1. syf. 0

2. Uzaktan Eğitim Sürecinde
Materyal Ortam ve
Teknoloji Tasarımı
Yazar
Ayzat Kazıbekova
Murat Keleş
Albina Taalaybek kızı
Editör
Vahide CAN
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
1

3. İçindekiler
Öğretim Materyali Kullanımı……………………………………… 5
Görsel Materyal Tasarlama………………………………………… 6
Görsel/Sözel tasarım Ögeleri………………………………………. 7
Biçimsel Tasarım Ögeleri…………………………………………….. 12
Tasarımda Düzenlemeler…………………………………………….. 16
Eğitim Teknolojisi Tasarımı ve Kullanımı….…………………. 17
Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyalleri ve
Tasarımı ………………………..………………………………………….. 18
Kaynakça…………………………………………………………… 25
2

4. Uzaktan Eğitim Sürecinde Materyal Ortam ve
Teknoloji Tasarımı
Öğrenme Hedefleri





Öğretim materyallerin kullanım aşamaları öğrenebilecek,
Öğretim materyallerini seçebilecek,
Görsel materyalleri tasarlamayı öğrenebilecek,
Teknoloji tasarımının önemini kavrayabilecek,
Teknolojiyi eğitim amaçlı etkin kullanabilecek.
3

5. Örnek Olay







Öğretim Materyali
Materyal Seçimi
Materyal Tasarımı
Görsel materyal
Tasarım İlkeleri
Çoklu Ortam
Eğitim Amaçlı Teknoloji
4

6. ÖĞRETİM MATERYALİ KULLANIMI
Öğretim sürecinde materyal kullanımında planlanan etkinlik için uygun
bir yöntem seçilmesine, seçilen yönteme uygun bir aracın seçilmesine ve
son olarak seçilen araca uygun materyalin hazırlanmasına dikkat
edilmelidir.
Öğretim etkinliği için uygun materyalin hazırlanmasının 3 farklı
yaklaşımı vardır:
1. Hazır, kullanıma açık bir materyalin seçilmesi
2. Hazır materyalde düzenlemeler yapılarak kullanmak
3. Yeni bir materyal tasarlamak.
Hazır materyali ya da o materyal üzerinde değiştirmeler yaparak
kullanılan materyaller öğretmen için zaman ve maliyet kazandırmaktadır.
Bu yaklaşımlardan hariç bir kaç ölçütlere dikkat edilmesi gerekir. Onlarda
şunlardır:






Materyal, öğretim amaçlarıyla uyumlu olmalı
Materyal, hedef kitlenin düzeyine ve özelliklerine uygun olmalı
Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel olmalı
Materyalin kaynağı güvenilir olmalı
Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgisini çekici olmalı
Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalı.
İ
Bir öğretmen olarak, öğrencileriniz için materyal seçerken başka
hangi ölçütleri dikkate alırdınız?
Materyal seçiminde dikkate alınması gereken ölçütlerin listesi olmasına
rağmen, öğretmen öncelikli ölçütleri kendisi belirler.
5

7. GÖRSEL MATERYALLERİ TASARLAMA
Görsel materyal, sözel bilgilerin somutlaştırılması, kavramların öğretimi,
karmaşık bir sürece dayalı bilgilerin öretilmesi ve soyut bilgilerin
somutlaştırılması gibi ve başka amaçlar için kullanılmaktadır. Bazı
öğrencilerin görsel betimlemeler yoluyla daha kolay öğrendikleri
bilinmektedir.
Görsel ögeler;





Öğrenenin dikkatini çekip, güdüler,
Dikkatlerini canlı tutar,
Zor kavramları basitleştirir,
Kavramları somutlaştırır,
Bilginin düzenlenmesini ve alınmasını kolaylaştırır.
Öğretim etkinliğinin etkili olması için kullanılan görsel materyalin öğretimin
amacına, öğrenci düzeyine ve yaşına uygun olmasına dikkat edilmeli.
Görsel materyal tasarlarken dört amacı göz önünde bulundurulmalıyız;




