Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] o1.02_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Danuta Pawełczyk
Przeciwdziałanie zagrożeniom technologicznym
711[02].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr inż. Jacek Myszkowski
mgr inż. Grzegorz Merta
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].O1.02
„Przeciwdziałanie zagrożeniom technologicznym”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zagrożenia techniczne 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Zagrożenia naturalne 14
4.3. Prawo geologiczne i górnicze 26
5. Sprawdzian osiągnięć 30
6. Literatura 35

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu postępowania
w przypadku zagrożeń technicznych i naturalnych w pracy górnika, ochrony
przeciwpożarowej oraz zagadnień prawnych związanych z prawem geologicznym
i górniczym.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania – podstawowe wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
treści jednostki modułowej,
− zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań, pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
− literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące postępowania
w przypadku zagrożeń technologicznych i naturalnych w pracy górnika oraz zagadnień
prawnych związanych z prawem geologicznym i górniczym .
Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:
− przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając
na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,
− po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy,
która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie
wiadomości z zakresu postępowania w przypadku zagrożeń technicznych i naturalnych
w pracy górnika, ochrony przeciwpożarowej oraz zagadnień prawnych związanych z prawem
geologicznym i górniczym .
Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów wykonując
Sprawdzian postępów. Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię
również, jakich zagadnień jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści,
które nie są dostatecznie opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla
nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu Twoich osiągnięć. W tym celu
nauczyciel może posłużyć się zadaniami testowymi.
W rozdziale 5. tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on:
− instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
− przykładową kartę odpowiedzi, w której zakreśl poprawne rozwiązania poszczególnych
zadań.
W tej jednostce modułowej poznasz wstępne informacje dotyczące zagrożeń
w górnictwie. Z problematyką dotyczącą zagrożeń, przeciwdziałaniem ich powstawaniu
i likwidacją zagrożeń zapoznasz się bardziej szczegółowo podczas realizacji jednostki
modułowej 711[02].Z3.02 Rozpoznawanie i likwidacja zagrożeń w górnictwie.

4
Schemat układu jednostek modułowych
711[02].O1
Bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska
711[02].O1.01
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
711[02].O1.02

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
− obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
− dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem
i jego działalnością,
− oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
− wskazać zasady bezpiecznej pracy podczas użytkowania maszyn i obsługi urządzeń
technicznych,
− przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia podczas wykonywania prac
montażowych, naprawczych i eksploatacji w górnictwie podziemnym,
− wskazać rodzaje zagrożeń naturalnych, stopnie, kategorie, klasy i ich kryteria
klasyfikacji,
− scharakteryzować zagrożenia powstałe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych
stężeń gazów,
− określić sposoby zapobiegania i zwalczania zagrożeń dołowych związanych
z wybieraniem złoża,
− zinterpretować wybrane zalecenia Urzędu Dozoru Technicznego oraz nadzoru
górniczego dotyczące bezpiecznego funkcjonowania maszyn i urządzeń,
− zastosować przepisy prawa geologicznego i górniczego oraz przepisy wykonawcze
w celu przeciwdziałania zagrożeniom,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej podczas
obsługi urządzeń mechanicznych,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ochrony przeciwpożarowej.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zagrożenia techniczne
4.1.1. Materiał nauczania
Zagrożenia w pracy po ziemią dzielą się na:
− techniczne,
− naturalne.
Zagrożenia techniczne są związane z wykorzystywanymi w czasie eksploatacji
maszynami i urządzeniami wynikające z możliwości przemieszczania się maszyn i ich części,
powstającego hałasu oraz wibracji.
Stosowanie urządzeń technicznych w kopalniach pociąga za sobą pojawienie się
zagrożeń charakterystycznych dla eksploatacji środków technicznych.
Maszyny stwarzają następujące zagrożenia:
– mechaniczne,
– elektryczne,
– termiczne,
– hałasem,
– drganiami mechanicznymi,
– promieniowaniem,
– substancjami szkodliwymi,
a także wynikające z niezachowania zasad ergonomii na etapie projektowania i konstruowania
maszyn i urządzeń.
Głównymi przyczynami wypadków przy maszynach i urządzeniach w górnictwie są:
1. Eksploatacja maszyny niezgodnie z jej przeznaczeniem.
2. Zły stan techniczny maszyn.
3. Brak uwagi lub lekkomyślność w postępowaniu pracowników, zmęczenie, pośpiech.
4. Eksploatacja urządzenia bez osłon lub innych urządzeń zabezpieczających, brak ochron
osobistych.
5. Obsługa maszyn przez osoby nieupoważnione.
6. Wypadki spowodowane porażeniem prądem elektrycznym (nieprawidłowe wykonywanie
pracy, nie wyłączenie urządzenia z sieci elektrycznej na czas naprawy, uszkodzenie
urządzeń elektrycznych).
7. Przebywanie pracowników na drogach transportowych w czasie ruchu środków
transportowych lub w bezpośrednim sąsiedztwie będących w ruchu elementów maszyn.
8. Wykonywanie czynności konserwacyjno-obsługowych maszyn w ruchu.
9. Nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących prowadzenia prac
w warunkach szczególnie niebezpiecznych oraz brak skutecznego nadzoru nad tymi
pracami.
Główne zagrożenia ze strony urządzeń mechanicznych
Wszystkie części maszyny wykonujące ruch, wytwarzające pył lub odpryski ciał stałych
i ciekłych, powinny być wbudowane w korpus maszyny lub zabezpieczone osłonami.
Miejscami wzmożonego ryzyka wypadkowego w urządzeniach mechanicznych są
następujące współpracujące ze sobą elementy:
– obracające się wały wrzecion, głowic, sprzęgieł,

8
– miejsca nabiegania obracających się kół ciernych, kół zębatych,
– miejsca nabiegania pasa, łańcucha lub taśmy na koło np. przy napędzie pasowym,
– miejsca nabiegania zębów koła zębatego na zębatkę,
– miejsca zbiegania się korbowodu z kołem, wyrobieniem lub tarczą,
– miejsca zbliżania się części ruchomych do stałych, np. w urządzeniach nawrotnych,
– wystające części na elementach obracających się,
– obracające się w obudowie ślimaki,
– miejsca miedzy obracającymi się korbami ręcznymi a częściami stałymi,
– obracające się narzędzia tnące w przestrzeni między obwodem a krawędzią podpórki,
– narzędzia tnące i skrawające wykonujące ruch prostoliniowy,
– ramiona obracających się maszyn, miejsca ruchu przeciwwag,
– pasy przy napędzie szybkobieżnym oraz spinacze poruszających się pasów.
Ponadto niebezpieczeństwo wypadku stwarzają: wadliwe zabezpieczenia przed
przypadkowym włączeniem mechanizmów, posługiwanie się niesprawnymi narzędziami itp.
Rys. 1. Przykłady miejsc niebezpiecznych sprzęgła i różnych przekładni a) sprzęgło tarczowe, b) koła zębate,
c) napęd pasowy, d) koło zębate i zębatka [2, s. 103]
Rys. 2. Przykłady miejsc niebezpiecznych w różnych mechanizmach a) korbowód, b) suwak strugarki
poprzecznej, c) wystający klin i wkręt, d) ślimak w obudowie d) korba ręczna [2, s. 103]

