2. Güneşli bir günde pencereden odanın içine giren ışığı
saat camı veya küçük bir cep aynası kullanarak odanın
tavanına çıkartabilirsiniz. Bu yansıtma işlemi sırasında
ışığın doğrultusunu değiştirerek farklı bir yönde
ilerlemesini sağlarsınız. Su kenarlarındaki ağaçların
suda oluşan görüntüleri yansımanın doğada
gerçekleşen halidir.
IŞIĞIN YANSIMASI
3. Parlak yüzeylerde gelen ışık belirli bir kurala göre
yansır, bilim insanları yansıma olayını yansıma
kanunları ile açıklar.
4. Yansıtıcı yüzeye gönderilen ışına gelen ışın yüzeyden
yansıyarak gelen ortama geri dönen ışına yansıyan ışın
adı verilir. Gelen ışının aynaya düştüğü noktadan
hayali olarak çizilen ve yansıtıcı yüzeye dik olarak
çizgiye yansıtıcı yüzeyin normali adı verilir. Bir yüzeye
dik olarak çizilen çizgi yani yüzey normali yüzey ile 90
derecelik açı yapar.
5.
1.Gelen ışın yansıyan ışın ve yüzey normali aynı düzlemdedir
2.Gelme açısı yansıma açısına eşittir (α=b)
Yansıma Kanunlarına göre:
8. Pürüzlü olmayan düzgün yansıtıcı yüzeylerde düzgün
yansıma görülür. Düzgün bir yansıtıcı yüzeye bir ışık
kaynağından çıkan ışık ışınları gönderildiğinde ışınlar
düzgün yansıdığı için yansıyan ışınların bulunduğu
bölgedeki gözlemci ışık kaynağının görüntüsünün net
olarak görebilir. Düzgün yansıtıcı yüzeyler, cisimlerin
görüntülerinin net olduğu yüzeylerdir.
9. Buruşturulmuş bir alüminyum folyo yamultulmuş bir
teneke ya da dalgalanmış bir su yüzeyini düşünün, bu
yüzeylerden de gelen ışınlar yansıma kanunlarına göre
yansır. Ancak yüzey düzgün olmadığından sanki farklı
yönlerde duran pek çok düzlem aynadan oluşmuş gibi
davranır. Dolayısıyla her bir noktanın yüzey normali farklı
olacağından yüzeye gelen paralel ışın demeti içindeki
Işınların gelme açıları ve yansıma açıları farklı olacaktır. Bu
şekilde pürüzlü yüzeylere gelen paralel ışın demeti paralel
olarak yansımaz. Pürüzlü yüzeylerde görülen bu yansıma
şekline dağınık yansıma denir.
10. Buruşturulmuş bir alüminyum folyo üzerinden bir cismin
görüntüsünü net olarak göremezsiniz. Cisimden veya ışık
kaynağından gelen ışınlar folyo yüzeyine düştükten sonra
ancak bir kısmı size ulaşabilir. Bir kısmı ise başka yönlerde
yayılır, dalgalanmış bir su yüzeyinde dağınık yansımadan
dolayı net bir görüntü oluşmaz. Düzgün yansımada
cisimden gelip düzgün yansıyan ışınların size ulaşması için
sizin yansıyan ışınların geçtiği belirli bir bölgede bulunmanız
gerekir. Ancak o zaman cismi görebilirsiniz. Dağınık
yansımada cismin görüntüsü yüzey üzerinden net oluşmasa
da yüzeyden yansıyan ışınlar her yönde yayıldığı için geniş
bir alanda cisimden gelen ışınları görebilirsiniz.
11. Saman kâğıdı yer döşemesi kumaşlar gibi yüzeylerden ışık
dağınık yansıdığı için oda içince herhangi bir yerde
dururken bu cisimlerden yansıyan ışınlar size ulaşabilir. Bir
spot lambasının arka yüzeyinin incelediyseniz birbirinden
farklı yönlere bakan çok küçük aynalardan oluştuğunu fark
etmişsinizdir. Bu çok küçük ve farklı yönlerdeki aynalar
dağınık yansıma ile lambadan çıkan ışığın farklı yönlerde
yayılmasını sağlar. Spot lambaları fotoğrafçılıkta kullanılır
ve cisimleri farklı doğrultulardan gelen ışık ışınları ile
aydınlatarak ayrıntılarının görünmesine olanak sağlar.
12. Dünyanın her yerinde yaşantımızın her anında farklı seslerle
karşılaşırız. Bu sesler farklı kaynaklardan çıkar. İnsanlar,
hayvanlar, müzik aletleri ses çıkaran varlıklardandır. Ses
çıkaran her madde veya cisme ses kaynağı denir. Kulağımıza
gelen seslerden bazıları doğal bazıları insanlar tarafından
oluşturulan yapay seslerdendir. Kıyıya vuran dalgaların sesi
rüzgârın uğultusu veya ırmağın sesi doğal seslerdendir. Bu
sesleri üreten varlıklara doğal ses kaynağı denir.
SES
13. Müzik aletlerinden, uçak veya hoparlörden çıkan
sesler yapay seslerdir. Bu sesleri üreten varlıklara
yapay ses kaynakları denir. Bir yerde ses varsa orada
mutlaka bir cisim titreşiyor demektir. Titreşen cisimler
ses meydana getirirler. Mandolin, gitar, saz ve keman
gibi müzik aletleri tellerinin titreşmesi ile davulun
derisinin titreşmesi ile flüt ise içindeki havanın
titreşmesi ile ses çıkarır.
14. Ses su dalgaları gibi bir noktadan başka bir noktaya
dalgalar halinde yayılır ve kaynaktan uzaklaştıkça
şiddeti azalır.
