สรุป การประชุมวิชาการนานาชาติเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา “ปวงชนเพื่อการศึกษา”

1. 1
สรุปสาระสาคัญ (Executive Summary)
การประชุมวิชาการนานาชาติเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา “ปวงชนเพื่อการศึกษา
นับตั้งแตการรับรองปฏิญญาจอมเทียน Jomtien Declaration) ในป พ.ศ. 2533 วาดวยการพัฒนาการศึกษาเพื่อ
ปวงชน Education for All หรือ EFA) ประเทศตางๆไดรับแรงบันดาลใจใหมุงมั่นอยางแนวแนตอการสราง “การศึกษา
เพื่อปวงชน” และทางานเพื่อมุงเปาหมายที่ตกลงกันไวใหนาไปสูการปฏิบัติอันเกิดผลจริง ในชวง 30 ปที่ผานมาเราไดเห็น
ความกาวหนาที่สาคัญผานการทางานที่มุงสูเปาหมายการพัฒนาแหงสหัสวรรษ (Millennium Development Goals) และ
เปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน Sustainable Development Goals: SDGs) ทั้งในระดับนานาชาติ ระดับชาติและระดับ
ทองถิ่น เพื่อใหแนใจวาเด็กทุกคนสามารถเขาถึงการศึกษาที่มีคุณภาพและเอาชนะความเหลื่อมล้า ถึงกระนั้นก็ตามความทา
ทายและภารกิจตาง ๆ เพื่อมุงสูการศึกษาสาหรับเด็กทุกคนยังไมบรรลุเปาหมายตามที่คาดหวังไว และยังคงมีการดาเนินงาน
ที่ตองกาวหนาตอไปเพื่อบรรลุสัญญาระดับโลกภายในป พ.ศ. 2573
หัวขอยอยที่ 1: การศึกษาอยางเทาเทียมมีความหมายอยางไรในโลกที่กาลังเปลี่ยนแปลงทามกลางการแพรระบาดของ
COVID19
ท สถานการณการระบาดของโรคโควิด-19 เปนความทาทายสาหรับการสรางการศึกษาอยางเทาเทียมที่ไมเคยมีมากอน
การระบาดครั้งนี้ทาใหสถานการณการเรียนรูของเด็กแยลงจนกอใหเกิดเปนวิกฤติการเรียนรูระดับโลก โรคโควิด-19
กาลังสงผลกระทบตอการสราง “ตนทุนมนุษย” ในระยะยาวอยางเห็นไดชัด สงผลใหผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูของเด็ก
ลดลง รายไดครัวเรือนลดลง และ สถานะทางเศรษฐกิจที่ย่าแยลง โรคโควิด-19 ไมเพียงแตทาใหเศรษฐกิจตกต่าเทานั้น
แตยังผลใหเกิดความทาทายที่ยิ่งใหญสาหรับการศึกษาและสรางความเหลื่อมล้าทางการศึกษาโดยทาใหความเหลื่อมล้า
และแบงแยกเพิ่มมากขึ้น ทาใหเด็กจานวนมากออกตองจากระบบการศึกษา ซึ่งเหลานี้ยังผลใหเปนอุปสรรคกับ
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูและสุขภาพของเด็ก และตอมาสงผลใหสูญเสียโอกาสในการจางงานในอนาคต ในสวนของ
ผลกระทบที่เกิดจากโรคระบาดครั้งนี้ยังผลใหมีเด็กจานวน 1.6 พันลานคนทั่วโลกตองออกจากโรงเรียน
ท แนวทางการสรางการศึกษาที่เทาเทียมจะชวยทาใหเด็กทุกคนไดเขาถึงการศึกษาที่มีคุณภาพ ซึ่งไมใชการใหเด็กทุกคน
เขาถึงเพียงการเขาเรียนแตจาเปนตองมีการจัดการศึกษาแบบเรียนรวม (Inclusive education) เพื่อสรางโอกาสให
นักเรียนทุกคนเขาถึงการเรียนรูได ผลกระทบของโรคโควิด-19 ไมเพียงแตสงผลเสียตอทักษะการอานออกเขียนไดของ
เด็ก แตยังสงผลเสียตอทักษะจาเปนอื่นๆ ซึ่งทาใหเด็กไมสามารถเจริญเติบโตเต็มตามศักยภาพที่เด็กๆ ควรเปน โรคโค
วิด-19 ยังสงผลเสียกับผูยากไรโดยที่เด็กที่มาจากครอบครัวยากจนอาจเสียระดับการศึกษาสูงถึงครึ่งป ซึ่งหมายความวา
เด็กจานวนมากที่มาจากครอบครัวยากจนและมีผลการเรียนปานกลางอาจไดรับผลกระทบจากการปดเรียนจนมีผลอาจ
ไมสามารถอานเขียนในระดับพื้นฐานได (Functional illiterate) ผลที่ตามมาคือการสูญเสียความสามารถในการหา

2. 2
รายไดในอนาคต ซึ่งยังผลใหความสามารถในการสนับสนุนการเติบโตทางเศรษฐกิจและการพัฒนาของประเทศของเด็ก
เหลานี้ในอนาคตลดลงไปดวย
ท จากการประชุมมีวิทยากรที่มีชื่อเสียงหลายทานไดสะทอนมุมมองที่จาเปนสาหรับทุกประเทศที่จะตองเตรียมพรอมกับ
แผนกลยุทธและมาตรการที่ชัดเจนเพื่อใหแนใจวาการเปดโรงเรียนขึ้นอยูกับหลักการของ สรางกลับมาใหดีขึ้น (Build
back better) และตระหนักถึงความตองการของกลุมผูดอยโอกาส เชน คนยากจนเด็กผูหญิงที่อยูนอกโรงเรียน เด็ก
พิการ ผูลี้ภัย นักเรียนที่อาศัยอยูในพื้นที่หางไกล และเด็กที่เสี่ยงตอการออกจากโรงเรียนกลางคัน เมื่อโรงเรียนกลับมา
เปดอีกครั้ง ควรมีการสนับสนุนเพื่อชวยใหนักเรียนไดมีโอกาสปรับตัวทางดานวิชาการ ไดรับการจัดสรรทรัพยากรอยาง
เทาเทียมกัน และเขาถึงการสนับสนุนอยางครอบคลุมและดูแลเยียวยาทางจิตใจ ดวยวิธีนี้จะเกิดการสูญเสีย
ความสามารถในการเรียนรูนอยที่สุด นอกจากนั้นเด็กนักเรียนจะมีความสามารถที่จะฟนตัวเมื่อตกอยูในสถานการณที่
ยากลาบาก resilient เจริญเติบโต ไดเรียนรู และไดพัฒนาทักษะมากขึ้น
ท เราเห็นขอมูลมากมายที่ไดรับจากการประชุมครั้งนี้ผานการแบงปนแนวทางปฏิบัติอันเปนเลิศ โดยเห็นความพยายามของ
หลายประเทศสรางหลักประกันใหแนใจวา นักเรียนจะไดรับประสบการณการเรียนรูอยางตอเนื่องในชวงที่การเรียนมี
การหยุดชะงัก ตัวอยางของการศึกษาเชิงทดลอง (Interventions) รวมถึงนโยบายระดับชาติสาหรับการเรียนรูออนไลน
ที่นาเสนอโดยประเทศเกาหลีใต จีน ไทย อินเดีย สิงคโปรและอื่น ๆ สะทอนใหเห็นไดวาปจจัยของความสาเร็จที่เกิด
ขึ้นมาจากความมุงมั่นอยางแรงกลาตอการศึกษาเพื่อปวงชน การศึกษาแบบเรียนรวม (Inclusive education) และ
การศึกษาที่มีคุณภาพไมเพียงแตตองมีเจตจานงทางการเมือง (Political will) ในภาคการศึกษาเทานั้น แตยังมาจากการ
ประสานการทางานกับกระทรวงอื่น ๆ ที่จะชวยใหเด็กทุกคนไดรับโอกาสการเขาถึงการศึกษาคุณภาพที่เทาเทียมอีกดวย
เราสังเกตวิธีการตาง ๆ ในการทางานที่จะใชทรัพยากรตาง ๆ ชวยเหลือนักเรียนใหสามารถเรียนรูไดอยางตอเนื่อง และ
