3. PENDAHULUAN
- Wujud sejak zaman kegemilangan Empayar Melaka
- Berteraskan Islam
- Institusi pendidikan yang tertua di Tanah Melayu
- Muncul tidak dirancang
- Berkembang kerana sambutan orang ramai yang ingin belajar

4. DEFINISI
PONDOK
Istilah Arab funduq
- Bangunan / rumah tumpangan ( hotel ) / tempat penginapan
sementara untuk pengembara
- Membawa 2 maksud :
i. Rumah kecil yang dibina untuk sementara waktu
ii. Institusi pengajian agama yang berbentuk tradisional dan
oktodoks

5. TRADISIONAL
- Tradisi, kepercayaan, adat resam dan suatu adat tradisional yang
menurut adat resam dan kebiasaan
AJARAN ISLAM
- Penerimaan dan penundukan kepada Tuhan, dan penganutnya
harus menunjukkan ketaatan dengan menyembah-Nya, menurut
segala perintah-Nya dan menghindarkan diri dari segala larangan-
Nya. Ajaran agama Islam senantiasa disandarkan pada 2 sumber
utama iaitu Al-Quran dan Al-Hadits
…….sambungan

6. KONSEP
- Merupakan suatu aktiviti pembelajaran yang terhad kepada :
• Membaca Quran
• Mengenal huruf abjad Arab
• Mengingati & Menghafaz doa
• Mempelajari prinsip-prinsip yang berkaitan dengan agama islam

7. CIRI-CIRI
PONDOK
RUMAH / SURAU /
MASJID
MADRASAH

8. PERLAKSANAAN & PERKEMBANGAN
Peringkat Pertama
• Tempoh Pertama
• Tempoh Kedua
• Tempoh Ketiga
Peringkat Kedua
Peringkat Ketiga
SISTEM
PENDIDIKAN
SEBELUM
MERDEKA
Fasa 1
( 1961-1970
Fasa 2
( Selepas 1970 )
SISTEM
PENDIDIKAN
SELEPAS
MERDEKA

10. SEBELUM MERDEKA
PERINGKAT PERTAMA
• TEMPOH PERTAMA ( 1400 – 1786 )
SISTEM PENDIDIKAN SEBELUM KEDATANGAN BRITISH
- Berlandaskan kitab suci al-Quran
- Mengkaji ayat-ayat Quran daripada imam
- belajar daripada ulama yang menggunakan pondoknya
- Hanya belajar sedikit bahasa melayu setelah menguasai &
menghafaz ayat-ayat daripada kitab Quran
- Pendidikan tidak formal

11. " Murid di pondok mula belajar perkataan-perkataan Arab dan
selepas sudah menguasainya, mereka akan terus mempelajari
dengan cara menghafaz huruf abjad Arab supaya menjadi
sebagai panduan membaca doa dan teks Arab. Biasanya,
mereka belajar tiga pelajaran sehari, setiap pelajaran
mengambil masa satu jam. Pelajaran pertama biasanya
dimulakan selepas sembahyang subuh ; kedua, selepas
sembahyang zuhur dan satu lagi selepas senja. Pada masa yang
lain, murid akan menoloing gurunya menguruskan hal-hal
rumah dan bekerja di kebun atau sawah. Melalui kerja-kerja itu,
murid-murid secara tidak langsung belajar kemahiran-
kemahiran yang dikehendaki supaya dapat menjalankan kerja
dalam kehidupan harian mereka. Sungguhpun guru tidak
menerima sebarang gaji daripada pengajarannya, ibubapa
murid itu biasanya membekalkan tikar dan bantal, periuk dan
beras untuk gurunya "
Wilkinson

12. SEKOLAH PONDOK
- Diperkenalkan oleh para alim ulama ( awal kurun ke-19 )
• Terengganu
• Kelantan
• Kedah
- Institusi pendidikan agama islam berasrama
- Lebih kemas & maju berbanding sistem pendidikan di surau / masjid
- Didirikan oleh penduduk kampung secara sukarela
- Diuruskan oleh alim ulama dengan sukarela
- Tempoh Pengajian tidak ditetapkan
- Bahasa Melayu sebagai bahasa penghantar

13. - Tujuan didirikan bagi mendidik penduduk kampung
• memahami hukum-hukum agama islam
• cara beribadat
- Terdapat 2 jenis sekolah pondok
• Sekolah pondok untuk murid-murid sepenuh masa
• Sekolah pondok yang dibuka pada hujung minggu untuk orang
dewasa
…….sambungan

