Συναισθηματική αγωγή: Μια προσέγγιση που μιλά στην καρδιά των παιδιών. Συνέδριο Omep
•Download as PPTX, PDF•
3 likes•8,651 views
Παρουσίαση Προγράμματος Συναισθηματικής Αγωγής: 56η Περ. Π.Α Αττικής - 3ο Νηπιαγωγείο Μεγάρων Πανελλήνιο Συνέδριο της Ο.Μ.Ε.Ρ, Ιωάννινα, Οκτώβριος 2013.
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Συναισθηματική αγωγή: Μια προσέγγιση που μιλά στην καρδιά των παιδιών. Συνέδριο Omep
Similar to Συναισθηματική αγωγή: Μια προσέγγιση που μιλά στην καρδιά των παιδιών. Συνέδριο Omep (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (14)
Συναισθηματική αγωγή: Μια προσέγγιση που μιλά στην καρδιά των παιδιών. Συνέδριο Omep
- 1. Κατερίνα Καζέλα, Σχολική Σύμβουλος 56ης Περ. Προσχολικής Αγωγής, Αττικής Φωτεινή Κοντοπούλου, Νηπιαγωγός 3ο Μεγάρων
- 2. Συναισθηματική ανάπτυξη είναι μια σειρά ικανοτήτων που αποκτά το άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Την ικανότητα να αναγνωρίζει, να κατανοεί, να εκφράζει τα δικά του συναισθήματα και των άλλων, όπως επίσης και την ικανότητα να ρυθμίζει τα συναισθήματά του, δηλαδή να τα ελέγχει και να τα ρυθμίζει ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται (Cohen, Onanaku, Clothier, & Poppe, 2005).
- 3. Οι Ulutas και Omeroglu (2007) αναφέρουν ότι η κοινωνικό-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού στην προσχολική ηλικία μπορεί να του δώσει ένα χρήσιμο εργαλείο για να καταφέρει να επιτύχει στην ενηλικίωση. Οι πρώτες εμπειρίες που βιώνει το παιδί μπορούν να συμβάλουν στο χτίσιμο μιας γερής βάσης που να το επηρεάσουν στον τρόπο που θα ανταποκριθεί στον κόσμο γύρω του για το υπόλοιπο της ζωής του Cohen et al (2005)
- 4. Τα προγράμματα συναισθηματικής ανάπτυξης προάγουν θετικές συμπεριφορές, βελτιώνουν τις προκοινωνικές δεξιότητες, μειώνουν προβλήματα συμπεριφοράς και συμβάλλουν στην καλύτερη ακαδημαϊκή επίδοση (Joseph & Strain, 2003) Προγράμματα: Social-Εmotional Intervention For 4-year-olds at risk, PALS: Developing Social Skills Through Language, Communication Skill Builders, Dare to Be You, I Can Problem Solve, First Step, High Scope Curriculum, Βήματα στη Ζωή, Το μονοπάτι της καρδιάς, κλπ. Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση των αρνητικών συναισθημάτων, βελτίωση στον έλεγχο του εαυτού τους και στις δεξιότητες σχέσεων, προαγωγή κοινωνικών δεξιοτήτων συμπεριφοράς, δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, απόκτηση μεταγνωστικών δεξιοτήτων και ρύθμισης της συμπεριφοράς.
- 5. Τα πορίσματα σχετικών ερευνών έδειξαν ότι τα παιδιά που παρακολούθησαν προγράμματα συναισθηματικής αγωγής ωφελήθηκαν: Στη συναισθηματική αυτοεπίγνωση Στο χειρισμό συναισθημάτων Στη δημιουργική διαχείριση των συναισθημάτων τους Στον τομέα της ενσυναίσθησης Στο χειρισμό των σχέσεων
- 6. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν ο σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση ενός προγράμματος συναισθηματικής ανάπτυξης για παιδιά προσχολικής ηλικίας.