ตระหนักถึงความตองการของนักเรียนที่ดอยโอกาสใหไดรับการสนับสนุนดวยนวัตกรรมเพื่อแกไขปญหาที่พึงมี เราเห็น
คุณคาความทุมเทกาลังแรงกายและใจของผูนาโรงเรียนและครูเพื่อใหผูปกครองมีสวนรวมในการจัดการศึกษาแมอยูใน
สถานการณที่ยากลาบาก และขอชื่นชมทุกๆความสาเร็จที่ทุกประเทศลงมือทา บทเรียนตางๆ ที่เรียนรูจากประสบการณ
อันมีคาเหลานี้จะเปนประโยชนอยางยิ่งตอประเทศอื่น ๆ ในการวางแผนดาเนินการและปรับปรุงการศึกษาแบบครบ
วงจรสาหรับเด็กทุกคน
หัวขอยอยที่ 2: การศึกษาที่เทาเทียมและการจัดการศึกษาที่ปรับตามบริบทพื้นที่
ท การจัดการศึกษาที่ปรับตามบริบทพื้นที่นั้นมีการพูดถึงในหลายหัวขอยอย ซึ่งเปนการจัดการศึกษาที่มาจากวาทกรรม
นโยบายระดับชาติไปจนถึงการดาเนินการจากมุมมองตามพื้นที่ การปฏิบัติจากระดับชาติถึงระดับทองถิ่น
o ระดับชาติ: ไดมีการแลกเปลี่ยนประสบการณจากหลายประเทศเกี่ยวกับความพยายามในการปฏิรูประบบ
การศึกษา การสรรหาครู และการจัดการศึกษาแบบเรียนรวม Inclusive education) โดยประเทศที่สามารถสราง
ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาไดสูงตางบอกวาระบบการศึกษาตองมีความยืดหยุนและเปนอิสระ มีความเชื่อในหลักการเรียนรู

3. 3
ตลอดชีวิต เคารพเสียงของชนกลุมนอย และนาแหลงรวบรวมขอมูลดิจิทัล (Digital platform) ไปใชเพื่อใชในการศึกษา
อยางกวางขวาง ทั้งนี้ ควรมีการรวมกันสนับสนุนนโยบายเพื่อชวยนาวิสัยทัศนไปสูการกระทาที่เปนรูปธรรมได ไดแก 1)
การสงเสริมการศึกษาทางไกลและสนับสนุนการเรียนรูสาหรับผูดอยโอกาสที่สุด 2) พยายามรักษาใหมีการลงทุนเพื่อ
พัฒนาการศึกษา รวมถึงกาหนดนโยบายที่จาเปนเพื่อชวยเหลือนักเรียนใหสามารถเขาสูโลกเสนทางอาชีพได และ 3)
ลงทุนในการสรางทักษะดิจิทัลและเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรูตลอดชีวิต
o ระดับทองถิ่น: ไดมีการแลกเปลี่ยนเรียนรูประสบการณเรื่องราวความสาเร็จของการจัดการศึกษาที่ปรับตามบริบท
พื้นที่โดยการนาของหนวยงานในทองถิ่นเพื่อสรางความรวมมือที่ใกลชิดระหวางโรงเรียน ครู พอแมผูปกครอง นักเรียน
และผูมีสวนไดสวนเสียที่สาคัญอื่นๆ และชวยกันดูแลใหการลงมือปฏิบัติเกิดขึ้นจริง มีการนาใชขอมูลรายบุคคลของเด็ก
นาไปวิเคราะห สังเคราะห เพื่อสรางแผนพัฒนาการศึกษาระดับจังหวัด และนาไปใชในการตัดสินใจวางแผนงบประมาณ
และยังนาขอมูลของเด็กรายบุคคลใชในการบริหารจัดการระดับโรงเรียนอีกดวย ตัวอยางตางๆ แสดงใหเห็นวาการเปน
ผูนาที่มีประสิทธิภาพในระดับโรงเรียนสามารถฟนฟูความมุงมั่นของครูและทาใหผูปกครองมีสวนรวมเพื่อชวยใหนักเรียน
ที่บรรลุผลสาเร็จจากระดับดี เปนดีเยี่ยม และยังทาใหเด็กนักเรียนมีทัศนคติและแนวคิดแบบยืดหยุนและเติบโตพัฒนา
ตอไปขางหนา (Growth mindset) อีกดวย การจัดการศึกษาที่ปรับตามบริบทพื้นที่โดยมีอิสระทางการนาปฏิบัติได
พิสูจนแลววาเกิดประสิทธิภาพ เชน ในการสงเสริมการปฏิบัติการจัดการศึกษาแบบเรียนรวม การนาวัฒนธรรมตางๆ
เขามาผสานในการปรับหลักสูตรใหเหมาะตามบริบท การใหความสาคัญกับการสรางความรูสาหรับพอแม การปฏิบัติ
ชวยเหลือเด็กที่มีความตองการพิเศษ และการใชแนวทางปฏิบัติที่ใหพอแมไดมีสวนรวม เปนตน
o การจัดสรรทรัพยากรทางการศึกษาตามพื้นที่เพื่อความเสมอภาค: มีการยกตัวอยางประเทศที่พยายามจัดสรร
ทรัพยากรทางการศึกษาใหเขาถึงนักเรียนอยางทั่วถึงและใกลบานนักเรียน โดยการจัดสรรครูที่เกงที่สุดไปชวยเหลือใน
โรงเรียนที่เด็กมีความตองการมากที่สุด เชน ประเทศจีน ฟนแลนด และเอสโตเนีย ซึ่งเปนตัวอยางวาสิ่งเหลานี้เปนไปได
ถามีการนานโยบายไปปฏิบัติอยางจริงจัง และเปนบทเรียนวาหากจะทาใหเกิดความเทาเทียมทางการศึกษาได จะตอง
ชวยใหเด็กทุกคนเขาถึงการศึกษาโดยปราศจากเรื่องของฐานะ พื้นฐานทางสังคม ขอจากัดของโรงเรียนและครู โดย
นักเรียนทุกคนตองเขาถึงครูที่เกงไดโดยไมจาเปนจะตองเขาเรียนในโรงเรียนขนาดใหญเทานั้น
หัวขอยอยที่ 3: นวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนา
ท นวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษา Innovative Financing for Education มีวัตถุประสงคเพื่อพัฒนา
ขีดความสามารถและเพิ่มพูนความรูโดยรวมเกี่ยวกับกลไกทางการเงินที่มีอยูจานวนมาก ประโยชนที่สาคัญของนวัตกรรม
การจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษา คือ 1) เพื่อหาแหลงเงินทุนเพิ่มเติมลงทุนในการจัดการศึกษา หรือเพิ่มมูลคา
ของเงินที่มาจากแหลงงบประมาณที่มีอยูแลว 2) ปรับปรุงวิธีการใชจายงบประมาณโดยใชวิธีการที่เปนนวัตกรรมเพื่อเพิ่ม
ผลลัพธทางการจัดการศึกษา แมวามีการทดลองการใชนวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษาหลายรูปแบบ
เชน พันธบัตรเพื่อสังคม social impact bond), กองทุนเงินกูยืมเพื่อการศึกษาที่ผูกกับรายไดในอนาคต (income-

4. 4
contingent loans), สัญญาแลกเปลี่ยนหนี้ debt swap , การซื้อหนี้ (debt-buy-down), พันธบัตรการศึกษา
(education bonds), เงินสงกลับคืนประเทศ remittance), การลงทุนเพื่อสรางผลกระทบ (impact investment) [มี
ศักยภาพในการพัฒนาตอสูง] และการเก็บภาษี taxation อยางไรก็ดี วิธีการออกแบบและจัดโครงสรางนวัตกรรมการ
จัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษาและแกไขปญหาทั้งหมดของการศึกษายังไมมีการศึกษาที่หลากหลายพอ