9
Rys. 3. Przykłady miejsc niebezpiecznych w mechanizmach a) nożyce, b) koło pasowe z ramionami,
c) przeciwwaga, d) spinacze na pasie [Mac, s.104]
Zasady ogólne przeciwdziałania wypadkom przy pracy
1. W zakładzie górniczym pracują odpowiednie służby, których zadaniem jest
przewidywanie zagrożeń oraz przeciwdziałanie ich powstawaniu.
2. Zakład górniczy musi być wyposażony w ogólnozakładową łączność telefoniczną
umożliwiającą porozumiewanie się w wyrobiskach i z powierzchnią.
3. Zakład górniczy musi być wyposażony w ogólnozakładowy system dyspozytorski
obejmujący system alarmowania oraz system kontroli stanu zagrożeń.
4. Wyznaczone maszyny, urządzenia lub instalacje posiadają możliwość samoczynnego
wyłączenia się w sytuacji zagrożenia.
5. Pracownicy są szkoleni, zapoznawani z procedurami postępowania w sytuacjach
zagrożeń.
6. Przeprowadzane są okresowe badania lekarskie i psychologiczne.
Kierownik ruchu zakładu górniczego jest odpowiedzialny za opracowanie instrukcji
bezpiecznego wykonywania pracy dla stanowisk lub miejsc pracy w ruchu zakładu
górniczego związanych ze szczególnym ryzykiem określających:
− sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
− zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, z uwzględnianiem zagrożeń
występujących przy wykonywaniu poszczególnych prac,
− zasady ochrony przed zagrożeniami.
Instrukcje powinny zawierać informacje o stosowaniu sprzętu ratowniczego i działaniach,
które powinny być podjęte w przypadku zagrożenia.

10
Pracownik może być dopuszczony do pracy w ruchu zakładu górniczego, jeżeli:
− posiada wymagane kwalifikacje lub potrzebne umiejętności do wykonywania pracy,
− odbył aktualne przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
− posiada dostateczną znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
− w wyniku badań lekarskich został uznany za zdolnego do wykonywania określonej pracy.
W zakładzie górniczym prowadzi się ewidencję osób zatrudnionych na powierzchni
i przebywających w wyrobiskach oddziałów, stosując odpowiedni sposób ewidencjonowania,
pozwalający na ustalenie ilości osób znajdujących się w tych wyrobiskach oraz
umożliwiający ich identyfikację. Każdy pracujący w wyrobisku posiada identyfikator, na
lampie górniczej i sprzęcie oczyszczającym (pochłaniaczu ochronnym) powinien być
umieszczony numer, zgodny z numerem identyfikatora.
Uwarunkowania prawne mające na celu zapobieganie wypadkom technicznym
związanym z prowadzeniem ruchu maszyn i innych urządzeń zakładu górniczego zostały
zawarte w przepisach Działu VI Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca
2002r.
Dotyczą one następujących zagadnień:
– obowiązku utrzymywania maszyn i innych urządzeń w stanie zgodnym z dokumentacją
techniczną a także wykonywanie remontów tych maszyn i urządzeń, dokonywanie
odbioru technicznego tych maszyn i innych urządzeń po ich zainstalowaniu,
– odpowiedzialność za prawidłową obsługę maszyn i urządzeń przez osoby uprawnione –
wyposażone w szczegółowe instrukcje uwzględniające występujące zagrożenia,
– wymagań dla pomieszczeń, w których zainstalowane są maszyny i inne urządzenia,
– obowiązków pracowników obsługujących maszyny i inne urządzenia.
Dalsze przepisy tego rozporządzenia oraz załączniki do rozporządzenia w różnym
stopniu szczegółowości precyzują wymagania dotyczące głównie warunków stosowania
różnych rodzajów maszyn i urządzeń:
– obudów zmechanizowanych i maszyn urabiających, urządzeń głównego odwadniania,
– górniczych wyciągów szybowych,
– urządzeń i układów transportu w wyrobiskach poziomych oraz o nachyleniu do 450
,
– maszyn i urządzeń elektrycznych,
– urządzeń izotopowych z zamkniętymi źródłami promieniowania jonizującego.
W zakładach górniczych w polach zagrożonych wybuchem metanu w wyrobiskach lub
w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem pyłu węglowego instaluje się maszyny lub
urządzenia o konstrukcji dostosowanej do rodzaju zagrożenia. W zakładach górniczych
eksploatowane mogą być tylko takie maszyny oraz urządzenia obudowy przeciwwybuchowej,
które zostały oznaczone znakiem zgodności CE lub odpowiednim znakiem dopuszczenia
i zostały uprzednio poddane odbiorowi. Eksploatacja tych urządzeń może być prowadzona
przy spełnieniu warunków określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
W razie powstania zawału w wyrobisku, znajdujące się w nim kable elektryczne muszą
być wyłączone spod napięcia. W pobliżu urządzeń hamulczych, kołowrotów i napędów
taśmowych powinien znajdować się zapas piasku, pyłu kamiennego oraz gaśnice.
Wszelkie przenośniki muszą być utrzymane w takim stanie, aby nie mogło nastąpić
niebezpieczne nagrzanie ich elementów powodujące powstanie pożaru. Z końcem każdej
zmiany roboczej muszą być pod tym kątem skontrolowane.
Maszyny elektryczne po ukończeniu pracy muszą być wyłączone spod napięcia. Kable
i przewody elektryczne muszą być odłączone od sieci.

11
Wymagania nadzoru górniczego dotyczące bezpiecznego funkcjonowania maszyn
i urządzeń
Ze względu na potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania w warunkach
zagrożeń występujących w ruchu zakładów górniczych pewne rodzaje maszyn, urządzeń,
materiałów mogą być stosowane w zakładzie górniczym tylko po ich dopuszczeniu, w drodze
decyzji Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.
Zasadniczym celem systemu dopuszczeń jest zagwarantowanie, w drodze działań
organów państwowego nadzoru górniczego, że w zakładach górniczych będą stosowane tylko
wyroby, które spełniają wszystkie wymagania bezpieczeństwa, zawarte w przepisach
i normach.
Do wyrobów które podlegają procedurze dopuszczeniowej, należą między innymi:
− elementy górniczych wyciągów szybowych,
− głowice eksploatacyjne (wydobywcze),
− wyroby stosowane w wyrobiskach podziemnych zakładów górniczych,
− sprzęt strzałowy.
Bezpieczeństwo stosowania wyrobów w dużej mierze zależy od przekazania
użytkownikowi wyczerpującej i pełnej informacji o wyrobie.
Informacja taka zawarta jest w dokumentacji techniczno-ruchowej, która powinna
zawierać:
− dane techniczne,
− identyfikację zagrożeń powodowanych przez wyrób w czasie jego użytkowania,
− instrukcję bezpiecznego użytkowania wyrobu i informację o konieczności podejmowania
szczególnych środków bezpieczeństwa,
− warunki stosowania wyrobu uwzględniające sposób przeprowadzania przeglądów,
konserwacji, napraw i regulacji.
Wyrób dopuszczony do stosowania w zakładach górniczych musi być oznaczony przez
dostawcę znakiem dopuszczenia, jego numerem i rokiem wydania.
Stosowane są następujące znaki dopuszczenia:
1. GX systemy budowy przeciwwybuchowej,
2. GE systemy w wykonaniu normalnym oraz maszyny i urządzenia elektryczne,
3. GM maszyny i urządzenia mechaniczne oraz taśmy przenośnikowe,
4. GG sprzęt strzałowy.
Decyzja o dopuszczeniu wyrobu do stosowania w zakładach górniczych jest wydawana
na czas określony nie dłuższy niż 5 lat i może być w tym okresie uchylona lub zmieniona.
Następuje to w sytuacji, kiedy wyrób nie spełnia wymagań technicznych, mających wpływ na
poziom bezpieczeństwa wyrobu.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jakie jest podstawowy podział zagrożeń w górnictwie podziemnym?
2. Jakie zagrożenia stwarzają maszyny?
3. Jakie są główne przyczyny wypadków przy maszynach i urządzeniach w górnictwie?
4. W jaki sposób należy zabezpieczyć części maszyny wykonujące ruch, wytwarzające pył
lub odpryski ciał stałych i ciekłych?
5. Jakie ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy obowiązują w kopalniach?
6. Jakie są warunki dopuszczenia pracownika do pracy w ruchu zakładu górniczego?
7. Jakie są wymagania nadzoru górniczego dotyczące bezpiecznego funkcjonowania maszyn
i urządzeń?
8. Jaki akt prawny określa zasady zapobiegania wypadkom technicznym związanym
prowadzeniem ruchu maszyn i innych urządzeń zakładu górniczego?