- 7. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 23 νήπια που φοιτούσαν στο 3ο Νηπιαγωγείο Μεγάρων, Δυτικής Αττικής κατά τη σχολική χρονιά 2012-2013 Διαφορετικά πολυπολιτισμικά πλαίσια όπως γηγενή, αλλοδαπά, ρομά, παιδιά από χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα Διάρκεια προγράμματος: Α΄ τρίμηνο 2012- 2013
- 8. Αφορμή για την υλοποίηση του προγράμματος αποτέλεσαν οι καταγραφές των παρατηρήσεων της νηπιαγωγού που ανέδειξαν σημαντικές δυσκολίες των παιδιών στην επικοινωνία, ανάπτυξη σχέσεων, συνεργασία και αποδοχή των άλλων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μικροσυγκρούσεων στο πλαίσιο της μικρής ομάδας της τάξης αλλά και στο ευρύτερο σχολικό περιβάλλον Σχόλια και παρατηρήσεις που εξέφραζαν πρόσωπα από το οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών κατά την άφιξη και παραλαβή τους, τα οποία περιείχαν στοιχεία διάκρισης σε πολλαπλά επίπεδα όπως φυλετικά, εθνικιστικά, ταξικά Σημαντικά γεγονότα στο ευρύτερο περιβάλλον της περιοχής όπως έξαρση εγκληματικότητας και εκδηλώσεις ρατσιστικών συμπεριφορών
- 9. Κοινωνιόγραμμα της τάξης για τη διερεύνηση της δομής των κοινωνικών σχέσεων των παιδιών μέσα στην ομάδα Η μελέτη του κοινωνιογραφήματος ανέδειξε τα παιδιά με τις περισσότερες προτιμήσεις ή απορρίψεις (6) και τα παιδιά που ήταν αδιάφορα στην ομάδα Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζεται όσον αφορά τις αρνητικές επιλογές όπου στην πλειοψηφία ήταν παιδιά με επιθετική συμπεριφορά, ρομά και αλλοδαπά Αιτιολογήσεις: Κυρίαρχα χαρακτηριστικά που επηρέασαν και διαμόρφωσαν την αρνητική προτίμηση για κάποια παιδιά ήταν η επιθετική συμπεριφορά, διαφοροποίηση στο ντύσιμο και το γλωσσικό κώδικα, διατροφικές συνήθειες - υγιεινή και η φυλετική τους προέλευση.
- 10. Ερωτηματολόγιο ανοικτού τύπου (4 ερωτήματα) που αφορούσαν τις προσδοκίες των γονέων από το νηπιαγωγείο, το ρόλο του νηπιαγωγείου και τους σκοπούς ενός προγράμματος συναισθηματικής αγωγής Εστίασαν σε θέματα εκπαίδευσης των παιδιών στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης και στην κατάκτηση μαθηματικών εννοιών Δεν υπήρχαν αναφορές στη συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού τους.
- 11. Ανάδειξη ιδεών, γνώσεων, εμπειριών των παιδιών για την έννοια των συναισθημάτων Τεχνική της ιδεοθύελλας/brainstorming Επίδειξη εικόνων – Αφήγηση παραμυθιών Παιδικό ιχνογράφημα Η μελέτη των απαντήσεων έδειξε ότι η πλειοψηφία των παιδιών δε γνώριζε τον όρο «συναίσθημα», ωστόσο αναγνώριζαν τις συναισθηματικές καταστάσεις και το συναίσθημα που αντιστοιχούσε σε ικανοποιητικό βαθμό. Επίσης, αναγνώριζαν καταστάσεις της καθημερινής τους ζωής οι οποίες τους προκαλούσαν συγκεκριμένα συναισθήματα. Δυσκολίες στην κατανόηση ότι οι άνθρωποι ή ήρωες των παραμυθιών πολλές φορές έχουν ταυτόχρονα διάφορα συναισθήματα, ή ανάμικτα συναισθήματα (π.χ δε μ’αγαπά ο φίλος μου γιατί μου θυμώνει).
