2. Işığın Soğurulması
Yüzey tarafından soğurulur
Madde yüzeyine düşen ışık ışını Yansıyabilir
Kırılabilir
Işık ışını madde üzerinden; ister yansısın, isterse yansımasın bir
kısmı yüzey tarafından soğurulur. Yani yutulur. Işığın yüzey
tarafından yutulmasına IŞIĞIN SOĞURULMASI denir.
Işık; parlak, açık renkli, düz yüzeylerden YANSIR
mat, koyu renkli, pürüzlü yüzeylerden SOĞURULUR
3. Işığı soğuran maddelerde değişimler gözlenebilir;
• Güneş altında kalan kağıtlar sararır,
• Güneş altında kalan yemekler bozulur,
• Güneş altında kalan ilaçlar bozulur vb.
Bir maddenin yansıtıcılık özelliği ne kadar fazla ise,
soğurma özelliği o kadar azdır.
4.
5. Işık enerjisi, ısı enerjisine dönüştürülerek farklı amaçlar için
kullanılır:
• Güneş pilleri, ışığı ısı ve elektrik enerjisine dönüştürerek kullanılır.
• Bazı hesap makineleri üzerlerindeki koyu renkli bant yardımıyla
ışık enerjisi elektrik enerjisine dönüştürerek çalışır. Güneş pilleri
ile deniz ve kara taşıtları çalıştırılır.
• Seralarda bitki yetiştirilmesini sağlar. Gıda, kimya, tekstil, deri
üretimi sektöründe yararlanılır.
• Konutların ısıtılmasında, banyo ve mutfaklarda sıcak suyun elde
edilmesinde,
• Güneş enerjisi, güneş kollektörü yardımı ile aküyü şarj ederek
elektrik enerjisine dönüştürülebilir ve bu sayede ampulün ışık
vermesi ya da diğer elektrikli aletlerinin çalıştırılması
sağlanır.
6. • Güneş enerjisinden deniz suyu arıtılıp, tatlı su elde edilir. Bu
sistemle güneş ışınları yardımıyla tuzlu su buharlaştırılıp sonra
tekrar kap yüzeyinde yoğunlaştırılarak tuz ve su birbirinden ayrılır.
• Güneş ocakları ile yemek pişirilir. Çukur aynanın odağına konulan
dışı siyah boyalı bir tencere ile oluşan sistem güneş ocağıdır.
Çukur aynadan yansıyan ışınlar tencerede odaklanır. Tencere siyah
olduğu için ışınları soğurur ve sıcaklık artar. Böylece yemek pişer.
Bundan başka düz aynalı güneş ocakları da vardır. Bunlarda da
siyaha boyalı büyük bir kap içinde yine siyaha boyalı küçük
yemek kapları vardır. Büyük kabın üzeri camla kapatılır. Büyük
kabın kapağındaki düz aynadan yansıyan ışınlar camın altındaki
siyah yemek kapları üzerine düşer. Kaplar güneş ışığını soğurup
yemeği pişirirken, cam kapak içinde hapsolan ısının
konveksiyon yoluyla kaybolmasını da önler.
7. Radyometre:
• Güneş enerjisini hareket enerjisine çeviren araca radyometre
denir.
• Bir cam balon içindeki destek üzerinde dönebilen bir yüzü siyah
bir yüzü beyaz kanatlardan oluşur. Radyometreye Işık Çarkı da
denir. Koyu renkli plaka da çok ışık soğurur. Plakaların dönmesi
sağlanır. Işık kaynağının şiddetine, uzaklık yakınlığına göre
radyometrenin dönme hızı değişir.
8.
