1. 6. Sınıf Üniteler
177
Öğrenme Alanı : Dünya ve Evren
8. Ünite : Yer Kabuğu Nelerden Oluşur?
Önerilen Süre : 14 ders saati
A. Genel Bakış
4. sınıfta, Dünya’nın şekil ve yapısının ele alındığı “Gezegenimiz Dünya” ünitesi ile
başlayan yolculuk, 5. sınıfta gökyüzü macerasının başlangıcı olan “Dünya, Güneş ve Ay”
ünitesi ile devam etmişti. 6. sınıfta ise “Taş Küre” yi oluşturan ana maddeler ve bu
maddelerin hayatımızdaki yeri ele alınacaktır. 4. sınıfta katmanlı Dünya modelinde taş küre
olarak isimlendirilen bu katman, ünitede aynı anlama gelen ve yaygın olarak kullanılan yer
kabuğu adıyla anılacaktır. Ünitede, öğrencilerin kayaç, su ve toprağın yer kabuğunu oluşturan
ana maddeler olduğunu kavramaları, kayaç türleri arasındaki döngüyü fark etmeleri fosillerin
yer kabuğunda çok uzun süreçlerdeki oluşumunu ve bilime sağladığı katkıyı anlamaları ve
ulusal zenginlik kaynaklarımız olan madenlerin teknolojik ham madde olarak ülke
ekonomisine katkılarının farkında olmaları amaçlanmıştır. Ayrıca öğrenciler, suyun doğadaki
bulunuş yerlerine örnekler verecek, yer altı ve yer üstü sularının kullanım alanlarını ve
önemini kavrayacaklardır. Öğrenciler, bunların yanında toprakları yapısına göre
sınıflandıracak ve toprağın özelliğini etkileyen faktörlerin farkına varacaklardır. Ünite
işlenirken, doğal bir laboratuar ve müze niteliğinde olan ülkemizin imkânlarından
faydalanmak amacıyla çevre gezileri düzenlenmeli ve öğrenciler mümkün olduğunca arazi
gözlemlerine yönlendirilmelidir. Bunun için ülkemizin önemli madenleri, barajları, fosil
alanları; bunların yanı sıra mağara, traverten ve peri bacaları gibi “doğal anıt” olarak
nitelendirilebilecek turistik ve tarihî güzellikleri olanaklar ölçüsünde ziyaret edilmelidir.
Ayrıca okullarda, kayaç, mineral, toprak, maden ve fosil örneklerinin sergilenebileceği
laboratuarların oluşturulması çok faydalı olacaktır. Öğrencilerin bu ünitede edinecekleri
kazanımlar, özellikle sekizinci sınıfta karşılaşacakları “Doğal Süreçler” ünitesindeki levha
hareketleri konusunu öğrenmelerine zemin hazırlayarak bu sayede doğanın gizemini daha
kolay algılayabilmelerini sağlayacaktır.
Önerilen öğretim ve değerlendirme etkinlikleri arasında yer alan “Kelime Đlişkilendirme”
öğrencilerin konu ile ilgili sahip olduğu temel kavramlar arasında kurduğu ilişkileri
yoklayarak, bellekteki bilişsel ağı ortaya çıkarmaya yöneliktir.
Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir.
Öğretmenler fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak
uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır. Ayrıca ünitenin “Etkinlik Örnekleri” bölümünde, ön
bilgilerin tespitinde giriş etkinliği sonucunda ortaya çıkan veriler, daha sonraki öğrenme
etkinliklerinin düzenlenmesinde dikkate alınmalıdır.
B. Ünitenin Amacı
Bu ünitede, öğrencilerin yer kabuğunu oluşturan ana maddeleri tanımaları, fosillerin
oluşumunu ve kayaç döngüsünü kavramaları, yer kabuğunu oluşturan ana maddelerin
hayatımızdaki yeri ve önemi ile ilgili bilgi, beceri, deneyim ve tutum kazanmaları
hedeflenmektedir.