ท ประสบการณนวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษาที่ยกขึ้นมาเปนตัวอยางจากประเทศ เกาหลีใต ญี่ปุน
อินเดีย และเนปาลเปนที่นาประทับใจเปนอยางมาก แพนอิมแพ็ค (Pan Impact) ประเทศเกาหลีใตเปนตัวอยางหนึ่งที่
ประสบความสาเร็จในการสรางโครงการนวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อเนนสรางความมุงมั่นที่แข็งแกรงของนักลงทุน
และดึงดูดใจรัฐบาลใหรวมลงทุนที่สะทอนใหเห็นวารัฐตระหนักคุณคาทางสังคมผานการลงทุนกับนวัตกรรมการจัดหา
เงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษา และเปนการพัฒนานโยบายทางสังคมแนวนวัตกรรม โดยจะเห็นไดวาไมเพียงแตเด็ก
กลุมดอยโอกาส เชน เด็กที่มีภาวะบกพรองทางสติปญญาไมเพียงแตไดรับประโยชน ไดความชวยเหลือจนเด็กเหลานั้นมี
พัฒนาการที่ดี พนจากความทุกขยาก แตรัฐบาลยังสามารถจัดการงบประมาณไดอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้นและบริหาร
นโยบายใหบรรลุเปาหมายที่แทจริงได
ท อีกตัวอยางที่เปนแรงบันดาลใจของนวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนาการศึกษาที่ไดรับการกลาวถึงโดยวิทยากร
หลายทาน คือ การใหเงินโอนดานการศึกษาอยางมีเงื่อนไข Conditional Cash Transfer) มีการศึกษาหลายชิ้นทั่วโลก
ไดพิสูจนแลววางบประมาณอุดหนุนเด็กนักเรียนอยูในกลุมเสี่ยง และเด็กที่ออกจากระบบโรงเรียนไปแลวไมไดมีปริมาณ
เพิ่มขึ้นเลย ดังนั้น การอุดหนุนปจจัยพื้นฐานทางการศึกษาของนักเรียนเพื่อชวยเหลือเด็กที่อยูในกลุมเสี่ยง และเด็กที่
ออกจากระบบโรงเรียนจึงเปนการศึกษาเชิงทดลองที่เปนที่นิยมในหลายประเทศทั่วโลกใหดึงเด็กเหลานี้กลับไปเรียน
หนังสือในระบบโรงเรียน ไดมีการทดสอบกลไกหลายชนิดเพื่อเพื่อระบุและตรวจสอบเงื่อนไขของความยากจนขั้นรุนแรง
ซึ่งกลไกเหลานี้สามารถออกแบบเปนการศึกษาเชิงทดลอง Interventions) ปรับตามบริบทพื้นที่ได เราเห็นวาผลลัพธมี
แนวโนมดี ซึ่งเห็นผลตั้งแตการเพิ่มการกลับเขาสูระบบโรงเรียนไปจนถึงการพัฒนาระดับผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาและ
การพัฒนาประโยชนทางสังคม
หัวขอยอยที่ 4: การรวมมือระหวางภาครัฐและภาคเอกชน
ท การใหบริการขั้นพื้นฐานที่มีประสิทธิภาพ เชน การจัดศึกษาขั้นพื้นฐาน การดูแลสุขภาพ การจัดหาน้าสะอาด และการ
สุขาภิบาล เปนกุญแจสาคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของทุก ๆ ประเทศ ซึ่งบริการเหลานี้เปนการลงทุนเพื่อ
บรรเทาความยากจน และเพื่อใหประเทศตาง ๆ บรรลุเปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน Sustainable Development
Goals) แมวารัฐบาลตางเห็นพองวารัฐตองลงทุนในการบรรลุสิทธิของเด็กทุกคนในการเขาถึงบริการขั้นพื้นฐานและให
เด็กทุกคนเจริญเติบโตเปนอยางดี แตยังมีความทาทายอีกมากมายในการจัดบริการพื้นฐานเหลานี้ ในขณะที่งบประมาณ
จากองคกรเพื่อการพัฒนาลดนอยลง การหาการลงทุนจากภาคเอกชนจะชวยสรางความแตกตางอยางใหญหลวงตอ
ผลลัพธทางสังคมเพราะภาคเอกชนมีความยืดหยุนในการใชแนวทางที่เปนนวัตกรรมมาใชในการแกปญหาได

5. 5
ท จากการประชุมมีวิทยากรหลายทานไดสะทอนมุมมองเกี่ยวกับการสรางความรวมมือระหวางภาครัฐและภาคเอกชน ทั้ง
ในระดับโลก ระดับภูมิภาค ระดับประเทศ ระดับจังหวัดและทองถิ่น และระดับโรงเรียน ซึ่งเปนการระดมสรรพกาลัง
ทรัพยากร และนวัตกรรมเพื่อชวยผูเรียนในการปรับปรุงและเพิ่มศักยภาพใหสูงสุด เราสังเกตวาการพัฒนานโยบาย การ
พัฒนาโครงการดานการศึกษาตางๆ ไปจนถึงการพัฒนาโครงการระดับโรงเรียนนั้นจะประสบผลสาเร็จเปนอยางมากหาก
มีการสรางหุนสวนระหวางภาครัฐและภาคเอกชนเขาดวยกัน
ท โลกในปจจุบันกาลังเคลื่อนตัวออกจากโครงการชวยเหลือแบบดั้งเดิม และมีการปรับโครงสรางเพื่อเพิ่มความรวมมือกับ
ตลาดทุนเอกชน โดยความรวมมือดังกลาวมุงหวังในการสรางผลตอบแทนทางสังคม ในสวนโครงการขับเคลื่อนโดย
ภาคเอกชน เชนงานของ “Disrupt Technology Venture” ในประเทศไทยไดแสดงใหเราเห็นวาผูประกอบการภาค
สังคม ผูประกอบการเทคโนโลยี และ ผูประกอบการที่ชานาญดานนวัตกรรมกาลังมีบทบาทอยางมากในการชวยเหลือ
แกปญหาสังคมและปญหาทางการศึกษา เราเห็นวิธีการที่หลากหลายของการสรางรวมมือระหวางภาครัฐและ
ภาคเอกชน เชน การที่นักลงทุนเอกชนลงเงินในกองทุนโลกเพื่อสรางโครงการ Learning Passport ซึ่งเปนโครงการ
แพลตฟอรมเพื่อใหแตละประเทศสามารถนาไปปรับใหเขากับหลักสูตรของตนเอง โดยขอมูลของเด็ก ๆ จะบันทึกอยูใน
ฐานขอมูลแบบคลาวน (Cloud-based) เมื่อเด็ก ๆ เขามาใชงานระบบจะบันทึกการใชงาน รวมถึงประเมินการเรียนรู
และความเขาใจในเนื้อหา และยังสามารถดึงไปใชขามแพลตฟอรมระหวางดิจิตอลและการเรียนการสอนในหองเรียน
ปกติ โดยมีการใชงานแลวในประเทศติมอร จอรแดน และบังคลาเทศ นอกจากนี้ยังมีแนวทางการพัฒนาจากลางขึ้นบน
เชน โรงเรียนมีชัยพัฒนา โดยที่นอกเหนือจากการพัฒนาโรงเรียน การพัฒนาเด็กแลว แตยังคานึงถึงชุมชนในทองถิ่น
และสามารถขยายผลไปสูระดับชาติไดอีกดวย
ท ทุกวันนี้ภาคเอกชนกาลังเปลี่ยนวิธีการลงทุนไปสูการลงทุนดานสังคมและสิ่งแวดลอม Environmental Social and
Governmental: ESG) มากขึ้นเรื่อย ๆ ประเด็นเรื่องความเสมอภาคทางการศึกษาเปนแนวทางที่สามารถปรับไปเปน
โครงการตาง ๆ ที่จะเปนที่สนใจของภาคเอกชนเพราะเปนการพัฒนาที่สามารถสรางคุณูปการแกการพัฒนาสังคมและ