9. Aşağıdaki cümleleri D – Y olarak belirleyiniz.
1. Işık ışınları doğrular boyunca her yönde yayılır.
2. Işık ışınlarının enerjisi yoktur.
3. Yüzeyler ışığı yutarak soğurabilir.
4. Işık ışınları çarptıkları yüzeylere enerjilerini aktarırlar.
5. Güneşli ve sıcak günlerde koyu renk giysiler tercih etmeliyiz.
6. Koyu renk yüzeyler ışığı daha fazla soğurur.
7. Beyaz renk yüzeyler ışığı yansıtarak ısınırlar.
8. Işık enerjisi, ısı ve hareket enerjisine dönüşebilir.
9. Radyometre ısı enerjisini ışık enerjisine dönüştürür.
10. Güneş enerjisiyle yemek pişirilebilir.
11. BEYAZ IŞIK GERÇEKTEN BEYAZ MIDIR?
Işık Renkleri: Güneş ışığı altındaki bir sabun köpüğü veya cd
üzerine düşen renkler gözlenir. Yağmur yağdıktan sonra Güneş
açtığında gökkuşağı oluşur. Bu durum, beyaz ışık olarak tabir
edilen güneş ışığının birçok renkten oluştuğunu gösterir.
Beyaz ışık; KırmızıTuruncuSarıYeşilMaviMor
• Üç tane ana renk vardır. Bu üç ana rengin çakışmasıyla
BEYAZ RENK oluşur.
KIRMIZI – YEŞİL – MAVİ
SARI MAGENTA CYAN
14. Işık Filtresi:
Beyaz ışığı süzerek, istenilen renkteki bir ışığı elde etmek için
kullanılan araçlara IŞIK FİLTRESİ denir. Işık filtreleri, renkli
camlar ya da selofanlardır.
Işık filtreleri kendi rengindeki ışığı geçirir. Diğer renkleri soğurur.
• Kırmızı filtre, kırmızı ve kırmızıya yakın tonlardaki ışığı geçirir.
Diğer renkleri soğurur.
BeyazIşık
K
T
S
Y
M
M
Kırmızı Filtre
15. • Yeşil filtre, yeşil ışığı ve yakın tonları geçirir.
Diğer renkleri soğurur.BeyazIşık
K
T
S
Y
M
M
Yeşil Filtre
16.
17. • Beyaz filtre tüm ışığı geçirir.
BeyazIşık
K
T
S
Y
M
M
Beyaz Filtre
18. • Siyah filtre tüm ışığı soğurur.
BeyazIşık
K
T
S
Y
M
M
Siyah Filtre
Geçiş Yok
19. • Işık filtrelerinin en yaygın kullanım alanları renkli gözlük
camlarıdır.
• Trafik lambaları, otomobil göstergeleri, trafik polis otoları,
itfaiyeler, ambulansların üzerindeki uyarı lambaları, ütü, elektrik
sobaları gibi aletlerin açma – kapama düğmeleri, elektronik
aletlerin renkli göstergeleri ve daha birçok ışıklı araçta ışık filtreleri
vardır.
20.
21. Cisimlerin Renkli Görülmesi:
Cisimler her zaman yansıttıkları ışığın renginde görünürler.
Bir cismin kendi renginde görülebilmesi için ya beyaz ışıkla ya da
kendi rengindeki ışıkla aydınlatılması gerekir.
• Beyaz bir cisim üzerine Beyaz ışık düştüğünde
Işığın hepsi yansır. Cisim beyaz görünür.
22. Siyah bir cisim üzerine Beyaz ışık düştüğünde
Işığın hepsi soğurulur. Cisim siyah görülür.
• Yeşil bir cisim üzerine Beyaz ışık düştüğünde
Sadece yeşil ışık yansır. Cisim yeşil görülür.
23. • Filtreden geçen ışık, cisim üzerinden yansıdığı için; cisim
filtreden cisme geçip cisimden yansıyan ışığın renginde görünür.
• Cisimlerin bulunduğu zeminin renk ve deseninde algılanması
kamuflajdır. Bukalemun ve asker elbiseleri kamuflaja örnektir.
24.
25. Işığın Atmosferde Renklere Ayrılması:
Dünyamızın gözlenebilir katmanlarından birisi atmosferdir.
Atmosfer, dünyayı saran ve çeşitli gazların karışımından
oluşan bir tabakadır. Atmosferdeki gaz karışımı renksizdir.
Ama yine de mavi görünür. Bunun nedeni; Güneş ışığı
atmosfere girdiğinde mavi renk ve tonlarına sahip ışığın
saçılmaya uğramasıdır. Kırmızı ve tonlarının ise
soğurulmasıdır.