Okunaklılığın sağlanması
İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak
Verilmek istenen mesajı yorumlamanın kolay olmasını sağlamak
Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanmasını sağlamak.
6

8. GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ
Görsel Tasarım Ögeleri
Görsel Ögeler
Sözel Ögeler
Çekicilik Katan
Ögeler
Gerçekçi
Yazı Tipi
Dikkat Çekici
Benzeşik
Stil Sayısı
Dokunulabilir
Şematik
Büyük Harf
Etkileşimli
Renk
Harf Boyutu
Boşluklar
Görsel Unsurlar
Bir öğrenme etkinliği için seçilen görsel ögeler konunun içeriğine ve
özelliklerine göre değişebilir. Görsel ögeler üç bölümde ele alınabilir:
gerçekçi, benzeşik ve şematik.
 Gerçekçi görseller, üzerinde durulan gerçek nesneyi gösterir.
Örneğin, bebeğin bir fotoğrafı, gerçekçi bir görsel öge olarak
kullanılabilir.
7

9. Gerçek Öge Kullanımı
Gerçek Olmayan Öge
Kullanımı
Burada gerçekçi renklerin kullanılmış olması gerçekliliğin derecesin
yükseltir. Ancak, hiçbir resim üç boyutlu, haraketli bir resim dahi
olsa bile resimlenemeyen yanları mutlaka vardır.
 Benzeşik görseller, bir kavramı ya da konuyu açıklamak için
benzerliği olan başka bir ögeyle ilişki kurarak dikkat çekilebilir. Bu
tür görseller, öğrencilerin eski bilgileri kullanarak yeni bilgileri
yorumlamalarına ve bu yolla öğrenmelerin gerçekleşmesine
yardımcı olurlar. Örneğin, Dünyanın portakala benzetilmesi.
Dünyanın
Portakalala Benzetilmesi
8

10.  Şematik görseller, akış şemaları, grafikler, haritalar, şematik ve
sınıflama çizelgelerini kapsar ve temel kavramların diğer
kavramlarla arasındaki ilişkilere dikkat çekmek için kullanılır.
Öğretim
Materyalleri
Görsel
Materyaller
İşitsel
Mateyaller
Şematik Öge Kullanımına Bir Örnek
Görsel-İşitsel
Materyaller
Sözel Unsurlar
Görsel materyallerin çoğunda görsel ögelerin yanında sözel ögeler da yer
alır. Sözel tasarım ögeler; yazı tipi, büyük harf, renk, harf boyutu ve
boşluklar olmak üzere 6 boyutta incelenmektedir.
 Yazı Tipi: Bir materyalde kullanılan yazı tipi görseldeki diğer ögelerle
uyum içinde olmalıdır. Öğretim amaçlı materyallerde düz ve tırnaksız
yazı tipleri ( Arial, Verdana gibi) yani hedef kitleye uygun ve
okunaklılığın sağlanacağı yazı tipi kullanılmalıdır.
 Stil Sayısı: Bir görselde veya arka arkaya kullanılacak bir grup görselde
ikiden fazla yazı tipi kullanılmamalıdır. Ayrıca bu yazı tipleri uyum
içinde olmalıdırlar. Ayrıca, etkili iletişim için “kalın, yatık, altı çizili ve
yazı boyutu” gibi biçimlerde en fazla dört çeşit ile sınırlandırılmalıdır.
Bir görselde çok sayıda farklı stil kullanılması, öğrencilerin dikkatini
dağıtarak, konudan uzaklaşmasına sebep olabilir.
9