14. MADRASAH
- Diwujudkan oleh alim ulama yang terdiri daripada kaum muda di
Pantai Timur ( awal kurun ke-20 )
- Merupakan sekolah agama moden & lebih maju daripada sekolah
pondok
- Sukatan pelajaran
• Bersifat keduniaan & akhirat
• Boleh menandingi sekolah vernakular melayu yang didirikan oleh
penjajah British pada kurun ke-19

15. - Antara madrasah yang pernah ditubuhkan ialah:
• Singapura ( Madrasah Al-Iqbal Al-Islamiyyah Pada 1907 )
• Melaka ( Madrasah Al-Hadi )
• Pulau Pinang ( Madrasah Al-Masyhur Al-Islamiyyah Dan
Al-Masriyah )
• Perlis ( Madrasah Al-Alawiyyah, Arau )
• Kedah ( Madrasah Hamidiyah, Alor Star )
• Perak ( Madrasah Idrisiah, Kuala Kangsar & Il-ihya Assyarif,
Gunung Semanggol )
• Johor ( Madrasah Al-Attas, Johor Bahru Dan Haji Taib, Muar )
• Pahang ( Madrasah Al-Attas, Pekan Dan Temerloh )
…….sambungan

16. • TEMPOH KEDUA ( 1786 – 1941 )
SISTEM PENDIDIKAN SEBELUM MERDEKA
- Peringkat awal masih menggunakan sistem pendidikan orang
melayu
- Pertengahan kurun ke-19 diperkenalkan Sistem Sekolah
Vernakular tetapi tidak mendapat sambutan yang mengalakkan
• Kurang kepercayaan daripada ibubapa
• Keengganan ibubapa melepaskan tenaga anak-anak
• Tentangan daripada tok guru & ulama
- Wujud sekolah vernakular melayu dengan pengubahsuaian
• Sekolah Bahasa Melayu ( pagi )
• Pelajaran Al-Quran ( petang )

17. • TEMPOH KETIGA ( 1946 – 1956 )
SISTEM PENDIDIKAN SEBELUM MERDEKA
- Antara tahun 1942 – 1945
• Sistem persekolahan di Tanah Melayu dihentikan
• Sistem persekolahan Jepun
- Antara tahun 1946 - 1957
• Sistem pendidikan ke arah menyatupadukan rakyat berbilang
kaum di Tanah Melayu dibina semula

18. SELEPAS MERDEKA
- Pendidikan Islam beroperasi di bawah penjajahan selama 400 tahun
- Muncul Penyata Razak 1956 & Penyata Rahman Talib 1960
• Meletakkan matapelajaran Pendidikan Islam dalam sistem
pendidikan kebangsaan
• Akta Pelajaran 1961 telah memuatkan mata pelajaran
Pendidikan Islam dalam jadual pembelajaran
 120 minit seminggu
- Akhir tahun 1970-an & awal 1980-an
• Wujud Maktab Perguruan Islam & Universiti Islam
• Waktu pembelajaran ditambah
 240 minit seminggu

19. SISTEM PENDIDIKAN
SELEPAS TAHUN 1961
Perkembangan sistem pendidikan boleh dibahagikan kepada dua fasa
iaitu:
- Fasa 1 ( 1961-1970 )
• bertujuan untuk memperluaskan peluang dan meningkatkan
penglibatan pelajar terutamanya pelajar luar bandar ke
peringkat sekolah menengah
- Fasa 2 (selepas 1970)
• bertujuan mempertingkatkan mutu pelajaran dengan
mempelbagaikan mata pelajaran yang diajar di sekolah supaya
selaras dengan pembangunan ekonomi

20. SEMASA
Peringkat Ketiga : Perkembangan Sistem pendidikan Alaf Baru
- Zaman dasar Wawasan Negara ( 2001 – 2010 )
• Sekolah Agama Rakyat & Sekolah Agama Negeri Didaftarkan
sebagai sekolah agama bantuan kerajaan mulai tahun 2005

