1. 16
http://istorialykeiou.blogspot.com
Γ. ΓΙΚΟΜΜΑΣΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΙ΢ΜΟ΢ (1880-1909) ζελ. 80-88
1. Η εδπαίυζη ηος δικομμαηιζμού (ζελ. 80-81)
Πολιηική καηάζηαζη 1875-1884
1875-1880: κεηαβαηηθή πεξίνδνο
 Δθινγέο 1875 θαη 1879  θαλέλα θόκκα δελ θεξδίδεη ηελ θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία
Δθινγέο 1884:
 Γύν κεγάια θόκκαηα (Τξηθνύπε θαη Γειεγηάλλε):  92,2% ησλ εδξώλ ηνπ θνηλνβνπιίνπ
 Θεκειίσζε θνηλνβνπιεπηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη δηθνκκαηηζκνύ
Σπικοςπικό ππόγπαμμα εκζςγσπονιζμού
Σπικοςπικό κόμμα
 Σπζηεκαηηθό πξόγξακκα εκζςγσπονιζμού ρώξαο  Παξνπζηάζηεθε από ην 1875
 Ήηαλ θνληά ζηηο αληηιήςεηο ηνπ Κνπκνπλδνύξνπ
 Σπγθξόηεζε θξάηνπο δηθαίνπ
 Δμνξζνινγηζκόο δηνίθεζεο
 Καζνξηζκόο πξνζόλησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ  Σηόσορ: Πεξηνξηζκόο επλνηνθξαηίαο
 Αλάπηπμε νηθνλνκίαο
 Κπξίσο ελίζρπζε γεσξγίαο
 Βειηίσζε άκπλαο
ππνδνκήο (θπξίσο ζπγθνηλσληαθνύ δηθηύνπ)
Τλοποίηζη ηπικοςπικού ππογπάμμαηορ – Πηώσεςζη 1893
Πποζπάθειερ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ ηξηθνππηθνύ πξνγξάκκαηνο:
1. Οξγαλσηηθέο κεηαβνιέο θαη βειηίσζε νηθνλνκηθώλ θξάηνπο με αύμεζε θόξσλ
ζύλαςε δαλείσλ
2. Παξνρή θηλήηξσλ ζε ηδηώηεο γηα επελδύζεηο
Αποηέλεζμα ζπλεπνύο εθαξκνγήο ηξηθνππηθνύ πξνγξάκκαηνο:
 Δμάληιεζε θνξνινγνπκέλσλ
 Υπεξβνιηθή επηβάξπλζε πξνϋπνινγηζκνύ
 1893: Τν θξάηνο θεξύζζεη πηώσεςζη
΢σέζειρ κπάηοςρ – πολιηών ζηο επγαζιακό πλαίζιο
Μέσπι ηη δεκαεηία ηος 1870:
 Τν θξάηνο θύξηνο εξγνδόηεο  Εξαζθαλίζει:
 Θέζεηο εξγαζίαο ζην δεκόζην
 Γπλαηόηεηα θνηλσληθήο αλέιημεο
 Οη αλώηαηνη θξαηηθνί ιεηηνπξγνί έρνπλ πςειό εηζόδεκα
Μεγάινο αξηζκόο αλζξώπσλ απεπζύλεηαη ζην θξάηνο γηα κηα ζέζε ζην δεκόζην
Νέερ ζςνθήκερ - εκσπημαηιζμόρ οικονομίαρ:
 Νέα θνηλσληθά ζηξώκαηα
 Γε δεηνύλ δηνξηζκό
αλλά
 Λήςε κέηξσλ γηα πξνώζεζε ζπκθεξόλησλ ηνπο
 Φοπέαρ αιηημάηων: Υαπίλαορ Σπικούπηρ

2. 17
http://istorialykeiou.blogspot.com
΢ύγκπιζη ηπικοςπικού – δηλιγιαννικού ππογπάμμαηορ – Γιαθοπέρ
