üreme ile ilgili

1. ÜREME ve ÇEŞİTLERİ Her canlının neslini devam ettirmek üzere kendine benzer yeni bireyler meydana getirmesi olayına üreme denir A. EŞEYSİZ ÜREME Eşey hücrelerinin oluşumu ve döllenme olmadan , bir atadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir. Eşeysiz üreme sonucu meydana gelen canlılar arasında görülen farklılıklar mutasyonlar ve modifikasyonlar sonucudur 1. Bölünerek Üreme Bakteriler, mavi-yeşil alg’ler ve protista grubu canlıların (Amip, Öglena vb.) çoğunda görülür. Genellikle vücudun (hücrenin) ikiye bölünmesi şeklinde olur.

2. 2. Tomurcuklanmayla Üreme Bir hücreli canlılardan bira mayası , çok hücreli canlılardan hidra , bitkilerden de ciğer otlarında görülür gelişerek ayrılır ve yeni bir ferdi oluşturur veya beraber bir arada kalarak kolonileri meydana getirirler Ana canlının vücudunun bir kısmından meydana gelen tomurcuk (çıkıntı) 3. Sporla Üreme (Sporogoni) Sporla üremede rol oynayan sporlar, haploit canlılarda mitoz bölünmeyle, diploit canlılarda mayoz bölünmeyle meydana gelir . Sporlar n kromozomludur. Bu üreme şekli; bazı bir hücrelilerde, mantarlarda, eğrelti otlarında, su yosunlarında ve kara yosunlarında görülür

3. 4. Vejetatif Yollarla Üreme Ana canlıdan düzensiz olarak kopan parçalar eksik kısımlarını tamamlayarak yeni bireyleri oluştururlar.Vegetatif üremenin farklı formları vardır a)REJENERASYON ;genelde bir üreme şekli değildir.Çünkü yüksek organizasyonl getirmesi u canlılarda mitoz ile olan bu olay bir gelişme şeklidir.kopan parçanın yeni bir canlıyı(d.yıldızı,planarya,solucan)meydana getirmesi bir üreme olabilir B)ÇELİKLE ÜREME C)YUMRU ve SOĞANLA ÜREME D)SÜRÜNÜCÜ GÖVDE İLE ÜREME

4. B. EŞEYLİ ÜREME Eşey bakımından farklı iki bireyden veya aynı bireyin farklı organlarından oluşan farklı kalıtsal yapıdaki gamet lerin birleşerek zigotu meydana getirmesine eşeyli üreme denir. Hayvanların çoğunda ve bazı bitkilerde (incir, dut vs.) dişi ve erkek gametler eşey bakımından farklı bireylerde meydana gelir. Böyle canlılara ayrı eşeyli denir. Bazı canlılarda ise üreme hücrelerini meydana getiren dişi ve erkek eşey bezleri aynı bireyde bulunur. Böyle canlılara hermafrodit (erselik) denir.Eşeyli üreme GAMET oluşumu ve DÖLLENME esasına dayanır YUMURTA SPERM ZİGOT

5. 1. Eşeyli Üremenin Esasları Eşeyli üremede birleşen gametlerden biri dişi , diğeri erkek özelliğindedir. Gametler (üreme hücreleri) her zaman haploid (n) kromozomlu olup, çoğunlukla mayoz bölünmeyle oluşturulurlar(MİTOZLA OLUŞAN DA VARDIR). Döllenme ile iki gamet birleştirilerek zigot (2n) oluşturulur. Böylece türün kromozom sayısı korunmuş olur 2. Eşeyli Üreme Çeşitleri a. İzogami : Şekil ve büyüklük bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin( izogamet ) birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. Bazı tek hücreli alg’ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında görülür. Ana Canlı İzogametler Sporlar(n) zigot Mayoz böl.

6. b. Anizogami (Heterogami): Şekil ve büyüklük bakımından farklı iki gametin birleşip(heterogamet) zigotu meydana getirmesi olayına denir. İpliksi yeşil alglerden bazılarında çok küçük bir erkek gamet ile çok iri yumurta hücresi birleşerek zigotu oluşturur c. Oogami : Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda görülür. Dişi gamet (yumurta) büyük, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir. Erkek gamet (sperm) küçük, az sitoplazmalı ve kamçılıdır.Bu tür üreme gelişmişliğin göstergesidir Ovum(yumurta) sperm Zigot(2n)

7. d)Metagenez (Döl Değişimi): Bazı tek hücrelilerde (plazmodyum), bazı omurgasız hayvanlarda (deniz anası), mantarlarda bütün çiçeksiz bitkilerde görülür . Canlının hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip eder zigot 2N Diploid brey(2N) Gelişme (mitoz ile) Mayoz böl. N kromozomlu sporlar Gelişme (mitoz ile) Mitoz böl. N kromozomlu breyler N kromozomlu gametler Döllenme N kromozomlu gametofit evre 2N kromozomlu sporofit evre

8. e. Partenogenez : Yumurta hücresinden döllenme olmadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir. Partenogenez olayı çoğunlukla arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri ile bazı çekirge ve kelebek türleri gibi omurgasız hayvanlarda görülür. Sperm kesesi yumurtalık Yumurta hücreleri 2N ‘li dişiler döllenme Döllenme yok N kromozomlu erkek breyler

9. f . Konjugasyon (Kavuşma) : Kalıtsal yapısı farklı iki hücrenin, aralarında oluşturdukları bir sitoplazmik köprü sayesinde kalıtsal madde alış-verişi yapmalarıdır. Bakterilerde, Paramecium gibi bazı protistlerde ve bazı basit yapılı su yosunlarında görülür Bakterilerin antibiotiklere karşı dirençli olmaları bu sayededir. Ayrıca paramesyumun konjugasyonunda çekirdek bölünmesi de vardır.

