Το όνομα σημαίνει «Αργυρότοπος". Είναι σύνθετη λέξη με πρώτο συνθετικό την τουρκική λέξη gümüş (άργυρος) και δεύτερο την επίσης τουρκική λέξη hane (σπίτι, τόπος), περσικής προέλευσης. Η ονομασία προέρχεται από τα ορυχεία αργύρου που βρίσκονται στην περιοχή.
2. ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ Γκιουμούσχανε (Τουρκικά) ΧΑΛΔΙΑΣ, ΠΟΝΤΟΣ–
Η Αργυρούπολη υπήρξε το κέντρο της Χαλδίας, ονομαστή περιοχή του
μεσόγειου Πόντου, που αντιστοιχεί στη σημερινή διοικητική περιοχή της
Gümüşhane της σημερινής Β.Α. Τουρκίας.
Το όνομα σημαίνει «Αργυρότοπος". Είναι σύνθετη λέξη με πρώτο
συνθετικό την τουρκική λέξη gümüş (άργυρος) και δεύτερο την επίσης
τουρκική λέξη hane (σπίτι, τόπος), περσικής προέλευσης. Η ονομασία
προέρχεται από τα ορυχεία αργύρου που βρίσκονται στην περιοχή.
Η πόλη βρίσκεται (βλέπε χάρτη) περίπου 65 χλμ. νοτιοδυτικά της
Τραπεζούντας. Μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923-25, είχε
σημαντικό πληθυσμό Ελλήνων, πολλοί από τους οποίους
εγκαταστάθηκαν τελικά στον ομώνυμο δήμο της Αθήνας.
Η πόλη είναι χτισμένη κατά μήκος του ποταμού Χαρσίτ, σε υψόμετρο
1.227 μ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, ο πληθυσμός της είναι
28.620 κάτοικοι
Ήταν εστία και πηγή του Ελληνισμού στην περιοχή του Πόντου. Είναι
περιοχή ορεινή και δυσπρόσιτη με αρχαία ιστορία. Η Αργυρούπολη του
Πόντου πήρε το όνομά της από τα μεταλλεία αργύρου που υπήρχαν στην
περιοχή.
Έτσι έμεινε στην ιστορία, ως η πόλη του αργύρου, η πόλη του
ασημιού. Η Αργυρούπολη, ιστορική πρωτεύουσα της Χαλδίας που
επί αιώνες, αποτέλεσε πνευματικό και εμπορικό κέντρο του
ποντιακού Ελληνισμού. Το κτήριο του Φροντιστηρίου της Αργυρούπολης,
που περιμένει την ανακαίνισή του.
3.
Το όνομα σημαίνει «Αργυρότοπος". Είναι σύνθετη λέξη με
πρώτο συνθετικό την τουρκική λέξη gümüş (άργυρος) και
δεύτερο την επίσης τουρκική λέξη hane (σπίτι,
τόπος), περσικής προέλευσης.
Η ονομασία προέρχεται από τα ορυχεία αργύρου που
βρίσκονται στην περιοχή. Την περίοδο της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας η περιοχή στην οποία βρίσκεται η πόλη
αποκαλούνταν 'Χαλδία'.
Κατά την οθωμανική περίοδο οι ελληνόφωνοι κάτοικοί της
αποκαλούσαν την πόλη Καν (από τον παραπλήσιο
ποταμό Χαρσιώτη ή Καν), τον δε εαυτό τους «Κενέτες» (δηλ.
Κανέτης) και «Κανέτσα» (δηλ. Κανέτισσα).
Μετά την πρόοδο της ελληνικής εκπαίδευσης στην πόλη, κατά
τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι., οι μορφωμένοι κάτοικοί της
την αποκαλούσαν Αργυρούπολη
Ετυμολογία
4.