12
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj instrukcję określającą zasady bezpiecznego wykonywania pracy na wskazanym
przez nauczyciela stanowisku pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją dotyczącą prowadzonych na określonym stanowisku prac
oraz dokumentacją techniczno-ruchową stosowanych na nim maszyn i urządzeń,
2) określić potencjalne zagrożenia techniczne,
3) odszukać zasady bezpiecznego stosowania określonych maszyn i urządzeń,
4) napisać instrukcję określającą zasady bezpiecznego wykonywania pracy na wskazanym
stanowisku,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− dokumentacja techniczno-ruchowa producenta stosowanych na stanowisku maszyn
i urządzeń,
− arkusz z zadaniem,
− literatura wskazana przez nauczyciela (w tym odpowiednie akty prawne).
Ćwiczenie 2
Na podstawie dokumentacji technicznej oraz informacji z innych źródeł, określ jakie
wymagania musi spełniać maszyna, by mogła być dopuszczona do pracy w warunkach
eksploatacji podziemnej złóż.
1) przeanalizować dostarczoną dokumentację maszyny lub wyszukać informacje
w Internecie,
2) określić, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby maszyna mogła zostać dopuszczona
do pracy pod ziemią,
− komputer z dostępem do Internetu oraz oprogramowaniem umożliwiającym przeglądanie
plików w formacie PDF,
− dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny,
− literatura wskazana przez nauczyciela (w tym odpowiednie akty prawne),
− zeszyt przedmiotowy.

13
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) odnaleźć właściwe przepisy dotyczące bezpieczeństwa pracy w kopalni?  
2) przeanalizować treść aktów prawnych w celu odnalezienia potrzebnych
przepisów?  
3) określić rodzaj zagrożeń technicznych na określonym stanowisku pracy?  
4) określić zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami korzystając
z dokumentacji techniczno-ruchowej i innych dokumentów?  
5) przygotować instrukcję bezpiecznego korzystania z maszyn i urządzeń ?  
6) określić wymagania stawiane maszynom i urządzeniom przed dopuszczeniem
ich do pracy w warunkach eksploatacji podziemnej złóż?  

14
4.2. Zagrożenia naturalne
Podstawowe zagrożenia naturalne to zagrożenia:
− tąpaniami,
− pożarowe,
− zawałami,
− metanowe,
− wybuchem pyłu węglowego,
− wyrzutami gazów i skał,
− wodne, klimatyczne.
Przebieg zjawisk związanych z zagrożeniami naturalnymi charakteryzuje się zazwyczaj
dużą gwałtownością, intensywnością rozwoju zjawiska, objęciem dużej przestrzeni oraz
dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia górników. Często prowadzą do wypadków
zbiorowych, mają więc cechy katastrofy.
Zagrożenia tąpaniami
Tąpnięcie jest to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku
którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu,
w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności lub
bezpieczeństwa jego użytkowania.
Przez zagrożenie tąpaniami rozumiemy możliwość wystąpienia tąpnięcia w rezultacie
niekorzystnych warunków górniczo-geologicznych w wyrobisku lub jego otoczeniu.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94,
poz. 841 z późn. zm.) ustalono trzy stopnie zagrożenia tąpaniami w podziemnych zakładach
górniczych wydobywających węgiel kamienny:
1. Do pierwszego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające
w górotworze skłonnym do tąpań, w których dokonano odprężenia:
− przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem stropu w odległości nie większej
niż 50 m pod pokładem odprężanym lub 20 m nad tym pokładem,
− przez wybranie pokładu odprężającego z podsadzką hydrauliczną w odległości nie
większej niż 30 m pod pokładem odprężanym lub 15 m nad tym pokładem,
− w przypadku grubego pokładu – przez czyste wybranie warstwy tego pokładu,
− nie zachowując parametrów określonych wcześniej, ale wyniki badań i opinia
rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie w związku z występującymi warunkami
geologiczno-górniczymi oraz własnościami geomechanicznymi pokładu i skał
otaczających – a po odprężeniu tąpnięcia nie występują,
− nie dokonano odprężenia, ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie
zaliczenie w związku z występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz
własnościami geomechanicznymi pokładu i skał otaczających.
2. Do drugiego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające
w górotworze skłonnym do tąpań, w których nie dokonano odprężenia przez wybranie
pokładu sąsiedniego, ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie
w związku z występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz własnościami
geomechanicznymi pokładu i skał otaczających.

15
3. Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające
w górotworze skłonnym do tąpań, w których nie dokonano odprężenia przez wybranie
pokładu sąsiedniego lub wystąpiło tąpnięcie, pomimo dokonanego wcześniej odprężenia.
Ustalono również trzy stopnie zagrożenia tąpaniarni w podziemnych zakładach
górniczych wydobywających rudy miedzi.
Możliwe skutki występowania zagrożenia
Prognoza zasięgu i intensywności skutków występowania zagrożenia tąpaniami jest
bardzo trudna, w praktyce niemożliwa do przeprowadzenia. Powszechnym zjawiskiem jest
występowanie silnych wstrząsów sejsmicznych bez skutków w wyrobiskach górniczych, ale
także znane są przypadki zaistnienia skutków po wstrząsach bardzo słabych.
Stosowane środki ochronne
Środki ochronne stosowane w przypadku występowania zagrożenia tąpaniami to
różnorodna profilaktyka obejmująca zasady projektowania i wykonawstwa robót górniczych,
stosowania określonych technicznych zabiegów zmieniających własności górotworu
i sposobu obudowy oraz przedsięwzięcia organizacyjne. Niektóre z nich są wprost zalecane
w przepisach i instrukcjach (np. wyposażenie ściany w obudowę zmechanizowaną w III
stopniu zagrożenia, sposób doboru obudowy wyrobisk górniczych narażonych na
występowanie przejawów zagrożenia, sposób prowadzenia ścian w szczególnych sytuacjach
górniczych i wiele innych). Inne są ustalane przez odpowiednie służby i osoby funkcyjne
(zespół ds. tąpań, kierownik ruchu zakładu) i najczęściej dotyczą działań doraźnych.
Zagrożenia pożarami
Zagrożenie pożarowe
Pożary podziemne dzieli się na:
− pożary endogeniczne, które są następstwem samozapalenia się węgla, wywołanego jego
utlenianiem się w warunkach uniemożliwiających odprowadzenie ciepła,
− pożary egzogeniczne, które powstają z przyczyn zewnętrznych.
Powstawaniu pożarów endogenicznych sprzyja eksploatacja z zawałem stropu
i pozostawianie resztek nie wybranego węgla. Pożary endogeniczne powstają najczęściej
w szczelinach za obudową chodników węglowych i bezpośrednio w węglu.
Powstawanie pożarów egzogenicznych mogą powodować wadliwie działające urządzenia
elektryczne lub mechaniczne. Często są następstwem wybuchu metanu i pyłu węglowego.
Zakład górniczy powinien być wyposażony w:
– urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy rozmieszczone w wyrobiskach oraz obiektach
i pomieszczeniach na powierzchni,
– przeciwpożarowe rurociągi i zbiorniki wodne dla ich zasilania.
Urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy w kopalniach znajduje się w:
1) przeciwpożarowych komorach poziomowych, na poziomach wydobywczych,
2) przeciwpożarowych komorach oddziałowych (dotyczy kopalń wydobywających kopaliny
palne),
3) magazynach awaryjnych w razie eksploatacji pokładów zaliczonych do IV kategorii
zagrożenia metanowego.
Wykaz sprzętu zgromadzonego w tych komorach przeciwpożarowych oraz zasady
rozmieszczenia sprzętu przeciwpożarowego w wyrobiskach dołowych zamieszczony jest
m.in. w Kopalnianym Planie Przeciwpożarowym i dokumentacjach prowadzonych robót
górniczych.

