5 เรื่องราว จาก 5 ชุมชนรูปธรรม ที่มีปฏิบัติการกอบกู้ความสุขคืนสู่สังคม ผ่านกระบวนการรณรงค์และแก้ปัญหาพิษภัยจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จะช่วยเพิ่มมุมมอง แนวคิด และเทคนิคในการรณรงค์ใหม่ๆ เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงทางสังคม การรณรงค์เพื่อลด ละ เลิก การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในระดับปัจเจกบุคคลและในระดับชุมชนมุ่งเน้นให้สังคมเกิดการรับรู้ ตระหนักถึงพิษภัยของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ทีรวบรวมไว้ในหนังสือ “ชุมชน ฅน สู้เหล้า” เล่มนี้ เป็นบทเรียนการจัดการตนเองเพื่อขับเคลื่อนสังคมไปสู่ชุมชนลด ละ เลิกเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยกระบวนการที่ต่างกันออกไปของชุมชนรูปธรรม 5 ชุมชนที่มีบริบทแตกต่างกัน เป็นการพัฒนาและยกระดับงาน โดยยึดเอาพื้นที่เป็นตัวตั้งแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของชุมชนท้องถิ่นในการจัดการปัญหาแอลกอฮอล์และบูรณาการไปสู่การป้องกันและไขปัญหาประเด็นอื่นๆที่เกี่ยวโยงกันในพื้นที่

1. C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K

2. ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ

3. เลขมาตรฐานหนังสือ 978-974-448-669-1
พิมพ์ครั้งที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ.2557
จำ�นวนพิมพ์ 1000 เล่ม
ผู้เขียน อินทิรา วิทยสมบูรณ์
กองบรรณาธิการ บำ�รุง เป็นสุข
มงคล ปัญญาประชุม
กัญญานันท์ ตาทิพย์
ปานเทวี คมสัน
จัดทำ�โดย ศูนย์ประสานงานสำ�นักงานเครือข่าย
องค์กรงดเหล้า (สคล.) ภาคอีสานตอนล่าง
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์
อำ�เภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ 32000
โทร : 089-9451728 / 044-513339
สนับสนุนโดย สำ�นักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (สคล.)
สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
ออกแบบปก / รูปเล่ม อินทิรา วิทยสมบูรณ์
พิมพ์ที่ บริษัท มาตา การพิมพ์ จํากัด
โทร./โทรสาร 02-923-5725 , 089-775-9892
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ

4. การรณรงค์เพื่อลด ละ เลิก การบริโภคเครื่อง
ดื่มแอลกอฮอล์ในระดับปัจเจกบุคคลและในระดับชุมชน
มุ่งเน้นให้สังคมเกิดการรับรู้ ตระหนักถึงพิษภัยของเครื่อง
ดื่มแอลกอฮอล์ ที่รวบรวมไว้ในหนังสือ“ชุมชน ฅน สู้เหล้า”
เล่มนี้ เป็นบทเรียนการจัดการตนเองเพื่อขับเคลื่อนสังคมไป
สู่ชุมชนลด ละ เลิกเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ด้วยกระบวนการ
ที่ต่างกันออกไปของชุมชนรูปธรรม 5 ชุมชนที่มีบริบทแตก
ต่างกัน เป็นการพัฒนาและยกระดับงาน โดยยึดเอาพื้นที่
เป็นตัวตั้งแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของชุมชนท้องถิ่นในการ
จัดการปัญหาแอลกอฮอล์และบูรณาการไปสู่การป้องกัน
และไขปัญหาประเด็นอื่นๆที่เกี่ยวโยงกันในพื้นที่
ความพยายามในการสร้างกระบวนการเรียนรู้
ที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน หน่วยงาน และภาคส่วน
ต่างๆ ที่ถูกน�ำเสนอผ่านหนังสือเล่มนี้ ล้วนแล้วแต่เป็น
บทเรียนที่ผ่านการลงมือปฏิบัติการจริงในทุกขั้นตอน ตั้งแต่
การร่วมคิด วิเคราะห์ ตัดสินใจ เพื่อก�ำหนดมาตรการทาง
สังคม น�ำสู่การปฏิบัติ ร่วมสรุปบทเรียน ร่วมติดตาม
ประเมินผล และพัฒนายกระดับต่อเนื่องมาหลายปี เนื้อหา
คำ�นำ�

5. ที่ปรากฏในหนังสือเล่มนี้จึงเป็นความรู้ที่ชุมชนร่วมกันเป็น
เจ้าของ และเป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งที่ส�ำหรับผู้ที่สนใจหรือ
ก�ำลังคิดค้นหาแนวทางในการท�ำงาน ที่จะสามารถน�ำไป
ปรับใช้ให้เหมาะสมกับสภาพสังคมและปัญหาที่เกิดขึ้นใน
พื้นที่ของตนเองได้
ผู้เขียนและคณะผู้จัดท�ำ โดย ศูนย์ประสานงานเครือ
ข่ายองค์กรงดเหล้าภาคอีสานตอนล่างส�ำนักงานเครือข่าย
องค์กรงดเหล้า (สคล.) ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้าง
เสริมสุขภาพ (สสส.) มีความปรารถนาอย่างเต็มเปี่ยมที่จะ
ให้ผู้อ่านได้เกิดเรียนรู้ไปพร้อมๆกันขอขอบคุณต้นเรื่อง
“ประชาคมงดเหล้าจังหวัดและเจ้าของชุดบทเรียน
ทั้ง5ชุมชน”ที่มุ่งมั่นและสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆสู่สังคม
น่าอยู่ ชุมชนจัดการเองในที่สุด
เชื่อมั่นและศรัทธา
ศูนย์ประสานงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า
ภาคอีสานตอนล่าง

6. บอกกล่าว
ก่อนเข้าเรื่อง [ 9 ]
แข่งเรือ
ปลอดเหล้าพิมาย [ 14 ]
วาระสำ�เภาลูน
: ปฏิบัติการพิชิตเหล้า/
อบายมุขด้วย MOU
ภาคประชาชน [ 32 ]
สารบัญ

7. ขบวนการแคนน้อยเรนเจอร์
: 4พลังชุมชนกับ
ปฏิบัติการปลอดเหล้า�
ปลอดอบายมุข [ 56 ]
ปลอดเหล้าเข้ากระดูกดำ�
นวัตกรรมคนพันธุ์เสียว
สร้างสุข [ 76 ]
บ้านโนนมะเขือ
ชุมชนปลอดเหล้าถาวร [ 96 ]
ผู้ให้ข้อมูล [ 110 ]

8. ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ

10. 9
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ข้อมูลจาก whereisthailand.info สะท้อนว่าคนไทยติดอันดับ 5
ของกลุ่มประเทศในแถบเอเชียตะวันออกไกล มีปริมาณการดื่มเครื่องดื่ม
แอลกอฮอล์ เป็นรองเพียงประเทศ เกาหลี ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ และ
ประเทศญี่ปุ่น โดยคนไทยมีอัตราเฉลี่ยการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สูงถึง
7.08 ลิตร ต่อคน ต่อปี ซึ่งนับเป็นอัตราเฉลี่ยที่สูงมาก
ขณะเดียวกันข้อมูลจากศูนย์วิจัยปัญหาสุรา สะท้อนผลการศึกษา
วิจัยการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์รายจังหวัด พ.ศ.2554 ที่ระบุว่า
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ยังเป็นพื้นที่ที่มีความชุกของนักดื่มทั้งในกลุ่ม
ผู้ใหญ่ทั่วไปและกลุ่มนักดื่มวัยรุ่นสูงกว่าภาคอื่นๆ เป็นรองเพียงภาคเหนือ
โดยมีอัตราเฉลี่ย ร้อยละ 39.4 และ 37.2 ส�ำหรับความชุกของนักดื่ม
ประชากรผู้ใหญ่ และร้อยละ 17.7 และ 18.7 ส�ำหรับนักดื่มในกลุ่ม
ประชากรวัยรุ่น (ศูนย์วิจัยปัญหาสุรา ,2556)
บอกกล่าว ก่อนเข้าเรื่อง

