1. 6. Sınıf Üniteler
128
Öğrenme Alanı : Fiziksel Olaylar
4 . Ünite : Yaşamımızdaki Elektrik
Önerilen Süre : 10 ders saati
A. Genel Bakış
Bu ünite, 4 ve 5. sınıfta yer alan basit elektrik devre uygulamalarını temel alıp daha da
genişleterek elektrik enerjisinin iletimi konularını veren bir içeriğe sahiptir. Ünite aynı
zamanda, öğrencilerin öğrendikleri yeni kavramları, sahip oldukları ön bilgiler ile
ilişkilendirmeyi ve elektriğin tehlikelerinden sakınarak gereken önlemleri alma konusunda
bilinçlendirmeyi amaçlar.
Bu ünitede, soyut ve anlaşılması zor bir kavram olan akım kavramına girilmeden ampul
parlaklığından hareketle iletken ve yalıtkan maddelerin elektrik enerjisini ileten ve iletmeyen
maddeler olarak sınıflandırılması esas alınmıştır. Dolayısıyla direnç kavramı, elektrik
enerjisinin iletimine gösterilen zorluk olarak ifade edilmiş, fakat dirençlerin seri ve paralel
bağlanması konularına yer verilmemiştir. Öğrenciler, 5. sınıfta pil sayılarını değiştirerek veya
pil sayısını sabit tutup ampul sayısını değiştirerek ampullerin parlaklığını
değiştirebileceklerini (artırıp-azaltabileceklerini) öğrenmişlerdi. Bu seviyede ise öğrenciler;
iletkenin boyunun, kesitinin veya cinsinin değiştirilmesi ile bir ampulün parlaklığını
değiştirebileceklerini deneyerek keşfeder. Öğrenciler, bir elektrik devresindeki ampulün
parlaklığının devredeki iletken telin direncinin değerinin artması/azalması ile değişebileceğini
gözlemleyerek bir reosta modeli tasarlar. Öğrenciler, direncin biriminin “ohm” olarak
adlandırıldığını öğrenecek; fakat “Ohm Yasası” konusuna bu düzeyde girilmeyecektir.
Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir.
Öğretmenler fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak
uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır. Ünitede öğrencilerin, çeşitli tahminlerde
bulunmaları, bu tahminleri test etmeleri ve problem çözmeleri teşvik edilerek, alt sınıflarda
edindikleri bilimsel süreç becerilerini geliştirmeleri hedeflenmektedir. Öğrenciler, öğretim ve
değerlendirme etkinliğinde yer alan “Engelli Yol” etkinliği ile elektriğin soyut kavramlarını
rol oynama ile öğrenmeye çalışır. Bu etkinlik öğrencilerle tartışılarak, gerçek hayata benzeyen
ve benzemeyen yanlarına cevap aranır.
B. Ünitenin Amacı
Bu ünitede öğrencilerin, elektrik enerjisinin iletiminin hangi maddelerle sağlanacağını,
iletkenlerin özelliklerinin değişiminin devrede ne gibi etkiler oluşturacağını keşfetmeleri
amaçlanmaktadır. Böylece öğrencilerin elektriğin tehlikelerinden korunma yollarını daha
bilinçli bir şekilde edinmeleri hedeflenmektedir.
C. Ünitenin Odağı
Bu ünitenin odağı, elektrik enerjisinin iletimi ve direnç kavramı etrafında farklı basit
elektrik devreleri oluşturarak devre elemanlarının birbirleri ile ilişkisini deney, araştırma ve
gözleme dayalı etkinliklerle araştırmak olmalıdır. Böylece öğrenciler, deneysel
uygulamalarda hangi değişkenlerin değiştirilmesi, hangi değişkenlerin ise sabit tutulması
gerektiği ile ilgili becerileri kazanır.

2. 6. Sınıf Üniteler
129
Ç. Önerilen Konu Başlıkları
• Hangi Maddeler Elektrik Enerjisini Đletir?
• Elektrik Çarpmalarından Korunalım
• Yalıtkanlar Sizi Korusun!
• Đletkeni Değiştir, Ampulün Parlaklığı Değişsin
• Elektriksel Direnç Nedir?
• Ampulün de Bir Direnci Vardır

3. 6. Sınıf Üniteler
130
D. Ünitenin Kavram Haritası
**BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME Đ BĐLGĐLE DĐRMEK VE Ü ĐTE ĐÇĐ DEKĐ
KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ HALĐ DE GÖSTERMEK AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU
KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR.