16
Rurociągi przeciwpożarowe przeznaczone są do zwalczania pożarów oraz zagrożeń
pyłowych. Rurociągi przeciwpożarowe powinny być:
1) doprowadzone do wszystkich podszybi i nadszybi szybów (szybików) oraz do wszystkich
czynnych przodków,
2) zainstalowane w wyrobiskach z grupowymi i rejonowymi prądami świeżego powietrza,
w wyrobiskach z przenośnikami taśmowymi oraz w wyrobiskach z prądem powietrza
prowadzonym na upad,
3) tak zabudowane, aby nie ograniczały funkcjonalności wyrobisk i urządzeń w nich
zabudowanych, nie były narażone na uszkodzenia oraz łatwy dostęp do zasuw
i hydrantów,
4) podwieszane do obudowy za pomocą łańcuchów o odpowiedniej wytrzymałości
w odstępach nie większych niż 60 m.
Pole pożarowe to podziemna część zakładu górniczego objęta pożarem, odizolowana od
pozostałych części zakładu górniczego tamami pożarowymi.
Tamy bezpieczeństwa
Zasadniczym celem stosowania tam bezpieczeństwa jest ochrona wyrobisk przed
zadymieniem. Tamy bezpieczeństwa służą również do tłumienia pożaru przez odcięcie
dopływu powietrza do ogniska pożaru. Tama bezpieczeństwa to tama wykonana z materiału
ogniotrwałego z otwartymi drzwiami stalowymi, którą w każdej chwili można zamknąć.
Są również tamy bezpieczeństwa, w których zamiast drzwi stalowych, jest zgromadzony
materiał budowlany służący do szybkiego ich zamknięcia.
Zamykanie tam bezpieczeństwa może odbywać się ręcznie lub automatycznie, zawsze
jednak na polecenie kierownika akcji ratowniczej.
W górnictwie węglowym stosowane są gaśnice o symbolach:
− gaśnice pianowe, GW,
− gaśnice proszkowe, GP,
− gaśnice śniegowe, GS – dwutlenek węgla.
W przypadku wystąpienia pożaru podejmowana jest akcja ratownicza, której celem jest:
− ratowanie ludzi zagrożonych w wyniku pożaru podziemnego,
− ograniczenie rozwoju pożaru,
− zlikwidowanie pożaru,
− otamowanie wyrobisk, w których rejonie powstał pożar,
− zacieśnienie lub likwidacja pola pożarowego,
− usuwanie skutków pożaru powstałego w wyniku wybuchu metanu, pyłu węglowego lub
gazów pożarowych.
Kierownik akcji ratowniczej po zlokalizowaniu miejsca pożaru powinien w szczególności
określić strefę zagrożenia pożarowego, liczbę zagrożonych ludzi oraz podjąć działania
zmierzające do ich wycofania ze strefy, uwzględniając zaistniałą sytuację wentylacyjną
i zagrożenie pożarowe.
Prace ratownicze, prowadzone w celu ratowania załogi, jak i likwidacji pożaru, powinny
być wykonywane na podstawie planu akcji przeciwpożarowej, wpisanego do książki
prowadzenia akcji ratowniczej; książka ta powinna znajdować się u kierownika akcji.
Szczegóły dotyczące prowadzenia akcji ratowniczej zostały określone w Rozporządzeniu
Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego.(Dz. U. Nr
94, poz. 838 z późn. zm.)

17
Zagrożenia zawałami
Przez zawał w wyrobisku, w którym prowadzone są roboty górnicze, rozumie się
niezamierzone grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub kopaliny ze
stropu, albo ociosu w stopniu powodującym niemożność przywrócenia pierwotnej funkcji
wyrobiska w czasie krótszym niż 8 godzin.
Zagrożenia metanowe
Zwalczanie zagrożenia metanem polega na:
− dokładnym przewietrzaniu wyrobisk,
− wykluczeniu możliwości zapłonu i wybuchu metanu,
− odmetanowieniu górotworu,
− kontroli stężeń metanu w powietrzu wyrobisk.
Do kontroli stężeń metanu służą metanomierze przenośne i stacjonarne.
Wybuch mieszaniny metanu i powietrza może wystąpić wskutek:
− prowadzenia robót strzałowych,
− pożarów, otwartego ognia, przekroczenia temperatury zapłonu mieszaniny metanu
z powietrzem,
− iskry elektrycznej, łuku elektrycznego lub nagrzania się części przewodzących prąd
elektryczny.
Ze względu na naturalne wydzielanie się metanu w wyrobiskach górniczych zakłady
górnicze dzielimy na:
− niemetanowe, w których w żadnym z wyrobisk górniczych, nawet przy zaprzestaniu
przewietrzania, koncentracja metanu nie przekracza 0,1 %,
− metanowe, w których chociażby w jednym wyrobisku stwierdzono występowanie metanu
w powietrzu w stężeniu ponad 0,1%.
Kategorie zagrożenia metanowego (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych
w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94, poz. 841 z późn. zm.)
Pokłady lub ich części zalicza się do:
1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu
pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m3
/Mg, w przeliczeniu na czystą
substancję węglową,
2) drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu
pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 2,5 m3
/Mg, lecz nie większej niż 4,0 m3
/Mg,
w przeliczeniu na czystą substancję węglową,
3) trzeciej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu
pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 4,0 m3
/Mg, lecz nie większej niż 8 m3
/Mg,
w przeliczeniu na czystą substancję węglową,
4) czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu
pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m3
/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję
węglową, lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.
Polem metanowym nazywamy wyrobiska w pokładzie metanowym, wraz z wyrobiskami
odprowadzającymi powietrze z tych wyrobisk.
Ustalono dwie kategorie zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych
wydobywających sól oraz dwie kategorie zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach
górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych.

