De milieuencycliek van Paus Franciscus: een overzicht, kritiekpunten en aansluiting bij klimaatconferentie van Parijs 2015,

1. LAUDATO SI – ‘Wees geprezen’
een Pauselijke Encycliek → een Milieu Encycliek
Over de zorg voor ons gemeenschappelijk huis
Ons "huis" wordt geruïneerd, en dat doet iedereen pijn, vooral de armste.
Doe er wat aan !

2. Wat is een encycliek ?
•Een encycliek (Littera encyclica) is een gewichtig
pauselijk document van (meestal) leerstellige
aard. Meer dan 100 reeds verschenen
•Waaronder een aantal ‘sociale encyclieken’.
•Laudato Si: volledig door Franciscus geschreven.
Zijn ecologische “Magna Charta’’ .

3. ‘Laudato Si’
• Een sociale en milieu encycliek, niet enkel gericht aan
katholieken, maar aan iedereen in de hele wereld;
• Niet ‘leerstellig’, stelt misstanden aan de kaak en roept
op tot handelen
• Verscheen op 24 Mei 2015 ( Pinksteren), zes maanden
vóór de Wereld Klimaatconferentie van eind 2015 in
Parijs
• Dringend beroep om de economie anders in te richten:
waar mogelijk ‘consuminderen’; kringloopeconomie ;
‘genoeg is genoeg’; selectieve groei .

4. De kern van de boodschap (1)
•We gaan slordig om met ‘moeder’ aarde (
milieu- en luchtvervuiling)
•We gaan slordig om met onze ’broeders’ en
‘zusters’( armoede laten we voortbestaan)
•We gaan slordig om met het ons geschonken
leven (abortus)
•Franciscus roept op tot ecologische ‘bekering’

5. De kern van de boodschap (2)
•Technologie en wetenschap zijn hard nodig voor
effectieve aanpak van problemen; ethische
bezinning loopt achter
•We leven in het ‘antropoceen’; en dat schept
verantwoordelijkheden voor ons handelen in het
heden, en geeft hoop voor de toekomst.
•Neem verantwoordelijkheid t.o.v. al die na ons
komen en al dat na ons komt.

6. Bronnen van inspiratie van deze encycliek
Het ‘Zonnelied’ van Sint Franciscus:
• een poëtische expressie van onze verbondenheid met de
kosmos en de natuur ( ‘’broeder zon, … broeder vuur, …
zuster water .. , zuster en moeder aarde…. “ etc. )
• Zorg voor de schepping (natuur). Alle schepsels, inclusief
de armen en verlatenen, zijn nauw met elkaar verbonden.
• De mens lijkt onvoldoende in staat om de krachten van
nieuwe technologie en wetenschappen in goede banen te
leiden Romano Guardini ‘Das Ende der Neuzeit’ (1960)
• De mens heef niet alleen de plicht, maar ook de kracht en
het vermogen dat wel te doen.

7. Zes grote hoofdstukken
1. Wat er zich afspeelt in ons huis
2. Het evangelie van de schepping
3. De menselijke oorzaken van de menselijke
crisis
4. Een integrale ecologie (een integrale visie op
mens, milieu en samenleving)
5. Enkele actiepunten
6. Een ecologische opvoeding in spiritualiteit

8. Methodiek: ‘Zien, oordelen, handelen’
•Karakteristiek voor de Katholieke sociale leer van de
afgelopen 50 jaar : De methodiek van ‘zien, oordelen,
handelen’. De analyse van de werkelijkheid wordt
geëvalueerd ‘in het licht van de gegeven principes’.
(Belgisch theoloog : Cardijn, 1882- 1967 )
•Een inductieve benadering, die vertrekt vanuit de wereldlijke
ontwikkelingen, met aan de basis een pragmatische en
pastorale houding ten opzichte van de wereld. ( Minder top
down)

9. Encycliek kreeg veel internationale aandacht:
onder andere de Washington Post, die Zeit (
Duitsland), le Monde( Frankrijk), etc
10 belangrijkste punten

10. 1. Klimaatverandering heeft grote gevolgen
•Ieder jaar verdwijnen voorgoed duizenden
planten- en dierensoorten (op‘t land en in de
zee)
•Klimaatverandering is een wereldwijd probleem:
milieu, sociaal, economisch, politiek
• Mensen in de ontwikkelingslanden die van de
landbouw afhankelijk zijn, zullen de hoogste prijs
betalen. (KV-Doen dat nu al)
•De klimaatverandering wordt in hoge mate door
de mens veroorzaakt