สิ่งแวดลอมในระยะยาวได

6. 6
สรุปจากหัวขอสาคัญ 10 ประการ
โควิด-19 และความเสมอภาค
ขอความสาคัญ: การระบาดโควิด-19 สรางผลกระทบที่เปนลบใหกับการสรางความเสมอภาคทางการศึกษา
การระบาดครั้งใหญนี้ทาใหเด็กจานวน 1.6 พันลานคนตองออกจากโรงเรียน
ทสถานการณการระบาดของโรคโควิด-19 เปนความทาทายสาหรับการสรางการศึกษาอยางเทาเทียมที่ไมเคยมีมากอน
การระบาดครั้งนี้ทาใหสถานการณการเรียนรูของเด็กแยลงจนกอใหเกิดเปนวิกฤติการเรียนรูระดับโลก โรคโควิด-19
กาลังสงผลกระทบตอการสราง “ทุนมนุษย” ในระยะยาวอยางเห็นไดชัดสงผลให ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูของเด็ก
ลดลง รายไดลดลง และ สถานะทางเศรษฐกิจที่แยลง โรคโควิด-19 ไมเพียงแตทาใหเศรษฐกิจตกต่าเทานั้น แตยังผลให
เกิดความทาทายที่ยิ่งใหญสาหรับการศึกษาและสรางความเหลื่อมล้าทางการศึกษาโดยทาใหความเหลื่อมล้าและ
แบงแยกที่เพิ่มขึ้น ทาใหเด็กจานวนมากออกตองจากระบบการศึกษา ซึ่งเหลานี้ยังผลใหเปนอุปสรรคกับผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนรูและสุขภาพของเด็ก และตอมาสงผลใหสูญเสียโอกาสในการจางงานในอนาคต
ทการปดโรงเรียนเพื่อเปนการระวังการระบาดของโควิด-19 แมวาจะเปนแนวทางในการปกปองชีวิต แตเปนการสราง
ความทาทายที่ยิ่งใหญใหกับความพยายามที่จะสรางการศึกษาเสมอภาคและการจัดการศึกษาแบบเรียนรวม Inclusive
education) เพื่อสรางโอกาสใหนักเรียนทุกคนเขาถึงการเรียนรู และเพราะโควิดเปนทาทายที่ยิ่งใหญสาหรับการศึกษาที่
ทาใหความเหลื่อมล้าและสรางการแบงแยกที่เพิ่มขึ้น ทาใหเด็กจานวนมากออกตองจากระบบการศึกษา เด็กจากภูมิหลัง
ที่ดอยโอกาส เด็กในพื้นที่ที่มีความขัดแยง เด็กผูหญิง เด็กจากครอบครัวที่มีรายไดต่า ผูลี้ภัย ผูพิการ ผูเรียนชา ผูพลัด
ถิ่น ตางมีความเสี่ยงจากการถูกกีดกันในการเขาถึงการศึกษาและเผชิญกับคุณภาพชีวิตที่ต่าลง เชน เด็กหลายคนถูก
บังคับใหออกจากโรงเรียนเพื่อแตงงาน เปนแรงงานรายไดต่า เปนเหยื่อการคามนุษย ตั้งครรภในวัยรุน สูญเสียอิสรภาพ
และความทรมานจากความรุนแรงในครอบครัว
ทการระบาดของโรคครั้งใหญนี้บังคับใหโลกตองคิดใหมและกาหนดวิธีการใหม และใชนวัตกรรมเพื่อที่จะเอาชนะโรคภัย
และนอกจากนั้นความทาทายที่เกิดขึ้นอันเปนผลของโรคนี้คือการที่ทาอยางไรที่จะทาใหเด็กทุกคนไดเขาถึงการศึกษาที่มี
คุณภาพได และยังรวมถึงวิธีการเปลี่ยนระบบการศึกษาใหมีความครอบคลุมอยางแทจริงดังนั้นจึงไมมีใครถูกทิ้งไวขาง
หลัง ยิ่งกลุมผูดอยโอกาสอยูนอกโรงเรียนนานขึ้นเทาใด พวกเขามีแนวโนมที่จะสูญเสียการเรียนรูอยางนอยถึงครึ่งปซึ่ง
หมายความวาเด็กจานวนมากที่มาจากครอบครัวยากจนและมีผลการเรียนปานกลางอาจไดรับผลกระทบจากการปด
เรียนจนมีผลอาจไมสามารถอานเขียนในระดับพื้นฐานได (Functional illiterate) ผลที่ตามมาคือการสูญเสีย
ความสามารถในการหารายไดในอนาคต ซึ่งยังผลใหความสามารถในการสนับสนุนการเติบโตทางเศรษฐกิจและการ
พัฒนาของประเทศของเด็กเหลานี้ในอนาคตลดลงไปดวย
ทจากการประชุมมีวิทยากรที่มีชื่อเสียงหลายทานไดสะทอนมุมมองที่จาเปนสาหรับทุกประเทศที่จะตองเตรียมพรอมกับ
แผนกลยุทธและมาตรการที่ชัดเจนเพื่อใหแนใจวาการเปดโรงเรียนขึ้นอยูกับหลักการของ สรางกลับมาใหดีขึ้น Build
back better) และตระหนักถึงความตองการของกลุมผูดอยโอกาส เชน คนยากจนเด็กผูหญิงที่อยูนอกโรงเรียน เด็ก
พิการ ผูลี้ภัย นักเรียนที่อาศัยอยูในพื้นที่หางไกล และเด็กที่เสี่ยงตอการออกจากโรงเรียนกลางคัน การศึกษานอกระบบ

7. 7
โดยใชแหลงรวบรวมขอมูลออนไลน (online platform) ไปใชเพื่อใชในการศึกษาอยางกวางขวางยังสามารถเติมเต็ม
การศึกษาในระบบและมีบทบาทสาคัญในการตอยอดการเรียนรูของนักเรียนในชวงเวลาที่การเรียนตองหยุดชะงักได
กฎหมายที่เกี่ยวของ
ขอความสาคัญ: แนวทางการจัดการศึกษาเสมอภาคไมไดเปนขอกาหนดทางกฎหมาย ในนโยบายการศึกษาระดับชาติ
และแผนการศึกษาไมมีประเด็นการศึกษาเสมอภาคอยู
ทเด็กและเยาวชนประมาณ 75 ลานคนทั่วโลกไมสามารถเขาถึงการศึกษาได หลายคนอยูในสถานการณที่อันตรายที่สุด
เชน อาศัยอยูในเขตสงคราม เปนผูลี้ภัย บุคคลไรสัญชาติ และผูอพยพ สถานการณเหลานี้ทาใหเด็กจานวนมากตอง
ออกจากโรงเรียนพรอมกับคนอื่นๆ และมีอีกหลายคนที่ออกจากโรงเรียนโดยสมัครใจ ในขณะที่หลายประเทศกาลัง
ดาเนินการอยางเปนรูปธรรมเพื่อตอสูกับเด็กที่ขาดโอกาสและเปราะบาง แตการตอสูก็ไมอาจดาเนินการไดเนื่องจากขาด
กฎหมายที่เกี่ยวของเปนกรอบเพื่อทาใหประเทศสามารถจัดการศึกษาอยางเสมอภาคได ในบางกรณีในนโยบาย
การศึกษาระดับชาติและแผนการศึกษากลับไมมีประเด็นการศึกษาเสมอภาคอยู
ทประเทศฟนแลนด ญี่ปุน และออสเตรเลียมีกฎหมายที่ชัดเจนเกี่ยวกับสิทธิการศึกษาที่กาหนดวาทุกคนมีสิทธิ์รวมถึงเด็กที่
ตองไดรับการศึกษาแบบเรียนรวม Inclusive Education) สามารถเขาถึงการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยที่การศึกษา
แบบเรียนรวมไดรับการสนับสนุนโดยกฎหมายและนโยบายที่เขมงวดเพื่อปกปองสิทธิของนักเรียนทุกคนในพื้นที่ที่ไม
เลือกปฏิบัติโดยไมมีขอยกเวน กฎหมายที่มีประสิทธิภาพจะกาหนดภาระหนาที่ในการใหการจัดการเรียนรูและบทบาท
ของรัฐในการสรางสุขภาพที่ดีที่สุด การสนับสนุนการเรียนรู และการหาทรัพยากร งบประมาณ ทรัพยากรมนุษย และ
ระบบสนับสนุน ที่เพียงพอ
ทพระราชบัญญัติ กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๖๑ เปนอีกตัวอยางหนึ่งของการดาเนินการตาม