11.  Büyük Harf: Bir metinde yazıların en iyi şekilde okunmalarını sağlamak
için yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu
durumlarda büyük harfler kullanmak uygundur.
KÜÇÜK HARFLERDE HER
HARFİN BOYUTU VE ŞEKLİ
FARKLI OLDUĞUNDAN GÖZ,
HARFLERİ DAHA KOLAY
SEÇEBİLMEKTE VE OKUMA DA
DAHA KOLAY OLMAKTADIR.
Küçük harflerde her harfin boyutu ve
şekli farklı olduğundan göz, harfleri
daha kolay seçebilmekte ve okuma
da daha kolay olmaktadır.
Başlık yazımında büyük harf kullanımı uygun olmasına rağmen, üç
sözcükten fazla olan başlıklarda “yalnız ilk harflerin büyük ”yazılması
daha uygundur.
 Renk: Harflerin rengi arka planın rengiyle zıt bir renkte olmalıdır. Bu
şekilde, hem metni okunabilir hale getirilebilir, hem dikkat çekmek
istenilen noktalara vurgu yapılabilir.
Yapılan araştırmalara göre, öğrenciler kırmızı renk ile gördüklerini
daha uzun süre hatırlıyorlar. Mavi renkteki ögelerin daha az dikkat
çekildiği ve insanların ilk sarı renklere dikkat ettikleri belirlenmiştir.
Bu nedenle, dikkat çekmek istenen nesneleri sarı renkle, az dikkat
çekmek istenilene mavi renkle ve özellikle hatırlaması istenilen nesne
için kırmızı renkle vurgulanması daha uygundur.
İ
Öğretim materyalinin kullanım amacına göre harf boyutu nasıl
düzenlenmelidir?
10

12.  Harf Boyutu: Kullanılan materyalin sözel ögelere ilişkin harf boyutu,
materyalin kullanılacağı ortama ve amaca göre belirlenmelidir. Bir sınıf
ortamında kullanılacak materyal en uzak bir mesafeden, yani en arka
sıradaki öğrenci tarafından rahatlıkla okunabilmesi lazım.
Bununla birlikte harf boyutu, materyalin kullanım amacına göre
düzenlenmelidir. Örneğin, bir bülten panosuna asılan bir metin veya
poster için büyük harf boyutu kullanılırken, ders materyali olarak
hazırlanan bir materyalde daha küçük harf boyutu kullanılması uygun
olacaktır.
 Boşluklar: Bir materyalde satır ve harf arasındaki boşluklar da okumayı
kolaylaştırması veya zorlaştırılması açısından önemlidir. Bu nedenle, bu
boşlukların düzenli ve uygun şekilde yerleştirilmesi gereklidir. Eğer
satırlar birbirine çok yakın iseler belirli bir uzaklıkta net olarak
okunamazlar. Eğer satırlar arasında çok boşluk varsa satırlar
birbirlerinden kopukmuş gibi bir izlenim verirler. İyi okunabilir bir metin
için satırlar arasında bırakılacak ideal bir boşluk miktarı (dikey boşluk)
küçük harflerin boyutundan birazcık küçük olmalıdırlar.
Satırlar arasındaki boşluk ortalama
harf büyüklüğünden 1,5 kat büyük
olursa metin rahat bir şekilde okunur
Satırlar arasındaki boşluk
Birbirine
Çok Yakın
Satır Örneği
ortalama harf büyüklüğünden
1,5 kat büyük olursa metin
Birbirine
Çok Uzak
Satır Örneği
rahat bir şekilde okunur
Satırlar arsındaki boşluk
ortalama harf
büyüklüğünden 1,5 kat
büyük olursa metin rahat bir
şekilde okunur.
Uygun Satır
Aralığı Örneği
11