11. 2. De rijke landen vernietigen de armere
landen, terwijl de aarde opwarmt
•De opwarming wordt veroorzaakt door onze
wijze van consumeren en produceren
•Internationale bedrijven, die hun grondstoffen
uit minder ontwikkelde landen halen, hebben
daar minder last van milieuregels
• (KV: die bedrijven worden wel meer milieubewust, zie
Davos bijeenkomsten, Unilever, Google, Wallmart, ja
zelfs Shell wordt wakker, etc.. )

12. 3. Christenen hebben de Heilige Schrift
verkeerd geïnterpreteerd
• Het feit dat wij ‘naar God’s beeld zijn geschapen, geeft
ons niet het recht om met willekeur over andere
schepselen te regeren.
• Het menselijk leven is gegrond op drie relaties :
o die van de mens en God de Schepper,
o die van de mens met zijn naasten, en
o die van de mens met de aarde .
Maar de mens gedraagt zich alsof hij ‘God op aarde’
is

13. 4. Toegang tot veilig drinkwater is een
universeel mensenrecht
• Er is een tendens om toegang ondergeschikt te maken aan
marktwerking ( water is een basisvoorziening)
• Om gezondheidsredenen is toegang tot schoon water van
wezenlijk belang (drinkwater, hygiëne) (KV: tuinbouw in
ontwikkelingslanden met vervuild gietwater)
• Tegelijkertijd gaan wij heel slordig om met water, zowel in
ontwikkelde als minder ontwikkelde landen

14. 5. Technocraten en vrije markt kunnen de problemen
van armoede en milieuvervuiling niet oplossen
• In sommige kringen denkt men, hoopt men, dat
technologische vernieuwing en economische groei die
problemen vanzelf zullen oplossen
( Men denkt : Wij hoeven dus niets te doen of te laten)
• Echter, marktwerking alleen is niet in staat om te
komen tot
- een betere welvaartsverdeling,
- ‘integrale menselijke’ ontwikkeling te
garanderen, en
- uitsluiting van bepaalde bevolkingsgroepen te
voorkómen

15. Kwallensoep- resultaat van overbevissing en
vervuiling

16. 6. Controle van bevolkingsgroei is niet hèt
middel om het armoedeprobleem op te lossen
• De familie is de hoeksteen van de samenleving.
• Alles staat met elkaar in verband. Bescherming van
de natuur laat zich niet rijmen met het rechtvaardigen
van abortus.
• Sommige komen niet verder dan te bedenken dat de
armen maar minder kinderen moeten ‘maken’ om het
armoedeprobleem op te lossen
• Maar zijn niet bereid zijn hun eigen manier van
consumeren en energieverbruik ter discussie te
stellen.

17. 7. Verschillen tussen de seksen zijn van belang
• Je eigen vrouwelijkheid of mannelijkheid als zodanig
onderkennen in de ontmoeting met de ander is van
belang
• Leer je lichaam accepteren zoals het is, zoals je
geschapen bent, en in de ontmoeting met de ander
je daar van bewust te zijn. Daar word je beide meer
mens van
• Seksuele verschillen moet je niet proberen weg te
poetsen

18. 8. De internationale gemeenschap doet te weinig
•Wereld Top bijeenkomsten leveren te weinig op (KV: de
Encycliek verscheen een half jaar vòòr de top van Parijs en het
Klimaatakkoord).
•De kerk pretendeert niet wetenschappelijke vragen te
kunnen verantwoorden of de plaats van de politiek te
kunnen innemen
•De Kerk heeft wel tot taak een eerlijke discussie aan te
moedigen
•Er is behoefte aan een seculier internationaal orgaan met
wereldwijd politiek gezag (‘authority’) dat het
gemeenschappelijk belang dient (‘common good‘)

19. 9. Ook individuen moeten handelen
• Een ‘integrale ecologie’ moet zijn weerslag krijgen in
het dagelijks handelen: openbaar vervoer, car pooling,
bomen en bos beschermen en aanplanten, licht niet
onnodig laten branden, en ‘recycling’ van alle
producten ( KV :‘kringloopeconomie’) etc….
• Te gemakkelijk wordt gebruik gemaakt van air-
conditioning
• ‘Consuminderen’ . Consumeer minder van bepaalde
producten bekend om hun vervuilende werking (KV :
vlees en zuivel)

20. 10. Waarom en waartoe wij zijn op aarde ?
• Bezorgdheid om het milieu is nog niet voldoende
• De vraagstelling gaat dieper.:
Wat voor wereld willen wij nalaten aan diegenen die
na ons komen ? De kinderen van nu, en daarna
• Wat is de betekenis van leven en ons leven? Welke
waarden staan wij voor ? En hoe vinden die hun
expressie ? En hoe dragen wij daar toe bij, individueel,
in samenwerking met anderen, of in groter collectief
verband ?