26. Güneşin doğuş ve batış saatlerinde ise, güneş ışınları atmosfere
eğik açısıyla girerler ve daha uzun yol kat ederler. Bu sırada mavi
ve tonlarının çoğu hava molekülleri tarafından soğurulur, kırmızı,
turuncu, sarı tonlarına sahip ışıklar yeryüzüne ulaşır.
27. • Aynı şekilde denizlerin mavi görünmesi de mavi ışığın
su tanecikleri içinde daha çok saçılması,
diğer renklerin soğurulmasındandır.
28.
29. Bizim Göremediğimiz Işık Türleri De Var Mıdır?
Enerji Bandı:
Işık enerjileri farklı enerjilere dönüşebilir. Beyaz ışığa görünür ışık
adı verilir. Bunun dışında gözle görülmeyen ışıklarda vardır.
Bu ışıklar farklı araçlar aracılığıyla tespit edilir.
Görünür ve görünmez ışıklardan oluşan ışık yelpazesine
ışık tayfı (spekturumu ya da eneji bandı) denir.
Işık Tayfı = Görünür Işık + Görünmeyen Işık
30. • Işık tayfının ölçeklendirilmesi durumunda, görünür ışık
bu bandın %1’inden daha az yer kaplar.
• Tv kumandaları, radyo, tv, röntgen cihazı gibi araçlar görünmez
ışık ile çalışır.
Mikrodalga ışınlar Mikrodalga fırınlarda mikro dalga yayarak
içindeki yemeği pişirir. Radar sistemlerinde de kullanılırlar.
Kızılötesi ışınlar Tıpta hastalıkların teşhisinde kullanılan
tarayıcılarda kullanılır.
Yanmakta olan elektrik sobasından etrafa yayılır.
Uzaktan kumanda cihazları bu ışınlarla çalışır.
Radyo dalgaları Haberleşmede kullanılır. Cep telefonları,
radyo, tv…
31. Görünür ışık kamera, fotoğraf makinesi, dürbün, el feneri.
Mor ötesi ışınlar(ultraviyole ışınlar) yüksek enerji taşır.
Tenimizi bronzlaştırır.
Para sayma makinelerinde bu ışık kullanılır.
Solaryum, dezenfekte ve kokuşmanın önlenmesinde kullanılır.
X ışınları Röntgen cihazlarında kullanılır.
Gama ışınları en yüksek enerjili ışınlardır. Kontrollü kullanılırsa
kanserli hücreleri öldürmede kullanılır(zararlı ışınlardır).
Nükleer tepkimelerde açığa çıkar.
32.
33.
34. Aşağıdaki cümleleri D – Y olarak belirleyiniz.
1. Görünebilen ve görünemeyen ışınların tamamına ‘ışık tayfı’ denir.
2. Mor ötesi ışınların kaynağı Güneş’tir.
3. Göremediğimiz ışınlardan biri de kırmızı ışınlardır.
4. Kızılötesi ışınlardan fotoğrafçılıkta yararlanılır.
5. Gama ışınları vücudumuz için yararlıdır.
6. Görebildiğimiz ışınlar gökkuşağının renklerini oluşturur.
7. Mor ötesi ışınların cilt üzerinde cildi yaşlandırma gibi zararlı
etkileri vardır.
8. Görünür ışınlar enerji bandının %90’lık kısmını oluşturur.
9. Görünmez ışıklardan teknolojide de faydalanılır.
37. Işığın Kırılması:
• Işığın en süratli yayıldığı ortam boşluktur(300000km/s).
Güneşten çıkan ışınlar dünyamıza yaklaşık 8 saniyede ulaşırlar.
Havadaki hızı boşluktaki hızına hemen hemen eşittir.
Diğer ortamlarda ise daha düşük hızlarla yayılır. Örneğin:
ORTAM IŞIĞIN HIZI (km/s)
HAVA 300000
SU 225000
CAM 200000
ELMAS 125000
Hava
Su
Cam
Elmas
Zaman
Sürat
38. Işık ışınlarının sürati, ortamın optik yoğunluğu arttıkça azalır.
Işığın boşluk ve havadaki sürati eşit kabul edilir.
Işık ışınları Yansıma
Soğurulma
Kırılma özelliğine sahiptir.
Işık ışınlarının bir saydam ortamdan diğerine geçişte doğrultusunu
değiştirmesine kırılma denir.