10. g. Hermafroditlik : Bazı türlerde, hem erkek hemde dişi organı bulunduran bireyler, kendi kendilerini dölleyerek tek başlarına üremeyi sağlayabilirler. Ancak, hermafrodit türlerin çoğunda yabancı döllenme tercih edilir .Çünkü yabancı döllenme genetik açılımı sağlar Tenyalar, bezelye gibi bazı bitkiler hermafroditlikle üremenin en iyi örnekleridir. yumurtalık Yumurta kanalı testisler

11. Tohumsuz Bitkilerde Üreme; Çiçeksiz bitkilerde döl almaşı (metagenez) görülür.gelişme çimlenmeyle ve mitozla olur BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME Tohumsuz Bitkilerde Üreme Açık tohumlular: Üremeleri kozalak içinde açıkta bulunan tohumlarla gerçekleşir. Tozlaşma rüzgarla olur. Kapalı tohumlular: Tohum taslakları ovaryum içerisinde saklanır. Üreme yapıları çiçekte bulunur.

12. Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme 1.Polen oluşumu: Erkek organ başcığındaki polen keseleri içinde 2n kromozomlu polen ana hücrelerinden mayoz ile n kromozomlu 4 tane mikrospor çekirdeği oluşur. Bunların mitoz geçirmesi ile n kromozomlu iki çekirdek taşıyan (generatif ve vejetatif çekirdek) yapı oluşur . Bu yapıya polen(çiçek tozu) denir. Polen çimlenirken vejetatif çekirdekten polen tüpü oluşur. Generatif çekirdekten sperm çekirdekleri oluşur. Her türün poleni kendine özgü bir şekle sahiptir .

13. POLEN OLUŞUMU ŞEMATİK Microspor ana hücresi(2N) mayoz bölünme sitokinezsiz mitoz POLEN Generatif çekirdek(n) Vegetatif çekirdek(n) mitoz N kromozonlu GON lar 2.Yumurta hücresi oluşumu: Dişi organ yumurtalığındaki tohum taslağı içinde 2n kromozomlu tohum taslağının ana hücresi mayoz geçirerek n kromozomlu 4 tana makrospor oluşturur. Makrosporların 3 tanesi erir, kalan 1 tanesinin çekirdeği arka arkaya 3 mitoz geçirerek 8 çekirdekli bir yapı olan EMBRİYO KESESİ ni meydana getirir . Bir kutuptaki 3 çekirdekten ortadaki yumurta çekirdeği gelişerek yumurta çekirdeği halini alır ve döllenmeye hazır durumdadır. Ortadaki 2 çekirdekte endospermi oluşturacak olan polar (kutup) çekirdeklerdir . Diğer çekirdeklerden 3 ü antipot, 2 si sinerjit adını alır ve kaybolur.

14. DİŞİ GAMET OLUŞUMU Macrospor ana hücresi sitokinezsiz sitokinezsiz mayoz Ardarda 3 mitoz GON ölür yumurta sinerjitler antipodlar Kutup hücreleri Tozlaşma : Erkek organların başçığındaki polenlerin su, rüzgar, böcek gibi faktörlerle dişi organın tepeciğine taşınmasıdır.

15. Sperm çekir.(n)+Yumurta(n)  Zigot (2n)  Embriyo döllenme Sperm çekir.(n)+Polar çekirdekler(2n)  Triploit çekirdek(3n)  Endosperm  Tohum döllenmeden sonra oluşur. Tohum taslağının örtüleri kalınlaşarak tohum kabuğunu yaparlar. Tohum embriyo+endosperm+tohum kabuğundan oluşur.  Tohum taslağı sayısı kadar tohum oluşur.  Dişi organ ve çiçek tablası, besin depolayarak tohumun çevresinde meyva yı oluştururlar

16. Tohumun yapısında şunlar bulunur: -Embriyo(embriyonik kök=radikula ve embriyonik gövde=plumula)= 2n kromozomlu -Çenek (kotiledon)= 2n kromozomlu -Endosperm (besi doku)= 3n kromozomlu -Kabuk (testa)= 2n kromozomlu kotiledonlar endosperm Embrionik gövde Embrionik kök

17. MEYVA GERÇEK MEYVA YALANCI MEYVA Sadece yumurtalığın üstü örtülüdür.örn şeftali erik üzüm yumurtalık,taç ve çanak yaprakların üstü örtülüdür.örn çilek armut elma

18. Çimlenme: Embriyonun topraktan su alarak ilk kök ve fotosentez yapabilecek ilk yaprakları oluşturmasına kadar geçen büyüme evresidir. Tohumun olgunlaşmasından çimlenmesine kadar geçen süreye UYKU HALİ denir. Uykudaki tohumlar canlıdır fakat metabolizmaları minimum seviyededir. Çimlenme için yeterli H 2 O,sıcaklık, O 2 ve enzimler gereklidir

19. Bitkilerde Gelişme Çimlenmeden sonra ışık, CO2, H2O ve mineral maddelerin yardımıyla bitkisel dokuların oluşmasıdır. Yüksek yapılı bitkilerde gelişme tohum içinde başlar.  Gelişme eşeyli üreyen organizmalarda 3 temel olayla gerçekleşir: 1.Hücre bölünmesi 2.Büyüme 3.Farklılaşma  Yüksek yapılı bitkilerin embriyosundaki çenekler, tohum içindeyken endospermden besin depo ederler