Học về sự miêu tả biểu đồ

1. BIỂU ĐỒ KIỂM SOÁT
CONTROL CHART
 Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS. Tạ Thị Thảo
 Người thực hiện: Ngô Thị Ngọc Thúy
 Lớp: Cao học K20

2. Theo ISO/IEC 17025, 5.9
 PTN phải có quá trình kiểm tra chất lượng để theo
dõi được giá trị của quá trình thử nghiệm cũng
như mẫu chuẩn
 Tập hợp số liệu được ghi thể hiện xu hướng có thể
thấy rõ khi có bất thường, tập hợp số liệu ghi lại.
 Quá trình theo dõi phải được lên kế hoạch và xem
xét lại, có thể bao gồm những điều sau đây

3. Theo ISO/IEC 17025, 5.9
 Thường sử dụng các CRM hoặc nội chuẩn kiểm soát sử
dụng vật liệu thứ 2
 Tham gia vào chương trình thử nghiệm đánh giá liên
phòng hoặc thử nghiệm thành thạo
 Sử dụng cùng một phương pháp hoặc khác nhau để lặp
lại quá trình thử nghiệm hoặc quá trình chuẩn
 Tìm mối tương quan sự khác nhau giữa các kết quả thu
được

4. BIỂU ĐỒ KIỂM SOÁT
 Hiệu quả, dễ sử dụng kỹ thuật trong phân tích
hằng ngày
 ISO/IEC 17025 yêu cầu sử dụng trong khi thực
hiện phép thử

5. LỊCH SỬ BIỂU ĐỒ KIỂM SOÁT
 Được Shewnart giới thiệu vào năm 1931
 Ban đầu cho quá trình sản xuất công nghiệp
 Cho đột ngột thay đổi hoặc chậm nhưng thường
xuyên làm ảnh hưởng đến chất lượng
 Phát hiện ra ngay lập tức để làm giảm nguy cơ
sản phẩm phải bỏ hoặc phàn nàn từ khách hàng

6. Tính chất của biểu đồ kiểm soát
 Thực hiện mẫu chuẩn trong suốt quá trình thử
nghiệm
 Đo giá trị chỉ thị của mẫu
 Đánh dấu vào biểu đồ giới hạn đo và giới hạn
cảnh báo

7. Nguyên tắc cơ bản của biểu đồ kiểm soát
 Biểu đồ mô tả của chất lượng dựa vào
- Mục tiêu của giá trị
- Giá trị giới hạn
 Với giới hạn kiểm soát sau đây;
- Giới hạn cảnh báo
- Giới hạn làm việc

8. Biểu đồ kiểm soát trong hóa học phân
tích

9. Tài liệu tham khảo
 ISO 8258 – Biểu đồ kiểm soát
 Funk, Dammann và Donnevert: Đảm bảo chất
lượng trong hóa học phân tích
 NORDTEST: Internal Quality Control – Sổ tay
hướng dẫn cho các phòng thí nghiệm hóa
 ISO/DIS 13530: Hướng dẫn kiểm soát chất lượng
phân tích cho phân tích nước

10. Giới hạn cảnh báo trên (Action limit)
 Chỉ có khả năng 0.3% các giá trị đo đúng nằm
ngoài giá trị cảnh báo trên (3 nằm ngoài trong
1000 phép đo)
 Quá trình nên dừng lại ngay lập tức và tìm lỗi ở
đâu

11. Giới hạn cảnh báo dưới (Warning limit)
 Có 4,5% các giá trị đúng nắm ngoài khoảng giới
hạn cảnh báo dưới
 Đây không phải là điều gì bất thường
 Là điều cho chúng ta phải chúy ý, không yêu cầu
hành động ngay lập tức

12. Trường hợp 1

13. Trường hợp 2

14. Trường hợp 3

15. Trường hợp 4

16. Trường hợp 5

17. Làm gì khi giá trị đo rơi vào giới hạn
cảnh báo
 Giá trị đo rơi vào giới hạn cảnh báo điều đó
không có nghĩa
- Bỏ đi mọi thứ
- Bắt đầu lại
 Điều đó có nghĩa rằng:
- Chú ý! Có điều gì đã xảy ra trong quá trình
- Dừng quá trình thử nghiệm
- Xem xét điều gì đã ảnh hưởng

