2. İçerik
Öğretim Materyallerinin Kullanım Aşamaları
Öğretim Materyallerinin Önemli Unsurları
Görsel Materyaller Tasarımı
-Görsel/Sözel Tasarım Ögeleri
-Biçimsel Tasarım Ögeleri
-Tasarımda Düzenlemeler
Eğitim Amaçlı Teknoloji Tasarımı ve Kullanımı
-Televizyon ve Video
-Konferanslar
-Çoklu Ortamlar
-Bilgisayar Destekli Eğitim
-İnternet Destekli Eğitim
4. ÖĞRETİM MATERYALİ KULLANIMI
Öğretim etkinliği için uygun materyalin hazırlanmasının 3 farklı yaklaşımı vardır:
Hazır, kullanıma açık bir materyalin seçilmesi
Hazır materyalde düzenlemeler yapılarak kullanmak
Yeni bir materyal tasarlamak.
Hazır materyali ya da o materyal üzerinde değiştirmeler yaparak kullanılan
materyaller öğretmen için zaman ve maliyet kazandırmaktadır
5. ÖĞRETİM MATERYALİ KULLANIMI
Materyal Tasarımında dikkat edilecek ölçütler:
Materyal, öğretim amaçlarıyla uyumlu olmalı
Materyal, hedef kitlenin düzeyine ve özelliklerine uygun olmalı
Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel olmalı
Materyalin kaynağı güvenilir olmalı
Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgisini çekici olmalı
Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalı.
7. GÖRSEL MATERYALLERİ TASARLAMA
Görsel öğeler;
Öğrenenin dikkatini çekip, güdüler,
Dikkatlerini canlı tutar,
Zor kavramları basitleştirir,
Kavramları somutlaştırır,
Bilginin düzenlenmesini ve alınmasını kolaylaştırır.
8. Öğretim etkinliğinin etkili olması için kullanılan görsel materyalin öğretimin amacına,
öğrenci düzeyine ve yaşına uygun olmasına dikkat edilmeli.
Görsel materyal tasarlarken dört amacı göz önünde bulundurulmalıyız;
Okunaklılığın sağlanması
İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak
Verilmek istenen mesajı yorumlamanın kolay olmasını sağlamak
Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanmasını sağlamak.
9. GÖRSEL TASARIM ÖĞELERİ
Görsel Tasarım Öğeleri
Görsel Öğeler
Sözel Öğeler
Çekicilik Katan
Öğler
Gerçekçi
Yazı Tipi
Dikkat Çekici
Benzeşik
Stil Sayısı
Dokunulabilir
Şematik
Büyük Harf
Etkileşimli
Renk
Harf Boyutu
Boşluklar
10. Görsel Unsurlar
Gerçekçi
görseller, üzerinde durulan gerçek nesneyi gösterir.
Örneğin, bebeğin bir fotoğrafı, gerçekçi bir görsel öge olarak kullanılabilir.
11. Görsel Unsurlar
Benzeşik
görseller, bir kavramı ya da konuyu açıklamak için
benzerliği olan başka bir ögeyle ilişki kurarak dikkat çekilebilir. Bu
tür görseller, öğrencilerin eski bilgileri kullanarak yeni bilgileri
yorumlamalarına ve bu yolla öğrenmelerin gerçekleşmesine yardımcı
olurlar. Örneğin, Dünyanın portakala benzetilmesi
12. Görsel Unsurlar
Şematik
görseller, akış şemaları, grafikler, haritalar, şematik ve sınıflama
çizelgelerini kapsar ve temel kavramların diğer kavramlarla arasındaki ilişkilere
dikkat çekmek için kullanılır.
13. Sözel Unsurlar
Yazı Tipi:
Bir materyalde kullanılan yazı tipi görseldeki diğer ögelerle uyum
içinde olmalıdır. Öğretim amaçlı materyallerde düz ve tırnaksız yazı tipleri (
Arial, Verdana gibi) yani hedef kitleye uygun ve okunaklılığın sağlanacağı yazı
tipi kullanılmalıdır.