4. 6. Sınıf Üniteler
131
E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler
ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 4. Ü ĐTE: YAŞAMIMIZDAKĐ ELEKTRĐK
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YAŞAMIMIZDAKĐELEKTRĐK
1. Elektrik enerjisini ileten ve iletmeyen
maddelerle ilgili olarak öğrenciler;
1.1 Maddelerin elektrik enerjisini iletip
iletmediklerini test etmek için basit bir
elektrik devresi tasarlar ve kurar (BSB-16).
1.2 Maddeleri, elektrik enerjisini iletme
bakımından iletken ve yalıtkan maddeler
olarak sınıflandırır (BSB-4).
1.3 Metallerin iletken, plâstiklerin ise yalıtkan
olduğunu fark eder.
1.4 Bazı sıvı maddelerin iletken, bazılarının ise
yalıtkan olduğunu fark eder.
1.5 Maddelerin elektriksel iletkenlik ve
yalıtkanlık özelliklerinin çeşitli amaçlar için
kullanıldığını fark eder (FTTÇ-28).
1.6 Yalıtkan maddelerin, elektrik enerjisinin
sebep olabileceği tehlikelere karşı korunmada
nasıl kullanılabileceğini araştırır (FTTÇ-5).
1.7 Kendisi ve çevresindekilerin güvenliği
açısından elektrik çarpmalarına karşı alınması
gereken önlemleri listeler (TD-5).
↸↸↸↸ Elektrik Enerjisini Đletelim
Öğrenciler, tek ampulden oluşan basit bir elektrik devresi kurar. Devrede
birbirine bağlı kablolardan herhangi ikisini birbirinden ayırır. Öğrenciler,
ayrılan bu kablolar (test uçları) arasına tahta, plastik, demir, seramik, bakır vb.
maddeleri dokundurduklarında veya şekerli su, tuzlu su vb. sıvı çözeltilere
daldırdıklarında ampulün hangi durumlarda yanıp yanmayacağını tahmin eder
ve yargılarını bir tabloya kaydeder. Tahminlerini test eden öğrenciler, maddeleri
elektrik enerjisini iletip iletmeme durumuna göre sınıflandırır (1.1;1.2; 1.3; 1.4;
1.5).
Öğrenciler daha sonra elektrik enerjisini ileten maddeleri iletken; iletmeyen
maddeleri yalıtkan olarak adlandırarak bu maddeleri sınıflandırdığı yeni bir
tablo oluşturur.
Maddenin Cinsi Đletken Yalıtkan
Tahta
Plastik
Çivi
Tuzlu su
Saf su
Yalıtkanlar Sizi Korusun!
Öğrenciler, bağlantı kablolarının, prizlerin, fişlerin yapıldığı maddelerin özelliği
hakkında araştırma yaparak elektrik çarpmalarına karşı yalıtkanların önemini
tartışarak yorumlar (1.5; 1.6).
[!] Öğrenciler, evlerindeki veya
okullarındaki elektrik prizlerine
çeşitli maddeleri sokmamaları ve
bu durumun tehlikeleri konusunda
uyarılır.
1.1 Gaz maddelerin iletkenliği
konusuna girilmeyecektir. Ama
gazların da iletken veya yalıtkan
olabileceği vurgulanmalıdır.
[!] Yalıtkan maddelerin bazı
durumlarda iletken olabileceği
vurgulanır.
1.6 kazanımı, Türkçe dersi
“Okuma” temel dil becerisi ile
ilişkilendirilir.
Hangi Maddeler Elektriği Đletir?
Boşluk Doldurmaca
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç
içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

5. 6. Sınıf Üniteler
132
ÖĞRE ME ALA I: FĐZĐKSEL OLAYLAR 4. Ü ĐTE: YAŞAMIMIZDAKĐ ELEKTRĐK
Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR
YAŞAMIMIZDAKĐELEKTRĐK
2. Đletkenlerde elektrik enerjisinin iletimi ile
ilgili olarak öğrenciler;
2.1. Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının
nelere bağlı olduğunu tahmin eder.
2.2. Ampulün parlaklığı ile ilgili tahminlerini test
edecek bir deney tasarlar ve kurar (BSB-16).
2.3. Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının,
devredeki iletkenin uzunluğu, dik kesit alanı ve
cinsinin değiştirilmesiyle değişebileceğini
deneyerek fark eder (BSB-13,14,15, 31).