18. Chúng ta phải làm gì
 Không được gửi bất cứ kết quả cho khách hàng.
Thông báo tới nơi kết quả đã nhận được
 Không tiếp tục đo, tìm xem lỗi ở đâu
 Đôi khi tìm ra được nguyên nhân trong tình huống
trên đem lại cho ta kinh nghiệm giá trị

19. Khi gặp trường hợp 1
 Chỉ là lỗi riêng lẻ xảy ra trong suốt quá trình phân
tích mẫu kiểm soát. Tiến hành thử nghiệm lại.
 Nếu giá trị được khẳng định, quá trình phân tích
cần xem xét lại vì sao lại có thay đổi bất thường
này
 Khi đã tìm ra lỗi, tiếp tục với phép đo

20. Trường hợp 2
 Lỗi thể hiện giảm độ chính xác của phép phân
tích hoặc các giá trị đi xuống cùng một phía
 Các nguyên nhân có thể: thay đổi người thực
hiện, quy trình, điều kiện môi trường, thông số
máy đo..
 Tìm lỗi ở đâu! Khi lỗi được tìm thấy tiếp tục đo

21. Trường hợp 3
 Giá trị trung bình về một phía
 Các nguyên nhân có thể:
- Thay đổi của nhiều hóa chất, dung môi…, hiệu
chuẩn hoặc căn chỉnh lại thiết bị, thay đổi người
thực hiện, quy trình, điều kiện môi trường, căn
chỉnh thiết bị phân tích
 Tìm nguyên nhân! Khi nguyên nhân được tìm
thấy tiếp tục với phép đo
 Chú ý! Giá trị trung bình mới nhỏ hơn độ chệch

22. Trường hợp 4/5
 Giá trị trung bình đi về một hướng
 Các nguyên nhân có thể:
- Hóa chất sử dụng thay đổi, một phần thiết bị thay
đổi, điều kiện môi trường thay đổi
 Tìm hiểu nguyên nhân. Khi tìm được nguyên
nhân tiếp tục phép đo.

23. Ưu điểm của biểu đồ kiểm soát
 Rất nhanh
 Minh họa rõ ràng
 Rõ ràng

24. Kiểu biểu đồ kiểm soát
 Giá trị trung bình -/X
 Tốc độ thu hồi
 Sự khác biệt
 Giá trị mẫu trắng
 Khoảng
 Rõ ràng

25. Các kiểu biểu đồ khác nhau
Biểu đồ kiểu X
 Biểu đồ Shewhart nguyên dạng
 Với các giá trị phân tích đơn
 Nhằm đánh giá độ chụm
 So sánh với mẫu đối chứng
 Khả năng áp dụng cho các thông số đường chuẩn

26. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ giá trị mẫu trắng
 Phân tích mẫu được thừa nhận không chứa chất phân tích
 Dạng đặc biệt của biểu đồ Shewhart
 Các thông tin về:
 Chất phản ứng
 Mức độ ổn định của phép phân tích
 Sự nhiễm bẩn từ môi trường
 Tiến hành đo trực tiếp không thông qua giá trị tính toán

27. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ tốc độ thu hồi kiểu I
 Phản ánh ảnh hưởng của nền mẫu
 Trên cơ sở :
 Phân tích các mẫu thực tế
 Thêm vào các mẫu một lượng mẫu đã biết
 Phân tích lại
 Hiệu suất thu hồi:
RR: Hiệu suất thu hồi
Xspiked : X đã thêm
Xunspiked : X chưa thêm
∆xexpected: ∆x kỳ vọng

28. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ tốc độ thu hồi kiểu II
 Chỉ phát hiện các sai số hệ thống tương ứng
 Không phát hiện các sai số không hệ thống
 Phân tích thêm chuẩn có thể giảm ảnh hưởng của nền
mẫu  Hiệu suất thu hồi được cải thiện
 Giá trị muc tiêu: 100%

29. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ khoảng
 Khác biệt hoàn toàn giữa các mẫu
có gía trị cao nhất & thấp nhất giữa
các lần phân tích.
 Kiểm tra độ chụm
 Biểu đồ kiểm soát chỉ có giới
hạn trên.

30. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ Tổng lũy tích-I
 Phân tích mẫu ở đầu mỗi dãy mẫu phân tích
 Phân tích lại mẫu đó khi kết thúc đo dãy mẫu
 Tính toán sự khác = giá trị lần 2 – giá trị lần 1
 Đánh dấu trên biểu đồ kiểm soát

31. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ Tổng lũy tích-II
 .

32. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ Tổng lũy tích-III
V-mask : chỉ số cho tình trạng ngoài kiểm soát.
 Chọn d & Θ sao cho:
• Giá trị báo động nhỏ khi quá trình trong kiểm soát
• Một thay đổi quan trọng trong quá trình được phát hiện
sớm

33. Các kiểu biểu đồ khác
Biểu đồ Tổng lũy tích-IV
 Ưu điểm:
 Chỉ ra các điểm tại đó quá trình ngoài tầm kiểm soát.
 Độ dài chạy trung bình ngắn hơn
 Có thể phát hiện số điểm phải vẽ đồ thị trước một thay đổi
 Kích cỡ của 1 thay đổi trong quá trình có thể dự kiến
được từ giá trị sườn trung bình.

34. Các mẫu kiểm soát
 Thuận lợi trong kiểm soát chất lượng của phép đo trong thời gian dài.
 Các yêu cầu:
 Đại diện cho nền và sự tập trung
 Lựa chọn sự tập trung so đó khoảng quan trọng cần được khống chế (có giới hạn!)
 Luợng đủ trong một giai đoạn dài
 ổn định trong nhiều tháng (nếu có thể)
 Không bị ảnh hưởng của vật chứa
 Không thay đổi do lấy mẫu không toàn phần (subsampling)

35. Các mẫu kiểm soát
Dung dịch chuẩn
 Kiểm tra lại mẫu chuẩn
 Các mẫu kiểm soát phải hoàn toàn độc lập so với dung dịch
chuẩn
 ảnh hưởng của mẫu nền không thể phát hiện
 Kiểm soát được độ chụm
 Kiểm soát giới hạn nghiêm ngặt cho độ đúng

36. Các mẫu kiểm soát
các mẫu trắng
 Các mẫu có thể không bao gồm các mẫu chất cần phân tích
 Nhằm phát hiện sai số do:
 Sự thay đổi hóa chât
 Thay đổi giá đựng hóa chất
 sai số khi thực hiện
 Độ lệch của thông số thiết bị
 Giá trị mẫu trắng tại điểm khởi đầu bà tại điểm kết thúc cho phép xác
định một số xu thế có tính hệ thống

37. Các mẫu kiểm soát
các mẫu thật
 Nhiều phép phân tích cho khoảng & biểu đồ khác
 Nếu các biểu đồ phân chia cần thiết cho các nền
khác nhau
 Kiểm soát độ chụm nhanh
 Không kiểm tra tính tinh cậy

38. Các mẫu kiểm soát
Các mẫu thật trộn với các mẫu đã phân tích
 Cho biểu đồ kiểm soát hiệu suất thu hồi
 Phát hiện ảnh hưởng của nền
 Nếu biểu đồ phân chia cần thiết cho các nền khác
 Trừ đi lượng thêm chuẩn vào mẫu
 Kiểm tra độ đúng

39. Các mẫu kiểm soát
Các mẫu tổng hợp
 Trộn để tổng hợp mẫu
 Hiếm gặp các tình huống mẫu đại diện cho các mẫu
thật
 Nếu có thể  kiểm tra độ chụm và độ đúng