18
W zależności od stopnia zagrożenia wybuchem wyrobiska w polach metanowych
w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny zalicza się do
wyrobisk:
− ze stopniem „a” niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nagromadzenie metanu w powietrzu
powyżej 0,5% jest wykluczone,
− ze stopniem „b” niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli w normalnych warunkach
przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% jest wykluczone,
− ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nawet w normalnych warunkach
przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1%.
Kierownik ruchu zakładu górniczego zalicza wyrobiska do poszczególnych stopni
niebezpieczeństwa wybuchu, zgodnie z zasadami ustalonymi przez rzeczoznawcę.
W polach metanowych należy systematycznie badać zawartość metanu w powietrzu,
badania te są obowiązani wykonywać:
− przodowi – przed rozpoczęciem pracy na każdej zmianie oraz w czasie pracy co
2 godziny,
− strzałowi – przed załadowaniem otworów strzałowych, przed każdym strzelaniem i po
strzelaniu,
− metaniarze – w miejscach wyznaczonych przez osoby dozoru ruchu oraz w razie, gdy
przerwa w obłożeniu przodku była dłuższa niż 4 godziny,
− osoby z dozoru ruchu – przy każdorazowej kontroli miejsca pracy.
Zawartość metanu w powietrzu kopalnianym nie może przekraczać 2%, w przypadku
przekroczenia tego stężenia należy niezwłocznie wycofać załogę z zagrożonych wyrobisk,
wyłączyć prąd elektryczny, unieruchomić urządzenia mechaniczne, zagrodzić dostęp do tych
wyrobisk i zawiadomić o niebezpieczeństwie najbliższego pracownika dozoru.
W kopalniach metanowych załoga jest wyposażona w tlenowe aparaty ucieczkowe,
umożliwiające bezpieczne wycofanie się ludzi.
W celu niedopuszczenia do wybuchu metanu w warunkach zagrożenia stosuje się:
− specjalne materiały wybuchowe,
− obudowy ognioszczelne urządzeń elektrycznych,
− urządzenia elektryczne z obwodami iskrobezpiecznymi,
− urządzenia wyłączające energię elektryczną w przypadku przekroczenia dopuszczalnego
stężenia metanu.
Zagrożenie pyłowe
Na zagrożenia pyłowe składają się dwa rodzaje zagrożeń:
− zagrożenie wybuchem pyłu węglowego,
− zagrożenie chorobowe ze strony pyłu kamiennego oraz mieszaniny pyłu kamiennego
i węglowego.
Pokład węgla zagrożony wybuchem pyłu węglowego to pokład węgla, w którym
stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 10% w bezwodnej
i bezpopiołowej substancji węglowej,
Pył węglowy to ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek równych
1x1 mm. Pył węglowy bezpieczny to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla
niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego. Pył węglowy niebezpieczny to pył węglowy
pochodzący z pokładu węgla zagrożonego wybuchem pyłu węglowego.

19
Pył kopalniany może być zabezpieczony jeżeli zawiera:
– co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetalowych,
– co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych,
– wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego
i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.
Pył kopalniany niezabezpieczony, to pył który nie spełnia wymagań podanych powyżej.
Miejscami możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego są w szczególności:
− miejsca wykonywania robót strzałowych w wyrobiskach zagrożonych wybuchem pyłu
węglowego,
− miejsca urabiania węgla,
− miejsca stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości co najmniej 1,5%,
− miejsca nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w ilości co najmniej 500 g/m3
wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym na długości większej niż 30 m,
w wyrobisku, gdzie eksploatowane są maszyny lub urządzenia elektryczne,
− pola pożarowe,
− zbiorniki węgla,
− składy materiałów wybuchowych,
− strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami w pokładach drugiej, trzeciej i czwartej
kategorii zagrożenia metanowego,
− wyrobiska o nachyleniu większym niż 10° z transportem linowym, kołowym lub
kolejkami, w których zainstalowane są kable lub przewody elektryczne.
Klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego:
− do klasy A zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi
w tych pokładach lub częściach, w których występuje pył węglowy zabezpieczony
w sposób naturalny,
− do klasy B zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi
w tych pokładach lub częściach, które nie spełniają wymagań klasy A.
W wyrobiskach zaliczonych do klasy A lub B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego
utrzymuje się strefy zabezpieczające przed przeniesieniem wybuchu. W strefach
zabezpieczających zmywa się wodą lub opyla pyłem kamiennym wyrobiska na całym ich
obwodzie, łącznie z obudową, na długości co najmniej 200 m od miejsc możliwego
zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego. Pył kopalniany usuwa się z maszyn i urządzeń
znajdujących się w wyrobisku w strefie zabezpieczającej.
W pokładach zaliczonych do klasy A stosuje się opylanie przodków przed robotami
strzałowymi pyłem kamiennym, w zaliczonych do klasy B stosuje się dodatkowo zapory
z pyłem kamiennym.
Zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych zakładach
górniczych
Kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych
zakładach górniczych:
− do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy
w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania
sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 1 klasy ochronnej, ustalonej według
Polskiej Normy.
− do kategorii B zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy

20
sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej
według Polskiej Normy.
− do kategorii C zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy
w wyrobiskach, gdzie stosowany filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego 1, 2 lub
3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy, nie zapewnia skutecznej ochrony
pracowników.
Najbardziej szkodliwe dla zdrowia są cząstki pyłu zawierające krzemionkę. Mogą
wywołać przewlekłe schorzenie układu oddechowego – pylicę płuc.
Profilaktyka polega na:
− prowadzeniu badań okresowych górników,
− stosowaniu sprzętu filtrującego odpowiedniej klasy,
− stosowaniu technicznych środków zapobiegającym zapyleniu powietrza m.in. urządzeń
zraszających, specjalnych odpylaczy, dodatkowych urządzeń zraszających na
kombajnach i innych urządzeń np. tzw. kurtyn wodnych, a także środków chemicznych
zmniejszających napięcie powierzchniowe wody używanej do zraszania.
Zagrożenia wyrzutami gazów i skał
Przez wyrzut gazów i skał rozumie się dynamiczne przemieszczenie rozkruszonych skał
lub węgla z calizny do wyrobisk przez energię gazów wydzielonych z górotworu w wyniku
działania czynników geologiczno-górniczych, które mogą spowodować efekty akustyczne,
podmuch powietrza, uszkodzenie obudowy i urządzeń, powstanie kawerny powyrzutowej,
zaburzenie w przewietrzaniu wyrobisk, powstanie wybuchowego nagromadzenia metanu lub
atmosfery niezdatnej do oddychania.
Przez wypływ gazów rozumie się przebiegające w krótkim czasie intensywne
wydzielanie się gazów z górotworu, które może spowodować w wyrobisku wybuchowe
nagromadzenie metanu lub atmosfery niezdatnej do oddychania, nie związane ze skutkami
zawału, tąpnięcia i odgazowania urobionych skał albo węgla lub z zaburzeniami
w przewietrzaniu wyrobiska.
Kawerna powyrzutowa to pustka w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska powstała po
wyrzucie gazów i skał.
Kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych
wydobywających węgiel kamienny:
− skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał,
− zagrożone wyrzutami metanu i skał.
Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokłady
węgla kamiennego lub ich części, w których:
− metanonośność wynosi powyżej 8 m3
/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,
a zwięzłość węgla jest mniejsza niż 0,3, lub
− metanonośność wynosi powyżej 8 m3
/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,
a zwięzłość węgla wynosi co najmniej 0,3, ale intensywność desorpcji metanu jest
większa niż 1,2 kPa.
Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się pokłady węgla
kamiennego lub ich części, w których:
− wystąpił wyrzut metanu i skał lub
− wystąpił nagły wypływ metanu, lub
− stwierdzono występowanie innych, objawów wskazujących na wzrost zagrożenia
wyrzutami metanu i skał.