C. Ünitenin Odağı
Ünitenin odağını Dünya’mızın bir katmanını oluşturan yer kabuğu, yer kabuğunu oluşturan
ana maddeler ve bu ana maddelerin hayatımızdaki yeri oluşturmaktadır. “Yer Kabuğu
2. 6. Sınıf Üniteler
178
Nelerden Oluşur?” ünitesinde öğrenme etkinlikleri; inceleme-araştırma, gözlem yapma, grup
tartışması ve sunum merkezli olarak düzenlenmiştir. Öğrenciler, hedeflenen kazanımlara
ulaşabilmek için gözlem, sınıflama ve karşılaştırma yapacak, tahminler yürütecek,
tahminlerini sınamaya yönelik etkinlikler gerçekleştireceklerdir. Ayrıca öğrencilerin,
inceleme-araştırma sonuçlarını sınıf ortamında çeşitli şekillerde sunarak topluluk önünde
konuşma ve iletişim kurma, bildiklerini ve düşüncelerini uygun şekillerde ifade etme ve
başkalarıyla paylaşma gibi sosyal becerilerini geliştirmeleri de amaçlanmaktadır.
Ç. Önerilen Konu Başlıkları
• Kayaçları Sınıflandıralım
• Madenler ve Teknoloji
• Geçmiş Hakkında Bize Rehberlik Eden Fosiller
• Toprak Çeşitleri ve Erozyon
• Yer Altı ve Yer Üstü Su Kaynakları Nelerdir?
• Yer Kabuğunun Doğal Anıtları
3. 6. Sınıf Üniteler
179
D. Ünitenin Kavram Haritası
**BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME Đ BĐLGĐLE DĐRMEK VE Ü ĐTE ĐÇĐ DEKĐ
KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ HALĐ DE GÖSTERMEK AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU
KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR.
4. 6. Sınıf Üniteler
180
E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler
ÖĞRE ME ALA I: DÜNYA VE EVREN 8. Ü ĐTE: YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YERKABUĞUELERDEOLUŞUR?
1.Kayaç ve madenler ile ilgili olarak
öğrenciler;
1.1.Magmatik, başkalaşım ve tortul kayaçları
tanır ve birbirinden ayırt eder (BSB-1-7).
1.2.Farklı kayaçların zaman içinde birbirine
dönüşmesini (kayaç döngüsünü) açıklar.
1.3.Madenlerin teknolojik ham madde olarak
önemini açıklar (BSB-11-13; FTTÇ-9, 31,
32, 38).
↸ Kayaçlardaki Đlginç Döngü
Öğrenciler; magmatik, başkalaşım ve tortul kayaçlar hakkında çeşitli kaynaklardan
bilgi edinerek sınıfa getirdikleri kayaç örneklerini, gözlemlenebilir özelliklerine
(renk, yüzey, şekil, ufalanabilirlik vb.) göre gruplandırır. Öğrenciler kayaç
örneklerini bir de büyüteç kullanarak gözlemler, benzerlik ve farklılıklarını belirler.
Öğrenciler son olarak, kayaç örneklerinin hangi gruba girdiğini tartışarak tespit
eder. Öğretmen rehberliğinde doğru sınıflandırma belirtildikten sonra kayaç
çeşitleri arasında bir dönüşüm döngüsünün olduğu vurgulanır. Öğrenciler, bu
döngünün oluşumu hakkında çeşitli kaynaklardan bilgi toplar ve bunları sınıfa bir
poster şeklinde sunar (1.1; 1.2), (BSB-27).
↸ Yer Altındaki Zenginlik Kaynağı: Madenler
Madenlerin kıymetli kayaç ve/veya mineral oldukları hatırlatılır ve öğrenciler
gruplara ayrılır. Her grup krom, demir, bakır, linyit, altın, alüminyum gibi yer altı
zenginlik kaynaklarımızdan birinin adını alarak çeşitli kaynaklardan, (resmî ve özel
kuruluşlar, üniversiteler, kütüphane, internet, ansiklopedi vb.) o maddenin özelliği
ve kullanım alanları hakkında bilgi toplar. Gruplar araştırma sonuçlarını sınıfa
çeşitli şekillerde sunar.
