reflectie naar aanleiding van het rapport Elias over noodzakelijke veranderingen bij de uitvoering van ICT projecten voor de overheid.

1. Zingeving
in
projectbesluitvorming
Het
rapport
Elias
vanuit
zingevend
perspec8ef
Zonder
zingeving
geen
geslaagde
ICT

2. Inhoud
1.
Inleiding
2.
Zingeving
in
de
Noord-­‐Zuidlijn
3.
Theore8sch
kader
4.
Zingeving
in
ICT
projecten
Dialoog

3. 1.
Inleiding
• Rapport
Elias
als
bron
voor
reflec8e
• Weloverwogen
toepassen
van
inzichten
– Waarvoor
wel
en
waarvoor
niet?
• Enkele
handreikingen
vanuit
zingevend
perspec8ef

4. 2.
Zingeving
in
de
Noord-­‐Zuidlijn
• De
belangrijkste
conclusies
• De
casus
• Essen8es

5. Conclusies
1.
In
het
proces
van
besluitvorming
is
vaak
onvoldoende
aandacht
voor
zingeving.
2.
Onduidelijkheden
die
hieruit
voortvloeien
komen
in
de
uitvoeringsfase
alsnog
op
tafel
met
als
gevolg
(eindeloze)
discussie,
en
stagna8e.
3.
Door
het
proces
van
besluitvorming
te
zien
als
zingeving
en
dit
expliciet
te
maken,
is
het
voor
betrokkenen
beter
mogelijk
zich
te
verbinden.
Dat
is
nodig
om
tot
geaccepteerde
resultaten
te
komen.

6. Mijlpalen
• 1955
Idee:
ondergronds
spoorwegstelsel
• ’70-­‐’78
Aanleg
Oostlijn
Bijlmer
• 1975
Nieuwmarktrellen
• 1976
Nooit
meer
een
metro..
• 1988
Idee:
Tunnelboor
• 1991
Principebesluit
• 1997
Referendum
• 2002
Besluit
tot
aanleg
• ‘02-­‐’09
Worstelingen,
incidenten,
kostens8jgingen,
uitloop,
klachten,
verzakkingen
• 2009
Raadsenquête
–
onderzoek
• 2009
Besluit
tot
herstart
• 2011
10
Lessen
uit
de
Noord-­‐Zuidlijn

7. Beeldvorming

8. Ra8onele
oplossing

9. Een
probleem

10. Essen8es
• In
het
proces
van
besluitvorming
(2002)
zien
we
de
zingevingsvraag
niet
of
nauwelijks
op
tafel
komen.
In
de
woordelijke
verslagen
komen
we
deze
vragen
niet
tegen.
• Deze
vragen
komen
alsnog
op
de
agenda
8jdens
de
uitvoering
in
de
vorm
van
discussies,
onderzoeken
en
adviezen.
Uiteindelijk
expliciet
in
besluitvorming
in
tweede
(2009)
en
derde
instan8e
(2011).

11. 3.
Theore8sch
kader
Wat
is
zingeving?
Cynefin
Weick
Giddens

12. Wat
is
‘Zingeving’?
• Zweverig
• Spiritueel
• Niet
grijpbaar
• “De
zin
van
het
leven”
• “Waartoe
zijn
wij
op
aarde”
• Diepere
bedoeling
• De
reden
waarom
mensen
iets
doen

13. Concre8sering
Zingeving:
-­‐ karakteris8eken
waaraan
mensen
zich
kunnen
verbinden
-­‐ duidelijkheid
op
essen8ële
punten
-­‐ rich8nggevend
voor
ons
handelen
Aangrijpingspunt:
-­‐ besluitvorming:
in
publieke
organisa8es
bij
meer
complexe
vraagstukken
-­‐ evidente
rol
voor
bestuurders
en
leiders
in
brede
zin

14. Onduidelijkheid
over
doelen
Onzekerheid
over
effecten
Onduidelijke
beelden
Inconsistente
visie
Verschillende
waardeoriëntatie
Wisselende
bevoegdheden
Het
probleem
is
niet
helder
Onvoldoende
Capaciteit/competenties
Vage
verdeling
van
verantwoordelijkheid
Conflict
over
posities
Onduidelijke
informatie
Onduidelijke
meetinstrumenten
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Karakteris8eken
en
aanleidingen

15. Herkennen
–
beoordelen
-­‐
reageren
Herkennen
–
analyseren
-­‐
reageren
Proberen
–
herkennen
-­‐
reageren
Handelen
–
herkennen
-­‐
reageren
Cynefin
–
Snowden
1999

16. Gebeurtenis
Nu
Toekomst
Betekenis
toekennen
Besluit
Sensemaking
–
Weick
1995
Bron:
Weick
(1995)

17. Verleden
Heden
Toekomst
Zingeving
Besluit
Betekenis
toekennen
Reflec8ef
Zin
toekennen
Verwach8ngen
Pro
ac8ef
Zin
geven
Zingeving
in
besluitvorming
-­‐
Verleg
2012

18. Interpreta8ef
schema
Faciliteit
Norm
Zingeving
Dominan8e
Legi8ma8e
Communica8e
Macht
Sanc8e
Structuur
Interac8e
Modaliteit
Bron:
Giddens
(1984)
Structura8etheorie
–
Giddens
1984

19. Essen8es
• Aandacht
voor
zingeving
is
sleutel
voor
‘peak
performance’.
• Opdracht
voor
leiding
en
alle
betrokkenen
om
zingevingsvragen
in
de
besluitvormingsfase
expliciet
te
maken.

