2. Işık ve ses
• Işık ve ses, görmemizi ve duymamızı sağlayan iki farklı enerji
türüdür Tıptan haberleşmeye, sanayiden uzay teknolojisine
kadar her alanda yararlandığımız bu enerji şekilleri hayatımızı
kolaylaştıran iki unsurdur.
3. IŞIK
• Gözümüze gelerek cisimleri görmemizi sağlayan enerji ışıktır. Bazı
cisimler ışık yaydıkları için bazıları da ışığı yansıttıkları için görünür.
Ay ve gezegenler Güneş'ten gelen ışığı yansıtırlar. Kendileri ışık
vermeyen görülmeleri için başka ışık kaynaklarının aydınlatmasına
gerek olan cisimlere aydınlatılmış cisimler denir.(ayna , ay,
gezegenler vb ).Çevresine ışık veren cisimlere de ışık kaynağı denir.
Işık kaynakları;
• 1. Doğal Işık Kaynakları: kendiliğinden etrafına ışık yayan ışık
kaynaklarıdır.(Güneş, yıldızlar,ateşböceği gibi)
• 2. Yapay Işık Kaynakları: Enerji aldığında ışık veren ışık
kaynaklarıdır.(Mum, ampul,gaz,lambası gibi)
• Işık doğru yolla yayılır. Işığın doğru yolla yayılması sonucunda Güneş
tutulması Ay tutulması ve gölge meydana gelir . Işığın yayıldığı ince
ışık demetine ışık ışını denir.
4. • Saydam Olmayan(opak) Maddeler:Işığın geçmesine izin vermeyen
maddelerdir. Taş sıra insan tahta vb. Opak olan bu maddeler ışık ile
etkileşime girdiğinde şekillerine uygun gölgeler meydana gelir. Opak
maddelere gelen ışık ya yansıtılır ya da soğurulur.(emilir)
• Saydam Madde: Işığın tamamını geçiren maddelere saydam madde
denir. Cam, su ,hava ,ince naylon vb. Bu maddelerin üzerine ışık
düştüğünde ışığın tamamını geçirdikleri için gölge oluşmaz.
• Yarı Saydam Maddeler: Işığın bir kısmını geçirip bir kısmını yansıtan
maddelerdir. Buzlu cam, yağlı kağıt vb. Işık bu maddeler üzerine
düştüğünde yarı gölge oluşur.
• Bir cismin görülebilmesi için;
• *Cisim etrafa ışık yaymalıdır.
• *Cisim başka kaynaktan aldığı ışığı yansıtmalıdır.
5. • IŞIK HIZI: Işığın bir saniyede aldığı yola ışık hızı denir. Işık hızı havada
300 000 000 m/s dir. Işık hızı ortamın cinsine bağlıdır.
• YANSIMA Işık ışınlarının bir yüzeye çarparak geri dönmesine
yansıma denir. Işığın yansıması yüzeyin rengine ve cinsine bağlıdır.
Açık renkli olan yüzeylerden ışık çok yansır. Koyu renk yüzeylerden
az yansır.
• YANSIMA KANUNLARI:
• 1. Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali aynı düzlem içindedir.
• 2. Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.
• 3. Normal doğrultusunda gelen ışınlar(ışın yüzeye dik gelirse) geldiği
doğrultu üzerinde geri döner.
6. SES
• Ses; maddelerin moleküllerinin titreşmesi ile oluşan bir
dalga hareketidir. Ses bir enerji çeşididir. Titreşen her cisim
ses üretir. Ses çıkaran cisimlere ses kaynağı denir.
Çevremizde pek çok ses kaynağı vardır. Bir kaynaktan çıkan
ses çevreye dalgalar halinde yayılır. Bu aynen suya atılan bir
taşın oluşturduğu gittikçe genişleyen halkalara benzer.
• Sesin yayılması için maddesel bir ortama gerek vardır. Ses
boşlukta yayılmaz. Katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılır.(Işığın
boşlukta da yayıldığını unutmayalım.)Sesin yayılma hızı ile
ortamın sıcaklığı arasında bağlantı vardır
7. • Katı cisimlerin molekülleri birbirine yakın oldukları için titreşen
bir tanecik çabuk olarak yanındakileri de titreştirir.
• Sıvılarda tanecikler arasında biraz boşluk olduğundan, titreşen
taneciğin diğerlerini titreştirmesi katılardan daha yavaş olur.
• Gazlarda ise titreşen taneciğin başka bir taneciğe ulaşıp
titreştirmesi daha uzun zaman alır
9. • 1. Sesin Siddeti:Titreşim şiddeti sesin şiddetini belirler.Ses
kaynağına ne kadar yakın olursak ses o kadar kuvvetli
duyulur.Kaynağa ne kadar uzaksak ses o kadar hafif
duyulur.Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür.
• 2. Sesin Yüksekliği:Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına
sesin frekansı denir. Frekans, sesin yüksekliğinin
ölçüsüdür.Frekanslar yükseldikçe ses incelir alçaldıkça ses
kalınlaşır.Kadın seslerinin frekansı erkek seslerine göre daha
yüksektir.Frekans birimi hertz (Hz) dir.Ses kaynakları çok hızlı
titreşirse ince ses, az titreşirse kalın ses çıkarır.
10. • Titreşen telin frekansı şunlara bağlıdır:
• * Telin boyuna(uzunluğuna) (Telin boyu arttıkça frekans
küçülür, ses kalınlaşır.)
• * Telin kalınlığına (Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses
kalınlaşır.)
• * Telin gerginliğine (Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses
inceleşir.)
• * Telin cinsine
• 3-Sesin Tını:Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır.Seslerin
kaynağını cins olarak ayırt etmemize yarayan özelliğe tını
denir.
11. • Sesinyayılması= Ses kaynağından çıkan ses
dalgalarının, bir engele çarptıktan sonra tekrar
geldiği ortama geri dönmesine denir.
• Yansıyanses=Çarptığı ortama göre sesimizde
küçük değişikler olabilir kulağımıza gelen bu sese
yansıyan ses denir.
• Sesbilimi=Sesin yayılması, soğurulması, madde
ile etkileşimi ve canlılar üzerindeki etkileri ile
ilgilenen bilim dalına ses bilimi (akustik) denir.
12. • Sesinsoğrulması=Ses dalgası çarptığı ortamda
enerjisini kaybeder ve ilerleyemez ise bu olaya
sesin soğrulması denir.
• Sesyalıtımı=Bir mekândaki sesin iç ortamdan
dışarıya yada dış ortamdan içeriye geçişini
engellemek için yapılan uygulamalara ses yalıtımı
denir.
• Dağınıkyansıma=Cismin yüzeyi pürüzlü ise yüzeye
gelen ışınlar yüzeyden farklı yönlere yansırlar.
13. • Düzgünyansıma=Işığın etkileştiği cismin yüzeyi
düz, pürüzsüz ve cilalanmış (parlatılmış) ise,
birbirine paralel olarak gelen ışınlar yüzeyden
yine birbirine paralel olacak şekilde yansır.
• Ses=Ses, bir cismin başka bir cisme çarpması,
değmesi ya da sürtünmesi sonucu oluşan
titreşimin yarattığı gürültüdür.
• Isık=Isık, görmemize olanak veren bir enerji
biçimidir