Öğrenci grupları, madenden yapılmış, günlük hayatlarında kullandıkları çeşitli alet
ve eşyaları (çivi, pense, çatal, kaşık, bakır tel vb.) sınıfa getirirler. Bu eşya ve
aletlere nasıl şekil verildiği konusunda öğrencilerin çıkarım yapmaları ve
tartışmaları istenir. Yaptıkları tartışmalarla öğrenciler, madenlerle teknoloji
arasındaki ilişkiyi anlamaya çalışır (1.3), (BSB-8).
1.1 Kayaçlarla ilgili 4. sınıfta
öğrenilenler hatırlatılır.
[!] 1.1 Öğrencilerin her kayaç türünden
birer örnek temin edemeyeceği
düşünülerek öğretmen tarafından önceden
birer örnek hazır bulundurulur.
[!] 1.2 Kayaç döngüsü konusunda basınç,
nem etkisi, sıcaklık farkı vb. detaylara
girilmez.
1.3 Madenlerle ilgili 4. sınıfta
öğrenilenler hatırlatılır.
1.3 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi
“Üretim,Dağıtım, Tüketim” öğrenme
alanı, “Ülkemizin Kaynakları” ünitesi
kazanım 1 ile ilişkilendirilir.
Yazılı Anlatım
Kelime Đlişkilendirme
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme
(Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
5. 6. Sınıf Üniteler
181
ÖĞRE ME ALA I: DÜNYA VE EVREN 8. Ü ĐTE: YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme
(Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YERKABUĞUELERDEOLUŞUR?
2.Fosiller hakkında öğrenciler;
2.1.Fosillerin tortul kayaçlar içerisinde uzun
bir süreçte oluştuğunu açıklar.
2.2.Eski zamanlardan kalma canlı kalıntıları
(kemik, iskelet, kabuk, yaprak vb.),
gövde kalıpları veya izlerinin fosil
olarak nitelendirildiğini belirtir.
2.3.Bazı fosillerin, içinde bulundukları
kayaçların yaşlarını belirlemede
kullanıldığını ifade eder (BSB-21;
FTTÇ-1).
2.4.Geçmişe ilişkin bilgi edinmede
fosillerden nasıl yararlanıldığını
örneklerle açıklar (BSB-21; FTTÇ-1, 2,
3).
2.5.Paleontologların çalışma alanları
hakkında bilgi toplar ve sunar (FTTÇ-
11, 12, 34, 35; TD-2).
↸ Fosilleri Tanıyalım
Öğrenciler, sınıfa çeşitli fosil resimleri getirir. Fosilleşmenin nasıl gerçekleştiği ve
nelerin fosil olarak nitelendirilebileceği konusunda farklı kaynaklardan (ansiklopedi,
kütüphane, internet vb.) yararlanarak araştırma yapar ve sonuçlarını çeşitli şekillerde
sunar ve tartışırlar.
Öğrenciler, edindikleri çeşitli hayvan kabuklarını (midye, salyangoz vb.) ve bitki
artıklarını sınıfa getirir. Bunların neden fosil olarak nitelendirilemeyeceği konusu
etrafında bir tartışma başlatılarak fosilleşmenin oluşumu üzerinde durulur. Getirilen
materyallerin gelecekte fosil olup olamayacağı konusunda bir beyin fırtınası yapılır
(2.1; 2.2).
↸ Fosil Yapalım
Öğrenciler sınıfa deniz kabuğu, kurumuş bir ağaç dalı, büyük bir böcek ölüsü (çekirge
gibi), ceviz, çam kozalağı gibi örnekler getirirler. Daha sonra öğrenciler gruplara ayrılır
ve her grup bir örnek seçer. Gruplar kilden hamur kıvamında bir çamur yapar ve seçtiği
bu örneği çamura bastırıp dikkatlice kaldırır ve çamurda oluşan izi, büyüteçle
incelerler. Gruplar daha sonra küçük bir kâsede 4-5 kaşık alçı tozunu birkaç kaşık suyla
karıştırır. Karışım uygun kıvama geldiğinde çamurun üstüne döküp katılaşmasını
beklerler. Katılaştıktan sonra dikkatlice kalıptan çıkarıp büyüteçle incelerler.