2.4. Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı
gösterdikleri zorluğu “direnç” olarak ifade eder.
2.5. Bir iletkenin direncinin uzunluğuna, dik kesit
alanına ve cinsine göre değiştiği sonucuna varır
(BSB-31).
2.6. Yalıtkanların direncinin iletkenlere göre çok
daha büyük olduğunu ifade eder.
2.7. Devre elemanlarının iki uçlu olduğunu
gözlemler ve her birinin belirli bir direnci
olduğunu ifade eder.
2.8. Bir iletkenin direncini ölçer ve birimini belirtir.
2.9. Ampulün de bir iletken telden oluştuğunu ve
bir direncinin olduğunu fark eder
2.10.Direncin değerinin artması veya azalmasının
ampulün parlaklığını nasıl değiştirdiğini
deneyerek keşfeder (BSB-30, 31).
2.11.Devredeki ampulün parlaklığını
değiştirebilmek için basit bir reosta modeli
tasarlar ve yapar (FTTÇ-5).
↸↸↸↸ Ampulün Parlaklığını Değiştirelim
Öğrenciler, “Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığını nasıl değiştirebiliriz?” sorusuna
cevap arayarak ampul veya pil sayısının değiştirilmesinin ampulün parlaklığını
değiştirebileceği ile ilgili 5. sınıfta edindikleri ön bilgileri hatırlar. Öğrenciler üç gruba
ayrılarak “Acaba ampul parlaklığını başka hangi değişkenler değiştirebilir?” sorusuna yeni
tahminlerde bulunur.
1.Grup, iki bağlantı kablosu arasına belli bir uzunlukta iletken bir madde (uzun bir çivi,
kurşun kalemin ucu vb.) koyar. Test uçları adı vereceği bu uçları iletkenin üzerinde hareket
ettirir. Ampulün parlaklığının değişimini gözlemler. Gözlem sonuçlarını kaydeder.
2.Grup, iki bağlantı kablosu arasına aynı cins ve uzunlukta, fakat farklı kesitlerde bulunan
uygun bir iletken madde koyar. Test uçlarını bu iki iletken maddenin uçlarına değdirir. Yine
ampulün parlaklığını gözlemler. Gözlem sonuçlarını kaydeder.
3. Grup, aynı kesit ve uzunlukta farklı cinste iki iletkeni deneyerek ampulün parlaklığını
gözlemler. Gözlem sonuçlarını kaydeder. Tüm bu denemelerden sonra her bir grup kendi
yaptığı denemelerde ampulün parlaklığının değişimi ile ilgili olarak çeşitli çıkarımlarda
bulunur. Grupların vardıkları sonuçlar, tahtaya yazılarak elektrik enerjisinin iletkenlerdeki
iletimi hakkında genel bir yargıya varılır (2,1; 2,2; 2,3; 2,4; 2,5).
Öğrenciler, bu denemeler sırasında deneydeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen
değişkenleri belirler. Aynı zamanda her bir denemeye ait değişkenleri tablo halinde sunar
(BSB-13,14,15).
↸↸↸↸ Bir Đletkenin Direncini Ölçebilir miyiz?
Öğrenciler, farklı iletken tellerin (bakır, demir, nikel-krom vb.) dirençlerini bir direnç ölçer
yardımıyla ölçer. Direncin birimini, onu ilk olarak bulan George Simon Ohm’un anısına ohm
olarak bilindiğini öğrenir (2.7;2.8; 2.9).
↸↸↸↸ Ampulün de Bir Direnci Vardır
Öğrenciler, kullandıkları ampulün içerisinde de bir iletken tel olduğunu gözlemleyerek bu
iletken telin de bir direncinin olacağını fark eder (2.10).
Direnç değerleri farklı iletkenler kullanarak ampulün parlaklığını test edebileceği bir devre
kurar. Direnç değerlerinin değişiminin ampulün parlaklığını nasıl değiştireceği ile ilgili nitel
bir yargıya varır (2.11).
↸↸↸↸ Romantik Bir Ortam Oluşturalım
Öğrenciler evlerde, iş yerlerinde kullanılan ışık şiddetinin ayarlanabildiği çeşitli aydınlatma
araçlarının yapısını araştırır. Daha sonra bir önceki etkinlikteki deneyimlerinden yola çıkarak
basit bir reosta modeli tasarlar. Tasarladığı bu model ile kurduğu devredeki ampulün
parlaklığını değiştirip değiştiremeyeceğini test eder (2.12).