- 12. «δεν ξέρω τι είναι συναίσθημα», δεν την ξέρω αυτή τη λέξη», «νομίζω λυπάται», «έτσι που είναι μοιάζει χαρούμενο», «βλέπω που φοβάται», «όταν με μαλώνει η μαμά λυπάμαι και κλαίω», «είμαι χαρούμενος όταν μου δίνουν δώρα», «χαρά είναι όταν είμαστε χαρούμενοι», «ντροπή όταν ντρέπομαι», «θλίψη;;δεν ξέρω»
- 15. Ανάδειξη ιδεών και απόψεων των παιδιών ως προς την έκφραση των συναισθημάτων και τη διαχείριση τους Υποθετικά σενάρια – Μελέτες περίπτωσης (Διήγηση περιστατικών, Χρήση εικόνων) Τα παιδιά θεωρούσαν ορισμένα συναισθήματα π.χ θυμός, ζήλια ως «απαγορευτικά» και ως «κακό». Παραδείγματα: «δεν πρέπει να θυμώνουμε καθόλου», «άμα θυμώνω με μαλώνει η μαμά», «είναι κακό να ζηλεύουμε», «είναι πολύ άσχημο να θυμώνεις», «δεν πρέπει να κλαίνε τα αγόρια», «κλαίει σαν μωρό», κλπ. Στις ερωτήσεις αναφορικά με τη στάση που θα τηρούσαν σε μια «αρνητική κατάσταση» και τις τεχνικές που θα χρησιμοποιούσαν για να την αντιμετωπίσουν παρουσίασαν σημαντικές δυσκολίες στο να προτείνουν τρόπους διαχείρισης.
- 16. «Τι θέλετε να μάθετε?» Εστίαση σε τρόπους έκφρασης και διαχείρισης των συναισθημάτων τους Αναφορά σε καταστάσεις από την καθημερινότητα τους που τους δυσκολεύουν και θα ήθελαν να τις αλλάξουν Χαρακτηριστικά παραδείγματα: «μερικές φορές ντρέπομαι και δε μπορώ να μιλήσω», «φοβάμαι να μείνω μόνη μου το βράδυ», «η μαμά μου έκανε μωρό και εγώ θέλω να μένω μαζί τους», «θέλω να γίνουμε όλοι φίλοι», «θέλω να μοιραζόμαστε τα παιχνίδια και να μην μαλώνουμε», «να παίζουμε στην αυλή χωρίς να τσακωνόμαστε», «μερικά παιδιά χτυπάνε και δε μ’ αρέσει»
- 17. Να αναγνωρίζουν, να εκφράζουν, να κατανοούν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους Να αναπτύξουν ενσυναίσθηση Να οριοθετούν τη συμπεριφορά τους Να αναπτύξουν δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων Να αποδέχονται τη διαφορετικότητα (Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, 2011).
- 18. Γνωριμία, εξοικείωση και επικοινωνία των μελών της ομάδας ανάπτυξη συνοχής της ομάδας ανάπτυξη αυτογνωσίας, αυτοεκτίμησης και εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών διαχείριση συναισθημάτων ανάπτυξη αυτορρύθμισης και οριοθέτησης της συμπεριφοράς διαχείριση κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον.
- 19. Παιχνίδια γνωριμίας, εξοικείωσης και ανάπτυξης εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ομάδας Δραστηριότητες για τη διαμόρφωση ομάδας και την ανάπτυξη συνοχής της Δραστηριότητες για την αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση, οριοθέτηση συμπεριφοράς Δραστηριότητες αναγνώρισης και έκφρασης των συναισθημάτων με την αξιοποίηση των τεχνών όπως λογοτεχνία-παραμύθια, εικαστικά-πίνακες ζωγραφικής, μουσική και θέατρο Δραστηριότητες ενσυναίσθησης και διαχείρισης των συναισθημάτων με την αξιοποίηση μελετών περίπτωσης μέσα από αυθεντικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής, από λογοτεχνικά κείμενα ή από το φανταστικό κόσμο με τη βοήθεια του θεάτρου Δραστηριότητες για την αποδοχή της διαφορετικότητας
- 21. Επιλογή παραμυθιών για τα συναισθήματα. Μοιράζουμε εξώφυλλα γνωστών παραμυθιών κομμένα στα δύο. Τα παιδιά καλούνται να βρουν το άλλο τους μισό και να γίνουν ζευγάρι. Τα παιδιά καλούνται να μιλήσουν για το παραμύθι και να ζωγραφίσουν στο χαρτί τα συναισθήματα που τους προκάλεσε. Στη συνέχεια γίνονται τετράδα και φτιάχνουν μια ιστορία με βάση τα συναισθήματα που ζωγράφισαν στο χαρτί τους. Τέλος, οι ομάδες παρουσιάζουν την ιστορία τους κάνοντας χρήση των τεχνικών της υπόδυσης ρόλων, παντομίμας, κίνησης και του χορού.