11. 10
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ผลจากพฤติกรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ยังคงมีจ�ำนวน
ที่สูงในพื้นที่ภาคอีสาน ก็กลายเป็นอีกสาเหตุส�ำคัญที่น�ำไปสู่หลากหลาย
ปัญหา ที่เกิดขึ้นทั่วไปในปัจจุบันขณะ อาทิ ปัญหาเรื่องสุขภาพ การใช้
ความรุนแรง การทะเลาะวิวาท การข่มขืน ปัญหาท้องแท้ง ทิ้ง ที่ก�ำลังเป็น
ปัญหาใหญ่ในกลุ่มวัยรุ่น และบานปลายกลายเป็นปัญหาสังคม นอกจากนั้น
การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ก็ยังคงเป็นสาเหตุอันดับต้นๆของการ
บาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุบนถนน และยังคงเป็นอีกเหตุปัจจัยที่
บั่นทอนความเข้มแข็งของครอบครัวและเศรษฐกิจภาคครัวเรือน เพราะ
การให้ความส�ำคัญกับการมีเหล้าในพิธีกรรมต่างๆอาจน�ำมาซึ่งหนี้สิน และ
ภาระในอนาคต ดังค�ำกล่าวที่เคยได้ยินกันทั่วไปว่า “คนตายขายคนเป็น”
เป็นเวลากว่าทศวรรษที่ผู้คนจ�ำนวนไม่น้อยในสังคมเกิดการ
ตื่นตัวและตื่นรู้ถึงผลกระทบจากพิษภัยของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ในที่นี้จะ
กล่าวถึงพื้นที่ในกลุ่ม 8 จังหวัดของภาคอีสานตอนล่าง ที่ประกอบด้วย
นครราชสีมา บุรีรัมย์ สุรินทร์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี อ�ำนาจเจริญ
ยโสธร และจังหวัดร้อยเอ็ด พวกเขาเหล่านั้นได้มีความพยายามในการ
สร้างสังคมที่น่าอยู่ สังคมแห่งความสุข เป็นสังคมที่คนไทยมีสุขภาพที่ดี
ปลอดภัยจากพิษภัยของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งคนกลุ่มนี้ได้รวมตัวและ
เชื่อมโยงกันเป็นเครือข่ายความร่วมมืออย่างหลวมๆ ภายใต้นามเรียกขาน
ว่า “ประชาคมงดเหล้าจังหวัด” ซึ่งมีภารกิจส�ำคัญในการสร้างการเรียน
รู้แก่สังคมและสร้างพลังความร่วมมือมือในการจัดการกับปัญหาต่างๆใน
สังคม โดยเฉพาะ “ปัญหาที่เกิดจากพิษภัยและผลกระทบจากเครื่อง
ดื่มแอลกอฮอล์” ผ่านการท�ำงานหลากหลายรูปแบบทั้งด้านการผลักดัน
นโยบายและประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่มีอ�ำนาจหน้าที่ในการ
บังคับใช้กฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ไปจนถึงการลงลึกเพื่อสร้าง
การเปลี่ยนแปลงทัศนคติและพฤติกรรมการดื่มตั้งแต่ระดับบุคคล
ครัวเรือน หมู่บ้าน ต�ำบล อ�ำเภอ ไปจนถึงการเปลี่ยนแปลงเทศกาลวาระ
ส�ำคัญในหลายจังหวัดให้กลายเป็นพื้นที่ปลอดเหล้า ปลอดภัย และเป็น
พื้นที่ที่เปิดโอกาสให้กลุ่มคนทุกเพศทุกวัยได้แสดงศักยภาพที่ตนเองมีอย่าง
สร้างสรรค์

12. 11
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ตลอดเวลาที่ผ่านมาบนเส้นทางการท�ำงานที่ยาวนาน ผลจากการ
ท�ำงานที่ทุ่มเทอย่างหนัก เกาะติด กัดไม่ปล่อย และพัฒนารูปแบบ
การท�ำงานของตนเองเรื่อยมาของประชาคมงดเหล้าจังหวัดหลายแห่งได้
ผลิดอกออกผล เป็นชุมชนรูปธรรม ชุมชนที่ประเด็นการชวนผู้คนงดเหล้า
ได้กลายมาเป็นพื้นที่กลางให้คนในชุมชนได้หันหน้าเข้ามาพูดคุย คิดค้น
ก�ำหนดมาตรการ กติกา รูปแบบ และบังคับใช้โดยชุมชน เพื่อชุมชน
เป็นช่องทางในการรวมพลังผู้คนเพื่อป้องกันปัญหาต่างๆที่จะเกิดขึ้นตั้งแต่
ต้นทาง และวงคุยเรื่องเหล้าก็ได้พัฒนากลายเป็นพื้นที่ ให้หน่วยงาน
ต่างๆทั้งในและนอกชุมชนได้พูดคุย พัฒนาและแก้ปัญหาทั้งด้านการดูแล
คุ้มครองลูกหลานเยาวชนของตนเอง การแก้ปัญหาความยากจน ปัญหา
ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินไปจนถึงการฟื้นฟูคุณค่าวัฒนธรรม
ประเพณีอันดีงามให้คงอยู่กับสังคม และสืบสานสู่รุ่นลูก รุ่นหลาน
ในครั้งนี้ส�ำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้า (สคล.) โดยการ
สนับสนุนของส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) ได้
ตระหนักถึงความส�ำคัญที่ว่า การท�ำงานที่ผ่านมาของเครือข่าย “ชุมชน
ฅน สู้เหล้า” เป็นต้นทุนความรู้ที่ส�ำคัญ เป็นของจริงที่เกิดจากการท�ำงาน
ของผู้คนที่อยากเห็นการเปลี่ยนแปลงสังคมไปในทางที่ดีขึ้น ซึ่งได้รับการ
อนุเคราะห์และถ่ายทอดบทเรียนการท�ำงานผ่านแกนน�ำคนส�ำคัญของ
หลายพื้นที่เพื่อรวบรวมเป็นคู่มือ ที่จะเป็นเครื่องมือให้กับคนในอีกหลาย
ชุมชนที่ก�ำลังคิด และค้นหาวิธีการต่อสู้กับปัญหาเรื่องเหล้า ได้ปรับใช้เป็น
แนวทางในการเรียนรู้และท�ำงานทั้งในปัจจุบันและอนาคต
ในหนังสือเล่มนี้ได้รวบรวมประสบการณ์การท�ำงานรณรงค์
ป้องกันปัญหาจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ใน 5 ชุมชนของภาคอีสาน
ตอนล่าง ซึ่งล้วนพื้นที่รูปธรรมในการท�ำงานรณรงค์เพื่อแก้ปัญหาจากพิษ
ภัยแอลกอฮอล์ที่ได้ผล คือ

13. 12
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
1) เทศบาลพิมาย อ�ำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา ชุมชน
ที่มีความเป็นสังคมเมือง การต่อสู้กับปัญหาจากพิษภัยจากเหล้าของพวก
เขาจึงไม่ง่ายเมื่อต้องสู้กับแรงเสียดทานรอบด้าน ทั้งชาวบ้าน พ่อค้า แม่
ขาย ในพื้นที่ซึ่งล้วนต่างรู้จักและคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี พวกเขาต้องต่อสู้
กับอ�ำนาจรัฐ รวมถึงธุรกิจน�้ำเมาที่จับมือกับการเมืองซึ่งเป็นนายทุนที่มี
อิทธิพลในท้องถิ่น พวกเขาจะสามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงเพื่อให้คนใน
สังคมคนพิมายมีความปลอดภัยจากน�้ำเมาได้อย่างไร...?
2) ต�ำบลส�ำเภาลูน อ�ำเภอบัวเชด จังหวัดสุรินทร์ ชุมชนที่มี 10
หมู่บ้าน แต่มีความหลากหลายของกลุ่มคน 3 วัฒนธรรมทั้ง กูย เขมร
ลาว พวกเขาได้หลอมรวมพลังเครือข่ายทางสังคมที่หลากหลายและสร้าง
มาตรการชุมชนที่เข้มแข็ง เป็นต้นแบบที่ผู้คนต่างถิ่นแวะมาเยี่ยมยามและ
ขอเรียนรู้ในกระบวนการท�ำงานเรื่องเหล้าอยู่บ่อยครั้ง
3) ต�ำบลเสียว อ�ำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ จังหวัดศรีสะเกษ ชุมชน
ที่ขนานนามตนเองว่า “คนพันธุ์เสียว” พวกเขาเป็นชุมชนที่เป็นต้นแบบ
ในหลายประเด็นทั้งเรื่องการจัดการป่าชุมชน การเมืองภาคพลเมือง และ
เมื่อพวกเขาน�ำประเด็นเรื่องเหล้ามาเป็นประเด็นที่ขับเคลื่อนร่วมกันอย่าง
จริงจังตั้งแต่ปี2549 ความส�ำเร็จจากการท�ำงานในพื้นที่ต�ำบล ก็เริ่มขยาย
ผลไปสู่พื้นที่ต�ำบลอื่นๆจนเกิดการขับเคลื่อนร่วมกันทั้งอ�ำเภอในภาพของ
“โพธิ์ศรีสุวรรณโมเดล” และยังเป็นส่วนส�ำคัญในการขับเคลื่อนนโยบาย
“บุญประเพณีปลอดเหล้าจังหวัดศรีสะเกษ”
4) ต�ำบลแคนน้อย อ�ำเภอค�ำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร ที่เชื่อม
โยงประเด็นเรื่องเหล้าไปสู่การแก้ปัญหาเยาวชนผ่านกิจกรรมของชมรม
TO BE NUMBER ONE จนได้รับรางวัลระดับประเทศหลายปีซ้อนการันตี
ผลงานที่เปี่ยมไปด้วยคุณภาพ

14. 13
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
5) ชุมชนโนนมะเขือ ต�ำบลกาบิน อ�ำเภอกุดข้าวปุ้น จังหวัด
อุบลราชธานี ชุมชนที่ถูกขนานนามว่า “หมู่บ้านปลอดเหล้าถาวร” การ
ท�ำงานที่เชื่อมโยงพลัง บวร (บ้าน วัด โรงเรียน) ได้เปลี่ยนแปลงชุมชน
แห่งนี้อย่างถาวร และยังขยายผลไปสู่ต�ำบล อ�ำเภอ และจังหวัด
คณะผู้จัดท�ำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดประสบการณ์ “ชุมชน ฅน
สู้เหล้า” เล่มนี้จะเป็นเครื่องมือหนึ่งที่ช่วยเพิ่มมุมมอง และวิธีการในการ
สร้างสุขให้กับคนในสังคมไทยต่อไปทั้งในปัจจุบันและอนาคต
“อีสานล่างปลอดเหล้า ปลอดภัย ลดปัจจัยเสี่ยง”
ศูนย์ประสานงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้าภาคอีสานตอนล่าง