21. Kritiek op de encycliek (1)
Kritiek van rechts:
• “Ik hoef geen les in economische politiek van mijn
paus “ ( Jeb Bush, Republikein, presidentskandidaat,
een bekeerde praktiserende Katholiek)
• De paus, met zijn kritiek op rationeel denken en
technologische ontwikkeling, denkt vooruitgang te
kunnen tegen houden
• Kritiek van binnen de curie: er staat niets nieuws in de
encycliek wat al niet in wat andere bewoordingen
door zijn voorgangers is gezegd.

22. Kritiek op de encycliek (2)
Kritiek van links:
•Zijn dogmatische opstelling t.o.v. abortus helpt
niet; en zijn kritiek op het ‘capitalisme sauvage’
had meer uitgesproken mogen zijn
•Bevolkingsproblematiek en ‘gender’ komen
onvoldoende aan de orde. De traditionele
ethische visie op voortplanting voegt niets toe
aan de encycliek

23. Aansprekende gedachten
(voor KV persoonlijk)
- Het antropoceen: een nieuw tijdperk in de evolutie
waarin het aardse klimaat en de atmosfeer de
gevolgen ondervinden van menselijke activiteit.
- Het denkkader van ‘’integrale ecologie” dat oproept
tot een ‘’bekering”: ecologisch, sociaal en moreel; dus
een samenhangende visie op mens, milieu en
samenleving; dit in tegenstelling tot fragmentarisch
denken.

24. Aansprekende gedachten (vervolg)
De encycliek veroordeelt de ‘’wegwerpcultuur’’
• Levensbeëindiging in de vorm van abortus of euthanasie (OK
mits niet dogmatisch toegepast !)
• Categorieën van mensen die economisch of maatschappelijk
slechts tot last zijn, economisch zijn ‘afgeschreven’, die ‘te veel’
zijn, ‘we kunnen wel zonder al die …..’
- ouderen,
- werkelozen,
- vluchtelingen,
- criminelen,
- zwakbegaafden

25. Branko Milanovic:
de econoom die het populisme verklaart
•Analyse die aansluit bij encycliek
•De globalisering
o heeft miljoenen mensen uit de armoede gehaald in
opkomende economieën
o de lagere middenklasse in het Westen heeft daar de prijs
voor betaald’
o een tweede groep verliezers zijn de 10% armsten, vooral
in Sub-Sahara Afrika

27. Christiana Figueres - hoofd van het
klimaatbureau van de Verenigde Naties
• Diplomaat uit Costa Rica
• Zes jaar lang coördineerde ze alle internationale
klimaattoppen. Alles met het doel om de aarde niet
meer dan 2 graden op te laten warmen
•Een werk vol frustaties tot …… Parijs, November
2017

28. Zie: ‘The inside story of the Paris climate
agreement’
Een voordracht van Christiana Figueres, een TED talk
op youtube:
Tijdens de voordracht kunnen de volgende fragmenten
worden getoond:
• 0 -1.30 minuut.seconde
• 5.47 – 10.59 minuut.seconde

29. Christiana Figueres – Bureau Climat Change VN
•November 2015 Parijs – Opmerkelijk succes
•198 landen akkoord . Gezamenlijke doelstelling :
klimaatstijging < 2 graden
•Na vele eerdere teleurstellende bijeenkomsten
•De wereld wordt wakker

30. Christiana Figueres – Bureau Climate Change VN
Klimaatverandering temperen. Waarom het kan en gaat lukken.
We zien :
• Een geleidelijke mentaliteitsverandering
• Bemoedigende technologische ontwikkelingen
•Meer deelname uit verschillende geledingen van de
samenleving
• Economische voordelen worden meer evident
• Ieder land heeft er uiteindelijk baat bij
• 198 landen hebben nu een ‘climate change plan ‘
• En hebben zich verbonden dat uit te voeren en te laten
controleren