- 23. Στόχος Να αναγνωρίζουν το συναίσθημα και να το ονομάζουν Να ζωγραφίσουν το πρόσωπο τους με διαφορετικά συναισθήματα και να τα κατονομάσουν
- 24. Στόχος Να ζωγραφίσουν πρόσωπα που θα απεικονίζουν διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις και να τις περιγράφουν
- 25. Πες πως νιώθει το παιδάκι; Τι πιστεύεις ότι Τι αισθάνεται συμβαίνει στο παιδάκι; το παιδάκι;
- 27. Στόχοι: Να κάνουν υποθέσεις για τα συναισθήματα των ζωγράφων με βάση τις απεικονίσεις των πινάκων τους Να αιτιολογήσουν τις υποθέσεις τους Να γνωρίσουν έργα μεγάλων ζωγράφων
- 31. Στόχος: Να αναγνωρίζουν οικείες λέξεις αναφορικά με τα συναισθήματα
- 32. Στόχοι: Να αναγνωρίζουν συναισθήματα μέσα από τη διήγηση παραμυθιών Να γράφουν όπως μπορούν τα συναισθήματα που αναγνωρίζουν στα παραμύθια
- 34. Τεχνικές διαχείρισης του θυμού και του φόβου Ζωγραφίζω αυτό που με θυμώνει Αναζητώ το λόγο που θύμωσα Γράφω το θυμό μου σε μπαλόνια και τα πετάω στον ουρανό Ακούω μουσική για να χαλαρώσω Κλείνω τα μάτια μου και ονειρεύομαι κάτι καλό! Ταξιδεύω με τα μάτια κλειστά σ’ ένα μαγευτικό μέρος , όπου και περνάω υπέροχα! Ζωγραφίζω τον φόβο μου, τον τσαλακώνω και τον πετώ Τραγουδώ τον φόβο μου. Φτιάχνω ένα ωραίο τραγούδι και το λέω ψιθυριστά κάθε φορά που φοβάμαι Κατασκευάζω μια παγίδα για το φόβο μου ώστε να τον φυλακίζω Γράφω το φόβο μου σε μπαλόνια, τα φουσκώνω και τα πετώ μακριά Εκφράζω τους φόβους μου στους μεγάλους, δηλ. στη μαμά, στη νηπιαγωγό κλπ.
- 35. Τεχνικές διαχείρισης της λύπης Εντοπίζω τι με κάνει να λυπάμαι, αναγνωρίζω καταστάσεις που με κάνουν να λυπάμαι Η λύπη προκαλεί πόνο Εκφράζω τη λύπη μου ζωγραφίζοντας Μετρώ πόσο συχνά λυπάμαι
- 38. Φτιάχνουμε το καράβι «Θέλω και Μπορώ» Ζωγραφίζω ένα ιδιαίτερο ταλέντο μου Το ρολόι των συναισθημάτων (χαρά, λύπη, φόβος, θυμός, αγάπη ). «Ο Μαγικός καθρέφτης». Όταν αισθανόμαστε δύσκολα συναισθήματα, συνομιλούμε με τον καθρέφτη και αυτός μας προτείνει αισιόδοξες και ρεαλιστικές λύσεις. «Η Καρέκλα των Συναισθημάτων». Συνέπεια των παραβιάσεων των κανόνων της τάξης ή καταφύγιο για τη λύπη. Δημιουργία ποιημάτων για τα συναισθήματα. Π.χ Φιλία «Φιλία είναι ένα μπαλόνι που ποτέ δεν ξεφουσκώνει. Φιλία λέξη γλυκιά ,που φέρνει χαρά στην καρδιά! Φίλοι για πάντα μαζί, έχουμε και υπομονή»
- 39. Κατασκευή μασκών για τα συναισθήματα από σακούλες μαναβικής. Αξιοποίηση τους σε δραστηριότητες δραματοποίησης, υπόδυσης ρόλων, θεατρικού παιχνιδιού. Ζωγραφίζω: τον εαυτό μου, τον καλύτερο μου φίλο, το πιο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή μου, το αγαπημένο μου παιχνίδι. Το δέντρο με τις επιθυμίες μας Μάθαμε στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα τις λέξεις: φιλία , μαζί, χαρούμενος, ευχαριστημένος, λυπημένος. Το αλφαβητάρι των συναισθημάτων και το λεξικό των συναισθημάτων. Κατασκευή πάζλ με έργα τέχνης. Κατασκευή κούκλων των συναισθημάτων με κουτάλες μαγειρικής. Αξιοποίηση τους σε σενάρια κουκλοθεάτρου. Η αψίδα του εαυτού μας με θετικά και αρνητικά στοιχεία