Öğrenciler, gözlem sonuçlarına dayanarak fosillerin oluşum süreci ve canlıların
tanımlanmasındaki rolü hakkında tartışırlar (2.2), (BSB-1-3).
↸ Ah Şu Fosillerin Dilleri Olsa da Konuşsa!
Öğrenciler, fosillerden nasıl yararlanıldığını çeşitli kaynaklardan (ansiklopediler,
kütüphane, internet, varsa video-CD vb.) araştırır. Araştırma sonuçlarını farklı
şekillerde (poster, sunu vb.) sunar ve tartışırlar.
Öğretmen rehberliğinde fosillerin eski yaşam ortamları hakkında bilgi verdikleri ve
paleontologların bu konularda araştırma yaptıkları bilgisi verilerek tartışma
yönlendirilir. Fosillerin içinde bulunduğu kayacın yaşı hakkında fikir verebileceği
belirtilir. Bu konu hakkında öğrencilere bir proje hazırlatılabilir.
Daha sonra öğrenciler, fosilleşmenin özel bir hali olan fosil yakıtların teknolojiye
katkıları (fosil yakıtlarla çalışan motorların geliştirilmesi, otomotiv sanayi, bu
yakıtlarla çalışan fabrikalar, elektrik santralleri vb.) konusunda tartışır (2.2; 2.3; 2.4;
2.5).
[!] 2.2 Kayaç içinde gözle görülebilir
fosillerin yanı sıra, gözle
görülemeyecek kadar küçük fosillerin
de bulunabileceği belirtilir.
[!] 2.2 Kömür, doğal gaz ve petrol
gibi fosil yakıtların fosilleşmenin özel
bir hâli olduğu belirtilerek fosil
yakıtlar konusuyla ilişkilendirme
yapılır.
[!] 2.5 Fosilleri inceleyen bilim dalına
“paleontoloji” adı verildiği belirtilir.
Kavram Haritası
Kelime Đlişkilendirme
6. 6. Sınıf Üniteler
182
ÖĞRE ME ALA I: DÜNYA VE EVREN 8. Ü ĐTE: YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YERKABUĞUELERDEOLUŞUR?
3.Toprak çeşitleri ve erozyon ile ilgili
olarak öğrenciler;
3.1.Toprakları bileşenlerine göre killi, kumlu,
kireçli ve humuslu toprak olarak
sınıflandırır (BSB-1-7).
3.2.Toprağın çeşidine göre hangi kullanım
amacına uygun olabileceğini tartışır
(BSB-4-7; FTTÇ-9).
3.3.Erozyona etki eden faktörleri deneyerek
test eder (BSB-11-20).
3.4.Erozyonun gelecekte oluşturabileceği
zararlar hakkında tahminlerde bulunur
(BSB-8, 9; FTTÇ-21, 24, 25, 27).
3.5.Toprakları erozyondan korumak için
bireysel ve iş birliğine dayalı çözüm
önerileri sunar (BSB-25-28, 32; FTTÇ-5,
21, 22, 23, 24, 27; TD-4).
↸ Topraklarımız
Öğrenciler, yakın çevreden edindikleri çeşitli toprak örneklerini sınıfa getirir.
Daha sonra bu örnekleri gözlenebilir özelliklerine göre (renk, taneli yapı, nem,
koku vb.) incelerler. Öğrenciler, örnekleri bir de büyüteç kullanarak gözlemler ve
getirdikleri toprakların bileşenlerine göre hangi gruba girdiğini tartışarak
belirlemeye çalışırlar (3.1).
↸ Genç Muhabir
Öğrenciler, çiftçi, tuğla ve çömlek imalâtçısı gibi toprakla uğraşan farklı
meslekten kişilerle görüşerek kullandıkları toprak çeşidi ve o toprakların
özellikleri hakkında bilgi alır, görüşme sonuçlarını sınıfa sunarlar (3.2), (BSB-25).
↸ Topraklarımızı Çalan Erozyon!