13. Çekicilik Katan Unsurlar
Görsel/sözel materyalin tasarım ögelerinden biri çekicilik katan
ögedir(destekleyici öge). Bu öge; dikkat çekicilik, dokunulabilirlik ve
etkileşimlilik olmak üzere üç boyutta incelenmektedir.
 Dikkat Çekicilik: Öğrencilere yeni bilgiler verilirken, onların dikkatlerini
çekecek ve canlı tutacak şekilde uyarıcılar kullanılacak şekilde
düzenlenmelidir.
 Dokunulabilirlik: Öğretim materyali, öğrenciye dokunma hissi
yaratabilecek şekilde düzenlenmelidir. Bir materyale dokunabiliyor
olması öğrenciye konu hakkında daha açık ve yalın bir fikir verebilir.
Görsellerin çoğu iki boyutlu olduğu için, dokunulabilirlik sağlamak
oldukça zordur. Fakat, özelikle renkleri kullanarak dokunma hissi
sağlanabilir.
 Etkileşimlilik: Etkileşimlilik ögesi bütün materyallere uygulanabilir bir
özelliktir. Hazırlanan materyali öğrencinin etkin katılımını sağlayacak
şekilde tasarlanmalıdır. Örneğin, öğrenciye görsel bir materyal
göstererek soru sorulabilir. Sonra materyaldeki ögelerin yerlerin
değiştirerek veya belli kısımlarını kapatılarak sorular yanıtlarla
karşılaştırılabilir.
Biçimsel Tasarım Ögeleri
Materyalde görsel/sözel ögelerin ve tasarımından sonra biçimsel yapının
tasarlanmaya başlanır. Biçimsel tasarım ögeleri; hizalama, şekil, denge,
biçem, renk düzeni olarak boyuttan incelenmektedir.
12

14.  Hizalama: Görsel materyalin vermek istediği mesajı en etkili bir
şekilde vermenin yollarından biri “hizalama”dır. Öğretim
materyalin ögeleri belirli bir düzen içinde hizalanması, materyalin
anlaşırlığını kolaylaştırır. Öğrenci dikey ya da yatay hizalanan
ögeleri daha düzenli ve aralarındaki ilişkiyi daha çabuk kavrar.
Hizalama
Ögesine Örnek
Gösterim
Matematik dersinde toplama kavramını öğretirken, yukarıdaki örnekte
gösterildiği gibi hizalama ögesini kullanarak elma sayısını bulmalarını
öğrencilere sorulabilir.
Görsel ögeleri yerleştirmede dikkat edilmesi gereken nokta, dikkat
çekmek istenen ögenin sunum materyalinin sol üst tarafa
yerleştirilmesi.
Görsellerin
Hizalanmasına
Örnek
½41
½20
½25
½14
13

15.  Şekil: Biçimsel tasarım ögelerinden biri, görseli öğrencilerin,
geçmiş bilgileriyle ilişki kurabilecekler, bildikleri ve tanıdık
olduğu bir şekle sokmaktır. Şekiller, anlamlı bir bütün oluşturmak
için bir araya getirilebilir. Burada amaç en az çabayla dikkati
materyale çekmeyi başarmaktır.
Şekil Ögesine
Örnek
Örnekte görüldüğü gibi, bir üçgen veya daire gibi basit bir
geometri şekillerin öğrenciler tarafından tahmin edilebilecek bir
işleyişi olduğundan verilmek istenen mesajla ilgili anlaşılır bir
mantıksal çerçeve sağlar.
 Denge: Görsel ögeler dikey veya yatay eksen veya hem dikey
hem de yatay eksenler dikkate alınarak eşit olarak dağıtılması ile
denge sağlanır. Denge, simetrik ve simetrik olmayan denge
olmak üzere iki şekilde sağlanabilir.
Simetrik Denge
Simetrik Olmayan
Denge
Dengenin Olmadığı
Durum
14