Elektrik akımı
kavramı 7. sınıfta
verilecektir. Direnç
kavramı elektrik enerjisi
iletiminden yola
çıkılarak izah edilecektir.
[!] Öğrencilere dik kesit
alanının ne demek
olduğu açıklanır
2.8 Ohm Yasasının
ispatı 7. sınıfta
verilecektir. Burada
sadece birim olarak
verilecektir.
2.9 Ampulün
içindeki telin neden ışık
yaydığı 8.sınıfta
verilecektir.
Engelli Yol
↸: Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme ???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle
Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.)

6. 6. Sınıf Üniteler
133
F. Önerilen Öğretim ve Değerlendirme Etkinlikleri
Etkinlik umarası : 1
Etkinlik Adı : Hangi Maddeler Elektriği Đletir
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 1.1;1.2; 1.3; 1.4; 1.5
Öğrenciler aşağıdaki tabloda verilen maddelerin elektriksel iletkenliklerini test etmek
için bir devre şeması önerir ve kurar. Daha sonra maddelerin elektrik enerjisini iletip
iletmediğini tespit ederek aşağıdaki tabloyu doldurur.
Madde Đletken Yalıtkan Önerilen Devre Şeması
Seramik
?
Bakır
Hava
Plastik
Saf su
Tuzlu su
Zeytinyağı
Plastik
Etkinlik umarası : 2
Etkinlik Adı : Boşluk Doldurmaca
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.1; 2.2; 2.3; 2.4; 2.5; 2.6; 2.7
direnç, tebeşir, elektrik enerjisi, iletken madde, iletkenin boyu, elektrik yükü, yalıtkan madde,
tuzlu su, iletkenin cinsi, metaller,
plastik, iletkenin kesiti, şekerli su, hava, ateş.
Yukarıda verilen kelimelerin uygun olanlarını aşağıdaki boşluklara yerleştiriniz.
Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığını, ilgili değişkenlerin sabit kalması
şartıyla artırmak için ........................ azaltılmalıdır.
Elektrik enerjisini ileten maddeler, .......................... olarak adlandırılır.
Elektrik enerjisini iletmeyen maddelere, .......................... örnek olarak verilebilir.
Elektrik enerjisini ileten maddelere, .......................... örnek olarak verilebilir.
........................, elektrik enerjisine gösterilen tepkidir.
Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığını diğer değişkenler sabit olmak şartıyla
değiştirmek için ........................ değiştirilmelidir.
Elektrik enerjisini iletmeyen maddeler, .......................... olarak adlandırılır.
Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığını diğer değişkenler sabit olmak şartıyla
azaltmak için ........................ arttırılmalıdır.

7. 6. Sınıf Üniteler
134
Etkinlik umarası : 3
Etkinlik Adı : Engelli Yol
Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.1; 2.2; 2.3; 2.4; 2.5; 2.6; 2.7
Öğrenciler direnç kavramını tanımlamak, iletkenin boyu, kesiti ve cinsinin iletkenin
direncine etkisini açıklamak, iletkenin direncini etkileyen faktörleri birbirleri arasında
ilişkilendirmek için aşağıdaki rolleri üstlenerek bir rol oynama etkinliğini hep birlikte
yaparlar. Bu etkinliği yaptıktan sonra edindikleri bilgileri test etmek ve gerçek yaşama
benzeyen benzemeyen yönlerini belirlemek için etkinliğin sonunda verilen sorulara cevap
bulmaya çalışırlar.
Roller:
• Direnç görevi: Her sıradan birbirine doğru dönen öğrenciler direnç görevi görür, öğrenciler
birbirine doğru yaklaşarak direncin kesitini azaltır, çok sayıda öğrenci birbirine doğru dönerek
direncin uzunluğunu arttırır.
• Đletken tel görevi: Sıralı öğrenciler iletken bir teli temsil ederler.
• Đletkenin cinsini temsil görevi: Kız erkek öğrenciler (Kız öğrenciler alüminyum tel, erkek
öğrenciler bakır tel görevi görebilirler. )
Yönergeler:
1. Öğrenciler, birbirlerinin enselerini görecek şekilde yan
yana ikişerli sıra oluştururlar.