15. แข่งเรือ – ปลอดเหล้าพิมาย

16. 15
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
อ�ำเภอพิมาย เป็นอ�ำเภอที่มีขนาดใหญ่อ�ำเภอหนึ่ง เดิมมีชื่อเรียกว่า
“อ�ำเภอเมืองพิมาย” ซึ่งมีฐานะเป็นอ�ำเภอ เมื่อปี พ.ศ.2443
ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2454 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ
หรือ สมเด็จพระพันปีหลวง ได้เสด็จประพาสเมืองพิมาย และได้เสด็จ
พักผ่อนที่ไทรงาม คณะกรมการเมืองพิมายได้พร้อมกันรับเสด็จโดยจัด
สถานที่ประทับที่ล�ำน�้ำตลาด ซึ่งเรียกว่า “วังเก่า” และได้ปรับปรุงถนน
สายต่างๆ ในบริเวณที่ตั้งอ�ำเภอ ให้สะอาดสวยงามเป็นจ�ำนวนทั้งสิ้น
6 สาย และได้ตั้งชื่อถนนเพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติ คือ ถนนจอมสุดา
เสด็จ ถนนวนปรางค์ ถนนอนันทจินดา ถนนบูชายันต์ ถนนราชชนนี และ
ถนนจวนเก่า
จนกระทั่งปี พ.ศ.2457 ได้สร้างที่ว่าการอ�ำเภอพิมาย บริเวณ
ด้านตะวันออกเฉียงเหนือด้านใต้ของปราสาทหินพิมาย และทางราชการ
ได้ตัดค�ำว่า “เมือง” ออกเมื่อปี พ.ศ.2483 และให้เรียกว่า “อ�ำเภอพิมาย”
จนถึงปัจจุบัน (ที่มา : www.amphoe.com)
ที่ตั้งและอาณาเขต
พิมายตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขต
ติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับอ�ำเภอโนนแดงและ
อ�ำเภอประทาย
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอ�ำเภอชุมพวง
ทิศใต้ ติดต่อกับอ�ำเภอห้วยแถลงและอ�ำเภอจักราช
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอ�ำเภอโนนสูงและอ�ำเภอคง

17. 16
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
อ�ำเภอพิมายแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 12 ต�ำบล 212 หมู่
บ้าน
1. ในเมือง (NaiMueang) 7. ชีวาน (Chiwan)
2. สัมฤทธิ์ (Samrit) 8. นิคมสร้าง
ตนเอง
(Nikhom
Sang Ton-eng)
3. โบสถ์ (Bot) 9. กระชอน (Krachon)
4. กระเบื้อง
ใหญ่
(KrabueangYai) 10. ดงใหญ่ (Dong Yai)
5. ท่าหลวง (ThaLuang) 11. ธารละหลอด (Than Lalot)
6. รังกาใหญ่ (Rang KaYai) 12. หนองระเวียง (NongRawiang)
(ที่มา : วิกิพีเดีย)
อ�ำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน
โดยเมืองพิมายเป็นเมืองที่สร้างขึ้นตามแบบแผนคติความเชื่อขอม ผังเมือง
พิมายนั้นจึงเป็นแบบศิลปะขอมโดยมีลักษณะเป็นเวียงสี่เหลี่ยม ส่วนชื่อ
พิมายนั้นก็น่าจะมาจากค�ำว่า วิมาย หรือ วิมายปุระซึ่งหมายถึงเมืองที่ไร้
มายาใดๆ และถือว่าเป็นเมืองที่ศักดิ์สิทธิ์ ที่ปรากฏในจารึกภาษาขอมบน
แผ่นหินตรงกรอบประตูระเบียงคตด้านหน้าของปราสาท โดยจากหลัก
ฐานศิลาจารึกและศิลปะ บอกได้ว่า ปราสาทหินพิมายแห่งนี้น่าจะเริ่มสร้าง
ขึ้นตั้งแต่สมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 ราวพุทธศตวรรษที่ 16
ความเก่าแก่และคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของเมืองพิมายแห่งนี้
ท�ำให้มีนักท่องเที่ยวแวะเวียนเข้ามาเยี่ยมชมอยู่เสมอ รวมทั้งยังมีหน่วย
งานทั้งราชการและภาคเอกชนที่เข้ามาร่วมกันพัฒนาด้านต่างๆ ในพื้นที่
ขณะที่ ขบวนการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนนั้นเริ่มขึ้นในปี พ.ศ.2540
จากกระแสการจัดท�ำรัฐธรรมนูญปี 2540 ที่ท�ำให้คนพิมายจ�ำนวนไม่น้อย
โดยเฉพาะกลุ่มครูและผู้น�ำชุมชนต่างก็ตื่นตัวเข้ามามีส่วนร่วมในการร่าง

18. 17
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
รัฐธรรมนูญฉบับนี้ จึงได้เกิดการรวมตัว โดยมีครู ผู้น�ำชุมชนหลายคนและ
คนที่สนใจ ได้นัดพบกันหลายครั้งเพื่อปรึกษาหารือ เสนอเนื้อหาในร่างรัฐ
ธรรมนูญและสุดท้ายได้มีตัวแทนอ�ำเภอพิมายไปน�ำเสนอร่างรัฐธรรมใน
ระดับจังหวัด จวบจนกระทั่งรัฐธรรมนูญปี พ.ศ.2540 ได้รับการประกาศใช้
เมื่อวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ.2540 จากนั้นกลุ่มบุคคลดังกล่าวก็มีเวทีพบปะ
พูดคุยกันเรื่องสถานการณ์สังคมในพื้นที่กันต่อเนื่องเพื่อหาแนวทางในการท�ำ
กิจกรรมสร้างสรรค์ให้กับชุมชน จนเกิดกิจกรรมเผยแพร่ความรู้ กฎหมาย
รัฐธรรมนูญตามหมู่บ้านต่างๆ จากการท�ำกิจกรรมดังกล่าวท�ำให้ได้รับรู้
ปัญหาชุมชนยังมีอีกมากมายและได้รับเรื่องร้องเรียนปัญหาเยาวชนที่ถูก
กล่าวหาว่าฆ่าคนตาย ปัญหาโรงงานอุตสาหกรรมปล่อยน�้ำเสียในชุมชน
จากจุดเริ่มต้นนี้เองท�ำให้เกิดการรวมตัวและมีเวทีเรียนรู้ร่วมกัน
ของคนพิมายอย่างต่อเนื่อง เช่น เกิดกลุ่มภูมิปัญญาท้องถิ่นพิมาย เพื่อขับ
เคลื่อนปัญหาการเมือง เกิดกิจกรรมธรรมชาติยาตรา เพื่อรณรงค์แก้ไข
ปัญหาเรื่องน�้ำ เรื่องสิ่งแวดล้อม จนกระทั่งเกิดการรวมตัวอย่างจริงจังใน
ประเด็นเรื่องสิทธิบุคคลและสิทธิชุมชน จากเหตุการณ์เด็กในพื้นที่ถูกกล่าว
หาตกเป็นผู้ต้องสงสัยในคดีฆ่าคนตาย อันเป็นจุดเปลี่ยนส�ำคัญหนึ่งที่ท�ำให้
คนในชุมชนลุกขึ้นมาขับเคลื่อนเรียกร้องสิทธิของตัวเอง และการเรียกร้อง
นั้นก็ขยับไปสู่การรวมตัวกันเพื่อแก้ไขปัญหาชุมชนรวมทั้งปัญหาการเมือง
ในปี พ.ศ.2543 ส�ำนักงานกองทุนเพื่อสังคม (SIF) ได้เข้ามา
สนับสนุนกระบวนการท�ำงานของชุมชนเกิดกระบวนการหนุนเสริมการ
ท�ำงานระหว่างกัน เกิดเครือข่ายกว่า 8 เครือข่าย เช่น เครือข่ายภูมิปัญญา
ท้องถิ่นพิมาย เครือข่ายองค์กรชุมชน เครือข่ายเรื่องอาชีพ เครือข่าย
สิ่งแวดล้อมเกิดเครือข่ายลุ่มน�้ำ เครือข่ายวัฒนธรรม รวมทั้งต่อไปมีการจัด
ตั้งวิทยุชุมชนในอ�ำเภอพิมายโดยที่พิมายนั้นเป็นเครือข่ายแม่ และในเวลา
ต่อมา ก็ยังมีหน่วยงานอีกหลายหน่วยเข้ามาหนุน ทั้งสถาบันพัฒนาองค์กร
ชุมชน (องค์การมหาชน) ชมรมรัฐวิสาหกิจ รวมทั้งมูลนิธิเอเชีย

