1. Aktif ve Sağlıklı Yaşlanmada Sağlık Hizmetleri ve Bakım Modelleri
Hastane Sonrası Bakım ve Fizyoterapi
Hizmetleri
Prof. Dr. Filiz Can
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü
Geriatri Fizyoterapistleri Derneği
Ankara
Türkiye
Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Zirvesi
2016
3-4 Mart 2016- Swiss Otel-Ankara
2. Evde Bakımda Multidisipliner
Takım Elemanları
Doktor
Hemşire
Fizyoterapist
Ergoterapist
Diyetisyen
Konuşma terapisti
Psikolog
Eczacı
Sosyal hizmet uzmanı
3. Yaşam kalitesi
Bireyin, yaşama karşı, yaşamındaki beklentileri,
hedefleri, ilgi alanları ve standartları; yaşadığı
yer ile ilişkili kültür ve değerler sistem
bütününün kişisel algılanışı veya ifadesidir.
Çok geniş bir içeriği vardır:
- Fiziksel sağlık
- Psikolojik durum
- Bağımsızlık düzeyi
- Sosyal ilişkiler
- Kişisel inançlar ve değerler
- Kültürel ilişkiler ve çevre ile ilgili değerler
(WHO, 1994)
4. Yaşam kalitesi için eşik değer
Egzersiz
performans
Yaş
Young (1986)
Her gün yapılan iş
performansı için gerekli
“Eşik” değer
Fiziksel olarak aktif
Fiziksel olarak inaktif
6. Bozukluklar
Fizyolojik Bozukluklar:
Fizyolojik fonksiyonlardaki
bozukluklar veya değişiklikler
- Aerobik kapasite
- Kardiyopulmoner fonksiyonlar
- Kas performansı
- Kognitif ve Duyusal fonksiyonlar
- Motor fonksiyonlar
- Eklem mobilitesi
- Denge ve koordinasyon
- Yürüme ve harekete ait
fonksiyonlar
- Postüral fonksiyonlar vb.
Fizyoterapistler
en anlamlı ve
en büyük ölçüde etkiyi
fizyolojik
bozukluklarda
gösterirler!
7. Evde fizyoterapi ve ev ziyaretleri
Özellikle ortopedik, nörolojik ve kardiyopulmoner
(kalça kırığı, amputasyon veya strok
rehabilitasyonu ve KOAH vs) rehabilitasyon
gerektiren hastalıklarla ilgili taburculuk planlaması
yapılırken
-başarılı ev taburculuğuna yardımcı olunması
-ev programı egzersizler verilmesi
-ev ziyareti ile değerlendirmelerin yapılması,
-ev ziyaretleri ve evde FTR yapılması,
-güvenlik tavsiyeleri ile yardımcı araç-gereç
ihtiyacının belirlenmesi,
-ev ve işyeri düzenlemelerinin yapılması,
-koruyucu FTR uygulamaları ve risk analizi
8. Evde Bakımda
Fizyoterapi Yaklaşımları
Komplikasyonları/ hastalığa sekonder
problemleri önleme
Aktif ve bağımsız yaşamı sağlama
Ev ve çevre düzenleme, sosyal yaşama
katılımı artırma
Sağlığı artırma ve hastalıkları önleme
Yaşam kalitesini artırma
Sağlık harcamalarını azaltma
9. ABD’de Evde Bakım ile ilgili durum
Evde Bakım servisleri 1989-1994 yılları
arasında %33 artmıştır
Bunun nedenleri:
- Bir çok hasta için evde bakım hizmetlerinin
maliyeti daha ucuzdur
- Sağlık sigorta sisteminin ( Medicare)
yönetmelikleri yaşlı hastalar için evde bakımı
zorunlu kılar
- 65 yaş üstü nüfusun artması ile evde
bakım hizmet oranı artmıştır
10. Fizyoterapistlerin
gelişmiş ülkelerdeki diğer rolleri
Evde bakım hizmetlerini hasta ve özürlülerin yanı
sıra yüksek riskli yaşlılara da vermek
Yaşam kalitesini artırmak
Toplum sağlığını artırma ve hastalıkları önlemede
ana sağlık elemanlarından biri olmak
Koruyucu fizyoterapi hizmetlerini geliştirmek
Sağlıkla ilgili toplumsal farkındalığı artırmaya
yönelik çalışmak
11. Klinik Karar Verme
A. Karşılaşılan temel problemler
B. Temel objektifler
