Presentatie van Jurgen van der Heijden (AT Osborne, Universiteit van Amsterdam) over wijkondernemerschap, LPB Expert Sessie 14 februari 2013

1. Principes van
burgerproductie
Wijkondernemerschap en
krachtige bewonersproducties
Expertsessie LPB, Amersfoort
14 februari 2013, Jurgen van der Heijden

2. Deze presentatie
1. Burgerproductie
2. Het productieproces
 Vijf principes van burgerproductie
1. Het proces om burgers zover te krijgen
 Vijf andere principes van burgerproductie
1. Discussie

3. 1 Burgerproductie
 Burgers nemen productie over op vrijwel
alle maatschappelijke terreinen: energie,
groen, water, cultuur, welzijn, zorg,
mobiliteit, veiligheid, en nog heel veel
meer.
 Zij doen dit als burgers, want niet alleen
voor zichzelf, maar ook voor elkaar en de
samenleving. Daarom ‘burgerproductie’.

4. 2 Het productieproces
Vijf principes van
burgerproductie
1. Private personen leveren producten aan
zichzelf.
2. Als burgers zetten zij collectieven op om te
profiteren van elkaars kennis, en van
schaalvergroting die zorgt voor minder kosten.
3. Als burgers leveren zij aan elkaar om
overschotten en tekorten op te heffen.
4. Zowel private personen als collectieven van
burgers leveren aan centrale aanbieders om
overschotten en tekorten op te heffen.
5. Centrale aanbieders produceren om de tekorten
van private personen en collectieven aan te
vullen.

5. 2.1 Voedsel I
1. Mensen met een moestuin leveren deels
hun eigen voedsel aan zichzelf.
2. Zij doen dat in collectieven door samen
moestuinen te onderhouden; steeds
vaker in het kader van stadslandbouw.
3. Zij wisselen dat druk met elkaar uit. Dat
gebeurt nog intensiever wanneer zij
samen gaan doen aan stadslandbouw.

6. Voedsel II
4. Vanuit moestuinen wordt steeds vaker
geleverd aan lokale restaurants en
winkels.
5. De meeste leverantie gaat nog van grote
landbouwbedrijven naar supermarkten en
dan de klant.

7. 2.2 Energie I
1. Vooral met hun zonnepanelen leveren
steeds meer mensen aan zichzelf.
2. Het barst van de collectieven om samen
elektriciteit, isolatiematerialen en
zonnepanelen in te kopen.
3. Fiscaal lastig is om rechtstreeks
elektriciteit aan je buurman te leveren;
toch zien velen dit als de nabije
toekomst, en met warmte gebeurt het op
kleine schaal wel.

8. Energie II
4 Juist wel gunstig, financieel, is terug
leveren aan het energiebedrijf, en dat is
wat mensen met zonnepanelen doen.
5 Uiteraard komt nog steeds de meeste
energie van centrale aanbieders naar de
klant.

9. 2.3 Zorg I
1. Mantelzorgers leveren zelf zorg aan
mensen in hun directe omgeving.
2. Mantelzorgers die samenwerken,
besteden hun tijd en middelen een stuk
beter. Velen weten elkaar intussen te
vinden.
3. Mantelzorgers die elkaar weten te vinden
kunnen ook aan elkaar gaan leveren; er
zijn ook PGB-houders die dit samen met
hun mantelzorgers zo organiseren.

10. Zorg II
4 Mondjesmaat willen zorginstellingen
erkennen dat mantelzorgers vaak hun
werk doen, en dus eigenlijk zorg ‘terug
leveren’ en daarvoor een vergoeding
verdienen.
5 De meeste zorg gaat nog van centrale
instellingen naar de klant.

11. 2.4 Groen I
1. Groene kwaliteit in de buurt leveren
mensen in de eerste plaats zelf in hun
eigen tuinen.
2. Een toenemend aantal mensen vindt
elkaar in collectieven rond m.n.
stadslandbouw, maar dat gaat primair
om voedsel.
3. Groene kwaliteit leveren aan elkaar is
geen wijd verbreid fenomeen.

12. Groen II
4 Groenadoptie is het overnemen van de
zorg voor publiek groen door
buurtbewoners; net als elektriciteit gaan
zij groene kwaliteit terug leveren, en zij
krijgen daarvoor ook geld.
5 Publiek groen wordt in de meeste
gevallen nog geleverd door de overheid.

13. 2.5 Universele principes
 Zelflevering en teruglevering zijn
toepasbaar op zeer veel, misschien wel
alle terreinen:
 Veiligheid
 Welzijn
 Cultuur
 Natuur
 Erfgoed
 Vervoer
 Woningonderhoud
 Ontwikkelingssamenwerking
 ……. zelfs diplomatie (?)

14. 2.6 Tussenconclusie
 De vijf principes van burgerproductie
zorgen voor twee richtingen in de
productie, namelijk van decentraal naar
centraal en van centraal naar decentraal.
 De opkomst van deze twee richtingen is
een transitie van samenleving en
economie.
 Hoe kun je daar in je dagelijkse werk mee
omgaan?

15. 3 Het proces om burgers zover
te krijgen; vijf principes
1. Wat niet grass roots is, kan grass roots
worden.
2. Zoek de nieuwe vrijwilliger die tegelijk
consument en producent is.
3. Décharge á la minute.
4. Nieuwe nuts; klant/vrijwilliger aan het
roer.
5. Zonder professionalisering wordt ‘t niets.

16. 4 Discussie
 Als de voorgaande 2 x 5 principes niet
voldoende discussie opleveren, dan
misschien de volgende stelling:
 Vergeet de mantra los laten, vertrouwen geven en
ruimte geven, want het gaat om ‘leveren’. Je
laat dus helemaal niet los, maar legt een
relatie. In die relatie is ruimte insignificant en
is vertrouwen een juridisch beginsel.