Θ. Γηλιγιάννηρ  Σπζπεηξώλεη βνπιεπηέο αληίζεηνπο κε ηελ πνιηηηθή Τξηθνύπε
 Δθθξάδεη απόςεηο αληίζεηεο από εθείλεο ηνπ Τξηθνύπε
Σπικούπηρ Γηλιγιάννηρ
(Υπέξ ηνπ δηαρσξηζκνύ ησλ εμνπζηώλ) Γελ απνδέρεηαη ην δηαρσξηζκό ησλ εμνπζηώλ
 Σηνρεύεη ζηε ζπγθέληξσζε θαη ηνλ έιεγρό ηνπο από ην
θόκκα
Τν θξάηνο κνριόο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο
Δθζπγρξνληζκόο κε θάζε θόζηνο
Κνηλσληθή δηθαηνζύλε
 Μείσζε θόξσλ
 Δπθαηξίεο ζηνπο πξνζηαηεπόκελνύο ηνπ γηα θαηάιεςε
δεκόζησλ ζέζεσλ
Υπνζηεξίδεη ηνπο κεγαινγαηνθηήκνλεο Πξνζπάζεηα γηα ρνξήγεζε γεο ζηνπο αγξόηεο
Μέηξα γηα βειηίσζε ηεο ζέζεο ησλ αγξνηώλ
(Δθζπγρξνληζκόο κε θάζε θόζηνο) Δπηθξίλεη ην θνηλσληθό θόζηνο ηνπ εθζπγρξνληζκνύ
Υπνζηεξίδεη έλα θξάηνο θνηλσληθήο αιιειεγγύεο
(Αλάπηπμε νηθνλνκίαο κε εθρξεκαηηζκό ηεο) Απερζάλεηαη ην ηπρνδησθηηθό ρξεκαηηζηηθό θεθάιαην
Υπνζηεξίδεη αξγή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζηεξηγκέλε ζε
παξαδνζηαθέο παξαγσγηθέο δξαζηεξηόηεηεο
Δπεξηγήζειρ και ππόζθεηα ζηοισεία
Δικομμαηιζμόρ (ζει. 80)
Η θπξηαξρία ζηελ πνιηηηθή ζθελή κηαο ρώξαο δύν κεγάισλ θαη ηζρπξώλ θνκκάησλ, ηα νπνία ελαιιάζζνληαη ζηελ
εμνπζία ζπγθξνηώληαο ζηαζεξέο θπβεξλήζεηο.
Κόμμα Τπικούπη («ηπικοςπικό κόμμα») – Κόμμα Δηλιγιάννη («δηλιγιαννικό κόμμα») (ζει. 80)
Τα πξαγκαηηθά νλόκαηα ησλ δύν θνκκάησλ ήηαλ «Νεωηεπικόν κόμμα» (ηνπ Τξηθνύπε) θαη «Εθνικόν κόμμα» (ηνπ
Γειηγηάλλε).
Σςγκπόηηζη κπάηοςρ δικαίος (ζει. 80)
Γηα ηνλ νξηζκό ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ βι. παξάζεκα 18, ζει. 80 ηνπ βηβιίνπ.
Ο Τξηθνύπεο πξνζπάζεζε λα πεξηνξίζεη ηξία θπξίσο θαηλόκελα: ηηο αληηζπληαγκαηηθέο παξεκβάζεηο ηνπ ζξόλνπ
(απηό είρε επηηεπρζεί κε ηελ αλαγλώξηζε ηεο αξρήο ηεο δεδεισκέλεο από ηνλ Γεώξγην Α΄ ην 1875), ηελ
εθηεηακέλε ιεζηεία θαη ηελ αζπδνζία ησλ βνπιεπηώλ.
«Βεληίυζη ... και ηηρ ςποδομήρ, καηά κύπιο λόγο ηος ζςγκοινυνιακού δικηύος ηηρ σώπαρ.» (ζει. 80)
Δπί Τξηθνύπε πινπνηήζεθε ε θαηαζθεπή κεγάινπ ηκήκαηνο ηνπ νδηθνύ θαη ζηδεξνδξνκηθνύ δηθηύνπ ηεο ρώξαο,
θαζώο θαη ε δηάλνημε ηεο δηώξπγαο ηεο Κνξίλζνπ.