40. Các mẫu kiểm soát
Vật liệu tham khảo
 Các mẫu kiểm soát đòi hỏi CRM tuy nhiên:
 Qúa đắt nếu dùng hoặc
 Không sẵn có
 Các vật liệu trong nhà là sự thay thế tốt
 Có thể kiểm tra đối chứng với CRM
 Nếu giá trị tốt  có khả năng kiểm tra độ đúng
 Vật liệu mẫu lây từ các mẫu thử liên phòng thí nghiệm

41. Các mẫu kiểm soát & quá trình phân tích
Lấy mẫu
Mẫu kiểm soát
Đo mẫu
Mãu kiểm soát
Chuẩn bị mẫu
Mẫu kiểm soát
Biểu đồ kiểm soát

42. Sự lựa chọn?
 Có rất nhiều khả năng
 Cái nào là phù hợp?
 Bao nhiều là cần thiết?
 Không có quy luật chung!
 Trưởng phòng thí nghiệm phải quyết định!
 Tuy nhiên có thể được trợ giúp

43. Lựa chọn các biểu đồ kiểm soát kiểu - I
 Tăng tần suất phân tích chuyên sâu được thực hiện nhằm
tăng khả năng thiết lập biểu đồ kiểm soát
 Nếu việc phân tích luôn được thực hiện với các tập hợp
mẫu, nên bao gồm cả việc chuẩn bị. Nếu các tập hợp
mẫu biến đổi, biểu đò kiểm soát có thể giới hạn chỉ trong
phép đo.

44. Lựa chọn các biểu đồ kiểm soát kiểu - II
 Một số tiêu chuẩn hoặc mức độ bao gồm phép đo bắt buộc các mẫu
kiểm soát hoặc các phép đo đa nguyên tố. Nó chỉ là kết quá thêm
vào tối thiểu cho tài liệu của phép đo trong biểu đồ kiểm soát.
 Trong một số trường hợp, việc chuẩn hằng ngày đưa ra giá trị
(sườn/và nội hàm) có thẻ kết hợp vào một biểu đồ kiểm soát với
một chút kết quả thu đựơc.

45. Những câu hỏi chuyên môn - tiền giai
đoạn có nên làm mới liên tục?
 Chỉ khi gí trị mục tiêu thay đổi
 Hoặc nếu cần thiết để điều chỉnh chất lượng mục
tiêu do:
 Độ chụm của phép phân tích ngày kém
 Các giới hạn hiện tại không khớp với bất kỳ mục đích nào.

46. Những câu hỏi chuyên môn – Làm thế
nào để chuyển giai đoạn kiểm soat sang
tiền giai đoạn mới?
 Nếu được yêu cầu:
 Kiểm tra mức độ trung bình cho thay đổi đáng kể  t-test
 Kiểm tra sai số cho thay đổi đáng kể  F-test

47. Những câu hỏi chuyên môn – Làm tròn
các kết quả đo
 Nên làm tròn các kết quả trước khi đưa vào biểu đồ kiểm
soát
 Không làm tròn- các giá trị làm tròn làm sai lệch các tính
toán thống kê.

48. Lợi ích của việc sử dụng các biểu đồ
kiểm soát
 Một công cụ hữu dụng trong kiểm soát kiểm soát chất lượng nội bộ
 Những thay đổi trong chất lượng phân tích có thể được phát hiện nhanh
chóng.
 Có khả năng chứng minh chất lượng & mức độ thành thạo với khách
hàng và người quan tâm

49. Các phương pháp vi phân tích
 Biểu đồ kiểm soát không hữu dụng
 Sự thay thế:
 Kiểm soát hiệu suất thu hồi trong tâph hợp mẫu (xác định giới hạn cho sự thu hồi có thể
chấp nhận được)
 Đo lặp cho việc kiểm soát tính chính xác (xác định giới hạn cho phép)
 Kiểm tra giá trị mẫu trắng
 Kiểm tra chuẩn với vật liệu chuẩn
 Sử dụng vật liệu tham khảo (chứng nhận)

50. Biểu đồ kiểm soát chất lượng