21
Kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych
wydobywających węgiel kamienny.
− do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich
części, w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał,
− do drugiej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się: pokłady lub ich
części, w których wystąpiły wyrzuty gazów i skał, lub pokłady lub ich części, w których
nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy wskazujące na zwiększenie
zagrożenia wyrzutami gazów i skał czyli:
a) zwiększone ilości zwiercin, wydmuchy zwiercin i gazów, zakleszczanie lub
wypychanie wiertła w czasie wiercenia otworów,
b) odpryskiwanie węgla z ociosów i czoła przodku oraz trzaski w głębi calizny,
c) zwiększone wydzielanie gazów po robotach strzałowych,
d) zwiększenie ilości urobku i jego rozrzucenie na większą odległość od przodka przy
tej samej technologii wykonywania robót strzałowych,
e) zmniejszenie zwięzłości i zmiany struktury węgla w czasie prowadzenia wyrobiska.
Dla każdego wyrobiska zaliczonego do odpowiedniego stopnia zagrożenia wyrzutami
gazów i skał kierownik ruchu zakładu górniczego:
− wyznacza granice pól zagrożonych skutkami wyrzutu, obejmujące wyrobiska, oraz –
stosownie do potrzeb – strefy zagrożenia gazami na powierzchni wokół szybów,
− oznacza granice pól zagrożonych skutkami wyrzutu na przestrzennym schemacie
wentylacyjnym.
Ustalono również trzy kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych
zakładach górniczych wydobywających sól.
Zwalczanie zagrożenia wyrzutami gazu i skał prowadzi się poprzez:
− strzelanie wstrząsowe z powierzchni (załoga musi być wycofana),
− wiercenie otworów badawczych i przeprowadzenie pomiarów ciśnienia i temperatury,
− badanie zwięzłości węgla,
− dobór odpowiedniego sposobu eksploatacji,
− wyposażenie załogi w ucieczkowe aparaty tlenowe,
− instalowanie urządzeń alarmujących o pojawieniu się dwutlenku węgla.
Zagrożenie wodne, klimatyczne
Podstawowym warunkiem wydajnej i bezpiecznej pracy w kopalni jest stworzenie na
dole warunków klimatycznych podobnych do powierzchniowych. Czynniki stale zmieniające
stan powietrza dostarczanego do kopalni to:
− utlenianie się różnych ciał w kopalni,
− wydzielanie szkodliwych gazów przez materiały wybuchowe,
− stałe lub okresowe wydzielanie się ze skał gazów szkodliwych dla zdrowia,
− zjawiska i inne czynniki o charakterze katastrofy (np. pożary),
− wpływ pracujących ludzi i maszyn.
Wzrost zawartości innych gazów w atmosferze kopalni powoduje zmniejszenie
zawartości tlenu w dostarczonym powietrzu. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
ustalają, że wszystkie dostępne wyrobiska górnicze i pomieszczenia należy przewietrzać tak,
aby zawartość tlenu była nie mniejsza niż 19%, a zawartość szkodliwych lub niebezpiecznych
gazów nie przekraczała dopuszczalnej.
Skład powietrza kopalnianego
W atmosferze kopalnianej oprócz podstawowych składników powietrza atmosferycznego
mogą występować gazy szkodliwe i niebezpieczne: metan (CH4), dwutlenek węgla (CO2),

22
tlenek węgla (CO), tlenki azotu (NO, NO2), dwutlenek siarki (SO2), siarkowodór (H2S), pył
węglowy, gazy i inne.
Zapewnienie bezpieczeństwa w kopalni wymaga niedopuszczenie do gromadzenia się
tych gazów w nadmiernych ilościach. W tym celu:
− przeprowadza się okresowe kontrole składu powietrza w kopalni,
− wykonuje się pomiary zawartości poszczególnych składników przy użyciu przenośnych
przyrządów pomiarowych.
Najwyższe dopuszczalne stężenia gazów w powietrzu określone w Rozporządzeniu
Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002r.w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w podziemnych zakładach górniczych przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Najwyższe dopuszczalne stężenia gazów w powietrzu [10]
Rodzaj gazu NDS/mg/m3
(objętościowo i %)
NDSCh/mg/m3
(objętościowo i %)
Dwutlenek węgla – –
(1,0) (1,0)
Tlenek węgla 30 180
(0,0026) (0,015)
Tlenek azotu 5 10
(0,00026) (0,00052)
Dwutlenek siarki 2 5
(0,000075) (0,00019)
Siarkowodór 10 20
(0,0007) (0,0014)
Skróty wymienione w tabeli oznaczają:
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – to wartość średnia ważona stężenia, którego
oddziaływanie na pracownika w ciągu 8–godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego
wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności
zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), to wartość średnia stężenia, które
nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje
w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany
roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.
Tabela 2. Własności gazów występujących w podziemnych zakładach górniczych
Nazwa gazu Symbol
Granice
wybuchowości
[%]
Barwa Zapach
Działanie na
organizm
ludzki
Tlen O2 – bezbarwny bez zapachu potrzebny do
życia
Azot N2 – bezbarwny bez zapachu obojętny
Dwutlenek
węgla
CO2 – bezbarwny bez zapachu duszący
Tlenek węgla CO 12–72 bezbarwny bez zapachu trujący
Siarkowodór H2S 4,5–45 bezbarwny zgniłych jaj bardzo
trujący

23
Dwutlenek
azotu
NO2 – od żółtej do
brązowej
ostry bardzo
trujący
Dwutlenek
siarki
SO2 – bezbarwny ostry trujący
Metan CH4 5–15 bezbarwny bez zapachu obojętny
Wodór H2 4–72 bezbarwny bez zapachu obojętny
Węglowodory CxHy 2–15 – nafty (za
wyj. etanu)
W razie stwierdzenia w wyrobisku, że skład powietrza nie odpowiada wymogom
określonym powyżej, należy niezwłocznie wycofać ludzi z zagrożonych wyrobisk, wyłączyć
sieć elektryczną, unieruchomić maszyny i inne urządzenia a wejście do tych wyrobisk
zagrodzić, oraz zawiadomić najbliższą osobę dozoru ruchu.
Zagrożenia wodne to nagłe wtargnięcie wody lub wody z luźnym materiałem do
wyrobisk górniczych, stwarzające niebezpieczeństwo dla ludzi i ruchu kopalni.
Źródłami zagrożenia wodnego mogą być:
− stojące i bieżące wody na powierzchni (stawy, zbiorniki sztuczne, rzeki),
− wody podziemne (zatopione wyrobiska, warstwy wodonośne, uskoki i szczeliny
wodonośne oraz nie zlikwidowane otwory wiertnicze, przecinające warstwy wodonośne),
− kurzawki (skały sypkie nasycone wodą, silnie z nią związane),
Zwalczanie zagrożeń wodnych polega na wszechstronnej ocenie stopnia zagrożenia,
prawidłowy dobór bezpiecznych przedwiertów oraz właściwy wybór rodzaju tamy wodnej.
Przedwiert – otwór badawczy wyprzedzający przodek drążonego wyrobiska.
Tamy wodne – są przeznaczone do izolacji wyrobisk ze strony źródeł zagrożenia. Do budowy
tam używa się drewna, cegły lub betonu. Tamy stawia się w wyrobiskach korytarzowych
prowadzących do miejsc zagrożonych wtargnięciem wody.
Przy prowadzeniu wyrobisk górniczych, którymi możliwe jest napotkanie podziemnych
zbiorników wodnych obowiązują następujące zasady:
– wyrobiska należy prowadzić według wskazówek mierniczego,
– muszą być prowadzone przedwierty o głębokości co najmniej 4m,
– materiał do zamknięcia otworów należy trzymać w pogotowiu w miejscu użycia,
– droga do ucieczki musi być zabezpieczona i oświetlona, należy ja wskazać wszystkim
pracującym przed rozpoczęciem pracy,
– pracujący w innych wyrobiskach muszą być zabezpieczeni przed możliwym wdarciem
się wody.
Partie zagrożone nagłym wdarciem się wody do kopalni muszą być udostępniane
najmniejszą liczbą wyrobisk, możliwie dwoma. Wyrobiska te muszą być zaopatrzone w tamy
bezpieczeństwa umożliwiające natychmiastowe zamknięcie.
Temperatura w wyrobiskach nie powinna przekraczać 28ºC. Jeżeli temperatura powietrza
przekracza 28° ale jest mniejsza niż 33° należy stosować rozwiązania techniczne służące
obniżeniu temperatury oraz ograniczyć czas pracy do 6 godzin. W temperaturze powyżej 33°
można prowadzić tylko prace ratownicze.
Problem wysokiej temperatury w większym stopniu występuje na dużych głębokościach,
co związane jest z temperaturą pierwotną skał. Zagrożenie to narasta również ze względu na
wzrastająca koncentrację produkcji, co z kolei związane jest ze zwiększającą się mocą
pracujących urządzeń energio-mechanicznych. Aby zminimalizować zagrożenie klimatyczne
w kopalniach prowadzi się działania profilaktyczne polegające m.in. na zwiększeniu ilości
powietrza kierowanego do przodków. Stosowane są również przewoźne urządzenia
chłodnicze o działaniu bezpośrednim pozwalające obniżyć temperaturę powietrza, szyby