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเพื่อจัดตั้งกองทุนอิสระ โดยมีการสนับสนุนงบประมาณจากรัฐบาลเพื่อทาใหเด็กที่
ไมไดเขาโรงเรียนหมดไป ปองกันการลาออกจากระบบโรงเรียน สรางกลไกทางานรวมกับครูเพื่อปรับปรุงการศึกษาที่
เสมอภาคในหองเรียน จนถึงปจจุบัน กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษาใหการสนับสนุนโครงการที่มีนวัตกรรม
มากมายเพื่อชวยเหลือเด็กๆ ใหเอาชนะความทาทายที่ยิ่งใหญที่สุดตอมนุษยชาติ
ทจากการประชุมมีวิทยากรหลายทานไดกลาวถึงประสบการณจากประเทศของตนที่เจอความทาทายในการจัดการศึกษา
เสมอภาค แมวาจะมีนโยบายบางสวนที่สนับสนุนแนวคิดนี้แลวก็ตาม ตัวอยางเชน ประเทศอินโดนีเซียกาลังเตรียม
แผนพัฒนาภาคการศึกษาใหมเพื่อจัดการศึกษาเสมอภาคเพื่อปวงชน โดยอินโดนีเซียเพิ่งเปดตัวแผนพัฒนาการศึกษา
ระยะกลาง พ.ศ. 2563-2567 ซึ่งทาใหแนวความคิดของการพัฒนามนุษยที่จาเปนตองไดรับการเสริมสรางโดยการศึกษา
เพื่อปรับปรุงคุณภาพการสอนและการเรียนรู
ทในทางกลับกันมีผูนาเสนอยกประเด็นวาเมื่อกฎระเบียบทางกฎหมายไมสนับสนุนการทาโครงการการศึกษาเชิงทดลอง
(Interventions) หรือการนานวัตกรรมใหมๆมาใช ก็เปนการยากที่จะนานวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนา
การศึกษาเชน พันธบัตรเพื่อสังคม social impact bond) มาใชใหเกิดประโยชนได

8. 8
การจัดสรรงบประมาณเพื่อแกปญหาความเหลื่อมล้าโดยเฉพาะ
ขอความสาคัญ: การจัดสรรงบประมาณของรัฐบาลเพื่อการศึกษาที่เทาเทียมมีนอยมากหรือไมมีเลย
ทการลงทุนในการสรางการศึกษาที่เสมอภาคไดรับการพิสูจนแลววามีสวนชวยในการพัฒนากาลังแรงงานและจะชวย
ยกระดับการเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ นักเศรษฐศาสตรระดับโลกยืนยันวาการศึกษาที่มีคุณภาพสูงนั้นให
ผลตอบแทนทางเศรษฐกิจและมีชวงของผลตอบแทนถดถอยลงตามอายุที่มากขึ้น โดยมีผลตอบแทนมากที่สุดในชวง
ปฐมวัย วิทยากรที่มีชื่อเสียงตางสะทอนเปนเสียงเดียวกันวาทักษะพื้นฐานสากลสาหรับปวงชนสามารถชวยใหเกิด
ผลตอบแทนทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้นแกประเทศไดในทุกระดับ
ทแมรัฐบาลในประเทศตางๆ จะมีภาระผูกพันกับการสรางการศึกษาที่เทาเทียม และมีแสดงความมุงมั่นการลงทุนใน
งบประมาณใชจายภาครัฐดานการศึกษาอยูที่ระดับ เพื่อการริเริ่มทั้งหมดเพื่อใหบรรลุคาใชจายการศึกษาของรัฐที่ 15-
20 เพื่อใหไดมาซึ่งการศึกษาเสมอภาค แตโดยเฉลี่ยแลวนั้น คาเฉลี่ยการลงทุนของคาใชจายการศึกษาของรัฐที่ 14.6
โดยงบประมาณสวนใหญเปนคาตอบแทนครู และมีงบประมาณสาหรับนวัตกรรมและเด็กดอยโอกาสอยูนอยมาก โควิด-
19 จะขัดขวางการลงทุนจากภาครัฐและพันธมิตรเพื่อการพัฒนา
ทองคกรปกครองสวนทองถิ่นสามารถมีบทบาทสาคัญในการจัดหาการลงทุนเพื่อสนับสนุนการศึกษาเทาเทียม เราเห็น
ตัวอยางจากผูวาราชการจังหวัดภูเก็ตประเทศไทยที่ใหการจัดสรรงบประมาณจานวนมากโดยใชการวิเคราะหขอมูลตางๆ
เพื่อการตัดสินใจทางนโยบายและงบประมาณ ความพยายามดังกลาวไมเพียงแตจะชวยกาหนดเปาหมายการลงทุน
ใหกับเด็กกลุมเปราะบางเทานั้น แตยังชวยปดชองวางของการระดมทุนดวยการทาใหมั่นใจวาการจัดสรรงบประมาณ
ไดรับการแกไขเพื่อตอบสนองตอความทาทายในบริบทเฉพาะ
ททางเลือกของการเพิ่มการลงทุนสูภาคการศึกษาอาจตองมาจากนวัตกรรมการจัดหาเงินทุนเพื่อการพัฒนา ดูหัวขอยอย
3 และการรวมมือระหวางภาครัฐและภาคเอกชน ดูหัวขอยอย 4
ความออนไหวทางการเมือง (Political sensitivity)
ขอความสาคัญ: การคัดคานทางการเมืองและความออนไหวในการจัดสรรงบประมาณสาหรับชนกลุมนอยผูดอยโอกาส
หรือผูไมไดเสียภาษี
ทความทาทายในการคัดคานทางการเมืองและความออนไหวของรัฐบาลในการจัดสรรงบประมาณสาหรับชนกลุมนอยและ
กลุมเปราะบางไมไดเปนประเด็นที่มีการพูดคุยอยางกวางขวางในการประชุมครั้งนี้ อยางไรก็ตามประเด็นดังกลาวไดรับ
การยกใหเปนความทาทายภายใตมิติของ “การขาดเจตจานงทางการเมือง” นอกจากนั้น กองทุนโลก เชน Global
partnerships in education และ Education Cannot Wait Organization มีบทบาทสาคัญในการปดชองวางเรื่อง
การคัดคานการจัดสรรงบประมาณสาหรับชนกลุมนอยและกลุมเปราะบางและเปนตัวกลางในการเรียกรองใหรัฐบาลตาง
ๆ เรงดาเนินการตอไป

9. 9
ทหลักฐานตางๆ เชน การศึกษาเกี่ยวกับตนทุนทางเศรษฐกิจที่ประเทศตองเผชิญหากไมใหความรูแกเด็กนักเรียนทุกคน
หรือคาแนะนาที่เขมแข็งจากองคการระหวางประเทศ เชน OECD) ไดชวยใหบางประเทศสรางกรณีศึกษาในการ
สนับสนุนรัฐบาลเจาหนาที่ทองถิ่นและผูมีสวนไดสวนเสียเรงดาเนินการในการจัดสรรงบประมาณเพื่อการศึกษาของชน
กลุมนอย
ทแมแตประเทศที่มีการจัดสรรงบประมาณเพื่อการศึกษาเพื่อปวงชนที่มีจานวนมากอยูแลว เชน ประเทศไทย หาก
ตองการเคลื่อนไหวเพื่อเพิ่มงบประมาณดานการลงทุนสาหรับผูดอยโอกาส จาเปนตองหาหลักฐานที่มีเนื้อหาครอบคลุม
และรัดกุมสนับสนุนนโยบายเพื่อใหการลงทุนสาหรับผูดอยโอกาสเกิดประโยชนสูงสุดแกสังคมโดยรวม
ฐานขอมูลสถิติและขอมูลตางๆ
ขอความสาคัญ: สถิติและขอมูลของเด็กที่ไมไดอยูในระบบโรงเรียนออนแอและไมแมนยา
ยังไมมีระบบในการนับเด็กที่มองไมเห็นอีกนับลาน
ทการผลักดันนโยบายเปนหลักสาคัญในการจัดการกับความไมเสมอภาคและความไมเทาเทียมในการศึกษา ขอมูลที่
เจาะลึกวาใครคือผูดอยโอกาสและถูกกีดกันการเขาถึงการศึกษาจะสามารถชวยสรางขอความสนับสนุนนโยบายใหไดรับ