Öğrenciler, erozyonun sebep olduğu toprak kaybını göstermek amacıyla iki adet
plastik tepsi, streç film, iki adet plastik bardak, tepsiyi kaplayacak şekilde çim
tabakası ve bez mendil kullanarak bir deney yapar. Bu amaçla her iki tepsiyi de
streç film ile kapladıktan sonra birine yaklaşık 5 cm kalınlıkta toprağı sıkıca yayar;
diğerine ise daha az kalınlıkta toprak yayarak üzerini çim tabakasıyla kaplar.
Önce, rüzgârın toprak kaybına etkisini (rüzgâr erozyonu) incelemek amacıyla her
iki tepsi üzerinde de çalışan saç kurutma makinesini sırayla gezdirerek durumu
gözlemler. Daha sonra her iki tepsiyi de eğik biçimde tutarak bardakları altına
uygun şekilde yerleştirir. Tepsiler iyice sulanarak eğimli tepsilerden akan suyun
bardaklarda birikmesi sağlanır. Öğrenciler bardaklarda biriken suları mendil
yardımıyla süzer ve hangi tepsiden akan sudan daha fazla toprak süzüldüğünü
tespit eder. Son olarak toprak kaybının arazinin eğimine olan bağlılığını incelemek
amacıyla eğim, arttırılıp-azaltılarak durum gözlemlenir.
Öğrenciler, hangi durumda toprak kaybının daha fazla olduğunu gözlemleyerek
oluşan toprak kayıplarının sebeplerini tartışır, yakın çevrelerinde oluşacak bir
yıllık, on yıllık toprak kayıplarını tahmin ederler. Buradan hareketle, ülkemizin
yıllık toprak kaybı miktarı hakkında tahminlerde bulunur ve erozyonun sebep
olabileceği toprak kayıplarının ileride ne gibi sonuçlara yol açabileceğini
tartışırlar. Toprakları erozyondan korumaya yönelik bireysel ve iş birliğine dayalı
çözüm önerileri üreterek, çeşitli modeller tasarlarlar (3.3; 3.4; 3.5), (BSB-21;
FTTÇ-8, 9).
[!] 3.2 Toprağın kullanım alanlarıyla
ilgili tuğla ve seramik yapımı gibi
öğrencilerin ilgisini çekecek konularda
okuma metinleri verilir.
3.3 Erozyonla ilgili olarak 4. sınıfta
öğrenilenler hatırlatılır.
[!] 3.5 Ağaçlandırmanın erozyonu
önlemedeki önemi vurgulanır.
3.5 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi
“Üretim, Dağıtım, Tüketim” öğrenme
alanı, “Ülkemizin Kaynakları” ünitesi
kazanım 4 ile ilişkilendirilir.
Yazılı Anlatım
Kelime Đlişkilendirme
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme
(Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
7. 6. Sınıf Üniteler
183
ÖĞRE ME ALA I: DÜNYA VE EVREN 8. Ü ĐTE: YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YERKABUĞUELERDEOLUŞUR?
4.Yer altı ve yer üstü suları ile ilgili olarak
öğrenciler;
4.1.Okyanus, deniz, göl ve akarsuların yer
üstü; sıcak ve soğuk su kaynaklarının yer
altı suları olduğunu belirtir.
4.2.Bir yer altı suyu çeşidi olan maden
suyunun kaynak suyundan farkını belirtir
(BSB-4-6).
4.3.Jeotermal kaynak, kaplıca kavramlarını
tanımlayarak yer altı sıcak su
kaynaklarına ülkemizden örnekler verir.
4.4.Yer altı ve yer üstü sularının kullanım
alanlarını (içecek, sulama, sağlık, elektrik
enerjisi üretimi vb.) örneklerle açıklar
(BSB-4-7; FTTÇ-30).
↸ Su Hayattır
Öğrenciler, Dünya modeli veya Dünya haritası üzerinde sularla kaplı alanları
(okyanus, deniz, göl, akarsu vb.) incelerler. Daha sonra önce yakın, sonra uzak
çevrelerini dikkate alarak yer altı (maden suyu, sıcak ya da soğuk kaynak suları,
ılıca vb.) ve yer üstü su kaynaklarının neler olabileceğini tartışırlar.