C. Sonraki yorumlar
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
13. Değerlendirme
Ev ortamının değerlendirilmesi
Genel değerlendirme
Özel değerlendirme
- Kardiyorespiratuvar sistem
- Nörolojik sistem
- Baş ve boyun
- Kollar
- Bacaklar
- Bel
- Kas kuvveti
- Görme
15. Temel Mobilite Değerlendirmesi
1. Fiziksel Durum
a. Yürüme yeteneği
b. Yürüme tipi
c. Kullanılan yürüme yardımcıları
d. Bağımlı olmanın nedeni
2. Psikososyal durum
a. Motivasyon
b. Comprehension
3. Sosyal durum
a. Medeni durum
b. Ev
c. İş
Ann Finn, Evaluation Form for Older People,
School of Physiotherapy, Dublin, 1980
18. Lawton GYA Değerlendirme Skalası
Lawton’ un fonksiyonel kapasite değerlendirme
görüşü GYA’i 3 seviyede tanımlar:
1. Temel GYA : banyo yapma, giyinme, tuvalete
gitme, ve beslenme gibi kendine bakım
aktiviteleri
2. Enstrümental GYA (IADLs): telefon kullanma,
araba kullanma, alışveriş yapma, ev işleri,
yemek pişirme, çamaşır yıkama, parayı
kullanabilme, ilaçlarını kullanabilme
3. Mobilite: evden çıkabilme ve bir yerden bir
yere gidebilme
19. Fonksiyonlar için
derecelendirme skalası
1: Hiçbir yetersizliği yok
2: Bağımsız olarak mobil
3: Limitli düzeyde mobil
4: Eve bağlı-hafif ev işlerini yapabiliyor
5: Eve bağlı- limitli kendine bakım aktivitelerini
yapabiliyor
6: Eve bağlı- kendine bakım aktivitelerinde yardım
gerektiriyor
7: Sandalyeye bağlı- kendine bakım aktivitelerinde
yardım gerektiriyor
8: Tamamen bağımlı
Frazer (1979)
20. Hastaya özel Fonksiyonel Skala
Hastaya Özel Fonksiyonel Skala
Tıbbi problemi nedeniyle yapmakta zorluk çektiği
5 fonksiyonel aktivitenin saptanması
Her bir aktivite 10 puanlık skala ile derecelendirilir
“Yapamadığı hareket” “0” puan ile
“Hiçbir zorluk çekilmeden yapılan hareket” “10”
puan ile
Toplam puan, saptanan aktivitelerin aktivite puan
toplamına bölünmesi ile hesaplanır
http://www.tac.vic.gov.au/upload/Patient-specific.pdf.
Accessed September 6,2010
21. ICF
İlk model 1980’de the International Classification
of Impairments, Disabilities and Handicaps
(ICIDH) olarak geliştirilmiş
Sağlıkla ilgili 3 durumun arasındaki farkı tanımlar:
- Vücut fonksiyonları ve yapıların bozukluğu
(impairment)
- Yapılan işte yetersizlik (disabilite veya inabilite)
- Yetersizlik ve bozukluğa eşlik eden rol kaybı/engel
(handicap)
impairment Disabilite Handicap
23. Evde Bakımda
Fizyoterapi Yaklaşımları
Isı ve elektroterapi uygulamaları
Manuel terapi
Gevşeme ve Fleksibilite egzersizleri
Kuvvetlendirme egzersizleri
Nöromusküler kontrol ve propriosepsiyon
egzersizleri
Denge ve koordinasyon egzersizleri
Yürüme eğitimi
Endurans ve performans eğitimi
Fiziksel uygunluk programları
24. Yardımcı araçlar
Araçların çoğu kişilerin boş zaman
aktivitelerine katılmaları ve daha aktif
olmaları için seçilir
Belirlenen yardımcı araçların yaşlıların
kullanımına uygunluğunun değerlendirilmesi
gerekir
ilgili ergoterapi yaklaşımlarının
rehabilitasyon programı içinde yer almalıdır
27. Çevresel düzenlemelerin yapıldığı, hareket
için bilgi ve becerilerin kazanılmasını içeren
Bağımsız Yaşam Programları:
mali düzenlemeler
mobilite
mesleki değerlendirme
tıbbi ihtiyaçlar
sosyal beceriler
zaman ve hareket ekonomisi
gibi konuları kapsar.