16. Örnekte gösterilen denge türlerinden simetrik ya da simetrik
olmayan denge durumların kullanılması, öğrencilerde eşitlik ve
denge duygusu uyandırdığı için daha çok tercih edilmelidir.
Ancak, bazı durumlarda dengenin olmadığı durumları öğrenicinin
dikkatini çekmek için kullanılabilir.
 Biçem: Materyallerin öğrenci ve ortamın özelliklerine göre
biçimlendirilmesi gerekmektedir. Örneğin, küçük bir yaş grubuna
hazırlanan bir materyalde kullanılacak yazı tipi, resim türleri vb.
diğer ögeler, bir yetişkin grubuna yönelik bir materyalden farklı
olabilecektir. Burada öğrencilerin tercihleri tasarımda baskın olan
faktör olacaktır.
 Renk Düzeni: Materyalde kullanılacak renk düzeni kendi içinde
uyumlu olan renklerden oluşturulduğu zaman öğrencide daha
olumlu ve uzun süre hatırlanacak izlenimler bırakacaktır.
Kullanılan renklerin vurgu için kullanımı ve iletilmek istenen
mesajın öğrenciler tarafından algılanmasına yardımcı olmalıdır.
Zemin
Beyaz
Açık Gri
Mavi
Açık Mavi
Açık Sarı
Şekil ve Yazılar
Koyu Mavi
Mavi, Yeşil, Siyah
Açık Sarı, Beyaz
Koyu Mavi, Koyu Yeşil
Mor, Kahverengi
Vurgulama
Kırmızı, Turuncu
Kırmızı
Sarı, Kırmızı
Kırmızı, Turuncu
Kırmızı
Kaynak: Fleming, M.L. and Levie, H.(1978). İnstructional message desing.
Englewood Cliffs, N.J.:Educational Technology Publications.
Yukarıdaki tabloda en uygun zemin, şekil, yazı ve vurgulama renklerine
ilişkin bilgiler yer almaktadır.
15

17. Tasarımda Düzenlemeler
Bir öğretim materyali tasarımının son aşaması, genel yapısına ilişkin
düzenlenmesidir. Tasarım düzenlemeler 3 boyutta toplanmıştır: yakınlılık,
yönlendiriciler ve uyumluluk.
 Yakınlılık: Bir alandaki görsel ögeler, birbirlerine yakınlıklarına
göre gruplandırılarak algılanırlar. Buna göre, materyalde
birbiriyle ilişkili ögeleri yakınlaştırılmalı, birbirinden farklı ise
uzaklaştırılmalıdır. Örneğin, birbiri ile ilişkili metin ve metni
açıklayan görsel ögeyi birbirine yakın bir şekilde verilmelidir.
 Yönlendiriciler: Öğretim materyalinin öğrenci tarafından belli bir
sıra izlenerek takip edilmesi ya da öğretim materyalinde
öğrencinin belli bir yerlere dikkatinin çekilmesi isteniyorsa çeşitli
yönlendiriciler kullanılabilir. Sözel unsurların anahtar kavramların
vurgulanmasında kalın ya da altı çizili yazı stillerin kullanılması ve
metin içindeki bilgilerin özelliklerine göre sıralanmasında “madde
imi” özelliklerinin kullanılması, yönlendiricilere örnek olarak
verilebilir.
Yönlendirici olarak kuvvetin yönünü göstermek için ok
işaretleri kullanılması da açıklamalarının anlaşılırlığını artacaktır.
Yönlendirici Kullanımına Uygun Örnek
16

18.  Uyumluluk: Görsel materyalleri hazırlarken, materyal içinde ögelerin
düzenlenmesinde aynı yapısal özelliklerin kullanılması gerekmektedir.
Örneğin, hazırlanan bir sunum materyalinde başlıklar düzeylerine göre
düzenlenmeli ve her bir düzey başlık için kullanılan renk , yazı boyutu
ve yazı tipi gibi özellikler, sunu materyali boyunca başlıklarda aynı
şekilde kullanılmalıdır.
Eğitim Teknolojisi Tasarımı ve Kullanımı
Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyalleri
Çoklu ortamlar, ses ya da müzik, durağan görüntüler(grafik, fotoğraf, resim)
haraketli gerçek görüntüler ve canlandırmalar(bilgisayar animasyonu,
sinema veya video) ve yazılı metinler gibi farklı teknoloji olanak ve ortamlar
içermektedir.
Çoklu ortam destekli öğretim materyal tasarım süreci, hedef kitlenin
belirlenmesi, amaçların belirlenmesi, eğitsel içeriğin belirlenmesi ve
teknolojik içeriğin belirlenmesi aşamalarından oluşmaktadır. Etkileşimli
çoklu ortam üç temelden oluşmaktadır: medya(işitsel, görsel, işitsel-görsel
ve metin içerikleri), teknoloji (bilgisayar ve bilgisayar destekli ya da tabanlı
ortamlar, internet tabanlı ortamlar, sanal ortamlar) ve ürün (oyun CD’leri,
etkileşimli internet etkinlikleri, eğitim yazılımları ve sanal ortam etkinlikleri
vb ).
17