Öğretmen rehberliğinde sınıfta: “Türkiye’nin denizleri, gölleri ve akarsularından
nasıl yararlanılabilir?” sorusu etrafında bir tartışma konusu ortaya atılır.
Öğrenciler, sundukları liste ve önerileri birlikte tartışırlar (4.1; 4.4), (FTTÇ-24).
↸ Maden Suyu Kaynak Suyundan Farklıdır
Öğrenciler, sınıfa ambalajlarda bulunan çeşitli su örneklerini (kaynak suyu, maden
suyu sodası) getirir. Daha sonra, su şişeleri üzerindeki bilgilerden de yararlanarak
bu sular arasındaki başlıca farkları tespit eder ve tartışırlar (4.2), (FTTÇ-30).
↸ Misafirimiz Var
Öğrenciler, sınıfa davet edilen bir alan uzmanından (jeolog, maden mühendisi vb.)
yer altı su kaynaklarının (soğuk veya sıcak) oluşumu, ülkemizdeki örnekleri ve
kullanım alanları (içecek olarak, sağlık amaçlı vb.) hakkında bilgi edinir ve tartışır
(4.2; 4.3; 4.4).
[!] 4.1 Yer altında depolanan suların
yeryüzüne kendiliğinden çıktığı yere
kaynak adı verildiği belirtilir.
4.1 Doğadaki “su döngüsü” ile ilgili
olarak 5. sınıf “Maddenin Değişimi ve
Tanınması” ünitesinde öğrenilenler
hatırlatılır.
[!] 4.1 Yer altı sularının yeryüzüne
kendiliğinden çıkmasını sağlayan
kuyulara artezyen adı verildiği belirtilir.
4.3 ve 4.4 kazanımları, Sosyal Bilgiler
dersi “Üretim, Dağıtım, Tüketim”
öğrenme alanı, “Ülkemizin Kaynakları”
ünitesi kazanım 1 ile ilişkilendirilir.
4.4 Yer üstü sularından yararlanarak
barajların yapıldığı belirtilir, barajlarda
elektrik enerjisinin nasıl üretildiği vb.
ayrıntılara girilmez.
Yazılı Anlatım
Kelime Đlişkilendirme
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme
(Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
8. 6. Sınıf Üniteler
184
ÖĞRE ME ALA I: DÜNYA VE EVREN 8. Ü ĐTE: YER KABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme
(Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YERKABUĞUELERDEOLUŞUR?
5.Doğal anıtlar ile ilgili olarak öğrenciler;
5.1.Doğal anıtların çok uzun bir süreçte
oluştuğunu ifade eder.
5.2.Doğal anıtların tüm insanlığa ait
değerler olduğunu fark eder.
5.3.Doğal anıtlara yakın ve uzak
çevresinden örnekler verir.
5.4.Doğal anıtların korunarak gelecek
nesillere aktarılmasına yönelik bireysel
ve iş birliğine dayalı öneriler sunar
(FTTÇ-21, 22, 23, 24, 27, 28, 29; TD-
4).
↸ Yer Kabuğunun Doğal Anıtları
Öğrenciler, yakın çevrelerinde nelerin “doğal anıt” olarak nitelendirildiğini tartışır,
şartlar uygunsa gezip-görüp incelerler. Daha sonra gezi-gözlem sonuçlarını çeşitli
şekillerde sunarlar.
Öğrenciler, yurdumuzda çok tanınan doğal anıt örneklerini (Pamukkale travertenleri ve
Nevşehir’deki peri bacaları vb.) ve bunların nasıl oluştuğunu çeşitli kaynaklardan (ilgili
resmî kurum ve kuruluşlar, ansiklopediler, kütüphane, internet, varsa video-CD vb.)
araştırır. Araştırma sonuçlarını görsel materyallerle (fotoğraf, afiş, slayt vb.)
destekleyerek sunarlar (5.1; 5.2; 5.3; 5.4).
[!] 5.1 Yer kabuğunun değişiminin
devam eden bir süreç olduğu
belirtilir.