19. 18
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
จนกระทั่งปี พ.ศ.2551 มีกระบวนการจัดตั้งสภาองค์กรชุมชน
เกิดภาพการขับเคลื่อนงานร่วมกัน 9 อ�ำเภอในจังหวัดนครราชสีมา โดยมี
สภาองค์กรชุมชนเป็นกลไกขับเคลื่อนส�ำคัญ
ทั้งประวัติศาสตร์เมืองโบราณ และขบวนการเคลื่อนไหวของภาค
ประชาสังคม/ภาคประชาชน เมืองพิมายจึงเป็นต้นทุนทางสังคมที่ส�ำคัญ
ของอ�ำเภอแห่งนี้ แต่นอกจากต้นทุนที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ก็ยังมีอีกหนึ่ง
ต้นทุนส�ำคัญที่เป็นหน้าตา/ชื่อเสียงที่ไม่ใช่แค่ของคนพิมายเท่านั้น แต่คือ
ชื่อเสียงระดับจังหวัด นั่นก็คือ “งานประเพณีแข่งเรือพิมาย”
การแข่งเรือเป็นรูปแบบของการละเล่นในฤดูน�้ำหลากที่สร้าง
ความสามัคคีของคนในหมู่บ้าน และคนต่างหมู่บ้านได้พบปะกัน เป็นการ
สร้างความสมานสามัคคีของสังคมได้ทางหนึ่ง
การแข่งเรือพิมายนั้น แต่เดิมแข่งที่ท่าน�้ำบ้านวังหิน ต่อมาย้ายมา
แข่งที่ล�ำตลาด ซึ่งอยู่ที่อ�ำเภอพิมาย โดยจัดต่อเนื่องกันทุกปีจนถึงปัจจุบัน
แต่เดิมเมื่อแต่ละหมู่บ้านทราบก�ำหนดการแข่งเรือล่วงหน้าก็จะฝึกซ้อม
ฝีพาย ซึ่งเป็นชายฉกรรจ์ในหมู่บ้านจนช�ำนาญ เมื่อใกล้ถึงวันแข่งเรือจะน�ำ
ขึ้นมาขัดท้องเรือด้วยใบตองแห้ง เสร็จแล้วทาสีและลวดลายที่เรือและใบ
พาย แล้วท�ำพิธีไหว้เซ่นแม่ย่านางเรือเสร็จแล้วลากเรือลงน�้ำฝีพายลงเรือโห่
เอาฤกษ์เอาชัย เรือแข่งของแต่ละหมู่บ้านจะมาพร้อมกันที่บริเวณสถานที่
แข่งขันเมื่อพระฉันจังหันแล้ว เมื่อได้เวลาเจ้าหน้าที่จะให้เรือแต่ละล�ำพาย
แสดงตัวตามล�ำดับ ซึ่งจะเรียกชื่อตามที่มาถึงก่อนหลังตามชื่อเรือ เช่น มุนี
จอมขวัญ เสมียนเสนาะเพราะสนั่นหมื่นสะท้านแผ่นดินไหว เป็นต้น
เมื่อครบจ�ำนวนแล้วจับสลากคู่แข่งกันในแต่ละประเภทโดย
ก�ำหนดที่ฝีพายเป็นเรือขนาดใหญ่ กลาง เล็ก แข่งขันจนกว่าจะได้เรือที่ชนะ
เลิศของแต่ละรุ่น ซึ่งขณะแข่งขันผู้ชมการแข่งขันสองฟากฝั่งจะโห่ร้องเมื่อ
แข่งเรือพิมาย จากประเพณีวิถีชุมชน�
สู่ประเพณีพาณิชย์

20. 19
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
เรือหมู่บ้านของตนได้รับชัยชนะเป็นที่สนุกสนาน ปัจจุบันการแข่งขันเรือ
พิมาย ได้พัฒนาการแข่งเรือแบบพื้นบ้านมาเป็นการแข่งเรือแห่งประเทศ
ไทยและถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของงานเทศกาลเที่ยวพิมายที่ตั้งใน
เดือนพฤศจิกายนของทุกปี (ที่มา : http://www.prapayneethai.com)
“ประเพณีการแข่งเรือแต่เดิม เกิดจากงานทอดกฐินของอ�ำเภอ
ที่ชาวบ้านจะพายเรือพากันมาทอดกฐินที่วัด หลังทอดกฐินเสร็จ พระท่าน
ก็จะให้ข้าวของปัจจัยญาติโยมกลับบ้าน เช่น ข้าวสาร กะปิ น�้ำปลาต่างๆ
ตอนพายเรือกลับก็เลยหากิจกรรมเล่นกันสนุกสนาน เลยเกิดการพายเรือ
แข่งกัน ของรางวัลก็ใช้ข้าวของที่ได้มาจากวัด
จนต่อมา ก็เลยกลายเป็นประเพณีกันเรื่อยมา โดยวัดแต่ละแห่ง
จะเป็นผู้ส่งเรือเข้าแข่งขัน เพราะวัดในพิมายล้วนติดกับล�ำน�้ำมูลทั้งนั้น แข่ง
เรือแต่ละครั้งก็มีเรือเข้าแข่งขันราว 30 ล�ำ พอถึงวันแข่ง แต่ละหมู่บ้านที่วัด
ส่งเรือเข้าแข่ง ก็จะพากันมาดู บางหมู่บ้านมากันเต็มรถสองแถว ใครมาเฝ้า
เรือก็จะมากันก่อน ตอนพายเรือมาก็เก็บผักริมฝั่งมาตลอดทาง
แต่ภาพบรรยากาศ ประเพณีวิถีชุมชนเช่นนี้ ก็ค่อยๆ เปลี่ยนไป
โดยที่เราเองก็ไม่รู้ตัว ค่อยๆ แทรกซึมเข้ามา กลับมามองดูกลายเป็นแข่ง
เรือในเชิงธุรกิจ การค้าไปหมด”
บรรยากาศงานแข่งเรือที่เปลี่ยนแปลงไป นอกจากจะสะท้อนถึง
ความเปลี่ยนแปลงในเชิงคุณค่าของประเพณีแข่งเรือนี้แล้ว ยังสะท้อนให้
เห็นสถานการณ์ปัญหาที่มาพร้อมๆ กับการผันตัวเป็นงานแข่งเรือพาณิชย์
อย่างเต็มตัว และภาพปัญหาที่ปรากฏน�ำมาสู่การรวมตัว ระดมความคิด
เห็นและแนวทางการจัดการในเวลาต่อมา
“ภาพงานแข่งเรือช่วงปีพ.ศ.2550–2551ตอนนั้นทางท้องถิ่นเขามี
แผนที่จะท�ำโครงการแข่งเรือ โดยมีเป้าหมายเพื่อหางบประมาณมาใช้ใน
เรื่องอื่น ซึ่งตอนนั้นชาวบ้านเขาก็ไม่ยอมกัน ไม่สนับสนุน ส่งผลท�ำให้เขา
เรือจบ คนไม่จบ

21. 20
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ไม่ให้ความร่วมมือในการส่งเรือเข้ามาร่วมแข่ง พอเรือพิมายหายไป เรือ
พาณิชย์ก็พากันเข้ามา
คราวนี้ เราเห็นคนพากันมาดูแข่งเรือก็พากันกินเหล้า พากันเล่น
การพนัน ที่ต้องบอกว่า ที่ผ่านมาด้วยงานแข่งเรือเป็นงานประเพณีที่สนุก
เรื่องเหล้าเรื่องยาจึงต้องมีอยู่แล้ว แต่ชาวบ้านก็จะสังสรรค์กันพอหอมปาก
หอมคอ เหล้าขาว สาโท ท�ำกันเอง แต่ช่วงปีนั้น เริ่มมีเหล้าพาณิชย์เข้า
มาแทนที่เหล้าต้มของชาวบ้าน ทั้งคนกิน/ พ่อค้าแม่ค้าเร่ขายเหล้ามีเป็น
จ�ำนวนมาก บรรยากาศงานเหมือนมาแข่งกันกินเหล้าเพื่อเอาโล่ห์ เรือแข่ง
กันจบแล้ว แต่คนกินเหล้ายังไม่จบ ยังไม่ยอมกลับ”
ภาพที่ปรากฏกลายเป็นโจทย์ค�ำถามส�ำคัญส�ำหรับคนพิมายนี่หรือ
คือประเพณี? นี่หรือคือวิถีความเป็นชุมชน? นี่หรือคือคุณค่าที่มีร่วมกัน?
และโจทย์ค�ำถามเช่นนี้ก็ท�ำให้แกนน�ำจ�ำนวนหนึ่งที่มีต้นทุน
ท�ำงานขับเคลื่อนภาคประชาสังคมมาโดยตลอด อดรนทนไม่ไหว ลุกขึ้นมา
ด�ำเนินงานปฏิบัติการเพื่อรณรงค์ลดละเลิกเหล้า โดยมีงานแข่งเรือพิมาย
เป็นโจทย์ใหญ่ที่ต้องแก้ไขจัดการ
“พิมายเราขยับเรื่องเหล้าเมื่อปีพ.ศ.2551โดยร่วมกับประชาสังคม
ชุมชนคนโคราชปลอดเหล้า โดยเริ่มต้นจากการเก็บข้อมูลการบังคับใช้พระ
ราชบัญญัติเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 เก็บข้อมูลในกลุ่มข้าราชการ
นักเรียน ร้านค้า ประชาชนทั่วไป ซึ่งจากข้อมูลที่ได้ท�ำให้เห็นปัญหาและ
จุดบกพร่องของ พ.ร.บฯ.”
ต่อมาเครือข่ายองค์กรงดเหล้าได้เคลื่อนงานระดับภาคอีสานตอน
ล่างและเล็งเห็นความส�ำคัญที่จะผลักดันให้เกิด “ประเพณีแข่งเรือพิมาย”
ปลอดเหล้าเป็นประเด็นจังหวัด ด้วยมองเห็นสถานการณ์ปัญหาเรื่องเหล้า
ระบาดอย่างหนักในงานประเพณีแข่งเรือ
แข่งเรือ - ปลอดเหล้า