28.
29. -Parkinson hastalarında
FIM ( Fonksiyonel
Bağımsızlık Ölçütü)
değerleri taburcu
olduktan 6 ay sonra
düşmüştür.
-Ama bu değer, başlangıç
değerine göre anlamlı
düzeyde yüksektir.
- Bu durum
rehabilitasyon ile elde
edilen kazançların
taburcu olduktan 6 ay
sonra bile korunduğunu
göstermektedir.
30. Myocard enfarktüsü geçirmiş hastalarda evde yapılan kardiyak rehabilitasyon,
hastanede yapılan kardiyak rehabilitasyon programı kadar etkin bulunmuştur.
Bu programlar arasında (depresyon ve anksiete, yaşam kalitesi, serum total
kolesterol düzeyi yönünden) bir fark yoktur ve rehabilitasyonun başarısını
etkilememiştir.
31.
32. N= 199 ( evde yaşayan yaşlı), 70 yaş ve yukarısı
Proksimal femur kırığına bağlı cerrahi sonrası
akut ortopedi hastanesinden taburcu
99 hasta (49.7%) evde rehabilitasyon
100 hasta (50.3%) enstitü bazlı rehabilitasyon
Kalça kırıklarından sonra evde rehabilitasyon
etkili
Evde rehabilitasyon, enstitüde uygulanan
rehabilitasyondan biraz daha etkili
33.
34. Coulter CL et al. Physiotherapist-directed rehabilitation
exercises in the outpatient or home setting improve strength,
gait speed and cadence after elective total hip replacement:
a systematic review. Journal of Physiotherapy 2013, 59: 219
Kalça protezi sonrası hastaneden taburcu
olmuş hastalara uygulanan FTR, kalça
abduktör kas kuvvetini, yürüme hızını ve
kadansı artırır.
Fizyoterapistin evde verdiği egzersizler,
fizyoterapistlerin kliniklerde verdiği
egzersizler kadar etkilidir.
35. Sandalye–temelli egzersiz programı:
(Kanıta dayalı çalışmalar)
Kas kuvvetinde artış
(Fiatarone et al 1990; McMurdo et al 1993; Skelton et al 1995, 1996)
Güçte artış (Skelton et al, 1995)
Fleksibilitede artış
(McMurdo et al, 1993; Mills, 1994; Skelton et al, 1996)
Fonksiyonel yeteneklerde gelişme
(McMurdo et al, 1993, 1994; Skelton et al, 1995, 1996)
Statik dengede artış (Skelton et al, 1996)
Kalça kırıklarının rehabilitasyonunda başarı
(Nicholson et al, 1997)
Günlük işlerde performans artışı
(McMurdo et al, 1994; Skelton et al, 1995, 1996)
36. Depresyonda azalma
(McMurdo ve ark., 1993)
Artiritik ağrıda azalma
(Hochberg ve ark., 1995)
Postural hipotansiyonda düzelme
(Millar ve ark., 1999)
Vücut yağ oranında azalma
(Nicholson ve ark., 1997)
İleri düşmelerde azalma
(Allen ve ark., 1999)
Sandalye–temelli egzersiz programı:
(Kanıta dayalı çalışmalar)