Işığı çok kırabilen bir ortam Çok yoğun(çok kırıcı)
Işığı az kırabilen bir ortam az yoğun(az kırıcı) olarak adlandırılır.
Hava Su Akrilik Cam Cam Elmas Kırıcılık Artar
300 225 201 197 125 Hız Azalır
39. Işık ışınlarının ortamları ayıran yüzeye değdiği noktada çıkılan
dik çizgiye NORMAL denir.
Kırılan ışının normalle yaptığı açı kırılma açısıdır.
Gelen ve kırılan ışınların doğrultuları arasındaki açıya sapma
açısı(s) denir.
Sapma Açısı(s) = Gelme Açısı – Kırılma Açısı bağıntısıyla
hesaplanır.
42. Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçen ışın (havadan suya gibi):
Normale yaklaşarak kırılır.
Sürati azalır.
N
n1 < n2
Gelme Açısı > Kırılma Açısı
Vaz yoğun > Vçok yoğun
n1
n2
43. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışın (sudan havaya gibi):
Normalden uzaklaşarak kırılır.
Sürati artar.
N
n1 > n2
Gelme Açısı < Kırılma Açısı
Vaz yoğun > Vçok yoğun
n1
n2
44.
45. Bir ışık ışını bir saydam ortamdan başka bir saydam ortama geçerken
yüzeye dik geliyorsa, ışık hızını değiştirse de yönünü değiştirmez.
Yoluna aynen devam eder.
N
Gelme Açısı = Kırılma Açısı
Vaz yoğun > Vçok yoğun
n1
n2
N
46. Bir ışık ışını izlediği yolun tersinden gönderildiğinde, yine aynı yolu
izleyerek geri döner. Buna ışığın tersinirlik özelliği denir.
N
n1
n2
N
n1
n2
47. Sınır Açısı:
Işık her zaman çok kırıcı ortamdan, az kırıcı ortama geçemez. Sudan
havaya geçen ışınların gelme açısı büyüdükçe, kırılma açıları da büyür.
Kırılma açısının 900ye geldiği andaki gelme açısına SINIR AÇISI
denir. 𝜃sınır ile gösterilir.
Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama geçişte sınır açısından
söz edilemez.
Işık; sudanhavayageçerken sınır açısı:480
camdanhavayageçerken sınır açısı:420elmashavaya geçerken sınır açısı:250’dir.
N
n1
n2
N
n1
n2
N
n1
n2
Sınır
Açısı
GA GA
48.
49. Tam Yansıma:
Çok kırıcı ortamda sınır açısından daha büyük bir açıyla gelen ışın
az kırıcı ortama geçemez ve aynı ortamda yansıma kanunlarına göre
yansır. Bu olaya TAM YANSIMA denir.
Örneğin; su ve hava arasındaki açı 480’dir. Eğer gelme açısı 480’den
daha büyük olursa, ışın diğer ortama geçemez, tam yansımaya uğrar.
Işığın tam yansıma özelliği kullanılarak;
• Fiber optik kablolarla bilgi aktarımı(denizaltılarında döşenerek telefon iletişimi
sağlanır.)
• Tıpta endoskopi aletlerinde görüntüleme yapılır.
N
n1
n2
N
n1
n2
GA GA
N
n1
n2
Tam Yansıma
50. Işığın Kırılmasının Sonuçlarının:
Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama bakıldığında cisimler
daha YAKINDA algılanır.
Havadan suya bakarken, suyun yüksekliği ya da yoğunluğu arttıkça
sandığı daha yakında görürüz.
51. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama bakıldığında cisimler
daha UZAKTA algılanır.
52.
53. • Çöllerde serap görülmesinin nedeni; ışığın kırılmasıdır.
Çöl yüzeyine yakın kısımlar hava sıcaklığı çok yüksektir. Güneş
ışınları bu ortamdan geçerken kırılır. Kırılan ışının uzantılarında
görüntü oluşur. Tam yansıma oluşur.
• Tam yansıma sonucunda gözlemciye ulaşan ışınların uzantısı
üzerinde ağacın ve hava maviliğinin su şeklinde görüntüsü oluşur.
Bu göz yanılsamasından kaynaklanan olay SERAP OLAYI’dır.