Αρχαιότητα και Μεσαίωνας
Θεωρείται πιθανό πως 6,4 χλμ δυτικά της
Γκιουμούσχανε, στη σημ. θέση Beşkilise,
βρισκόταν κατά την ρωμαϊκή -
υστερορωμαϊκή περίοδο, η πόλη Θία.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, κοντά στη
Γκιουμούσχανε (πιθανώς 3,2 χλμ δυτικά
της, στη θέση Canca), βρισκόταν η
Τζάνιχα ή Τζανζάκων την οποία αναφέρει
ο βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος.
Ιστορία ως το 1922
Σύγχρονη Αργυρούπολη
5.
Οι βυζαντινές πηγές δεν αναφέρουν εκμετάλλευση των
κοιτασμάτων αργύρου και άλλων μετάλλων της περιοχής του
Τορούλ. Επομένως είναι πιθανά φαινόμενο της
Τουρκοκρατίας.
Η Γκιουμούσχανε, σύμφωνα με τον θρύλο, ιδρύθηκε από
κατοίκους της γειτονικής Τζάνιχας (Τσάγχης), οι οποίοι
μετοίκησαν ολοκληρωτικά εκεί, στα μέσα του 16ου αιώνα. Η
αφορμή είχε δοθεί όταν ένας χωρικός είδε να λάμπει μέσα στη
νύχτα ένα κομμάτι αργυρομεταλλεύματος το οποίο στη
συνέχεια μετέφερε στην Τσάγχη για εξέταση.
Μετά την ίδρυση του οικισμού, εγκαταστάθηκαν σ' αυτόν και
καταδιωκόμενοι από τις τουρκικές αρχές Τραπεζούντιοι, οι
Καλπακτσήδες και οι Κετσετζήδες, καθώς και κάτοικοι
διάφορων χωριών της Χαλδίας όπως το Χατς, το Αγρίδ' κ.α.
Ο σουλτάνος Μουράτ Δ', περνώντας από την περιοχή το
1530 την ανακήρυξε μπεϊλίκι, κήρυξε αυτοκρατορική
ιδιοκτησία τα μεταλλεία, απέδωσε προνόμια στους κατοίκους
και σύστησε εκεί ταρασχανέ (νομισματοκοπείο)
Ίδρυση της Αργυρούπολης
Παλιά Αργυρούπολη
6.
Η πόλη παίρνει το όνομα Γκιουμουσχανέ από τον 17ο αι. Ο
πληθυσμός της πόλης λέγεται ότι έφτασε, το 1750, τους 60.000
κατοίκους ή τις 5.000 οικογένειες, κατά την εποχή της ακμής των
μεταλλείων.
Κατά τον Μικρασιάτη λόγιο Σάββα Ιωαννίδη, πριν το 1870 (σημείο
κατά το οποίο έχει συντελεστεί ήδη η μεγάλη μείωση του πληθυσμού
της πόλης) στον "Κιουμουσχανά" κατοικούσαν :
700 οικογένειες από τις οποίες 300 ήταν ελληνικές
200 μωαμεθανικές
200 αρμενικές (οι τελευταίοι είχαν μετοικήσει εκεί σταδιακά από το
1720). Τότε στην πόλη λειτουργούσαν αλληλοδιδακτικό και ελληνικό
σχολείο.
Ως μητρόπολη και κέντρο της Χαλδίας, η πόλη είχε σημαντικό ρόλο
στην εκπαιδευτική κίνηση της περιοχής της Χαλδίας.
Επίσης είχε τις πλουσιότερες εκκλησίες, χάρη στα χρυσά και ασημένια
αφιερώματα των πλούσιων χριστιανών.
Με πρωτοβουλία μάλιστα του μητροπολίτη Λαυρεντίου, ιδρύθηκε
οικοτροφείο για τους μαθητές των γύρω χωριών που σπούδαζαν στα
σχολεία της πόλης.
Ο ίδιος μητροπολίτης είχε πρωτοστατήσει και στην ίδρυση
ταπητουργείου όπου εργάζονταν γυναίκες της περιοχής.
Ακμή Μεταλλείων
Παλιά Αργυρούπολη
7.