2. Her öğrenciden önündeki öğrenciyle yarım kol boyu,
yanındaki öğrenciyle yaklaşık iki kol boyu mesafe
bırakmaları istenir.(Şekil I)
3. Đkili sıranın bir yerinde, her sıradan iki öğrenci,
birbirlerine doğru döner ve her biri birer adım
yaklaşarak aynı hizaya gelir.(Şekil II)
4. Bu ikili sıranın içinden diğer öğrencilerin belli bir süre
kesintisiz geçişleri sağlanır.
5. Öğrencilerin sıranın içinden geçişleri gözlemlenir.
6. Birbirine dönük öğrencilerin birbirlerine doğru birer
adım daha, aynı hizaya gelecek şekilde yaklaşmaları
istenir.(Şekil III)
7. Geçişler gözlemlenir.
8. Her sıradan ikişer öğrencinin daha yüzlerini birbirine
dönmeleri istenir.(Şekil IV)
9. Önceki birbirine dönük öğrencilerin birer adım geriye
giderek yeni birbirine doğru dönen öğrencilerle aynı
hizaya gelmeleri istenir.
10. Öğrencilerin geçişleri gözlemlenir.
11. Sekiz öğrencinin hep birlikte birbirlerine doğru birer
adım yaklaşmaları istenir.(Şekil V)
12. Bu yaklaşma sırasında aradan öğrenci geçişleri gözlemlenir.
13. Đkili sıra oluşturulduğunda, her sıradan birbirine dönecek iki kız
öğrencinin seçilmesi sağlanır.
14. Kız öğrencilerin, kolları yere paralel olacak şekilde, el ele
tutuşmaları istenir. Kız öğrenciler kollarını biraz aşağıya
indirirler.

8. 6. Sınıf Üniteler
135
15. Sıra içinden geçecek öğrenciler, el ele tutuşmuş öğrencilerin kolları altından geçmeye
çalışırlar. Öğrencilerin geçişleri belli bir süre gözlemlenir.
16. Birbirine dönük kız öğrencilerin yerine erkek öğrenciler yerleştirilir.
17. Erkek öğrenciler, kolları yere paralel olacak şekilde el ele tutuşur
ve yere eğilirler.
18. Sıradan geçecek öğrenciler bu kez, erkek öğrencilerin kolları
üzerinden atlarlar.
19. Öğrencilerin geçişleri gözlemlenir.
ELER GÖZLEMLEDĐK, PAYLAŞMAYA HAZIR MIYIZ
1. Oluşturulan ikili sıra neyi temsil ediyor?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
2. Đkili sırada birbirine doğru dönük öğrencilerin etkinlikte görevi nedir?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
3. Birbirine doğru dönük öğrenciler neyi sağladı?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
4. Birbirine doğru dönen öğrencilerin birbirine yaklaşmalarıyla ne sağlandı?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
5. Direnç gerçek devrede neyi sağlar ?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
6. Birbirine doğru dönen öğrencilerin birbirine birer adım yaklaşmalarıyla dirençte
nasıl bir değişiklik oldu?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
7. Kesitin azalmasıyla ne gibi değişiklikler gözlemlendi?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
8. Bir elektrik devresinde direncin kesitinin azalmasıyla ampulün parlaklığı nasıl
değişir?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................

9. 6. Sınıf Üniteler
136
9. Birbirine doğru dönen öğrenci sayısının artırılmasıyla sistemde nasıl bir değişiklik
sağlandı?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
10. Öğrenci sayısının artması etkinlikte neyi sağlar ?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
11. Devrede iletkenin direncinin boyunun artması sistemi nasıl etkiler?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
12. Birbirine dönük sekiz öğrencinin birbirine yaklaşmalarıyla etkinlikte hangi
değerler değişir ?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
13. Aynı devrede birbirine dönük öğrencilerin hepsinin kız veya erkek seçilmesiyle
ne sağlanır ?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
14. Kız öğrenci olduğunda sıradan geçen öğrencilerin geçişiyle erkek öğrenci
olduğunda sıradan geçen öğrencilerin geçişi arasında fark var mıdır? Açıklayınız.
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
15. Bir elektrik devresinde direncin cinsi elektrik enerjisi iletimini nasıl etkiler?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
16. Etkinlikteki rollerin gerçek olayla benzeyen ve benzemeyen yönlerini listeleyin.
BE ZEYE BE ZEMEYE
• ...........................................................
...........................................................
.................................................................
• ..........................................................
.................................................................
• ...........................................................
.................................................................
• ...........................................................
...........................................................
.................................................................
• ..........................................................
.................................................................
• ...........................................................
.................................................................