19. Çoklu ortam destekli eğitim materyalleri, öğrenmeyi daha etkin ve eğlenceli
hale getiren, öğrenmenin çok etkili gerçekleştirildiği, öğrenenin daha
motivasyonlu ve istekli öğrenme ortamlardır.
 Bilgisayar Temelli Öğretim Materyali: öğrenmeyi tamamen
bilgisayarlı ortamda gerçekleştirmeyi hedef alan ortamdır. Bu
ortamlarda kullanılan materyaller; ses ve video kayıt sistemine dayalı,
yazılı ve görsel ders yazılım ve materyalleri, görsel-işitsel ögeler içeren
etkileşimli çoklu ortam materyalleri.
 Bilgisayar Destekli Öğretim Materyali: öğreten ve öğrenene
öğretimin daha etkin olması için öğretim sürecinde yardımcı olan
araçtır. Bilgisayar temelli öğretim materyalinden farkı: öğretimi
güçlendiren, öğrenmeyi kolaylaştıran, motivasyon artıran ve kalıcılığı
sağlayan ve öğretimin tamamen bilgisayarlı ortamda gerçekleştirilmediği öğretim materyali. Bilgisayar destekli öğretim materyalleri
de bazı çoklu ortam uygulamalarını, ders yazılımlarını, yazılı ve görsel
materyalleri içermektedir.
 İnternet Tabanlı Öğretim Materyali: öğretim etkinliklerinin tamamı ya
da büyük oranı internet üzerinden gerçekleştirilmesini sağlayan
öğretim materyalleridir. Web, e-posta, tartışma grupları ve elektronik
sohbetler gibi internet tabanlı ortamlarına uygun çoklu ortam
materyalidir.
 İnternet Destekli Öğretim Materyali: internet ve internet üzerinde
uygulamalarının(web, e-posta, tartışma grupları ve elektronik
sohbetler gibi) öğretim yardımcısı olarak kullanılan materyallerdir.
 Çevrimiçi Öğretim Materyaller: e-öğrenme, e-öğretim ya da çevrim içi
öğretim etkinliklerinin gerçekleştirilmesini sağlayan, yerel ağ ya da
bilgisayar ağlarının bireysel öğrenmeyi gerçekleştirmek amacıyla
senkron veya asenkron öğretime olanak veren, öğretimde zaman ve
mekan sınırı olmayan öğretim ortamı materyalleridir. Çevrimiçi
öğretim materyaller; görsel-işitsel öğretim, öğretim içeriğine erişim,
18

20. Öğretim sürecinde farklı bulunan ve diğer öğrenenlerle etkileşim ya
da haberleşme, öğretim içeriği paylaşma ve etkinliğini izleme, ilişkin
değerlendirme, öğretim danışmanlığı gibi birçok etkinliğin
gerçekleşmesine yarımcı olan yerel ya da bilgisayar ağlarına dayalı
yazılı metinler, görsel içerikler, sesli aktarımlar müzik, video, sesli ve
görüntülü iletişim için video konferans sistemleri(video kamera,
monitör) ve ona benzer fakat daha küçük kameralar ve pc’ler ile
gerçekleştirilen masaüstü etkileşimli konferans sistemleri (desk-todesk) gibi alternatif öğretim materyalleridir. Çevrimiçi öğretim
materyalleri, bireysel öğrenme üzerine kurulu, bireysel farklılıkların
göz önünde bulunduran, öğrenmenin aktif ve etkileşimli
gerçekleştirilmesine olanak vermektedir.
Çevrimiçi Öğrenme
Materyalleri
 Etkileşimli Video: Kullanıcının bazı girdiler(sesli algılama sistemi,
butonlar yoluyla etkileşim gibi) yolu ile öğretim materyali ile
etkileşimde bulunma olanağına sahip olduğu etkileşimli video
materyalleridir. Etkileşimli video (interactive video), gerçek görüntü ve
bilgisayar teknolojisinin etkili kullanımı söz konusudur. Öğrenen
etkileşimli video kullanırken aktif katılımcıdır; çünkü yalnız izleyici
değildir, etkinlikler içerisinde aktif rol oynamaktadır. Öğrenen izlediği
görüntüleri izlemenin yanı sıra yönlendirebilmekte, tercihler
yapabilmekte, veri girişi de yapabilmektedir.
19