«...βεληίυζη ηυν οικονομικών ηος κπάηοςρ, με ηην αύξηζη ηυν θόπυν και ηη ζύνατη δανείυν» (ζει. 80)
Ο Τξηθνύπεο ρξεηαδόηαλ γηα ην εθζπγρξνληζηηθό έξγν ηνπ κεγάια θεθάιαηα πνπ ην θξάηνο δε δηέζεηε. Έηζη, ηα
αλαδήηεζε από ηξεηο πεγέο: α) πήξε δάλεηα από Δπξσπαίνπο θεθαιαηνύρνπο, β) πξνζέιθπζε ηνπο πινύζηνπο
Έιιελεο νκνγελείο λα επελδύζνπλ ζηελ Διιάδα δίλνληάο ηνπο θνξνινγηθά θαη άιια θίλεηξα, γ) αύμεζε ηνπο
έκκεζνπο θόξνπο (έκκεζνη θόξνη είλαη απηνί πνπ επηβάιινληαη όρη ζηα εηζνδήκαηα θαη ζηα θέξδε ησλ
πξνζώπσλ, αιιά ζηα θαηαλαισηηθά αγαζά, π.ρ. ζήκεξα ν Φ.Π.Α.)
«παποσή κινήηπυν ζηην ιδιυηική ππυηοβοςλία για επενδύζειρ» (ζει. 80)
Ωο «ηδησηηθή πξσηνβνπιία» ελλννύληαη νη πινύζηνη Έιιελεο νκνγελείο, ζηνπο νπνίνπο, όπσο αλαθέξζεθε
παξαπάλσ, ν Τξηθνύπεο έδσζε θίλεηξα γηα λα επελδύζνπλ ζηελ ειιεληθή βηνκεραλία θαη ζηα κεγάια έξγα. Τα
θίλεηξα απηά ήηαλ ε ρακειή θνξνινγία θαη δηάθνξα άιια πξνλόκηα, όπσο ε ζηήξημε (κε επηβνιή δαζκώλ ζην
εηζαγόκελν ζηηάξη) ησλ νκνγελώλ πνπ είραλ εμαγνξάζεη ηα ηζηθιίθηα ηεο Θεζζαιίαο, ή ε δπλαηόηεηα πνπ δόζεθε

3. 18
http://istorialykeiou.blogspot.com
ζηνπο πινύζηνπο νκνγελείο λα κεζνιαβνύλ, απνθνκίδνληαο ηεξάζηηα θέξδε, ζηε ζύλαςε δαλείσλ ηνπ ειιεληθνύ
θξάηνπο κε ην εμσηεξηθό.
«Το 1893 ηο κπάηορ κήπςξε πηώσεςζη» (ζει. 80)
Τα δάλεηα επί Τξηθνύπε αθελόο ήηαλ ππέξνγθα γηα ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηόηεηεο ηνπ θξάηνπο, αθεηέξνπ
ζπλάθζεθαλ κε θπξηνιεθηηθά ιεζηξηθνύο όξνπο ππέξ ησλ μέλσλ δαλεηζηώλ. Γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ δαλείσλ
απηώλ (πιεξσκή ηόθσλ) ην θξάηνο αλαγθαδόηαλ λα ζπλάςεη λέα δάλεηα, ηα νπνία επηβάξπλαλ αθόκε
πεξηζζόηεξν ην δεκόζην ρξένο. Όηαλ ην 1893 ν Τξηθνύπεο επηρείξεζε λα δεηήζεη λέν δάλεην γηα λα
εμππεξεηεζνύλ παιαηά ρξέε, απέηπρε θαη ππνρξεώζεθε λα θεξύμεη ηελ Διιάδα ζε πηώρεπζε. Σηηο 10 Γεθεκβξίνπ
1893, από ην βήκα ηεο βνπιήο αλαθνίλσζε ηελ πηώρεπζε κε ηε θξάζε «Δςζηςσώρ επηωσεύζαμεν» (κε ηελ νπνία
δήισλε όηη ην ειιεληθό θξάηνο αδπλαηνύζε λα πιεξώζεη ηνπο δαλεηζηέο ηνπ).
Εκσπημαηιζμόρ ηηρ οικονομίαρ (ζει. 80)
Η θπξηαξρία ηνπ ρξήκαηνο ζηηο ζπλαιιαγέο, είηε ζηε θπζηθή ηνπ κνξθή είηε κέζσ ηνπ πηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο
(ηξάπεδεο). Φάξε ζε απηήλ απμάλνληαη ξαγδαία νη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο.