[!] 5.1 Yakın çevrede bulunan doğal
anıtlara gözlem-inceleme gezisi
düzenlenebilir.
[!] 5.3 Doğal anıtlar; yer kabuğunun
oluşum sürecinde ortaya çıkan peri
bacaları, traverten, mağara, şelâle,
göl vb. biçimlerdeki yeryüzü
şekilleri ve özel korumaya alınmış
ağaçlardır.
Đnsan Hakları ve Vatandaşlık
(5.1, 5. 2, 5.3, 5.4 – 6,19)
Kavram Haritası
9. 6. Sınıf Üniteler
185
F. Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Etkinlikleri
Etkinlik umarası : 1
Etkinlik Adı : Kelime Đlişkilendirme
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1; 1.2; 1.3; 2.1; 3.1; 3.2; 3.3; 4.1; 4.3; 4.4; 5.1
Öğrencilere yer kabuğu, fosil, yer üstü suyu, kaplıca, kayaç, paleontoloji, maden,
teknoloji, toprak, su, yer altı suyu, sıcak su kaynakları, jeotermal kaynak, kayaç döngüsü,
ılıca, erozyon, doğal anıt gibi bu ünitede geçen kavramlardan en az beş tanesi anlamlı bir
bütünlük oluşturacak ve diğerlerini çağrıştıracak “anahtar kelime” olarak verilir. Bir kağıt
dörde katlanarak kesilir ve her parçanın üst kısmına anahtar kelimeler yazılır. Öğretmen
zamanı kontrol ederek öğrencilerden, her anahtar kelime ile ilişkilendirdikleri kavramları 45 s
içinde yazmalarını ister. Öğrencileri etkinliğe hazırlamak ve etkinliği başlatmak için: “Şimdi
ben zaman tutacağım. Siz de vereceğim her kelimeye karşılık aklınıza gelen ne kadar kelime
varsa alt alta yazacaksınız.” der ve belirlediği ilk anahtar kelimeyi verir.
Öğrenciler, verilen anahtar kelimeler ile ilgili kavramları yazdıktan sonra, öğretmen
değerlendirmeyi öğrencilerle birlikte veya kendisi yapabilir. Öğretmen, öğrencilerle birlikte
değerlendirmeyi yaparken sınıf içi etkileşimi teşvik etmek için bazı öğrencilerden buldukları
ilişkilendirme kelimelerini tahtaya yazmalarını ister. Daha sonra ilişkinin ne/neler olabileceği
sınıfça tartışılır. Ayrıca öğrencilerin anahtar kelime ve çağrıştırdığı kelimeyi birlikte cümle
içinde kullanmaları istenir.
Öğretmen, etkinliği kendisi değerlendirirken yazılan kelimelerin anahtar kelimeyle
ilişkisinin olup olmadığına ve her anahtar kelime ile ilişkilendirilen kelimelerin sayısal
farklılığına bakar. Bu farklılığı, ilişkilendirme sıklığı açısından yorumlar. Etkinliğin
devamında öğrencilerden, anahtar kelime ile ilişkilendirdikleri her bir kelimeyi cümlede
kullanmalarını ister ve cümlenin niteliğini değerlendirir.
Etkinlik umarası : 2
Etkinlik Adı : Yazılı Anlatım
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1; 1.2; 1.3; 3.1; 3.2; 4.1; 4.2; 4.3
Yer kabuğunda bulunan ana maddeler ve bu maddelerin hayatımızdaki yeri hakkında bir
paragraf yazınız.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Etkinlik umarası : 3
Etkinlik Adı : Kavram Haritası
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1; 1.2; 1.3; 2.1; 3.1; 3.2; 3.3; 4.1; 4.3; 4.4; 5.1
Yer kabuğu, okyanus, Dünya, jeotermal kaynak, fosil, yer üstü suyu, kayaç, fosil yakıt,
paleontoloji, maden, doğal anıt, teknoloji, toprak, su, maden yatağı, akarsu, yer altı suyu,
sıcak su kaynakları, erozyon gibi bu ünitede geçen kelime ya da kelime gruplarından 6 (altı)
tanesini seçerek uygun bir kavram haritası oluşturunuz.