ความเขาใจที่ลึกซึ้งขึ้น และระบุสาเหตุที่แทจริงของปญหาและชวยหาวิธีแกปญหาที่นาไปใชงานไดจริง ในขณะที่ขอมูล
เกี่ยวกับคาเฉลี่ยของประเทศนั้นมีใหเห็นและบางขอมูลสามารถนามาเปรียบเทียบกับตางประเทศได แตขอมูลที่เจาะลึก
ลงไปกลับไมนาเชื่อถือ ไมเกี่ยวของ และไมแมนยา ปญหานี้นาไปสูความไรประสิทธิภาพในการจัดหางบประมาณลงทุน
และสนับสนุนใหเด็กดอยโอกาสกลับไปโรงเรียนและเรียนรูตอไป การเขาถึงขอมูลและขอมูลที่มีคุณภาพจะชวยโรงเรียน
ในการติดตามพื้นที่ที่มีความไมเทาเทียมและการกีดกันทางสังคมของผูเรียนตามเพศ เชื้อชาติ ภาษา รายได และสถานะ
ความพิการ จากขอมูลดังกลาวโรงเรียนและผูปกครองสามารถใหการสนับสนุนและใหการดูแลนักเรียนอยางเหมาะสมได
การแลกเปลี่ยน การคืนขอมูล และแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางหนวยงานของรัฐเปนสิ่งสาคัญในการสงเสริมนโยบายและ
การดาเนินงานแบบบูรณาการในทุกระดับ
ทดวยเทคโนโลยีที่ปรับปรุงใหม การศึกษาดิจิทัลมีบทบาทสาคัญในการจัดการขอมูลและการวิเคราะห ในประเทศอินเดีย
ระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการการศึกษาสามารถติดตามพัฒนาการและขอมูลจานวนมากเกี่ยวกับนักเรียนที่เขารวมใน
การเรียนรูออนไลน จังหวัดภูเก็ตในประเทศไทยใชฐานขอมูลความพรอมของโรงเรียนในการติดตามขอมูลของนักเรียน
24,591 คนจากระดับเตรียมอนุบาลถึงมัธยมศึกษาปที่ 6 เพื่อวิเคราะหภูมิหลังของครอบครัว ความพรอมในการเรียนรู
และใชขอมูลเพื่อปกปองเด็กที่มีความเสี่ยงไมใหออกจากโรงเรียนกลางคัน มีการใชขอมูลเดียวกันเปนขอมูลในการ
ออกแบบแผนพัฒนาการศึกษาระดับจังหวัด
ทอินโดนีเซียเปนอีกตัวอยางหนึ่งของการใชขอมูลเพื่อการตัดสินใจในการแกไขปญหาเด็กนอกโรงเรียน กระทรวงการ
วางแผนพัฒนาแหงชาติและองคการยูนิเซฟไดทาการศึกษารวมกันเพื่อกาหนดขอเสนอแนะเชิงนโยบายและยุทธศาสตร
การดาเนินงานที่มีศักยภาพ การศึกษาเรื่องเด็กที่ไมไดอยูในการศึกษาระบบโรงเรียนที่ระบุพื้นที่มีปญหาชวยทาใหเกิด
โครงการนารองซึ่งจะเกิดขึ้นใน 2 จังหวัดและ 6 อาเภอในประเทศอินโดนีเซีย

10. 10
กลไกการดาเนินการสรางการศึกษาอยางเทาเทียม (Delivery mechanism)
ขอความสาคัญ: วิธีการที่จะดาเนินการสรางการศึกษาอยางเทาเทียมยังไมเปนที่เขาใจอยางกวางขวาง
ทการประชุมวิชาการครั้งนี้เปนโอกาสใหผูเชี่ยวชาญจากหลายประเทศไดแลกเปลี่ยนความคิดเห็นในการตีความหมายของ
“การสรางการศึกษาที่เทาเทียม” และนาไปปรับใชในบริบทของทองถิ่น
ทประเทศตางๆ ใชวิธีการที่หลากหลายในการแกปญหาอยางเรงดวนที่แตละประเทศพึงมี และในแนวทางการแกปญหาที่
แตกตางไปนั้นไดแสดงถึงความมุงมั่นอยางแรงกลาที่จะสรางประโยชนสูงสุดใหแกกลุมที่เปราะบางและจัดการศึกษา
สาหรับปวงชน อยางไรก็ดี กระบวนการในการสรางสรางการศึกษาอยางเทาเทียมที่เปนระบบอาจไมเปนที่เขาใจอยาง
กวางขวาง
ทประเทศที่แตกตางกันใชวิธีการตาง ๆ ที่พยายามแกไขปญหาเรงดวนของพวกเขาและแสดงใหเห็นถึงความมุงมั่นอยาง
แรงกลาที่จะไดรับประโยชนมากที่สุดและเพื่อใหการศึกษาแกทุกคน อยางไรก็ตามกระบวนการในการใชการศึกษาอยาง
เทาเทียมอยางเปนระบบอาจไมเปนที่เขาใจ
ทเปนที่ยอมรับกันวาเราอาจไมสามารถหาขอสรุปเกี่ยวกับวิธีการที่ดีที่สุดในการดาเนินการสรางระบบการศึกษาที่เทา
เทียม และอาจไมมีนโยบายอันใดอันหนึ่งที่เหมาะกับการนาไปใชสาหรับทุกประเทศ No one size fit all policy) ที่
สามารถพิสูจนไดวาเปนยาครอบจักรวาลเหมาะสาหรับทุกประเทศ
ทดังที่ ดร. เชลดอนกลาวไวอยางถูกตองวา “หลังจากรับรองปฏิญญาจอมเทียน หากประเทศตาง ๆ ไมไดมีการหากลยุทธ
ในการระบุหาและหาทางปองกันเพื่อบรรเทาผลเสียของผูเรียนไวแลวนั้น ผลลัพธที่ดีจากการจัดการศึกษาอาจสูญ
หายไป โควิด-19 อาจนาพวกเรากลับไปประสบปญหาอันมีผลมาจากอัตราการเขาเรียนที่ต่า ความไมเทาเทียมทางเพศ
ปญหาสุขภาพของเด็ก การตายของมารดา อาจมีครอบครัวอีกมากมีปญหาความยากจน การเขาถึงบริการตาง ๆ อาจ
ลดลง อาจมีเด็กจากกลุมเปราะบางอีกจานวนมากไมสามารถเขาถึงการศึกษาและเรียนรูได ดังนั้น เราจึงควรทางานเพื่อ
พัฒนากลยุทธในการใหโรงเรียนกลับมาเปดใหมอีกครั้ง และปองกันบรรเทาผลเสียที่อาจมีเพิ่มขึ้น ดวยเหตุนี้การบรรลุถึง
วัตถุประสงคของการศึกษาเทาเทียมคงสาเร็จไดดังหวัง”
การกระจายอานาจ
ขอความสาคัญ: การกระจายอานาจไมไดนาไปใชอยางเต็มที่เพื่อสงเสริมการศึกษาที่เทาเทียม
ทการกระจายอานาจการตัดสินใจ: ในขณะที่สามารถสังเกตไดวาความทาทายที่สาคัญอยางหนึ่งสาหรับการศึกษาที่เทา
เทียมกันคือการกระจายอานาจไมไดนาไปใชอยางเต็มที่ แตประสบการณที่นาประทับใจมากมายไดถูกแบงปนในการ
ประชุมครั้งนี้สะทอนใหเห็นวามีการปฏิบัติในหลายประเทศใหมีการกระจายอานาจในการตัดสินใจ
ทตัวอยางเชน ประเทศฟนแลนดใหการศึกษาที่เทาเทียมแกเด็กทุกคนบนพื้นฐานของความไววางใจและการที่ประชาชนมี
บทบาทในการรับผิดชอบกับผลการเรียน ไมมีการสอบปลายภาค หรือโรงเรียนไมมีการจัดอันดับ และมีการมอบหมาย
บทบาทที่เขมแข็งใหกับเทศบาล โรงเรียน และครูใหมีความสามารถในการตัดสินใจทางการบริหาร (Autonomy) ตาม
หนาที่ของตน นอกเหนือจากนั้น ประเทศเกาหลีใตกระจายอานาจความรับผิดชอบไปยังศูนยสนับสนุนการศึกษา
วัฒนธรรมนานาชาติ ในการใหบริการสนับสนุนการศึกษาสาหรับเด็กที่มาจากภูมิหลังผูอพยพ การกระจายความ

11. 11