«Με ηιρ νέερ ζςνθήκερ πος πποέκςταν με ηον εκσπημαηιζμό ηηρ οικονομίαρ...» (ζει. 80)
Σηε δεθαεηία 1870-1880 ζπληειέζηεθαλ ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Κύξηα αηηία ήηαλ ην γεγνλόο
όηη πινύζηνη νκνγελείο άξρηζαλ λα δξαζηεξηνπνηνύληαη ζηελ Διιάδα, έζησ θαη κε θεξδνζθνπηθή δηάζεζε. Έηζη,
ζην δηάζηεκα απηό ηδξύζεθαλ λέεο ηξάπεδεο θαη αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο θαη πινπνηήζεθαλ κεγάια έξγα ππνδνκήο.
Σπγρξόλσο, ε δηαλνκή ησλ εζληθώλ γαηώλ από ηνλ Κνπκνπλδνύξν ην 1871 ηόλσζε ηε ζηαθηδνθαιιηέξγεηα θαη ην
εμαγσγηθό εκπόξην ηεο ρώξαο, πξνσζώληαο ηνλ εθρξεκαηηζκό ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ ελίζρπζε ησλ
ζηξσκάησλ πνπ αζρνινύληαλ κε ην εκπόξην ηεο ζηαθίδαο.
«Ο Τπικούπηρ θευπούζε ηο κπάηορ υρ μοσλό ηηρ οικονομικήρ ανάπηςξηρ και επιδίυκε ηον
εκζςγσπονιζμό με κάθε κόζηορ, ενώ ο Δηλιγιάννηρ ππόβαλλε ηο αίηημα ηηρ κοινυνικήρ δικαιοζύνηρ, με
ηη μείυζη ηυν θόπυν και ηην παποσή εςκαιπιών ζηοςρ πποζηαηεςόμενούρ ηος για ηην καηάλητη
δημοζίυν θέζευν.» (ζει. 81)
Ο Τξηθνύπεο ζεσξνύζε όηη ην θξάηνο έπξεπε λα πξνσζεί ηελ αλάπηπμε ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Γηα
λα κπνξεί λα παίμεη ην ξόιν απηόλ ην θξάηνο, επηδίσμε ηνλ εθζπγρξνληζκό ρσξίο λα ππνινγίζεη ην νηθνλνκηθό θαη
θνηλσληθό θόζηνο πνπ απαηηνύζε (π.ρ. ηελ αύμεζε ηεο θνξνινγίαο). Ο Γειηγηάλλεο, από ηελ άιιε πιεπξά, ήζειε
λα θξαηήζεη ρακειή ηε θνξνινγία θαη λα δηνξίδεη ηνπο νπαδνύο ηνπ ζην Γεκόζην.
Κπάηορ κοινυνικήρ αλληλεγγύηρ (ζει. 81)
Κξάηνο πνπ ππνζηεξίδεη κε ηελ θνηλσληθή ηνπ πνιηηηθή ηα ρακειά θνηλσληθά ζηξώκαηα.
Χπημαηιζηικό κεθάλαιο (ζει. 81)
Τν θεθάιαην πνπ πξνέξρεηαη από βηνκεραληθέο θαη ηξαπεδηθέο δξαζηεξηόηεηεο..
«...ηςσοδιυκηικό σπημαηιζηηπιακό κεθάλαιο...» (ζει. 81)
Αλαθέξεηαη ζηνπο Έιιελεο νκνγελείο θεθαιαηνύρνπο, ζηνπο νπνίνπο ν Τξηθνύπεο έδηλε θίλεηξα γηα λα
επελδύζνπλ ζηελ Διιάδα. Φαξαθηεξίδνληαη ηπρνδηώθηεο, γηαηί εθκεηαιιεύηεθαλ ηα πξνλόκηα πνπ ηνπο δόζεθαλ
γηα λα επελδύζνπλ κόλν ζε ηνκείο (δάλεηα, ηζηθιίθηα, δεκόζηα έξγα) πνπ ηνπο πξνζέθεξαλ άκεζα θαη πνιύ
πςειά θέξδε, ρσξίο λα δηαζέζνπλ θεθάιαηα ζε καθξνπξόζεζκεο επελδύζεηο ζηε βηνκεραλία.