Ancak su dalgaları suyun yüzeyinde yayılırken ses
dalgaları her yönde yayılır, sesin kaynaktan dışarıya
doğru her yönde yayılması ise ışığın yayılmasına bezer.
Örneğin boş bir odada yanmakta olan lambayı odanın
herhangi bir yerinde bulunan bir kişi görebilir.
Sesin Yayılması
15. Benzer bir şekilde odanın ortasında çalan zil sesini
odanın herhangi bir yerinde bulunan kişi duyabilir.
Ancak ışıktan farklı olarak ses dalgalarının oluşması ve
yayılması için maddesel ortam gerekmektedir.
Maddesel ortamlar katı, sıvı ve gaz olabilir. Boşluk ise
içinde herhangi bir madde olmayan bir ortamdır. Bu
nedenler ses boşlukta yayılmaz. Havası boşaltılmış bir
fanus içinde bulunan cep telefonu çalmaya
başladığında telefonun ışığı görülebilir ancak
melodisini duyulmaz.
16. Bunun nedeni fanus içinde ses titreşimlerinin
yayılabileceği maddesel bir ortam bulunmamasıdır.
Titreşen cisimlerin enerjisi maddeye oluşturan
taneciklere taşınır. Buna bağlı olarak ses katı, sıvı, gaz
olan maddesel ortamlarda yayılır. Katıları, sıvıları ve
gazları oluşturan taneciklerin birbirine göre uzaklıkları
farklıdır. Tanecikler arasındaki uzaklık arttıkça
tanecikler arasındaki etkileşim azalacağından titreşim
aktarımı da yavaşlar. Bu nedenle ses, en süratli katı
ortamlarda, en yavaş ise gaz ortamlarda yayılırlar.
17. Ses dalgalarının bir yüzeye çarparak yön
değiştirmesine sesin yansıması denir. Ses bir yüzeye
geldiğinde yüzeyin durumuna göre iki şekilde
yansımaya uğrar. Işığın düz yüzeylerde yansımasında
olduğu gibi. Düz yüzeylerden yansıyan ses aynı
doğrultularda yayılır. Benzer şekilde ışığın pürüzlü
yüzeylerden yansımasında olduğu gibi pürüzlü
yüzeylerden yanıysan ses farklı doğrultularda
yayılabilir bunun sonuncunda pürüzlü yüzeylerden
yansıyarak kulağımıza gelen ses dalgaları azalır.
Sesin Yansıması
18. Boş odada şiddetli duyulan sesler odaya
yerleştirildiğinde aynı şiddette duyulmaz çünkü boş
odada ses dalgalarının bir kısmı odanın duvarlarına
çarpar ve tekrar yansır. Ses dalgalarının sert bir yüzeye
çarpıp tekrar kaynağına geri dönmesine yankılanma
denir. Yankı oluşabilecek yerler büyük duvarlar ve
geniş vadilerdir.
19. Büyük salonlarda konuştuğunuzda, sanki ikinci bir ses,
sizi taklit ediyor gibi duyulur. Oysaki çıkarttığınız sesi,
iki kere duymanızın nedeni yankıdır. İlk duyduğunuz
ses kendi ağzınızdan çıkan, ikinci ses, karşı duvardan
yansıyarak tekrar kulağınıza gelen sestir. Ses
dalgalarının sert bir engele çarparak tekrar kaynağına
dönmesine yankı denir.
Yankı
20.
21. Evinizde salonda otururken sokakta çalışan bir iş
makinesinin sesini duyabiliriz, çünkü sesin bir kısmı
pencere ve duvarlardan geçmiştir. Bir kısmı da
pencerede ve duvarlar tarafından soğrulduğu
(emildiği için) iş makinesinin çıkardığı ses kadar
şiddetli değildir. Ses yumuşak ve gözenekli maddelere
çarptığında enerjisi bu çoğu maddeler tarafından
emilir. Maddelerin sesi soğurma özellikleri birbirinden
farklıdır.
Sesin Soğurulması Ve Yalıtım
22. Yün halı, pamuk gibi maddeler sesi çok soğururlar, tahta,
demir ve beton gibi maddeler sesi az soğururlar. Ses
yalıtımında sesi daha fazla soğuran maddelerden
yararlanılır. Aşırı gürültülü ortamlar bizleri rahatsız ettiği
gibi çeşitli sağlık sorunlarına da sebep olabilir. Bu yüzden
bu tür ortamlarda ses yalıtımına ihtiyaç duyulur.
Bir binanın duvarları ve tabanları yapılırken ses
geçirmemesine önem verilir. Tuğla ile sıva arasına ses
yalıtım malzemeleri konularak yan ve alt dairelere ses
gitmesi önlenebilir.
23. Bir ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısı 20
binden fazla ise, bu kaynağın ürettiği sesi duyamayız,
bu tür seslere ultrason denir. Ultrason sesleri kedi,
köpek, at gibi hayvanlar duyabilir. Bu yüzden bazı
köpek eğitmenleri ultrason ses çıkaran düdükler
kullanabilir. İnsan kulağının işitmediği titreşimlerde
günlük hayatta birçok yerde yararlanılır.
24. Sonar adı verilen cihazların ürettikleri ses dalgaları ile
gemiler mesafe tespiti yapabilir.
Deniz tabanının haritası çıkarılabilir. Denizdeki balıkların
yerleri tespit edilebilir.
Radar cihazı çok yüksek titreşimli ses dalgaları mikrodalga
yayını yapar. Mikrodalgalar saniyede 300 bin km yolamadığı
için sinyal gidiş dönüş süresi çok kısadır. Böylece çok kısa
sürede çok uzaktaki cisimler uzaklığı, hareket yönü ve
yerden yüksekliği hesaplanabilir.