21. Etkileşimli Video
İ
Sizce etkileşimli video hangi özelliklerinden dolayı daha çok tercih
edilebilir?
 Etkileşimli Ses: Öğrenen ya da kullanıcı, sesli algılamaya olanak veren
bir sistem yardımı ile veri girişi yapabilmekte, dönüt alabilmekte,
dönütle ilgili yönlendirme ya da öğretim tercihi yapabilmekte(örneğin,
dil öğretimi). Burada da öğrenen aktif haldedir.
 Hipermedya: farklı çoklu ortam teknolojilerinin(seslendirmeler, müzik,
grafik, canlandırma(animasyon),yazılı metinler, gerçek görüntü)
kullanılması ile oluşan sunum ortamı ve bu ortamlar arası etkileşimin
olanaklı olduğu yazılımlardır.
Grafik
Ses
Yazılı Metin
Video (Gerçek Görüntü ve Canlandırmalar )
20

22. Çoklu Ortam Destekli Öğretim Materyallerinde
Kullanılan Tasarım Öğeleri
Öğrenen çoklu ortam destekli öğretim materyalini kolaylıkla
kullanabilmelidir. Bu nedenle materyalleri tasarlarken dikkat edilecek bazı
özellikler:
 Farklı seçim olanakları, öğrenenin algısına daha çok uygun olması ve
kullanımı kolaylığı sağlaması sebebiyle mümkün olduğunca
kullanılmalıdır.
 Öğrenen kendi isteğine göre tasarım yapabilmelidir, kullanıcı
seçeneklerine çok yer verilmelidir.
 Farklı kullanıcılar için de çeşitli yardım ve yönlendirme seçenekleri açık
ve anlaşılır olmalıdır.
 Ekran tasarımı kalabalık olmamalıdır.
 Görsel ögelere mümkün oldukça yer verilmelidir.
 Her ekran içeriği anlatan bir görsel, bilgilendirme ya da şekil
kullanılmalıdır.
 Sesler gerekli yerlerde, gerektiği kadar kullanılmalıdır. Ekran üzerindeki
farklı durum ve yönlendirmelere işaret etmek için farklı sesler
kullanılabilir.
 Resim, fotoğraf ve grafikleri materyalin amacına uygun seçilmelidir.
 Resim, fotoğraf ve grafikler tasarım içeriğindeki diğer öğelerle bir
bütünlük ve uyumluluk içinde olmalıdır.
 Ögeler öğrenenin motivasyonunu ve ilgisini sürekli sağlamalıdır.
 Tasarımda kullanılan canlandırmaların senaryosu düşünce olarak
orijinal, kullanıcıya ya da izleyiciyi sıradan kalıplardan çıkarır bir
kurguya sahip olmalıdır.
 Karakterlerin özelliklerinin (yaş, boyu, cinsiyeti, kişilik özellikleri, sesleri
kostümleri öykü içerisindeki konumları) hedef kitlenin özelliklerine
uygun olmalıdır.
 Kullanılan sesler de hedef kitleye uygun ise oldukça etkileyici ve ilgi
çekici olabilmektedir.
21