Δπυηήζειρ
ΟΜΑΓΑ Α΄
1. Να αλαθέξεηε ηα βαζηθά ζεκεία ηνπ εθζπγρξνληζηηθνύ πξνγξάκκαηνο ηνπ θόκκαηνο ηνπ Φαξηιάνπ Τξηθνύπε.
2. Πνηεο πξνζπάζεηεο έγηλαλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ Φ. Τξηθνύπε θαη πνηα ε θαηάιεμή ηνπο;
3. Πνηεο ήηαλ νη βαζηθέο ζέζεηο ηνπ θόκκαηνο ηνπ Θ. Γειηγηάλλε;
4. Πώο έβιεπε ην ξόιν ηνπ θξάηνπο ν Φ. Τξηθνύπεο θαη πώο ν Θ. Γειηγηάλλεο;
5. Να ζπγθξίλεηε ηα πξνγξάκκαηα Τξηθνύπε θαη Γειηγηάλλε.

4. 19
http://istorialykeiou.blogspot.com
ΟΜΑΓΑ Β΄
Β.1. Ανλώνηαρ ζηοισεία από ηα παπακάηυ κείμενα και αξιοποιώνηαρ ηιρ ιζηοπικέρ ζαρ γνώζειρ, να αναθέπεηε
ηα ππογπάμμαηα και ηιρ ανηιλήτειρ ηος Υαπίλαος Σπικούπη και ηος Θεόδυπος Γηλιγιάννη για ηην οπγάνυζη
και ηη λειηοςπγία ηος κπάηοςρ. (Πανελλαδικέρ 2005)
Κείμενο Α
Η αληίζεζε αλάκεζα ζ’ απηνύο ηνπο δύν πνιηηηθνύο δελ κπνξνύζε λα γίλεη κεγαιύηεξε. Ο Τξηθνύπεο ήηαλ έλαο
δπηηθόθηινο κεηαξξπζκηζηήο, αλππόκνλνο λα ζηεξεώζεη θαη λα αλαπηύμεη ηελ Διιάδα νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά, πξηλ
εκπιαθεί ζε ηξξεδεληηζηηθέο* πεξηπέηεηεο. Ο Γειηγηάλλεο όκσο, απόγνλνο κηαο εμέρνπζαο νηθνγέλεηαο ηεο
Πεινπνλλήζνπ ήηαλ έλαο απνθαζηζκέλνο ππνζηεξηθηήο ηεο «Μεγάιεο Ιδέαο».
___________________
*ιππεδενηιζμόρ = αιπηξσηηζκόο
Richard Clogg, Σύνηομη Ιζηοπία ηηρ Νέοηεπηρ Ελλάδαρ, ζει. 136, εθδόζεηο Καξδακίηζα, Αζήλα 1999.
Κείμενο Β
Τν πξόγξακκα ηνπ θ. Γειηγηάλλε, σο εμεγγέιζε εηο ηελ Βνπιήλ, δύλαηαη λα ζπλνςηζηή εηο νιίγαο ιέμεηο. Θα
πξνζπαζήζε, εηξσλεύνλην νη αληίπαινί ηνπ, ν άλζξσπνο λα θαηαζηξέςε ελ δηαζηήκαηη νιίγσλ κελώλ ό,ηη αληδξύζε
δηα ηόζσλ θόπσλ ελ δηαζηήκαηη κηαο ηξηεηίαο, θαη λα δηαγξάςε εθ ηνπ βίνπ ηεο Διιάδνο κίαλ όιελ λνκνζεηηθήλ
πεξίνδνλ, ηελ γνληκσηάηελ. [...] Δίλαη γεγνλόο όηη ν Γειηγηάλλεο, αζρνινύκελνο κε θαζαξώο κηθξνθνκκαηηθά
δεηήκαηα, ήην πάληνηε ηθαλόο λα δεκηώζε ην γεληθώηεξνλ ζπκθέξνλ. [...] Ο Θ. Γειηγηάλλεο απέβιεπελ εηο ηελ
πνιηηηθήλ πεξηζπιινγήο. Φαίλεηαη δε όηη κεηαμύ ησλ νηθνλνκηώλ ηαο νπνίαο απεθάζηζελ ήην θαη ν πεξηνξηζκόο
θνλδπιίσλ εμππεξεηνύλησλ θαη’ εμνρήλ εζληθνύο ζθνπνύο.