54. Beyaz Işığın Prizmadan Geçişi:
Güneş ışığı beyaz ışıktır.
Güneş ışığı cam prizmaya gönderildiğinde;
• Prizmaya girerken kırılır.
• Prizmadan çıkarken kırılır.
• Renklere ayrılır.
• En fazla mor renk ışık kırılır.
• En az kırmızı renk ışık kırılır.
55.
56.
57. • Kesiti üçgen şeklinde olan saydam ortamlara IŞIK PRİZMASI
denir. Genellikle camdan yapılır.
• Beyaz ışık hava ortamından su ortamına gönderildiğinde renklere
ayrılır. En çok mor, en az kırmızı ışık kırılır.
• İkizkenar dik üçgen şeklindeki prizmalara
TAM YANSIMALI PRİZMA denir.
58. Beyaz ışığın havadaki su damlacıkları içinde kırılması ve saçılması ile
GÖKKUŞAĞI oluşur.
61. MERCEKLER:
Büyüteç, gözlük, mikroskop, fotoğraf makinesi, dürbün gibi benzeri
araçlarla cisimlerin görüntülerini büyültme, küçültme için kullanılan
cam gibi saydam optik maddelerden yapılan araçlara MERCEK denir.
Mercekler kenarlarına göre;
1) İnce Kenar Mercek (Yakınsak)
2) Kalın Kenarlı Mercek (Iraksak) olarak ayrılır.
63. 1) İnce Kenar Mercek (Yakınsak).
Ortası kalın kenarları ince olan merceklerdir.
64.
65. İnce kenarlı mercekler, paralel gelen ışık ışınlarını bir noktada toplar.
Bu noktaya odak noktası denir. F ile gösterilir.
66. 2) Kalın Kenarlı Mercek (Iraksak):
Kenarları kalın ortası ince olan merceklerdir.
67. Kalın kenarlı mercekler, paralel gelen ışık ışınlarını dağıtır. Dağılan
ışınların uzantılarının kesiştiği noktaya odak noktası denir. F ile
gösterilir.
68.
69. Merceklerin kullanım alanları:
• İnce kenarlı mercekle
cisimleri: Büyük ve Düz
görebiliriz.
Kuyumcular, antikacılar,
araştırmacılar ince kenarlı
merceği BÜYÜTEÇ olarak
kullanırlar.
• Kalın kenarlı mercekle
cisimleri: Küçük ve Düz
görebiliriz.
70. ARAÇ MERCEK TÜRÜ KULLANIM AMACI
Fotoğraf makinası Yakınsak Görüntü büyütme
Mikroskop Yakınsak Görüntü büyütme
Teleskop Yakınsak Görüntü büyütme
Dürbün Yakınsak Görüntü büyütme
Gözlük Yakınsak Göz sağlığı
Gözlük Iraksak Göz sağlığı
71. Göz kusurlarının mercekle düzeltilmesi:
Gözlük ve kontak lenslerin yapısında mercek bulunur. Sağlıklı bir
gözde cisimlerin görüntüsü sarı leke üzerine düşer.
MİYOP Uzağı iyi göremez.
Çünkü göz merceğinin kırıcılık özelliği artmıştır ya da göz yuvarlığı
şişkindir. Görüntü sarı lekenin önüne düşer. Kalın kenarlı mercek ile
görüntünün sarı leke üzerine düşmesi sağlanır.
72.
73. HİPERMETROP Yakını iyi göremez.
Çünkü göz merceğinin kırıcılık özelliği azalmıştır veya göz yuvarlağı
dikine uzamıştır. Görüntü sarı lekenin arkasına düşer. İnce kenarlı
mercek ile görüntünün sarı leke üzerine düşmesi sağlanır.
Bu göz kusurları kalıtsal olmadığı için tedavi edilmeleri mümkündür.
74. Küçük cam parçaları, içi dolu cam şişeler, içi su dolu plastik şişeler
güneş ışığını bir noktaya odaklayabilir. Eğer kuru otların üzerinde
olursa yangına sebep olabilirler(ince kenarlı mercek özelliği). Bu
nedenle piknik yapılan yerlerde şişe ve cam bırakılmamalıdır.