22. 21
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
“ปีพ.ศ.2552ทางสภาพัฒนาการเมืองเข้ามาหนุนเสริมการท�ำงาน
ของเรา เกิดการท�ำแผนเพื่อดูเรื่องปัญหาของคนพิมาย เราก็ขยับงานมา
เชื่อมโยงกัน มีการจัดเวที 4 เวทีใน 15 ชุมชน มองเรื่องปัญหาว่าท�ำไม
ถึงจน เราก็มองเห็นเรื่องเหล้าว่าเป็นประเด็นส�ำคัญเพราะเหล้าท�ำให้จน
เราก็เอาข้อมูลมาเปรียบเทียบและอธิบายให้ชุมชนรู้ ชาวบ้านก็เริ่มเห็นว่า
เสียค่าเหล้า ค่าหวย มากกว่าค่าข้าวสารเสียอีก และชาวบ้านก็ยังมีหนี้
ไม่มีเงินเหลือเก็บอีกด้วย ตัวเองก็จะเห็นว่าเหล้าคุกคามตัวเขา ครอบครัว
เขา และคุกคามเด็กเยาวชนด้วย
อย่างเยาวชนในพื้นที่ เราจะเห็นว่าเยาวชนอายุ 18 ปีติดเหล้า เรา
ก็ท�ำการสุ่มตัวอย่างแบบสอบถามจ�ำนวน50ชุดพบว่ามีเด็กติดเหล้า10คน
เราก็เริ่มเห็นอัตราส่วนที่มันชัดขึ้นเราก็เอาเด็กทั้งหมดมาเทียบ ตัวเลขเด็ก
ที่ติดมันก็เห็นเลยว่ามีจ�ำนวนมาก เราเริ่มเห็นปัญหา พอไปเก็บข้อมูลใน
ระดับครัวเรือน เราพบว่า ทุกครัวเรือนที่เก็บข้อมูลนั้นกินเหล้ากับกินน�้ำ
เหมือนๆ กัน จากกระบวนการทั้งจากประชาคมและแผนชุมชนมันเลยเป็น
เรื่องเดียวกัน บูรณาการกันท�ำให้เรามองเห็นปัญหาของเราเองชัดขึ้น
จากข้อมูลที่ชัดเจนเช่นนี้เมื่อถึงงานแข่งเรือพิมายปีนั้น(พ.ศ.2552)
เราจึงเริ่มปฏิบัติการอย่างเข้มข้น จริงจัง มีการเดินรณรงค์ มีการขึ้นป้าย
รณรงค์ แจกสื่อใบปลิว สติ๊กเกอร์ต่างๆ ภายในงาน แต่ระหว่างนั้น นาย
อ�ำเภอได้เรียกคณะท�ำงานทั้งหมดไปคุย ขอให้เอาป้ายลงเนื่องจากการ
ด�ำเนินงานในปีนี้ได้ด�ำเนินการไปแล้ว ดังนั้นจึงขอให้งานเดินต่อไป ส่วนปี
หน้าค่อยว่ากันใหม่ เมื่อเจอสถานการณ์เช่นนี้ เราเลยต้องเอาป้ายลง ปรับ
เปลี่ยนกลยุทธ์ เราเดินรณรงค์รอบสนาม และแจกแบบสอบถามเพื่อถาม
ความคิดเห็นจากผู้เข้าร่วม ผลปรากฏว่า 85% อยากให้จัดงานแข่งเรือ
ปลอดเหล้า อยากให้มีความปลอดภัย ไม่อยากเห็นคนเมา คนทะเลาะ
วิวาทภายในงาน
ข้อมูลที่เราเก็บได้ สะท้อนชัดว่า ความเป็นงานประเพณีกับคน
กินเหล้าไม่สอดคล้องกัน เพราะประเพณีแข่งเรือนั้นโดยพื้นฐานเป็นเรื่อง
ครอบครัว คนที่มาดูแข่งเรือล้วนเป็นคนเฒ่าคนแก่ในครอบครัวที่มาดูลูก

23. 22
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
หลานแข่งเรือ บรรยากาศของงานจึงมีครอบครัวหลากหลาย แต่เมื่อคน
เข้าร่วมงานกินเหล้า เมา ก็ทะเลาะวิวาทกัน มันก็ไม่ปลอดภัยส�ำหรับคนที่
อยากมาร่วมประเพณีจริงๆ ขณะเดียวกัน ร้านค้าที่ไม่มีใบอนุญาตก็หา
ประโยชน์ขายบุหรี่ เหล้าให้เด็กๆ โดยไม่สนใจกฎหมายใดๆ ...ข้อมูลที่เก็บ
ได้ มันสะท้อนถึงเรื่องความปลอดภัย เรื่องภาพลักษณ์ของประเพณีที่ผู้คน
อยากจะให้เกิดขึ้น
เราก็เลยจัดท�ำเอกสารส่งหน่วยงานต่างๆ ทั้งต�ำรวจ สาธารณสุข
คณะกรรมการทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดงานประเพณีแข่ง
เรือ และหลังจากส่งข้อมูลไปแล้ว ปรากฏว่านายอ�ำเภอได้เรียกหน่วยงาน
ราชการที่เกี่ยวข้องมาประชุมอย่างเร่งด่วน
ขณะที่การเคลื่อนไหวด้วยข้อมูลน�ำไปสู่การตื่นตัวของหน่วย
ราชการแล้ว ทางเราเองก็ขยับต่อด้วยการเชื่อมร้อยพลังทางสังคม มีการ
นิมนต์พระจาก 5 วัดเข้ามาร่วมขบวน เพราะวัดเองก็ท�ำเรื่องวัดปลอดเหล้า
อยู่แล้ว รวมทั้งเชิญโรงเรียนในเขตเทศบาลจ�ำนวน 5 โรง เข้ามามีส่วนร่วม
ในการท�ำงานรณรงค์และการเก็บข้อมูลต่างๆ พอมาปี พ.ศ.2553 งานแข่ง
เรือพิมายก็กลายเป็นงานประเพณีปลอดเหล้าจริงๆ โดยการท�ำงานเชื่อม
ประสานความร่วมมือกับทาง อ�ำเภอและเทศบาล”

26. 25
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
25
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
งานประเพณีแข่งเรือปลอดเหล้า ปี พ.ศ.2553 เกิดขึ้นเห็นผลเป็น
รูปธรรม แต่ทว่าบรรยากาศและความส�ำเร็จเช่นนี้กลับไม่สามารถเกิดขึ้น
ได้ในงานประเพณีแข่งเรือปลอดเหล้า ปี พ.ศ.2554 และน�ำไปสู่การปรับ
กลยุทธ์ในการขับเคลื่อนใหม่ โดยการดับเครื่องชนด้วยการบังคับคดีตาม
กฎหมาย
“ปี พ.ศ.2555 มีการโยกย้ายข้าราชการระดับสูงในอ�ำเภอ คนเก่า
ย้ายไปคนใหม่เข้ามา แต่ด้วยงานประเพณีแข่งเรือนั้น เราได้เตรียมการ
ไว้หมดแล้ว เราก็เลยยึดถือแนวทางนั้นต่อ แต่ด้วยการขับเคลื่อนรณรงค์
ปลอดเหล้านั้น ไม่ใช่แนวทางที่ข้าราชการระดับสูงคนใหม่จะรับได้ ท�ำให้
งานแข่งเรือปลอดเหล้าที่วางไว้ต้องล่ม
บรรยากาศในงาน มีลานเบียร์เปิดให้บริการ มีพ่อค้าแม่ค้าเร่
จ�ำหน่ายเหล้าทั่วงาน ทั้งๆ ที่มีป้ายรณรค์ติดอยู่ทั่วงาน เราเลยท�ำหนังสือ
ถามไปยังอ�ำเภอ ขณะเดียวกันเราก็ใช้สื่อกดดันด้วย โดยขบวนการเรียก
ร้องสิทธิของเด็กๆ แต่ความพยายามของเรากลับไม่ได้รับการตอบสนอง
เพราะทางอ�ำเภอไม่มีท่าทีอะไรเปลี่ยนแปลง ด้วยท่าทีแบบนี้ท�ำให้เราต้อง
ด�ำเนินการมาตรการขั้นต่อไป คือ การบังคับใช้กฎหมาย
ที่ผ่านมาก่อนกิจกรรมต่างๆ จะเริ่ม เราจะท�ำการรณรงค์ประชา
สัมพันธ์ตลอดโดยใช้รถโมบาย แจกใบปลิว ติดป้าย โดยการรณรงค์นั้นเรา
จะให้ข้อมูลต่างๆ ในเรื่องพระราชบัญญัติเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551
ด้วย รวมทั้ง ท�ำหนังสือแจ้งทุกหน่วยงานให้รับทราบด้วยว่าเราบังคับใช้
กฎหมาย ซึ่งทั้งจังหวัด และอบจ.ต่างก็รับรู้
ดังนั้น เมื่อเราแจ้งเรื่องการบังคับใช้กฎหมายแล้ว แต่ก็ยังมี
บรรยากาศอย่างที่เห็น เราจึงแจ้งความด�ำเนินคดีตามกฎหมายทันที
การที่เราแจ้งความด�ำเนินคดี เพราะเราเชื่อว่า กฎหมายเป็นเครื่อง
มือตัวหนึ่ง จะใช้ได้ไม่ได้ต้องลองดู โดยก่อนงานเราก็ท�ำหนังสือแจ้งเตือน
ไปแล้วว่าเราบังคับใช้กฎหมาย แต่ก็ยังเป็นเช่นนี้ ทั้งๆ ที่มีคณะกรรมการ
ดับเครื่องชนด้วยกฎหมาย