- 41. Πραγματοποίηση ενημερωτικών συναντήσεων σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Βιωματικό εργαστήρι με δράσεις (π.χ Συνεργασία με το Σωματείο Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος) Οργάνωση εργαστηρίου για γονείς με την εθελοντική συμμετοχή σχολικής ψυχολόγου Ενδοσχολική επιμόρφωση στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος «Εκπαίδευση Αλλοδαπών και Παλιννοστούντων μαθητών», Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
- 43. Εκδηλώσεις παρουσίασης του προγράμματος προς τους γονείς με ποικίλους τρόπους όπως θεατρικά δρώμενα, παραγωγή μηνυμάτων, έκθεση εργασιών και κατασκευών, δημιουργία αναμνηστικών μπλουζών, παραγωγή CD και οργάνωση εορταστικής εκδήλωσης προς τη μητέρα. Δημιουργία βιβλίου αναμνήσεων όπου οι γονείς κατέθεσαν τις εμπειρίες και τα συναισθήματα τους από τη βίωση του προγράμματος και απονομή μεταλλίων προς όλα τα παιδιά του σχολείου.
- 44. Ομαδικές συζητήσεις με τα παιδιά Συστηματική Παρατήρηση και Καταγραφή σε φύλλα παρατήρησης – Ημερολόγιο νηπιαγωγού, Ημερολόγιο σχολικού συμβούλου Τελικό κοινωνιόγραμμα Ερωτηματολόγιο γονέων Δραστηριότητες αξιοποίησης των γνώσεων που απόκτησαν Ατομικοί φάκελοι αξιολόγησης των νηπίων.
- 45. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον των παιδιών για το θέμα Έκφραση επιθυμίας για επανάληψη δραστηριοτήτων με την αξιοποίηση των τεχνών Ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοαξιολόγησης και θέσης κριτηρίων. Χαρακτηριστικές δηλώσεις των παιδιών: «όταν τσακωνόμασταν με άλλα παιδιά μπορεί να φώναζα και να ήθελα και να τα χτυπήσω..(τώρα τι κάνεις;) τώρα φωνάζω τον ειρηνοποιό ή αρχίζω να του μιλώ πιο ήσυχα», «άμα θυμώνω ξέρω τι να κάνω τώρα, θα μετράω ως το δέκα πριν φωνάξω», «θα πετάω το θυμό μου στη θάλασσα να τον πάρει το κύμα», «θα δείχνω την αγάπη μου στον αδελφό μου», «θα μιλώ ήρεμα», «θα ζωγραφίζω αυτό που με στενοχωρεί», κλπ.
- 46. Υιοθέτηση συμπεριφορών κοινωνικά αποδεκτών Μείωση των περιπτώσεων σύγκρουσης και αξιοποίηση των τεχνικών επίλυσης συγκρούσεων όπως ειρηνοποιός, αναπλαισίωση προβλήματος στην ολομέλεια, τεχνικές διαχείρισης συναισθημάτων Βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των παιδιών Ανάκληση των γνώσεων που απόκτησαν για αντιμετώπιση νέων καταστάσεων Μείωση διεκδικητικής στάσης κατά την ανάληψη των ρόλων στα παιχνίδια, διάθεση συνεργασίας, κατανόησης και εξοικείωση σε θέματα ενσυναίσθησης Βελτίωση των κοινωνικών τους δεξιοτήτων, επικοινωνίας και συνεργασίας Σημαντική μείωση των αρνητικών σχολίων ρατσιστικού περιεχομένου Ανάπτυξη της δημιουργικότητας και φαντασίας των παιδιών με την κατάθεση καινοτόμων και πρωτότυπων ιδεών που αφορούσαν τεχνικές αντιμετώπισης και διαχείρισης των συναισθημάτων τους.