21. FAKTOR-FAKTOR SEKOLAH PONDOK KEKAL
SEHINGGA KINI
- Para ulama & guru sentiasa berusaha untuk memperjuangkan
institusi warisan Rasulullah S.A.W
- Kitab-kitab yang digunakan diterjemah oleh para guru yang mahir
- Kitab dicetak dan dikarang dalam bahasa melayu
- 1981, Yayasan Pengajian Tinggi Islam Kelantan diserap ke dalam
Universiti Malaya dikenali sebagai Akademik Pengajian Islam
- 1995, Pusat Pembangunan Pondok Berhad ( PPPB ) wujud
• Madrasah Diniah Bakriah (Pondok Pasir Tumbuh)
• Madrasah Rahmaniah (Pondok Lubuk Tapah)
• Madrasah Muhammadiah (Pondok Sungai Durian)
• Madrasah Yusufiah (Pondok Gelang Mas)
• Madrasah Fununiah Tunjuniah (Pondok Tunjung)

22. Antaranya :
- Dasar pendidikan British yang bersifat sekular
- Wujud tindakbalas di kalangan para ulama
• Menggabungkan kurikulum
 Pendidikan agama
 Pendidikan moden
• Mampu mengawal & menjadi benteng aqidah umat islam
• Menunjukkan golongan ulama bukan golongan :
 Konservatif
 Tradisional
• Para ulama tergolong dalam orang-orang yang dinamik untuk
memberikan idea & fikiran
 Membangunkan bangsa melayu dalam kehidupan dari segi
 Ekonomi
 Politik
 Sosial
KESAN POSITIF

23. KESAN NEGATIF
Terdapat kelemahan :
- Sekolah-sekolah ini tidak dapat melahirkan masyarakat islam yang
moden kerana
• Tiada penekanan kepada matapelajaran Sains, Matematik, dan
Bahasa Inggeris
• Kurikulum terlalu sempit & terhad kepada pelajaran teks Quran
sahaja
• Kaedah pengajaran & pembelajaran kurang berkesan
• Murid hanya diajar menghafaz & memahami apa-apa yang
telah dipelajarinya

24. RINGKASAN
Sistem pendidikan berkembang hingga kini walaupun banyak halangan
dilalui oleh masyarakat pada sebelum & selepas merdeka. Antara
sistem pendidikan iaitu Sistem Pendidikan sebelum kedatangan British,
sebelum merdeka, semasa dan selepas merdeka. Antaranya ciri
pendidikan pada pemerintahan zaman tersebut adalah seperti berikut:
• Sistem pendidikan berasaskan sistem pondok yang diadakan di
madrasah dan sekolah-sekolah agama
• 1920-an hingga 1940-an, Sekolah agama / madrasah tumbuh pesat
• Sekolah agama / madrasah lebih sistematik daripada sekolah
pondok
• Ditubuhkan dengan tujuan melahirkan pelajar yang bermoral tinggi
• Walau bagaimanapun, terdapat kelemahan pada sekolah agama
atau madrasah

25. RUMUSAN
Institusi pondok terus tersergam indah dengan wajah-wajah generasinya yang
berganti-berganti, mereka dinilai sebagai penyambung warisan para ulama.
Sejarah telah menceritakan bagaimana institusi warisan Rasulullah S.A.W. ini telah
mengalami jatuh bangun sehingga ada sebilangan sekolah pondok terpaksa
ditutup. Sejarah juga menyatakan tentang jerit perih para alim ulama yang
bergadai usaha dan tenaga demi menyelamatkan institusi ini. Semuanya hanya
kerana satu matlamat; memartabatkan agama Allah. Hari ini, kita boleh lihat
kewujudan sekolah pondok di kebanyakan negeri. Setiap satu tetap menjunjung
cita yang sama, dari dulu, kini dan selamanya, yakni melahirkan generasi celik
al-Quran dan cintakan Islam. Namun, kita bimbang matlamat ini hanya tinggal
cebisan kata-kata kerana masyarakat sekarang fikirannya sudah jauh berbeza
dibandingkan dengan masyarakat dahulu. Kalau dulu sekolah pondok ini diagung
dan dipuja, tapi sekarang sekolah pondok semakin dilupa kerana mereka lebih
mementingkan pendidikan yang lebih moden. Tidaklah menjadi suatu kesalahan
untuk menghantar anak-anak ke sekolah biasa kerana manusia punya pilihan.
Sekolah harian biasa juga ada kelebihannya sendiri. Tetapi jauh dari itu, jika difikir
sedalam-dalam, sebenarnya hal ini menyebabkan negara semakin tandus
pimpinan ulama.