αξρηηεθηνληθό κνληέιν δηδαζθαιίαο (Φλοσρής -Μασρόποσλος, 2006)
Α) ΠΡΟΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΢ΣΑΓΙΟ
Γ) ΜΔΣΑΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΢ΣΑΓΙΟ
ΔΠΙΛΟΓΗ ΘΔΜΑΣΟ΢
ΛΗΦΗ ΑΠΟΦΑ΢ΔΧΝ Χ΢ ΠΡΟ΢:
 ηνπο ζθνπνύο-ζηόρνπο (γλώζεηο, δεμηόηεηεο, ζηάζεηο)
 ηα πεξηερόκελα,
 ηηο δξαζηεξηόηεηεο γηα θάζε Σύπν Ννεκνζύλεο,
ηα κέζα – πιηθά,
 ηε ζηξαηεγηθή (δηδαθηηθέο ελέξγεηεο - πνξεία),
ην ρξνληθό πιαίζην,
 ηνπο ηξόπνπο αξιολόγησης ηνπ καζεζηαθνύ
απνηειέζκαηνο.
Β1) ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ
1. Έιεγρνο Σ.Ν. ησλ καζεηώλ
2. Γηέγεξζε πξνζνρήο -
ελδηαθέξνληνο ησλ
καζεηώλ.
3. Ση γλωξίδνπλ – Ση ζέινπλ
λα κάζνπλ νη καζεηέο
γηα ην ζέκα
4. Δλεκέξωζε ησλ καζεηώλ
γηα ηνπο ζηόρνπο ηνπ
καζήκαηνο.
5. Αλάθιεζε γλσζηηθώλ
πξναπαηηήζεωλ.
Β2) ΔΠΔΞΔΡΓΑ΢ΙΑ ΔΝΟΣΗΣΑ΢
1. Δπεμεξγαζία - παξνπζίαζε
βαζηθώλ ελλνηώλ ηεο ελόηεηαο,
κε πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο.
2. ΢πδήηεζε & αλάζεζε ησλ
εξγαζηώλ - δξαζηεξηνηήησλ γηα
θάζε Σ.Ν. ζηνπο καζεηέο.
3. Πξαγκαηνπνίεζε ησλ εξγαζηώλ
- δξαζηεξηνηήηωλ από ηνπο
καζεηέο.
4. Παξνπζίαζε ησλ εξγαζηώλ από
ηνπο καζεηέο ζηελ νινκέιεηα
ηεο ηάμεο.
Β) ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΢ΣΑΓΙΟ
ΓΙΔΞΑΓΧΓΗ ΓΙΓΑ΢ΚΑΛΙΑ΢ – ΓΙΓΑΚΣΙΚΔ΢ ΔΝΔΡΓΔΙΔ΢
Β3) ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η
–ΠΟΙΟΣΙΚΗ
ΑΠΟΣΙΜΗ΢Η
(απζεληηθή -
δηακνξθωηηθή)
1. Απηναμηνιόγεζε
ησλ καζεηώλ.
2. Φάθεινο εξγαζηωλ
(portfolio).
3. Αμηνιόγεζε από ην
δάζθαιν.
Αλαζηνραζκόο πάλσ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία από ηνπο καζεηέο θαη ην δάζθαιν.

5. Α. ΜΑΤΡΟΠΟΤΛΟ΢ - Γ. ΦΛΟΤΡΗ΢ (2006): Eθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζύλεο ζηε δηδαζθαιία 5
Δλδεηθηηθή βηβιηνγξαθία:
Armstrong T. (2000): Multiple intelligences in the classroom. ASCD. Alexandria Virginia.
Gardner H. (2004): Frames of mind. New York. Basic Books.
Gardner H. (1999): Intelligence reframed: Multiple intelligences in the 21st
century. N.Y. Basic Books.
Μαπξόπνπινο Α. (2013): Στεδιαζμός μαθήμαηος.
Mavropoulos A., Roulia M., Petrou A. (2004): «An Interdisciplinary Model for Teaching the Topic
“FOODS”: A Contribution to Modern Chemical Education» (CHEMISTRY EDUCATION:
RESEARCH AND PRACTICE, Vol.5, No. 2).
Φινπξήο Γ. (2006). «Η θεωρία ηων Πολλαπλών Τύπων Νοημοζύνης και οι διδακηικές ηης
προζεγγίζεις». ΢ην: Επιζηήμες Αγωγής, ηρ. 16.
Φινπξήο Γ.- Μαπξόπνπινο Α. (2012): Διδακηική Εθαρμογή ηης Θεωρίας ηης Πολλαπλής Νοημοζύνης
για μια ποιοηική διδαζκαλία - μάθηζη (ΠΣΓΔ, πξαθηηθά Παλειιήληνπ ΢πλέδξηνπ: Η Ποιόηηηα ζηην
Εκπαίδεσζη: Τάζεις και προοπηικές).