- 47. Δεν υπήρχαν αρνητικές επιλογές (παιδιά από απομακρυσμένες περιοχές) Αποδοχή όλων των παιδιών Αύξηση προσώπων προτίμησης –θετικών επιλογών (συμπεριλάμβαναν και παιδιά που είχαν αρχικά αρνητική προτίμηση)
- 48. Ευχαριστημένοι από τις αλλαγές που παρατήρησαν στα παιδιά τους επισημαίνοντας την ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας, αποδοχής και διαχείρισης των συναισθημάτων τους Χαρακτηριστικές αναφορές παρατίθενται στη συνέχεια: «πρόσεξα ότι χρησιμοποιούσε ευγενικά λόγια όταν ήθελε κάτι», «μου άρεσε που άρχισε να μοιράζεται πράγματα», «μια μέρα που είδαμε τσιγγάνους στο δρόμο είπε ότι δεν πρέπει να τους κοροϊδεύουμε γιατί είναι και αυτοί άνθρωποι», «δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε τα παιδιά μας αν δεν αλλάξουμε εμείς πρώτα», κλπ. Κατανόηση και αναγνώριση των σκοπών του προγράμματος του νηπιαγωγείου μέσα από την επαφή και επικοινωνία που ανέπτυξαν
- 49. Αλλαγές στη στάση των γονέων των ρομά μαθητών απέναντι στο σχολείο, τους εκπαιδευτικούς και στα παιδιά τους Η συστηματική ενημέρωση από μέρους των εκπαιδευτικών σχετικά με την υποχρεωτικότητα φοίτησης στο νηπιαγωγείο, το ρόλο του νηπιαγωγείου, το αναλυτικό πρόγραμμα και η αντιμετώπιση της ευαίσθητης αυτής κοινωνικής ομάδας με σεβασμό βοήθησε σημαντικά στην καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης, σεβασμού και συνεργασίας και συνέβαλε στον περιορισμό της σχολικής διαρροής των παιδιών της συγκεκριμένης ομάδας. Δυσκολίες παρουσιάστηκαν εξαιτίας των διαφορετικών μαθησιακών αφετηριών των παιδιών και τη δυσκολία προσαρμογής τους, λόγω έλλειψης προηγούμενης φοίτησης σε σχολικό περιβάλλον. Η συμμετοχή των γονέων γηγενών, ρομά και αλλοδαπών στο βιωματικό εργαστήρι καθώς και η εμπλοκή τους στο πρόγραμμα συναισθηματικής αγωγής έδωσε τη δυνατότητα ανάπτυξης σχέσεων, σεβασμού των διαφορετικών πολιτισμικών πλαισίων και αποδοχής της διαφορετικότητας.
- 50. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την αξιολόγηση ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι εκφράστηκαν θετικά για την έκβαση του προγράμματος. Θετική επίδραση του προγράμματος στην ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών, στη μείωση των συγκρούσεων και των επεισοδίων ρατσιστικής συμπεριφοράς, στη διαχείριση δύσκολων καταστάσεων και κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον
- 51. Η αξιολόγηση προγραμμάτων που αφορούν στάσεις και συμπεριφορές δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Δε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το πρόγραμμα αυτό κατάφερε να δημιουργήσει παιδιά συναισθηματικά επαρκή ή συναισθηματικά υγιή, ή ότι τα παιδιά αυτά θα συνεχίσουν να έχουν αυτή τη συμπεριφορά στη μετέπειτα ζωή τους. Μπορούμε όμως να πούμε ότι η προσπάθεια αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα που θα πρέπει να έχει συνέχεια για να γίνει αυτή η στάση, αυτή η συμπεριφορά, τρόπος ζωής και αξία.