23. ÖZET
Öğretmenlere, öğretim materyallerini planlama ve hazırlama
sürecinde yol gösteren ve yardımcı olan üç temel materyal hazırlama
yaklaşımları bulunmaktadır: yazma, çizme ve yaratma.
Öğretim materyali hazırlarken dikkate alınacak ilkeler:
1. Basit, sade ve anlaşılabilir olmalı,
2. Dersin hedef ve davranışlarına uygun olmalı,
3. Dersin konusunu önemli ve özet bilgilerle donatılmalı,
4. Görsel ögelerde önemli bilgileri vurgulamak amacıyla
kullanılmalı,
5. Metinler ve görsel ögeler, öğrencinin gelişim ve öğrenim
özelliklerine uygun olmalı ve gerçek hayatta da tutarlı olmalı,
6. Gerçek hayatı yansıtmalı,
7. Gerektiğinde kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir
olmalıdır.
Görsel ögeler, öğrenenin dikkatini çekerek onları güdülediği, onların
dikkatlerini canlı tuttuğu, anlaşılması zor olan kavramları basitleştirdiği
ve şekiller yoluyla bilginin düzenlenmesini ve alınmasını kolaylaştırdığı
için öğrenmede önemli bir rol oynar.
Görsel unsurlar; gerçek, benzeşik ve şematik olarak üç bölümde ele
alınır.
Dikkat çekicilik, dokunulabilirlik, etkileşimlilik materyalleri çelici kılan
unsurlardır.
Materyalde hangi unsurların yer alacağını seçip, karar verdikten sonra
sıra genel görünümüne gelmektedir.
Genel görünümü; hizalama, biçim, denge, biçem ve renk gibi faktörler
etkilemektedir ve bunlar dikkate alınmalıdır.
Çoklu ortam destekli öğretim materyalleri, öğrenmeyi daha etkin ve
eğlenceli hale getiren, duyuların ve algıların çok çeşitli olarak
uyarılmasına imkan sağlayan, öğrenmenin son derece etkili
gerçekleştirildiği, öğrenen aktif kullandığı zaman öğrenmede daha
istekli ve ilgili oldukları ortamlardır.
22

24. Çoklu ortam destekli öğretim materyalleri çeşitleri şu şekilde
sıralanabilir:








Bilgisayar Temelli Öğretim Materyalleri
Bilgisayar Destekli Öğretim Materyalleri
İnternet Tabanlı Öğretim Materyalleri
İnternet Destekli Öğretim Materyalleri
Çevrimiçi Öğretim Materyalleri
Etkileşimli Video
Etkileşimli Ses
Hipermedya
Çoklu ortam Destekli Öğretim Materyallerinin Özellikleri:












Amaca Uygunluk
Hedef Kitleye Uygunluk
Açık İçerik
Bütünlük
Sadelik
Motivasyon artırıcı nitelik
İlgi çekicilik
Çok yönlülük
Kullanım kolaylığı
Öğrenci Merkezli nitelik
Bireysel gelişime katkı
Kalite
Çoklu ortam Destekli Öğretim Materyallerinde Kullanılan Tasarım
unsurları:







Arka plan
Renk
Yazı/Tipografi
Yönlendirmeler
Resimler ve Fotoğraflar
Canlandırmalar(Animasyonlar)
Seslendirme ve Ses Efektleri.
23

25. Kendimizi Sınayalım
1.
24

26. Kaynakça
Odabaşı, H. F, Kabakçı, I., (2007). Öğretim Teknolojileri ve Materyal
Tasarımı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları, s. 71.
Demirel, Ö., Seferoğlu, S.S., Yağcı, E.,(2002). Öğretim Teknolojileri ve
Materyal Geliştirme,2.baskı, Ankara: PEGEM A Yayıncılık.
Şahin, T.Y(1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara:
Anı Yayınevi.
Kaya, Z.(2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara:
PEGEM Yayıncılık.
25