20. 4.
Zingeving
in
ICT-­‐projecten
1.
Cynefin
en
ICT
2.
Analyse
rapport
Elias
3.
In
gesprek

21. Herkennen
–
beoordelen
-­‐
reageren
Herkennen
–
analyseren
-­‐
reageren
Proberen
–
herkennen
-­‐
reageren
Handelen
–
herkennen
-­‐
reageren

22. Doel: “De oorspronkelijke
businesscase is achterhaald”
“Gemeenschappelijk doel ontbreekt”
Effecten: “De businesscase van de
I-strategie zelf is nu niet transparant”
“Burger uit het oog verloren”
Beeld: “Geen rijksbrede
prioritering van ICT-projecten”
Visie: “Ambities hoger dan wat
wordt waargemaakt”
Waardeoriëntatie: “CIO-stelsel niet
gericht op beheersing”
“De commissie hoopt dat het
zelfreinigend vermogen toeneemt”
Verantwoordelijkheid: Gebrekkige
beheersstructuur, “spaghetti”
Probleem: “De ontwikkeling van een
interdepartementale
onderzoeksagenda is onduidelijk”
Competenties: “De vraag is of er
niet meer personeel van buiten
moet worden aangetrokken”
“Kennis laat te wensen over”
Bevoegdheden: ”Onduidelijke
bevoegdheden van de
Nationaal Commissaris Digitale
Overheid”
Posities: geen sturing
“Pupillenvoetbal”
Informatie: “Onduidelijk is of
maatregelen zijn uitgevoerd”
Dashbord: “Het Rijk weet niet welke
besparingen met het beleid zijn bereikt”
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Voorbeelden
uit
het
rapport
Elias

23. Doel: “Stel een zakelijke
rechtvaardiging op” Effecten: “Toon de meerwaarde aan
voor de eindgebruiker”
Beeld:
Visie: “Zorg voor een heldere
aanbestedingsstrategie”
Waardeoriëntatie:
Verantwoordelijkheid: ”Zorg
voor draagvlak”;
“Verantwoordelijkheid in 1
hand.”
Probleem: “Reorganiseer en standaardiseer
werkprocessen”; “Breng risico’s in kaart”;
“Faseer de ontwikkeling”;
Competenties: “Toon
haalbaarheid aan” Bevoegdheden:
Posities: “Organiseer
tegenspraak”
Informatie:
Dashbord:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Posi8onering
BIT-­‐regels
“boerenverstand”

24. Doel:
Effecten:
Beeld:
Visie: Prioritering
Waardeoriëntatie:
Doorlopende toetsing
Verantwoordelijkheid:
Duidelijke sturing
Probleem:
Competenties: Versterk kennis in de
organisatie en opleidingen
Bevoegdheden: Meer
doorzettingsmacht CIO’s
Posities:
Informatie: Verbeter kwaliteit
informatie + gegevens
Dashbord: Rijks ICT dashbord
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Posi8onering
aanbevelingen
besluitvorming

25. Doel: “Stel een zakelijke
rechtvaardiging op”
Effecten: “Toon de meerwaarde aan
voor de eindgebruiker”
Beeld:
Visie: “Zorg voor een heldere
aanbestedingsstrategie”
Prioritering
Waardeoriëntatie: Doorlopende
toetsing
Verantwoordelijkheid: ”Zorg
voor draagvlak”;
“Verantwoordelijkheid in 1
hand.” Duidelijke sturing
Probleem: “Reorganiseer en standaardiseer
werkprocessen”; “Breng risico’s in kaart”;
“Faseer de ontwikkeling”;
Competenties: “Toon haalbaarheid aan”
Versterk kennis in de organisatie en
opleidingen
Bevoegdheden: Meer
doorzettingsmacht CIO’s
Posities: “Organiseer
tegenspraak”
Informatie: Verbeter kwaliteit
informatie + gegevens
Dashbord: Rijks ICT dashbord
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Integraal
overzicht

26. Opmerkingen
(1)
• ICT-­‐debacles
zijn
meestal
meer
dan
ICT-­‐
debacles:
is
de
oorzaak
gelegen
in
ICT
of
ergens
anders?
• Technische
en
instrumentele
maatregelen
werken
bij
(technisch)
ingewikkelde
projecten,
maar
volstaan
niet
bij
(sociaal)
complexe
projecten

27. Opmerkingen
(2)
• Complexiteit
wordt
niet
veroorzaakt
doordat
we
consequen8es
van
besluiten
niet
kunnen
overzien;
dat
is
juist
een
kenmerk
van
complexiteit.
• Sturen
op
onzekerheid
is
een
illusie.
Een
eigenschap
van
onzekerheid
is
dat
je
er
niet
op
kan
sturen.
• Zonder
zingeving
geen
geslaagde
ICT

28. Dialoog
• Hebben
we
het
over
hetzelfde
vraagstuk?
• Zijn
deze
antwoorden
kristalhelder?
– Wat
is
het
inspirerend
beeld?
– Wat
is
de
diepere
bedoeling?
• Zonder
zingeving
geen
geslaagde
ICT

29.
Meer
weten
info@ivzb.nl
www.ivzb.nl