24
wentylacyjne wyposażone w stacje wentylatorów. Na dole zakładu należy zapewnić
odpowiednią wentylację w poszczególnych wyrobiskach w zakresie ilości powietrza i jego
prędkości, aby rozrzedzić gazy kopalniane, tak by panowały tam właściwe warunki
klimatyczne. Na świecie oraz w Polsce od dawna prowadzone są badania mające na celu
wykorzystanie ciepła pochodzącego z wnętrza ziemi.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz podstawowe zagrożenia naturalne?
2. Co cechuje zagrożenia naturalne?
3. Jakie są stopnie zagrożenia tąpaniami?
4. Jakie są rodzaje pożarów podziemnych?
5. Jakie gaśnice mogą być stosowane pod ziemią, jakie są ich symbole?
6. Na czym polega zwalczanie zagrożenia metanowego?
7. Kiedy zakład górniczy określany jest jako metanowy?
8. Jakie są kategorie zagrożenia metanowego?
9. Jakie są stopnie zagrożenia wybuchem w polach metanowych?
10. Jakie są rodzaje zagrożeń pyłowych?
11. Jakie są klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego?
12. Jakie są kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia?
13. Określić, które gazy występujące w składzie powietrza kopalnianego są trujące dla ludzi?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz do tabeli stopnie, kategorie lub klasy do jakich mogą być klasyfikowane
poszczególne zagrożenia oraz kryteria zaliczenia
zagrożenie stopnie, kategorie lub klasy kryteria zaliczenia
tąpaniami
wybuchem w polu
metanowym
metanowe
wybuchem pyłu węglowego
wyrzutami gazów i skał
działaniem pyłów
szkodliwych dla zdrowia

25
1) wpisać określenia stopni, kategorii lub klas poszczególnych zagrożeń,
2) odnaleźć w poradniku, we wskazanej literaturze lub odpowiednich aktach prawnych
kryteria zaliczenia zagrożeń do poszczególnych stopni, kategorii lub klas,
3) wpisać kryteria do tabeli,
− Poradnik dla ucznia,
− Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r.
w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94, poz. 841 z późn.
zm.),
− literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Opracuj procedurę postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia naturalnego
określającą sposób rozpoznania zagrożenia.
1) zapoznać się opisem zjawiska otrzymanym od nauczyciela,
2) określić potencjalne zagrożenia naturalne,
3) odszukać w aktach prawnych i literaturze sposoby rozpoznawania danego zagrożenia,
4) napisać procedurę określającą zasady postępowania w przypadku wykrycia zagrożenia,
− opis zjawiska,
− literatura wskazana przez nauczyciela (w tym odpowiednie akty prawne).
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić środki ochronne stosowane w przypadku zagrożenia tąpaniami?  
2) określić, według jakich kryteriów pokłady lub ich części są zaliczane do
poszczególnych kategorii zagrożenia metanowego?
3) określić, kto i kiedy jest obowiązany prowadzić badanie zawartości metanu
w powietrzu?
 
4) wskazać miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego?  
5) wskazać kryteria zaliczenia pokładu do odpowiedniej klasy zagrożenia
wybuchem pyłu węglowego?
 
6) wskazać kryteria zaliczenia stanowiska pracy do odpowiedniej kategorii
zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia?
 
7) wskazać kryteria zaliczenia pokładów węgla kamiennego do poszczególnych
kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał?
 
8) określić zasady obowiązujące przy prowadzeniu wyrobisk górniczych,
którymi możliwe jest napotkanie podziemnych zbiorników wodnych?
 

26
4.3. Prawo geologiczne i górnicze
Prawo geologiczne i górnicze (tj. Dz. U. z 2005 nr 228 poz. 1947 z późn. zm.) reguluje
kwestie:
− własności kopalin,
− organizacji i nadzoru prac górniczych i geologicznych,
− odpowiedzialność za szkody wołane przez ruch zakładu górniczego.
Z prawem geologicznym i górniczym związane są wykonawcze akty prawne, wybrane
akty przedstawiono w tabeli 3:
Tabela 3. Wybrane akty wykonawcze związane z ustawą Prawo geologiczne i górnicze
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia
2001 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny
odpowiadać projekty zagospodarowania złóż.
Dz.U. 2001 nr 157 poz. 1866
(z późn. zm.)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 kwietnia 2002 r.
w sprawie objęcia przepisami Prawa geologicznego
i górniczego prowadzenia określonych robót podziemnych
z zastosowaniem techniki górniczej.
Dz.U. 2002 nr 62 poz. 561
(z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 czerwca
2002 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od osób
kierownictwa i dozoru ruchu zakładów górniczych,
mierniczego górniczego i geologa górniczego oraz wykazu
stanowisk w ruchu zakładu górniczego, które wymagają
szczególnych kwalifikacji.
Dz.U. 2002 nr 84 poz. 755
(z późn. zm.)
2002 r. w sprawie nabywania, przechowywania i używania
środków strzałowych w zakładach górniczych.
Dz.U. 2002 nr 92 poz. 818
2002 r. w sprawie dokumentacji mierniczo–geologicznej.
Dz.U. 2002 nr 92 poz. 819
2002 r. w sprawie ratownictwa górniczego.
Dz.U. 2002 nr 94 poz. 838
(z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie planów
ruchu zakładów górniczych
Dz.U. 2002 nr 94 poz. 840
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie
zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych.
Dz.U. 2002 nr 94 poz. 841
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia
przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych.
Dz.U. 2002 nr 139 poz. 1169
(z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie
przechowywania i używania środków strzałowych i sprzętu
strzałowego w zakładach górniczych
Dz.U. 2003 nr 72 poz. 655

27
Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze stosowane są następujące definicje:
Zakład górniczy – wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących
bezpośrednio do wydobywania kopaliny ze złoża, w tym wyrobiska górnicze, obiekty
budowlane oraz technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze.
Obszar górniczy – przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do
wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych związanych z wydawaniem
koncesji.
Teren górniczy – przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót
górniczych zakładu górniczego.
Wyrobisko górnicze – przestrzeń w nieruchomości gruntowej lub w górotworze powstała
w wyniku robót górniczych.
Roboty górnicze – wykonywanie, zabezpieczanie lub likwidowanie wyrobisk górniczych
w związku z działalnością regulowaną ustawą.
W każdym zakładzie górniczym powinien być opracowany plan ruchu zakładu
górniczego określający szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia:
1) bezpieczeństwa powszechnego,
2) bezpieczeństwa pożarowego,
3) bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zakładu górniczego,
4) prawidłowej i racjonalnej gospodarki złożem,
5) ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi,
6) zapobiegania szkodom i ich naprawiania.
Plan ruchu podlega zatwierdzeniu, w drodze decyzji, przez właściwy organ nadzoru
górniczego.
Ruch zakładu górniczego może się odbywać tylko pod kierownictwem i dozorem osób
posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Przedsiębiorca jest zobowiązany:
1) rozpoznawać zagrożenia związane z ruchem zakładu górniczego i podejmować środki
zmierzające do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń, w tym oceniać i dokumentować
ryzyko zawodowe występujące w ruchu zakładu górniczego oraz stosować niezbędne
środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko,
2) posiadać odpowiednie środki materialne i techniczne oraz właściwie zorganizowane
służby ruchu do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i bezpieczeństwa ruchu
zakładu górniczego,
3) prowadzić ewidencję osób przebywających w zakładzie górniczym.
Występujące w zakładach górniczych zagrożenia naturalne: tąpaniami, metanowe,
wyrzutami gazów i skał, wybuchem pyłu węglowego, wodne, erupcyjne, siarkowodorowe,
radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi, a także działaniem pyłów
szkodliwych dla zdrowia, podlegają zaliczeniu do poszczególnych stopni (kategorii, klas)
zagrożeń. Zaliczeń tych dokonuje odpowiedni organ nadzoru górniczego.
Minister właściwy do spraw administracji publicznej określił, w drodze rozporządzenia:
1) kryteria oceny zagrożeń naturalnych, w zależności od rodzaju kopaliny, natężenia
występowania zagrożeń, przestrzeni występowania zagrożeń i rodzaju zakładu
górniczego, a także szczegółowe zasady zaliczania tych zagrożeń,
2) sposób zaliczania złóż (pokładów), ich części lub wyrobisk do poszczególnych stopni
(kategorii, klas) zagrożeń,
3) przypadki, w których zaliczeń może dokonywać kierownik ruchu zakładu górniczego.