รับผิดชอบนี้ทาเพื่อการออกแบบและจัดการสนับสนุนการศึกษาชุมชนในระดับจังหวัด สวนประเทศไทยเองมีตัวอยาง
การจัดการศึกษาที่เปนที่นาประทับใจกลาวคือ กรณีของโรงเรียนบานหวยไร ที่มีผูอานวยการศึกษาแสดงความเปนผูนา
ปรับหลักสูตรสถานศึกษาใหเหมาะสมกับความตองการและบริบทของนักเรียน พัฒนาศักยภาพครูในการจัดการเรียน
การสอน และสรางการมีสวนรวมของพอแม โดยการกระจายอานาจในการตัดสินใจสามารถสรางความแตกตางอยาง
มากในการที่ใหคนที่อยูในทองถิ่นกาหนดแนวทางแกไขที่ตรงกับบริบททองถิ่น
ทการกระจายอานาจของระบบการเงินเพื่อลดความไมเทาเทียมกัน: ในขณะที่เราไมเห็นตัวอยางที่โดดเดนเกี่ยวกับการ
กระจายอานาจของระบบการเงินเพื่อลดความไมเทาเทียมกันในหลายประเทศ โดยมากเมื่อมีการกลาวถึงประเด็นทา
ทายของการจัดการศึกษามักจะกลาวถึงประเด็นงบประมาณที่มีไมเพียงพอสาหรับการหางบประมาณสนับสนุน
การศึกษาเสมอภาค ซึ่งโดยมากยังเปนงบแบบรวมศูนย ซึ่งประเทศไทยไดมีตัวอยางโครงการที่แสดงใหเห็นถึงแนวทาง
การกระจายอานาจของระบบการเงินโดยทองถิ่น โดยผูวาราชการจังหวัดภูเก็ตกลาวอยางชัดเจนวาจังหวัดมีการลงทุน
งบประมาณเพื่อกาหนดนโยบายการศึกษาที่สรางสรรค กระบวนการดังกลาวมีการใชขอมูลทางสถิติเพื่อประกอบการ
ตัดสินใจทานโยบาย มีการบูรณาการทางานระหวางกระทรวงในการจัดทาแผนพัฒนาการศึกษาระดับจังหวัด เพื่อ
ชวยเหลือเด็กและเยาวชนที่ดอยโอกาส โดยกระบวนการทั้งหมดนี้ทาโดยอาศัยหลักการกระจายอานาจและการนาใหผูมี
สวนไดสวนเสียไดมีสวนรวมในการพัฒนา
ครูขาดการเสริมพลังและขาดการสนับสนุน
ขอความสาคัญ: คุณครูขาดการเสริมพลังหรือขาดการสนับสนุนใหชวยสงเสริมการศึกษาอยางเทาเทียมในพื้นที่
ทเราตองไมลืมวาครูเปนปจจัยสาคัญและเปนผูนาความเปลี่ยนแปลงในการสรางใหเด็กมีสวนรวมกับการเรียนการสอน
ติดตามความกาวหนาของนักเรียน และสรางการมีสวนรวมของผูปกครอง คุณครูตองการไดรับการพัฒนาขีด
ความสามารถอยางตอเนื่องใหมีสมรรถนะใหม ๆ ไดรับอิสระในการตัดสินใจทางการบริหาร (Autonomy) ตามหนาที่
ของตน และจัดกระบวนการในการใหคาแนะนา ชวยเหลือ แกไขปญหา พัฒนา รวมถึงใหความชวยเหลือดานจิตสังคม
และใหความสนับสนุนดานอื่นๆ อยางไรก็ดี คุณครูไมไดรับการเสริมพลังอยางเต็มที่ และขาดการสนับสนุนใหชวย
สงเสริมการศึกษาอยางเทาเทียมในพื้นที่ และเนื่องดวยจากครูมีภาระงานมากมาย ทางานโดยอยูในภาวะเครียด และ
การทางานอาจไมมีโอกาสใหครูมีเวลาพัฒนาศักยภาพตนเอง ปญหาอาจรุนแรงมากขึ้นดวยขอจากัดดานงบประมาณ
สนับสนุนเขารับการอบรม และตองการผูนาที่จะชวยใหครูมีอิสระการตัดสินในทางบริหารตามหนาที่ของตน
ทจากการประชุมครั้งนี้เราเห็นตัวอยางการดาเนินงานมากมายในหลายประเทศที่ทาใหเราไดมั่นใจไดวานักศึกษาครูและครู
ประจาการเปนแกนหลักของการสรางระบบการศึกษาที่สงเสริมความเทาเทียมได
ทการเพิ่มขีดความสามารถของครู: สาหรับการพัฒนาศักยภาพของนักศึกษาครู เราไดฟงตัวอยางจากประเทศฟนแลนด
และประเทศจีนใหความสาคัญกับการลงทุนงบประมาณสรางรากฐานการสอนสาหรับครู สาหรับประเทศไทยมีการ
ดาเนินโครงการครูรัก ษ ถิ่น สนับสนุนโดยกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา เปนวิธีการที่สรางสรรคในการ
สรางการเติบโตของครูผูสอนเพื่อสรางจิตสานึกความเปนเจาของและเสริมพลัง สาหรับการพัฒนาศักยภาพของครู
ประจาการ เราไดฟงตัวอยางจากประเทศจีนที่มีการลงทุนที่สาคัญในการพัฒนาศักยภาพครูประจาการ นอกจากนั้น

12. 12
กรณีของประเทศอินเดียที่ไดนาใชเทคโนโลยีดิจิตอลในการฝกอบรมครูจานวนมากและแบงปนเนื้อหาออนไลน
เชนเดียวกับโครงการ TPD @ Scale ในฟลิปปนสเพื่อใชการฝกอบรมครูแบบผสมผสาน Blended learning) ใน
โครงการ Early Language Literacy and Numeracy (ELLN) ที่ใชกระบวนการเรียนรูออนไลน รวมกับการใชชุมชน
การเรียนรูระดับมืออาชีพในโรงเรียนเปนตัวชวยเสริมการเรียนรู
ทการสรรหาครู: ประเทศจีนไดแบงปนประสบการณการคัดเลือกและการบรรจุครูที่มีคุณภาพสูง 25,000 คนและครูที่
เกษียณแลว 5,000 คนจากพื้นที่เมืองเพื่อบรรจุในโรงเรียนตามถิ่นชนบท ซึ่งการขึ้นลาดับขั้นของตาแหนงอาจมีการสราง
เกณฑกาหนดใหครูตองมีประสบการณสอนอยางนอย 1 ปในพื้นที่ชนบท นอกจากนี้ รัฐมีการเปดตาแหนงครูที่มีภาค
บังคับใหประจาการในถิ่นทุรกันดาร 3 ป โดยรัฐบาลลงทุนประมาณ 71 พันลานหยวนและครอบคลุมโรงเรียนในชนบท
กวา 30,000 แหงและ 1,000 มณฑล โดยในโครงการมีการคัดเลือกครูถึง 950,000 คน
ทแรงจูงใจของครู: ประเทศฟลิปปนสมีการใช “ดัชนีความยากลาบากของโรงเรียน” เปนตัวแทนในการคานวณเงินทุน
ความยากลาบากเพื่อเพิ่มงบประมาณสาหรับครูที่ตองประจาการในพื้นที่ที่มีความยากลาบากในการเดินทาง โดยเกณฑ
คือการเดินทางของครูไปยังโรงเรียนมีความยากลาบาก และการปฏิบัติงานการจัดการเรียนรูแบบคละชั้น (Multi-grade
teaching) โครงการนี้ไดพิสูจนแลววาสรางแรงจูงใจใหครูอยูในระบบ นอกจากนี้โครงการคัดเลือกและบรรจุครูของ
ประเทศจีนที่กลาวมาขางตนมีระบบสนับสนุนที่จะสรางแรงจูงใจใหครูปฏิบัติหนาที่ในพื้นที่ชนบท และสรางแรงจูงใจ
ดวยการลงทุนจากงบประมาณของรัฐ
ทครูในฐานะแบบอยาง: โครงการ “TulaKaalaman” หรือ “รถเข็นความรู” ถูกออกแบบมาเพื่อนาหนังสือเรียนนาไปสู
ชุมชนและชวยเหลือเด็กดอยโอกาส เด็กที่ออกจากโรงเรียนหรือเสี่ยงตอการออกกลางคัน ในเมืองมินดาเนา ประเทศ
ฟลิปปนส
ความรวมมือที่ออนแอ