Stil Sayısı:
Bir görselde veya arka arkaya kullanılacak bir grup görselde
ikiden fazla yazı tipi kullanılmamalıdır. Ayrıca bu yazı tipleri uyum içinde
olmalıdırlar. Ayrıca, etkili iletişim için “kalın, yatık, altı çizili ve yazı boyutu”
gibi biçimlerde en fazla dört çeşit ile sınırlandırılmalıdır. Bir görselde çok sayıda
farklı stil kullanılması, öğrencilerin dikkatini dağıtarak, konudan uzaklaşmasına
sebep olabilir.
Büyük Harf:
Bir metinde yazıların en iyi şekilde okunmalarını sağlamak için
yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu durumlarda büyük
harfler kullanmak uygundur
14. Sözel Unsurlar
Renk:
Harf Boyutu:
Boşluklar: Bir materyalde satır ve harf arasındaki boşluklar da okumayı
Harflerin rengi arka planın rengiyle zıt bir renkte olmalıdır. Bu
şekilde, hem metni okunabilir hale getirilebilir, hem dikkat çekmek istenilen
noktalara vurgu yapılabilir.
Kullanılan materyalin sözel ögelere ilişkin harf boyutu,
materyalin kullanılacağı ortama ve amaca göre belirlenmelidir. Bir sınıf
ortamında kullanılacak materyal en uzak bir mesafeden, yani en arka sıradaki
öğrenci tarafından rahatlıkla okunabilmesi lazım.Bununla birlikte harf boyutu,
materyalin kullanım amacına göre düzenlenmelidir.
kolaylaştırması veya zorlaştırılması açısından önemlidir. Bu nedenle, bu
boşlukların düzenli ve uygun şekilde yerleştirilmesi gereklidir. İyi okunabilir
bir metin için satırlar arasında bırakılacak ideal bir boşluk miktarı (dikey
boşluk) küçük harflerin boyutundan birazcık küçük olmalıdırlar.
15. Çekicilik Katan Unsurlar
Dikkat Çekicilik:
Dokunulabilirlik:
Etkileşimlilik:
Öğrencilere yeni bilgiler verilirken, onların dikkatlerini
çekecek ve canlı tutacak şekilde uyarıcılar kullanılacak şekilde düzenlenmelidir.
Öğretim materyali, öğrenciye dokunma hissi
yaratabilecek şekilde düzenlenmelidir. Bir materyale dokunabiliyor olması
öğrenciye konu hakkında daha açık ve yalın bir fikir verebilir. Görsellerin çoğu iki
boyutlu olduğu için, dokunulabilirlik sağlamak oldukça zordur. Fakat, özelikle
renkleri kullanarak dokunma hissi sağlanabilir.
Etkileşimlilik ögesi bütün materyallere uygulanabilir bir
özelliktir. Hazırlanan materyali öğrencinin etkin katılımını sağlayacak şekilde
tasarlanmalıdır. Örneğin, öğrenciye görsel bir materyal göstererek soru sorulabilir.
Sonra materyaldeki ögelerin yerlerin değiştirerek veya belli kısımlarını kapatılarak
sorular yanıtlarla karşılaştırılabilir.
16. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Hizalama: Görsel materyalin vermek istediği mesajı en etkili bir şekilde
vermenin yollarından biri “hizalama”dır. Öğretim materyalin ögeleri belirli bir
düzen içinde hizalanması, materyalin anlaşırlığını kolaylaştırır. Öğrenci dikey ya
da yatay hizalanan ögeleri daha düzenli ve aralarındaki ilişkiyi daha çabuk kavrar.
17. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Görsel ögeleri yerleştirmede dikkat edilmesi gereken nokta, dikkat
çekmek istenen ögenin sunum materyalinin sol üst tarafa
yerleştirilmesi.
18. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Şekil: görsel öğelere öğrencilerin, geçmiş bilgileriyle ilişki kurabilecekler,
bildikleri ve tanıdık olduğu bir şekle sokmaktır. Şekiller, anlamlı bir bütün
oluşturmak için bir araya getirilebilir. Burada amaç en az çabayla dikkati
materyale çekmeyi başarmaktır.
19. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Denge: Görsel ögeler dikey veya yatay eksen veya hem dikey hem de yatay
eksenler dikkate alınarak eşit olarak dağıtılması ile denge sağlanır. Denge, simetrik
ve simetrik olmayan denge olmak üzere iki şekilde sağlanabilir.
20. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Biçem: Materyallerin öğrenci ve ortamın özelliklerine göre
biçimlendirilmesi gerekmektedir. Örneğin, küçük bir yaş grubuna
hazırlanan bir materyalde kullanılacak yazı tipi, resim türleri vb. diğer
ögeler, bir yetişkin grubuna yönelik bir materyalden farklı olabilecektir.
Burada öğrencilerin tercihleri tasarımda baskın olan faktör olacaktır.
21. Biçimsel Tasarım Ögeleri
Renk Düzeni: Materyalde kullanılacak renk düzeni kendi içinde
uyumlu olan renklerden oluşturulduğu zaman öğrencide daha
olumlu ve uzun süre hatırlanacak izlenimler bırakacaktır. Kullanılan
renklerin vurgu için kullanımı ve iletilmek istenen mesajın
öğrenciler tarafından algılanmasına yardımcı olmalıdır.
23. Tasarımda Düzenlemeler
Yakınlık: Bir alandaki görsel ögeler, birbirlerine yakınlıklarına göre
gruplandırılarak algılanırlar. Buna göre, materyalde birbiriyle ilişkili ögeleri
yakınlaştırılmalı, birbirinden farklı ise uzaklaştırılmalıdır. Örneğin, birbiri ile ilişkili
metin ve metni açıklayan görsel ögeyi birbirine yakın bir şekilde verilmelidir.
Yönlendiriciler: Öğretim materyalinin öğrenci tarafından belli bir sıra
izlenerek takip edilmesi ya da öğretim materyalinde öğrencinin belli bir yerlere
dikkatinin çekilmesi isteniyorsa çeşitli yönlendiriciler kullanılabilir. Yönlendirici
olarak kuvvetin yönünü göstermek için ok işaretleri kullanılması da açıklamalarının
anlaşılırlığını artacaktır.
24. Tasarımda Düzenlemeler
Uyumluluk: Görsel materyalleri hazırlarken, materyal içinde
ögelerin düzenlenmesinde aynı yapısal özelliklerin kullanılması
gerekmektedir.
Örneğin, hazırlanan bir sunum materyalinde başlıklar düzeylerine göre
düzenlenmeli ve her bir düzey başlık için kullanılan renk , yazı boyutu ve
yazı tipi gibi özellikler, sunu materyali boyunca başlıklarda aynı şekilde
kullanılmalıdır.
26. Eğitim Teknolojisi Tasarımı ve Kullanımı
Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyalleri ve Tasarımı
Çoklu ortamlar, ses ya da müzik, durağan görüntüler(grafik, fotoğraf, resim)
haraketli gerçek görüntüler ve canlandırmalar(bilgisayar animasyonu, sinema veya
video) ve yazılı metinler gibi farklı teknoloji olanak ve ortamlar içermektedir.
Çoklu ortam destekli öğretim materyal tasarım süreci, hedef kitlenin belirlenmesi,
amaçların belirlenmesi, eğitsel içeriğin belirlenmesi ve teknolojik içeriğin
belirlenmesi aşamalarından oluşmaktadır.
27. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Bilgisayar Temelli Öğretim Materyali
Öğrenmeyi tamamen bilgisayarlı ortamda gerçekleştirmeyi hedef alan
ortamdır.
28. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Bilgisayar Destekli Öğretim Materyali
Öğreten ve öğrenene öğretimin daha etkin olması için öğretim sürecinde
yardımcı olan araçtır
29. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
İnternet Tabanlı Öğretim Materyali
Öğretim etkinliklerinin tamamı ya da büyük oranı internet üzerinden
gerçekleştirilmesini sağlayan öğretim materyalleridir.
30. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
İnternet Destekli Öğretim Materyali
İnternet ve internet üzerinde uygulamalarının(web, e-posta, tartışma grupları ve
elektronik sohbetler gibi) öğretim yardımcısı olarak kullanılan materyallerdir.
31. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Çevrimiçi Öğretim Materyalleri
e-öğrenme, e-öğretim ya da çevrim içi öğretim etkinliklerinin
gerçekleştirilmesini sağlayan, yerel ağ ya da bilgisayar ağlarının bireysel
öğrenmeyi gerçekleştirmek amacıyla senkron veya asenkron öğretime
olanak veren, öğretimde zaman ve mekan sınırı olmayan öğretim ortamı
materyalleridir.
32. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Etkileşimli Video
Kullanıcının bazı girdiler(sesli algılama sistemi, butonlar yoluyla
etkileşim gibi) yolu ile öğretim materyali ile etkileşimde bulunma
olanağına sahip olduğu etkileşimli video materyalleridir.
33. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Etkileşimli Ses
Öğrenen ya da kullanıcı, sesli algılamaya olanak veren bir sistem
yardımı ile veri girişi yapabilmekte, dönüt alabilmekte, dönütle ilgili
yönlendirme ya da öğretim tercihi yapabilmekte(örneğin, dil öğretimi).
Burada da öğrenen aktif haldedir.
34. Çoklu Ortam Destekli Ortam ve Materyaller
Hipermedya
Farklı çoklu ortam teknolojilerinin(seslendirmeler, müzik, grafik,
canlandırma(animasyon),yazılı metinler, gerçek görüntü) kullanılması ile
oluşan sunum ortamı ve bu ortamlar arası etkileşimin olanaklı olduğu
yazılımlardır.
35. Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyallerinde Kullanılan
Tasarım Öğeleri
Farklı seçim olanakları, öğrenenin algısına daha çok uygun olması ve kullanımı kolaylığı sağlaması
sebebiyle mümkün olduğunca kullanılmalıdır.
Öğrenen kendi isteğine göre tasarım yapabilmelidir, kullanıcı seçeneklerine çok yer verilmelidir.
Farklı kullanıcılar için de çeşitli yardım ve yönlendirme seçenekleri açık ve anlaşılır olmalıdır.
Ekran tasarımı kalabalık olmamalıdır.
Görsel ögelere mümkün oldukça yer verilmelidir.
Her ekran içeriği anlatan bir görsel, bilgilendirme ya da şekil kullanılmalıdır.
36. Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyallerinde Kullanılan
Tasarım Öğeleri
Sesler gerekli yerlerde, gerektiği kadar kullanılmalıdır. Ekran üzerindeki farklı durum
ve yönlendirmelere işaret etmek için farklı sesler kullanılabilir.
Resim, fotoğraf ve grafikleri materyalin amacına uygun seçilmelidir.
Resim, fotoğraf ve grafikler tasarım içeriğindeki diğer öğelerle bir bütünlük ve
uyumluluk içinde olmalıdır.
Ögeler öğrenenin motivasyonunu ve ilgisini sürekli sağlamalıdır.
Tasarımda kullanılan canlandırmaların senaryosu düşünce olarak orijinal, kullanıcıya
ya da izleyiciyi sıradan kalıplardan çıkarır bir kurguya sahip olmalıdır.
Karakterlerin özelliklerinin (yaş, boyu, cinsiyeti, kişilik özellikleri, sesleri kostümleri
öykü içerisindeki konumları) hedef kitlenin özelliklerine uygun olmalıdır.
Kullanılan sesler de hedef kitleye uygun ise oldukça etkileyici ve ilgi çekici
olabilmektedir.