27. 26
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
26
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ลงมาตรวจด้วยก็ยังเจอการเร่ค้าอยู่เหมือน
เดิม ดังนั้นในเมื่อเรามีกฎหมายบังคับใช้ แต่ไม่เห็นเขาท�ำตาม เราจึงต้อง
เดินหน้าให้สุดด้วยการแจ้งความ
โดยเราก็มีการเตรียมการ วางแผนกัน แจ้งความใครจะเป็นคนแจ้ง
ต�ำรวจต้องเป็นคนจับ พวกเราจะท�ำหน้าที่ชี้เป้าให้ต�ำรวจ ใครจะเป็นคน
ดูแลความปลอดภัย ใครท�ำสื่อ ใครท�ำเอกสาร เรียกว่า เราเตรียมความ
พร้อมทุกอย่าง
พอแจ้งความแล้ว ก็มีการชี้เป้า เราก็จะมีเด็กๆ ช่วยหาเป้าให้
และมีการจับปรับกันไป คดีหาบเร่ก็จะปรับพ่อค้าแม่ค้า 3,000 บาท ส่วน
คดีนายอ�ำเภอ เราก็แจ้งความเรื่องการอนุญาตให้ร้านขายเร่ในพื้นที่สวน
สาธาณะของทางราชการ คดีนี้ยืดยื้อไม่จบ จนกระทั่งเรื่องผ่านไป 3 เดือน
มีเวทีที่จังหวัดถึงได้มีการเอาปัญหาเรื่องนี้ไปพูด เรียกได้ว่าเป็นคดีต้นแบบ
ที่จะยืนยันว่ากฎหมายศักดิ์สิทธิ์หรือไม่กลไกอย่างเครือข่ายงดเหล้าที่
พิมายท�ำงานได้ไม่ได้
หลังจากนั้นแกนน�ำต่างก็ไม่ยอมกัดไม่ปล่อยมีการท�ำหนังสือทวง
ถาม 3 ครั้ง บอกต�ำรวจว่าหากไม่ท�ำก็จะฟ้องเรื่องการละเว้นการปฏิบัติ
หน้าที่ จนต้องมีการไปโวยวายจนเกิดการติดตามคดี และมีการเรียกไปให้
ปากค�ำแต่จนแล้วจนรอดเรื่องก็ยังเงียบอยู่ดี”
ท่ามกลางสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในงานแข่งเรือพิมายปีพ.ศ.2554ที่
กลไกรัฐได้ปล่อยปละละเลยในเรื่องแอลกอฮอลล์ ทั้งๆ ที่มีพระราชบัญญัติ
ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ.2551 บัญญัติสาระในการควบคุมอย่าง
ชัดเจน การขับเคลื่อนของเครือข่ายงดเหล้าอ�ำเภอพิมายจึงยกระดับไปสู่
การบังคับใช้กฎหมายโดยการแจ้งความด�ำเนินคดี ที่แน่นอนว่าสิ่งที่เกิดขึ้น
ตามมาคือความตื่นตัวของหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง แต่ขณะเดียวกันนั้น
ความมั่นคงปลอดภัยในชีวิตของแกนน�ำก็เริ่มสั่นคลอน
เมื่อความมั่นคงปลอดภัยในชีวิตเริ่มสั่นคลอน

28. 27
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
27
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
“ปัญหาเกิดขึ้นจริงจังอีกครั้งเมื่อปีที่แล้ว(พ.ศ.2556)งานประเพณี
ทั้งงานสงกรานต์ งานแข่งเรือ เราท�ำรณรงค์ควบคู่กันมาตลอด แต่ปัญหา
คราวนี้มาจากบริษัทสปอนเซอร์ ซึ่งคนท�ำงานไม่รู้มาก่อนว่าสปอนเซอร์
รายหนึ่งจะมาสนับสนุน แต่มาถึงงาน เรากลับเห็นป้ายโฆษณาเต็มไปหมด
ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้ เราท�ำหนังสือแจ้งไปก่อนแล้วและทางเทศบาลก็มาแจ้ง
ว่าไม่ให้เราเข้าร่วมงาน เราก็ท�ำหนังสือไปถึงนายอ�ำเภอ นายอ�ำเภอก็บอก
ให้เข้า
บรรยาการในงานสงกรานต์ปีที่แล้ว เลยมีการขึ้นป้ายคู่ขนานกัน
เทศบาลขึ้นให้สปอนเซอร์ เราเลยต้องไปขออบต.ข้างเคียงขึ้นป้ายรณรงค์
ให้เราขณะนั้นเองทางเทศกิจก็โทรมาเรียกไปผู้ประสานงานเข้าไปคุยทาง
เทศกิจก็ชี้แจงว่าจะมีงานอะไรบ้าง ที่มีทั้งอุโมงค์น�้ำ คอนเสิร์ตและบอกว่า
หากเราท�ำแบบนี้จะเสียหายมากเพราะสปอนเซอร์จะถอนตัว
เรียกได้ว่า บรรยากาศงานตึงเครียดมาก เพราะเป็นการต่อสู้ทาง
ความคิด สุดท้ายเราตัดสินใจยกเลิกการรณรงค์ทั้งหมด หยุดกิจกรรมทุก
อย่าง ไม่ให้สภาเด็กใส่เสื้อสสส.เล่นน�้ำ เพราะมีเรื่องความปลอดภัย แต่ยังมี
การติดป้ายรณรงค์อยู่เหมือนเดิม
ตอนนั้น ถามว่าท�ำไมอยู่ๆ ก็หยุดทุกอย่าง ที่เป็นเช่นนั้นเพราะ
ทางชุมชนแจ้งเข้ามาว่าให้เราระวังตัว เราเลยรู้สึกได้ถึงความไม่ปลอดภัยใน
ชีวิตของคนท�ำงานและเด็กๆ ที่ร่วมกิจกรรมกับเรา ท�ำให้ตัดสินใจหยุดแล้ว
เข้าพบผู้ว่าฯ และร้องต่อสื่อเพื่อให้สังคมรับรู้
หลังจากเราก็สงบไม่เคลื่อนไหว นิ่งในพื้นที่ แต่ขณะเดียวกัน
ข้อมูลทุกเรื่องก็กระจายออกหมด และผลลัพธ์จากการขับเคลื่อนบังคับใช้
กฎหมายของเราก็ส่งผลท�ำให้ได้รับโล่ห์รางวัลผู้บังคับใช้กฎหมายระดับ
ประเทศตามมา”

29. 28
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
28
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
การขับเคลื่อนที่เข้มข้นจริงจังของเครือข่ายงดเหล้าอ�ำเภอพิมาย
ก่อเกิดผลลัพธ์ที่ส�ำคัญในเรื่องการบังคับใช้กฎหมาย รวมทั้งขยายผลน�ำไป
สู่การตีความหลายประเด็นในกฎหมายฉบับอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น พ.ร.บ.
ปฏิรูปจัดสรรที่ดิน ว่าด้วยเรื่องที่สาธารณะ เป็นต้น ขณะเดียวกันก็ท�ำให้
หน่วยงานภาคส่วนที่เก่ียวข้องเกิดการตื่นตัวลุกขึ้นมามีส่วนร่วม
ในการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง จากบรรยากาศที่ต่างฝ่ายต่างตั้งป้อม
กลับกลายเป็นต่างเรียนรู้จากบทเรียนหลายปีที่ผ่านมาจนเกิดเป็นการ
ประสานความร่วมมือร่วมกัน
“จากปัญหาสงกรานต์ ก็ส่งผลท�ำให้บรรยากาศแข่งเรือปีที่แล้ว
(พ.ศ.2556) เบาลง ต้องบอกว่ามันเกิดกระบวนการเรียนรู้ระหว่างทางร่วม
กันของทุกส่วนที่เกี่ยวข้อง ตัวเราคนท�ำงานเอง ส่วนราชการเอง เทศบาล
ก็เริ่มจริงจัง ตามวัดคนกินเหล้างานศพก็ไม่มี เพราะคนไม่ท�ำกัน รวมทั้ง
เกิดการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง
และที่ส�ำคัญคนพิมายเองเรียนรู้และตื่นตัวอย่างมาก วันนี้คนใน
สังคมพิมายเดินมาหาเรา เดินเข้ามามีส่วนร่วมกับเราเอง เพราะเขาเห็นถึง
รูปธรรมการท�ำงานของเรา เขาตระหนักถึงความส�ำคัญในเรื่องนี้ ในฐานะ
คนท�ำงาน เราเองก็เรียกได้ว่า นี่เป็นการพิสูจน์ตัวเองว่าเราสามารถท�ำได้
จริงๆ”
ต่างฝ่ายต่างได้บทเรียน