Στη συνέχεια ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε ραγδαία, λόγω της εξάντλησης των μεταλλείων. Οι
Έλληνες Πόντιοι κάτοικοί της μετανάστευσαν βαθμιαία σε άλλες περιοχές του Πόντου με μεταλλεία αλλά
και έξω από αυτόν, όπως στο Ακ Νταγ Ματέν και το Κιουμούς Ματέν..
Ωστόσο, ακόμη και εκείνη την εποχή, κατά τον Αργυρουπολίτη λόγιο Δημοσθένη Η. Οικονομίδη, υπήρχαν
:
5 εκκλησίες,
Φροντιστήριο (Γυμνάσιο αρρένων),
Παρθεναγωγείο με νηπιαγωγείο,
ο σύλλογος εκπαιδευτικών "Κυριακίδης"
"Φιλόπτωχος αδελφότης".
Οι ορθόδοξοι χριστιανοί κατοικούσαν σε έξη ενορίες:
Ενορία του Αγίου Ιωάννου
Ενορία του Αγίου Γεωργίου (μητρόπολη)
Ενορία Λιβαδιών
Ενορία της Παναγίας
Ενορία του Σταυρού
Ενορία του Αγίου Θεοδώρου.
Την εποχή αυτή υπήρχε τουρκικό κεντρικό σχολείο (ρουστιέ), 3 ισλαμικά σχολεία (μεντρεσέδες), 5 τζαμιά,
Διοικητήριο, στρατώνας, ταχυδρομείο, τηλεγραφείο, Δημαρχείο, αρμενική εκκλησία και σχολείο
Αρμενίων. Ο πληθυσμός της πόλης πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο είχε μειωθεί στα 6.000 άτομα περίπου
(2.500 Έλληνες, 2.500 Μουσουλμάνοι, 1.000 Αρμένιοι).[6]
Παρακμή των μεταλλείων
Το Βυζαντινό Μοναστήρι Αγίου Ιωάννη
που τόπος παραθερισμού των κατοίκων
της Τραπεζούντας αλλά και καταφύγιο
των Χριστιανών
8. Τις τρίχας το γεφύρι
Σην γέφυραν, σην γέφυραν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
ση Τρίχας το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε,
ση Τρίχας το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε,
χίλιοι μαστόροι έχτιζαν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
και μύριοι μαθητάδες, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε.
Όλεν την μέραν έχτιζαν το βράδον εχαλάουτον.
– Ντο δεις με πρωτομάστορα να στένω το γεφύρι σ’;
– Αν δίγω σε τον κύρην μου, άλλον κύρην πα κι έχω,
αν δίγω σε την μάναν μου, άλλον μάναν πα κι έχω,
αν δίγω σε την κάλη μου καλύτερον ευρίκω.
Στις ποντιακές παραλλαγές το γεφύρι που κτίζεται ονομάζεται της Τρίχας το γεφύρι, συνδέοντας το τραγούδι με την
παράδοση για το ομώνυμο στενό κι αέρινο γεφύρι που οδηγεί στον κάτω κόσμο, το οποίο πρέπει να κατορθώσουν να
περάσουν οι ψυχές για να μη χαθούν για πάντα πέφτοντας. Η σύνδεση της ύπατης αυτής δοκιμασίας με τη δοκιμασία
της τελετουργικής ανθρωποθυσίας, που αποτελεί το κεντρικό θέμα του τραγουδιού, είναι εξαιρετικά ευρηματική,
αφού και οι δύο περιέχουν την ιδέα της φαντασιακής και τρομακτικής επαφής με τον άγνωστο κόσμο του θανάτου.
9. Τα ερείπια της Αργυρούπολης σήμερα
Μητροπολιτικός Ναός -Άγιος Γεώργιος
Αργυρούπολης Πόντου
Αργυρούπολη Ελληνικό σχολείο
Αργυρούπολη σήμερα
Εκκλησία Αγίας
Σοφίας
Κρώμνη - Krom
Nanac Περιφέρεια
Αργυρούπολης
Μάλαχα