ขอความสาคัญ: ความรวมมือระหวางภาครัฐออนแอ และไมยั่งยืน
หรือในบางกรณีไมมีประสิทธิภาพในการสงเสริมการศึกษาที่เทาเทียม
ทแมวาเรารับทราบวาการสรางความรวมมือเพื่อสงเสริมการศึกษาเสมอภาคนั้นมีความออนแอเมื่อมีการดาเนินการลงใน
พื้นที่ อยางไรก็ดี ประเด็นนี้ไมไดเปนประเด็นที่มีการพูดคุยอยางกวางขวางในการประชุมครั้งนี้ อยางไรก็ตามมีจุดที่
นาสนใจที่เกี่ยวของกับการสรางความรวมมือดังนี้:
ทหนึ่งในปจจัยความสาเร็จในการสงเสริมการศึกษาที่เสมอภาคคือการสรางการมีสวนรวมและสรางความรวมมือระหวางผู
ใหบริการการศึกษาและผูปกครอง มีการนาเสนอจากวิทยากรหลายทานรวมถึงจากศูนยพัฒนาการศึกษาเพื่อลูกหญิง
และชุมชนที่กลาวไววา ความทาทายที่สาคัญในการรวมทางานเพื่อกลุมเปราะบางคือ การสรางความรูสึกใหเกิดแรง
บันดาลใจ สรางความตระหนักถึงความสาคัญของการศึกษา สรางใหเห็นคุณคาของตัวตน และสรางความมั่นใจใหกับ
กลุมยอยเหลานี้ หลักสูตรที่ทางานกับกลุมเปราะบางควรเปนหลักสูตรที่สรางมาเพื่อเหมาะกับวัตถุประสงค และการใช
ชีวิตของคนเหลานั้น เชน การสรางทักษะคนชายขอบที่สุดคือ การสรางความทะเยอทะยาน สรางการรับรูกระตุนการ

13. 13
จดจาตนเอง และความนับถือตนเอง หลักสูตรควรเหมาะกับจุดประสงคของพวกเขา เชน เนนการรูหนังสือขั้นพื้นฐาน
และทักษะชีวิต
ทLearning Coin ขององคการยูเนสโก เปนโครงการที่ชวยสงเสริมใหลูกของผูอพยพแรงงานพมาสามารถอานออกเขียนได
โดยมีสิ่งจูงใจทางการเงินเพื่อโนมนาวผูปกครองใหสนใจ สงเสริม และกระตุนใหเด็ก ๆ ไปโรงเรียนเพิ่มความรู เขาถึง
การศึกษา และยังชวยผูปกครองที่มีสวนชวยเด็กใหอานออกเขียนได ผานกระบวนการใหเงินโอนดานการศึกษาอยางมี
เงื่อนไข Conditional Cash Transfer)
เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร
ขอความสาคัญ: เนื้อหาและอุปกรณดิจิทัลยังไมถูกนามาใชเพื่อสงเสริมการศึกษาที่เทาเทียม
ทการศึกษาและทักษะพื้นฐานสาหรับนักเรียนและเยาวชนมีความสาคัญอยางมากในโลกที่กาลังเปลี่ยนแปลงไปและเปน
เครื่องมือใหไดรับการยอมรับเปนสมาชิกในสังคม แรงผลักดันการพัฒนาเศรษฐศาสตรมหภาคในระดับโลก (Mega
trend) จะเปลี่ยนอนาคตและวิถีการทางานของเรา ซึ่งรวมถึง ความกาวหนาทางเทคโนโลยี การเปลี่ยนแปลงทาง
ประชากร รวมถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และโลกาภิวัตน โควิด-19 เปนตัวเรงทาใหสถานการณเลวรายยิ่งขึ้น
สาหรับนักเรียนที่จะเรียนรูและประสบความสาเร็จเพราะนักเรียนจานวนมากยังเผชิญกับความจาเปนในการเขาถึง
เนื้อหาและอุปกรณดิจิทัล อยางไรก็ตามเราไดยินจากการอภิปรายตลอดสองวันวาแมในประเทศที่มีเทคโนโลยีขั้นสูง เชน
เกาหลีใตและจีน เนื้อหาและอุปกรณดิจิทัลก็ยังไมไดถูกนามาใชอยางเต็มที่เพื่อสงเสริมการศึกษาที่เสมอภาค
ทในขณะที่รัฐบาลและองคกรเพื่อการพัฒนาหลายแหงกาลังแสดงความกังวลเกี่ยวกับการปดโรงเรียนซึ่งอาจทาใหเกิดการ
สูญเสียในการเรียนรู การเขาถึงการเรียนรูออนไลนจึงเปนวิธีหนึ่งที่จะชวยบรรเทาผลกระทบนี้ ดังนั้นจึงมีโครงการที่
สามารถสรางแรงบันดาลใจและเปนประโยชนกับเด็กหมูมากทั่วโลก เชน โครงการ Learning Unlimited และ
Learning Passport ของยูนิเซฟ และแพลตฟอรมการเรียนรูออนไลนและออฟไลนของอินเดีย โดยโครงการเหลานี้ได
ถูกสรางสรรคขึ้นเพื่อชวยในการสงมอบการเรียนรูที่ไมเพียงแตสาหรับนักเรียนเทานั้น แตในฟลิปปนส TPD@Scale ใช
เทคโนโลยีดิจิตอลเพื่ออบรมครูอีกดวย ประเทศตาง ๆ ติดตามความกาวหนานักเรียนในการเรียนรูดวยเครื่องมือดิจิตัล
อยางไรก็ตามการประยุกตใชเทคโนโลยีขั้นสูงใหผลลัพธที่ดีที่สุดสาหรับเด็กจากภูมิหลังทางเศรษฐกิจที่ดีเทานั้นและมี
ชองวางอยางมากกับเด็กที่มีฐานะยากจน
ทในอินเดียซึ่งมีโรงเรียน 1.5 ลานแหง มหาวิทยาลัยกวา 900 แหง นักเรียนมากขึ้น 330 ลานคน และครู 10 ลานคน
ดังนั้นในวิกฤตโควิด 19 เทคโนโลยีจึงทาใหสามารถจัดการศึกษาในระดับประเทศและทองถิ่น โดยภาครัฐไดพัฒนาและ
เผยแพรแผนการเรียนสาหรับนักเรียนชั้นประถมและมัธยมบนเว็บไซตเพื่อเปนแนวทางสาหรับครูที่จะนาอุปกรณ
เครื่องมือเทคโนโลยี โซเชียลมีเดียที่มีอยูไปใชในการศึกษาใหมีความสนุกและนาสนใจมากยิ่งขึ้นสาหรับเด็ก โดยแผนการ
เรียนนี้สามารถใหทั้งนักเรียน ผูปกครอง และครู นาไปใชได ขณะเดียวกันก็มีการเผยแพรแผนดังกลาวผานสื่ออื่นๆ เชน
วิทยุ และระบบเสียง IVRS เพื่อใหจัดการศึกษาไดอยางตอเนื่องแมวาจะอยูในพื้นที่หางไกลและไมมีสัญญาณอินเตอรเน็ท
นอกจากนี้รัฐยังไดเปดตัวแอปพลิเคชั่นทางการศึกษากวา 400 แอป ซึ่งพัฒนาโดยหนวยงานภาครัฐ และจัดใหมีโทรทัศน
กวา 32 ชอง เพื่อใหบริการการศึกษา โดยจัดชองโทรทัศน 1 ชอง สาหรับแตละชั้นเรียนดวย

14. 14
ทในทางกลับกันเด็กจากคนชายขอบสวนใหญเปนคนที่พบความยากลาบากในการเขาถึงเนื้อหาดิจิทัลมากที่สุดเนื่องจากไม
มีอุปกรณไฟฟา การเชื่อมตออินเตอรเนท ทักษะความเขาใจและใชเทคโนโลยีดิจิทัลที่มีจากัด ความจาเปนที่ตองอบรม
พอแมเปนผูชวยสอน เหลานี้เปนกาแพงที่กั้นเด็กเหลานี้จากการอานออกเขียนได เด็กเหลานี้จาเปนตองมีวิธีการเรียนรู
ทางเลือกซึ่งตองการการเขาถึงเทคโนโลยีที่ต่ากวา เชน วิทยุ โทรทัศน และการใชสื่อเสริมกับการปฏิสัมพันธของมนุษย
เพื่อใหแนใจวาเด็กสามารถใชเทคโนโลยีในการเรียนรูอยางไดผล
ทโครงการ A-Med ของประเทศไทยเปนหนึ่งในตัวอยางที่ทาใหเด็กพิการเขาถึงการเขาถึงเนื้อหาดิจิทัล