Σπ. Β. Μαξθεδίλεο, Πολιηική Ιζηοπία ηηρ Νεωηέπαρ Ελλάδορ, ηεύρνο 5, ζ. 102, «Πάππξνο Πξεοο Δ.Π.Δ.», Αζήλα 1966.
Β.2. ΢ηο ιζηοπικό παπάθεμα πος ακολοςθεί να παποςζιάζεηε ηιρ βαζικέρ θέζειρ ηος ηπικοςπικού
ππογπάμμαηορ και να πποζδιοπίζεηε ηοςρ παπάγονηερ πος πποκάλεζαν ηην αποηςσία ηος. Να αξιοποιήζεηε
ζηην απάνηηζη ηιρ ιζηοπικέρ ζαρ γνώζειρ.
Η εζσηεξηθή ηνπ πνιηηηθή δελ απνβιέπεη παξά ζε πεξηνξηζκέλε πνιηηηθή κεηαξξύζκηζε θαη ζε νκαιόηεξε ιεηηνπξγία
ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνύ θαζεζηώηνο, πνπ είρε αιινησζεί απ’ ηε δηαθζνξά. Ο Τξηθνύπεο αλαδηνξγαλώλεη ηειείσο ην
ζηξαηό, ηε δηνίθεζε θαη ηε δηθαηνζύλε ηεο ρώξαο. Η απζηεξή εθαξκνγή ηνπ λόκνπ γηα ην ακεηάζεην ησλ δηθαζηώλ, ε
θαηάξγεζε ηεο θαηάζρεζεο ησλ ππαιιειηθώλ απνδνρώλ θαη ηνπ κηζζνύ ησλ αμησκαηηθώλ, ε εμπγίαλζε ησλ
νηθνλνκηθώλ ππεξεζηώλ, ν λόκνο γηα ηα αλαγθαία πξνζόληα ησλ ππαιιήισλ, ε νξγάλσζε ηεο Αζηπλνκίαο θαη ν λένο
εθινγηθόο λόκνο κε ηελ επξεία πεξηθέξεηα θαη κε ηε κείσζε ηνπ αξηζκνύ ησλ βνπιεπηώλ, όια απηά ηα κέηξα ηείλνπλ λα
δεκηνπξγήζνπλ κηα δηνίθεζε ηίκηα θαη αλεμάξηεηε από ηνπο πνιηηηθνύο.
Τν ζπνπδαηόηεξν έξγν ηνπ Τξηθνύπε είλαη ε κεγάιε ζεηξά ησλ δεκόζησλ έξγσλ, πνπ κεηέηξεςαλ ηε θπζηνγλσκία ηεο
ρώξαο. Δληνύηνηο, ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηνπ Τξηθνύπε επλννύζε απνθιεηζηηθά ην κεγάιν θεθάιαην θη ήηαλ εμαηξεηηθά
δπζβάζηαρηε γηα ηηο κεζαίεο ηάμεηο θαη ην ιαό. Έηζη, ζηε ζπζηεκαηηθή θσιπζηεξγία ησλ αληηδξαζηηθώλ δπλάκεσλ, ησλ
ζπγθεληξσκέλσλ γύξσ ζην Γειηγάλλε, πξνζζέηνληαλ ε ερζξόηεηα ηεο κεζαίαο θαη κηθξναζηηθήο ηάμεο θαη ηνπ
αγξνηηθνύ θη εξγαηηθνύ θόζκνπ, όπνπ ε δεκαγσγία ηνπ Γειηγηάλλε έβξηζθε πξόζθνξν έδαθνο.
Ν.Γ. Σβνξώλνο, Επιζκόπηζη ηηρ Νεοελληνικήρ Ιζηοπίαρ, Αζήλα 1976, ζ. 102-103