30. 29
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
29
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
บทเรียนจากพิมาย
1.ปัจจัยความส�ำเร็จ
เกิดขึ้นมาจากการใช้ความรู้ ข้อมูลในการขับเคลื่อนสร้างความรู้
ขณะเดียวกันก็มีกระบวนการในการสร้างการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
มีการก�ำกับ ติดตามและการบังคับใช้กฎหมายอย่างต่อเนื่องและมีรูปธรรม
ชัดเจน การประสานความร่วมมือของ อสม. อปพร. ท้องถิ่น
อีกทั้งยังมีคณะท�ำงาน ที่มีจิตอาสาในการเข้าท�ำงาน และแต่ละ
คนล้วนมีต้นทุนประสบการณ์ชีวิต ประสบการณ์การท�ำงานที่สามารถ
น�ำมาบูรณาการใช้กับงานขับเคลื่อนงดเหล้าเรียกได้ว่าเป็นงานที่ต่อยอด
หนุนเสริมต้นทุนชีวิต อาชีพของแกนน�ำแต่ละคน
2.เครื่องมือสร้างการเรียนรู้
รถโมบาย สื่อวิทยุ ป้ายต่างๆ แผ่นพับ สติ๊กเกอร์ สื่อเคเบิลท้องถิ่น
สิ่งพิมพ์ หนังสือพิมพ์ในโคราชสื่ออินเตอร์เน็ตสื่อบุคคล และคณะท�ำงาน
โดยต้องมีการออกแบบเครื่องมือในการสร้างกระบวนการเรียนรู้ที่
หลากหลาย เช่น การใช้ละครสั้นเพื่อชวนเชิญประชาสัมพันธ์ เป็นต้น
3.ข้อมูลที่ดี คือพลัง
ข้อมูลด้านเดียวไม่เพียงพอ ต้องมีข้อมูลประกอบรอบด้านส�ำหรับ
การสื่อสารท�ำความเข้าใจของสังคม โดยมีการน�ำข้อมูลหน่วยงานอื่นมาใช้
ในการขับเคลื่อน เช่น ข้อมูลคุมประพฤติ ข้อมูลขนส่ง สาธารณสุข
ทั้งนี้ ข้อมูลในการน�ำเสนอสื่อสาร สร้างการเรียนรู้ ควรประกอบ
ด้วย ข้อมูลเชิงปัญหา ข้อมูลเชิงสถิติจริงๆ จากพื้นที่ (เช่น ตัวอย่างของ
ชุมชนที่มีปัญหา)ข้อมูลรณรงค์และข้อมูลองค์ความรู้(พ.ร.บ.องค์ความรู้ที่
มีประโยชน์จากที่อื่น) เป็นต้น และข้อมูลต่างๆ เหล่านี้ ควรมีการคืนข้อมูล
โดยกรณีพิมายนั้นใช้เวทีสภาองค์กรชุมชนเป็นพื้นที่ในการเรียนรู้ร่วมกัน

31. 30
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
30
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
แข่งเรือ–ปลอดเหล้าอำ�เภอพิมายนับเป็นกระบวนการขับเคลื่อน
ที่เป็นบทเรียนสำ�คัญในการเริ่มต้นบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง อีกทั้งยัง
เป็นพื้นที่ที่ลักษณะแตกต่างจากที่อื่นๆ เพราะที่เมืองพิมายนั้นมีความเป็น
ชุมชนเมือง ที่ย่อมส่งผลต่อการทำ�งานขับเคลื่อนรณรงค์ ด้วยเหตุนี้ที่นี่
จึงมีการทำ�งานแบบน้ำ�ซึมบ่อทราย ค่อยๆ ซึม ค่อยๆ ซับกันไปผ่าน
กระบวนการสร้างการเรียนรู้ทั้งจากข้อมูลก็ดี ปฏิบัติการก็ดี
“จากงานที่เราทำ� เราทำ�งานรณรงค์ เราให้ความรู้ เราใช้เครื่องมือ
เรามีการวางแผน ออกแบบการทำ�งานเราไม่ได้ห้ามไม่ให้กินเหล้า ดังนั้น
ความสำ�เร็จของเราไม่ใช่การเลิกกินเหล้าแต่เป็นการที่เราควบคุมได้จัดการ
ได้ เรารู้ว่าเด็กๆ ของเรา หากกินเหล้าก็จะกินเหล้าอย่างมีภูมิรู้คุมตัวเองได้
สิ่งที่ภาคภูมิใจคือการทำ�งานเรื่องเหล้าเราได้ค้นหาแกนนำ�เด็กในพื้นที่จน
เกิดสภาเด็กและเยาวชน ซึ่งเป็นรากฐานสำ�คัญในการสร้างกระบวนการ
เรียนรู้ให้กับพวกเขา เราคุมร้านค้าผู้ขายและจัดการกับผู้ประกอบการได้ เรา
รณรงค์ เราขอความร่วมมือ เราใช้สื่อประชาสัมพันธ์และมีการประกาศชื่อ
ซึ่งทำ�ให้เกิดการพูดถึงกันในสังคม เราคุมพื้นที่สาธารณะได้ ในพื้นที่
สาธารณะนั้นจะไม่มีเลยและเราเชื่อว่ากระบวนการให้ข้อมูลให้ความรู้แบบ
ที่เราทำ� มันจะช่วยทำ�ให้คนกินเหล้าแบบระมัดระวังมากขึ้น เพราะเขาจะ
ค่อยๆ ซึมซับและมีความรู้ ซึมซับข้อมูลที่เราให้อยู่ทุกวี่ทุกวัน อาจไม่เลิก
แต่อาจลดและหากถามว่ารู้ไหมคุณและโทษต่างๆ แน่นอนว่าพี่น้องชาว
ชุมชนรู้ มันเป็นการทำ�งานหวังระยะไกล คล้ายๆ น้ำ�ซึมบ่อทราย
เป้าหมายที่เราอยากจะเดินต่อนั้นชัดเจนว่าเราไม่ได้ห้ามหรือ
รังเกียจคนกินเหล้า แต่เรามองเรื่องการปรับเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรม
การตระหนักรู้เกี่ยวผลกระทบของเหล้าเป็นหลักเราจะพยายามพลิกพิมาย
ใหม่ ทำ�อะไรก็แล้วแต่ให้ชาวบ้านเดินเข้าวัด เกิดการรวมตัวเรื่องบุญ
ซึ่งเราอยากจะใช้แผนนี้เป็นเครื่องมือที่จะแก้ปัญหาเด็ก – เยาวชน และ
สังคม เพราะหากเราทำ�เรื่องบุญประเพณีปลอดเหล้าได้ เรื่องปลอดเหล้า
ก็น่าสามารถขยายผลไปสู่เรื่องอื่นๆได้และน่าจะนำ�เราไปสู่การแก้ไขปัญหา
ทิศทางต่อไป

32. 31
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
31
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ของชุมชนในอีกหลายเรื่อง ดังนั้นเราจะใช้ข้อมูลที่เราเก็บได้เป็นตัวเชื่อม
กับนโยบายระดับต่างๆทั้งระดับชุมชน อำ�เภอ จังหวัดเพื่อผลักดันนโยบาย
งานประเพณีแข่งเรือปลอดเหล้า
ที่สุดแล้วนั้น การขับเคลื่อนเรื่องเหล้า เราก็เหมือนตำ�รวจภาค
ประชาชนทั้งเป็นผู้เฝ้าระวัง เป็นกลไกติดตาม คนกินเหล้ามีหลายระดับ
เราหวังว่าจะสามารถทำ�ให้กระบวนการนี้ยกระดับไปถึงภาพจังหวัด
(จังหวัดจัดการตนเอง ขับเคลื่อนเชิงนโยบาย) รวมทั้งการเป็นพื้นที่
เรียนรู้ ที่มีการเชื่อมร้อยและขยายผล และที่สำ�คัญ คือ การที่คนตื่นตัว
ตระหนักถึงสิทธิ ตระหนักถึงบทบาทหน้าที่ เข้ามามีส่วนร่วม ลุกขึ้นมา
จัดการตนเอง โดยใช้เรื่องเหล้าเป็นเครื่องมือขับเคลื่อนนั่นเอง”
สนใจแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ได้ที่
นางสมควร งูพิมาย
83/1 ม.3 ต.ในเมือง อ. เมือง
จ.นครราชสีมา
โทร 087- 9599481

33. วาระสำ�เภาลูน : ปฏิบัติการพิชิตเหล้า/
อบายมุขด้วย MOU ภาคประชาชน

34. 33
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ครั้งหนึ่งค�ำกล่าวที่ว่า คนสุรินทร์กินสุรา อาจเป็นค�ำพูดที่สะท้อน
ถึงตัวตนอีกมุมหนึ่งของคนสุรินทร์ แต่ค�ำกล่าวนี้ คงใช้ไม่ได้อีกต่อไปแล้ว
เพราะช่วงเกือบสิบปีที่ผ่านมา คนสุรินทร์ไม่กินสุรากันถ้วนหน้า หลายต�ำบล
หลายอ�ำเภอมีปฏิบัติการอย่างขันแข็งในการลดละเลิกเหล้ารวมทั้งอบายมุข
ต่างๆ
ต�ำบลส�ำเภาลูนอ�ำเภอบัวเชดจังหวัดสุรินทร์ก็เป็นหนึ่งในต�ำบลที่มี
ปฏิบัติการลดละเลิกเหล้า/ อบายมุขอย่างเข้มข้นจนกลายเป็นพื้นที่ต้นแบบ
ที่ขยายผลปฏิบัติการงดเหล้าไปสู่อีกหลายชุมชน
ต�ำบลส�ำเภาลูนมีหมู่บ้านในเขตการปกครอง10หมู่บ้านก่อตั้งเมื่อ
เดือนพฤษภาคม 2534 โดยแยกการปกครองจากต�ำบลสะเดา มีอาณาเขต
ดังนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับ ต�ำบลตาวัง อ�ำเภอบัวเชด
ทิศใต้ ติดต่อกับ ต�ำบลบัวเชด อ�ำเภอบัวเชด
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ต�ำบลสะเดา อ�ำเภอบัวเชด
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ต�ำบลพระแก้ว อ�ำเภอสังขะ
(ที่มาวิกิพีเดีย, http://www.thaitambon.com)
“ส�ำเภาลูน” เป็นชุมชนเกษตรกรรม ที่มีวิถีชีวิตไม่ต่างจากชุมชน
เกษตรกรรมอื่นๆ ผู้คนมีอาชีพท�ำนาเป็นหลัก ทุกหลังคาเรือนล้วนเป็นเครือ
ญาติพี่น้อง แม้ว่า ชุมชนจะพยายามยึดหลักวิถีพอเพียงในการด�ำรงชีวิต แต่
ก็มิอาจปฏิเสธหรือหลีกพ้นจากสภาวะเงื่อนไขภายนอกได้ ดังนั้นชาวบ้าน
หลายครัวเรือนจึงประสบปัญหาหนี้สิน ซึ่งส่วนใหญ่นั้นเป็นหนี้สินที่เกิดขึ้น
จากการประกอบอาชีพเกษตรกรรม การส่งเสียลูกหลานเล่าเรียนหนังสือ
รวมทั้งค่าใช้จ่ายครัวเรือนที่เพิ่มมากขึ้น ...ยิ่งภาระหนี้สินถาโถมมากเท่าไหร่
ความสุขของชาวบ้าน ชุมชนก็ยิ่งลดน้อยลง
ตำ�บลสำ�เภาลูน

35. 34
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
ขณะเดียวกัน วิถีความเป็นชุมชนก็เปลี่ยนแปลงไป ชาวบ้าน
ต่างคนต่างอยู่ ไม่มองหน้ากัน ไม่ช่วยเหลือ ไม่สุงสิงกันเหมือนอย่าง
ในอดีต จะรวมตัวกันก็เฉพาะในกลุ่มเพื่อท�ำกิจกรรมเท่านั้น และทุกครั้ง
ในการรวมตัวกันก็จะมีเรื่องเหล้า/ อบายมุขเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยเสมอๆ
และภาพเช่นนี้กลายเป็นภาพที่เกิดขึ้นให้เห็นจนชินตาในชุมชนส�ำเภาลูน
“ปัญหาเรื่องเหล้ามีอยู่ในชุมชนมานานแล้ว พอมาคุยกันเราก็เริ่ม
เห็นว่า ช่วงปี พ.ศ.2547 – 2548 เป็นปีที่เรามีการรวมกลุ่มเยอะมาก กลุ่ม
โน้นกลุ่มนี้ เพราะกลุ่มที่มีมากเหล่านี้พอวันไหนมีรวมตัวกันทีก็มีเรื่องเหล้า
ยาปลาปิ้งเข้ามาเกี่ยวด้วย รวมทั้งเรายังเห็นชัดมากว่าในงานลงแขกเกี่ยว
ข้าว และงานศพหลายงาน เจ้าภาพติดลบ เป็นหนี้เป็นสิน ต้องขายวัว ขาย
ควาย ภาพแบบนี้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง
เหล้ากับงานศพที่ต�ำบลส�ำเภาลูนกลายเป็นของคู่กันงานศพ3วัน
กินเหล้า 4 วัน หรือภาพที่เห็นจนชินตาตอนเด็กๆ ตกเย็นจะเห็นชาวบ้าน
ต้มเหล้า หรือท�ำสาโทใส่ไห ต้มเอง กินเอง และก็เมาเอง บางครั้งต้องแบก
ไหเหล้าหนีต�ำรวจก็ยังมี
เหล้าจึงเป็นปัญหาส�ำคัญของชุมชน เพราะเหล้าเป็นสาเหตุหลักที่
ท�ำให้คนขาดสติ ท�ำให้เกิดการทะเลาะวิวาท ปัญหาครอบครัว ท�ำลาย
สุขภาพ ท�ำลายสังคม หรืออย่างเรื่องการพนัน เราจะพบว่า เงินบาทสอง
บาทก็ตีกันได้แล้ว ยิ่งมีการพนันก็ยิ่งเสี่ยงต่อการกินเหล้า”
เรื่องเหล้า ส�ำหรับชุมชนจึงไม่ใช่เรื่องเล็ก แต่เป็นเรื่องใหญ่ เรื่อง
ส�ำคัญมากที่จะต้องได้รับการแก้ไขอย่างจริงจัง จนน�ำไปสู่การหาทางแก้ไข
โดยมีกลุ่มผู้สูงอายุเป็นตัวตั้งตัวตีเริ่มจุดประกายและเกิดการเชื่อมร้อยภาค
ส่วนต่างๆ เข้ามามีส่วนร่วม
“เรื่องเหล้าไม่เล็ก มันใหญ่มาก”

36. 35
ªØÁª¹
¥¹
ÊÙŒàËÅŒÒ
“กระบวนการที่เกิดขึ้นจากกลุ่มชมรมผู้สูงอายุที่มีการแลกเปลี่ยน
พูดคุยกันอย่างต่อเนื่อง น�ำไปสู่การเชื่อมประสานกับกลุ่มต่างๆ ของชุมชน
กลุ่มแม่บ้าน กลุ่ม อสม. กลุ่ม อปพร. ชมรมก�ำนันผู้ใหญ่บ้าน หมออนามัย
โรงเรียนวัด เกิดเป็นภาพส่วนต่างๆ ของชุมชนที่มาแตะมาเชื่อมประสานกัน
ท�ำงาน ที่แต่ละกลุ่มก็จะหยิบยกประเด็นต่างๆ ที่ตัวเองท�ำงาน ท�ำกิจกรรม
อยู่มาพูดถึง มามองปัญหาร่วมกัน
ชมรมผู้สูงอายุได้ริเริ่มท�ำกิจกรรมเรื่องการลดละเลิกเหล้าจากงาน
ศพปลอดเหล้า ปลอดอบายมุข โดยในการประชุมประจ�ำเดือนของอบต.
ส�ำเภาลูน กลุ่มชมรมผู้สูงอายุได้หยิบยกเรื่องนี้ขึ้นมา จากวงคุยจึงมีข้อสรุป
ร่วมกันให้อบต.ส�ำเภาลูนเป็นเจ้าภาพ โดยในการด�ำเนินกิจกรรมลดละเลิก
เหล้า และมีการท�ำบันทึกข้อตกลง (MOU)ร่วมกันในปี พ.ศ.2548 อบต.
จะสนับสนุนงบประมาณ โดยผู้น�ำชุมชนจะเป็นกลไกขับเคลื่อนหลัก และ
หน่วยงานโรงเรียน วัด อนามัย จะเป็นพี่เลี้ยง เกิดกระบวนการท�ำงานขับ
เคลื่อนอย่างเชื่อมร้อย บูรณาการ
ตอนที่มีการท�ำบันทึกข้อตกลงร่วมกันนั้น แน่นอนว่าจะต้องมีทั้ง
หมู่ที่ยอมรับ และหมู่ที่ไม่ยอมรับ ในหมู่ที่ไม่ยอมรับก็เพราะมีความกังวลว่า
หากไม่มีเหล้าในงานศพ แล้วใครจะอยู่เป็นเพื่อนศพ
จากความกังวลดังกล่าว เราก็ต้องพิสูจน์ ยืนยันรูปธรรมให้เห็น
ในงานศพแรกที่จัดหลังจากที่มีวงคุยและหลังจากที่ท�ำ MOU ไปแล้วทางเจ้า
ภาพก็ยินดีจัดงานศพปลอดเหล้า หลังการเผาศพเสร็จสิ้น เจ้าบัญชีประจ�ำ
หมู่บ้าน ที่จะเป็นคนคอยท�ำข้อมูล ก็สรุปข้อมูล สรุปบัญชีแจ้งภายในงาน
ปรากฏว่า เจ้าภาพประหยัดเงินอย่างมาก”