28
Przedsiębiorca jest zobowiązany przeszkolić pracowników zakładu górniczego
w zakresie znajomości przepisów regulujących bezpieczne wykonywanie pracy w zakładzie
górniczym i nie może zatrudnić pracownika, który nie wykazał się dostateczną znajomością
tych przepisów.
Przedsiębiorca jest zobowiązany do:
1) posiadania zorganizowanego ratownictwa górniczego,
2) zapewnienia stałej możliwości udziału w akcji ratowniczej zawodowych
specjalistycznych służb Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego,
3) udzielenia pomocy innemu zakładowi górniczemu w razie wystąpienia zagrożenia
bezpieczeństwa pracowników lub ruchu tego zakładu.
Stanowisko pracy powinno spełniać wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz być
zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii
Ergonomia określana jest jako nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn,
środowiska i warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka,
zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy
stosunkowo niskim koszcie biologicznym.
W niektórych definicjach ergonomię określa się jako wiedzę charakteryzującą
możliwości człowieka, potrzebną, do prawidłowego projektowania narzędzi, maszyn,
systemów pracy i środowiska, zapewniającego bezpieczną i efektywną pracę.
Coraz powszechniejszą jest świadomość projektantów i pracodawców, że człowiek
będzie w stanie osiągać dużą wydajność pracy pod warunkiem harmonijnego współdziałania
z technicznymi środkami pracy oraz środowiskiem. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy praca
i środki do jej wykonania są zaprojektowane na miarę psychospołecznych możliwości
człowieka, co jest celem ergonomii.
Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest:
− wybór optymalnych metod pracy,
− zapewnienie bezpieczeństwa pracy, zapewnienie odpowiednich warunków środowiska
materialnego pracy,
− właściwy dobór pracowników,
− zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
− zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i odpoczynku.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest podstawowy akt prawny dotyczący górnictwa?
2. Czym jest zakład górniczy?
3. Co rozumiesz pod pojęciem obszar górniczy?
4. Na czym polegają roboty górnicze?
5. W jakim celu jest opracowywany plan ruchu zakładu górniczego?
6. Czym zajmuje się ergonomia?

29
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj akty prawne związane ze zwalczaniem zagrożeń w górnictwie. Wypisz nazwę
aktu prawnego, kiedy został opublikowany oraz paragrafy odnoszące się do zagrożeń górniczych.
1) wyszukać odpowiednie akty prawne,
2) przeanalizować ich treść w zakresie zagrożeń górniczych,
3) wypisać informacje na temat nazwy aktu prawnego, daty publikacji oraz w których
paragrafach zostały poruszone zagadnienia dotyczące zagrożeń górniczych.
− komputer z dostępem do Internetu z oprogramowaniem umożliwiającym przeglądanie
plików PDF.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj akty prawne związane z ratownictwem górniczym. Wypisz nazwę aktu
prawnego, kiedy został opublikowany oraz odpowiedz na następujące pytania:
1) co jest zadaniem służb ratownictwa górniczego?
2) co to jest plan ratownictwa i co powinien zawierać?
3) co to jest drużyna ratownicza i kto w jej skład wchodzi?
4) w jaki sprzęt powinna być wyposażona kopalniana stacja ratownictwa górniczego?
5) kto może zostać ratownikiem górniczym?
1) wyszukać odpowiednie akty prawne,
2) przeanalizować ich treść,
3) odpowiedzieć pisemnie na pytania zawarte w treści ćwiczenia.
− komputer z dostępem do Internetu z oprogramowaniem umożliwiającym przeglądanie
plików PDF.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić jakie kwestie reguluje Prawo geologiczne i górnicze?  
2) wymienić wybrane akty wykonawcze związane z ustawą?  
3) zdefiniować pojęcia: zakład górniczy, obszar górniczy, teren górniczy,
wyrobisko górnicze, roboty górnicze?  
4) określić co powinien zawierać plan ruchu zakładu górniczego?  
5) określić obowiązki przedsiębiorcy wynikające z ustawy Prawo
geologiczne i górnicze?  
6) zdefiniować pojęcie ergonomii?  
7) wyjaśnić jakie są podstawowe zadania organizacji pracy w procesie
produkcji?  

30
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących przeciwdziałania zagrożeniom technologicznym.
Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową
odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część– poziom podstawowy,
II część – poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.
9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Do zagrożeń technicznych zaliczane jest zagrożenie
a) zawałami.
b) wodne.
c) hałasem.
d) tąpaniami.
2. Rysunek przedstawia miejsce niebezpieczne w mechanizmie
a) nożyc.
b) przeciwwagi.
c) korbowodu.
d) korby ręcznej.

31
3. Za opracowanie instrukcji bezpiecznego wykonywania pracy dla stanowisk lub miejsc
pracy w ruchu zakładu górniczego związanych ze szczególnym ryzykiem odpowiedzialny
jest
a) kierownik ruchu zakładu.
b) dyrektor techniczny.
c) kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego.
d) zespół powołany przez zarząd.
4. Identyfikacja osób przebywających pod ziemią jest możliwa na podstawie
a) legitymacji pracowniczej.
b) identyfikatora, którego numer jest umieszczony na lampie górniczej i sprzęcie
oczyszczającym.
c) identyfikatora, którego numer jest umieszczony na ubraniu roboczym.
d) identyfikatora, którego numer jest umieszczony na ubraniu roboczym i lampie
górniczej.
5. Do zagrożeń stwarzanych przez maszyny nie należą zagrożenia
a) mechaniczne.
b) elektryczne.
c) hałasem.
d) wodne.
6. Stopnie zagrożenia tąpaniami, według których klasyfikowane są pokłady to
a) A, B, C.
b) pierwszy i drugi.
c) pierwszy, drugi i trzeci.
d) A, B, C, D.
7. Do pierwszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich
części, w których
a) rzadko występują wyrzuty gazów i skał.
b) nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał.
c) wystąpiły wyrzuty gazów i skał.
d) nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy wskazujące na wzrost
zagrożenia.
8. Wycofanie załogi z wyrobisk zagrożonych jest przeprowadzane, jeżeli zawartość metanu
w powietrzu kopalnianym przekracza
a) 0,5%.
b) 1%.
c) 2%.
d) 5%.
9. Pożar endogeniczny to pożar
a) powstający wskutek zwarcia instalacji elektrycznej.
b) powstający wskutek samozapalenia się węgla.
c) powstający wskutek nadmiernego tarcia.
d) wszystkie odpowiedzi są prawdziwe.

32
10. Najwyższe zagrożenie metanowe występuje w pokładzie zaliczonym do kategorii
a) pierwszej.
b) czwartej.
c) a.
d) d.
11. W górnictwie węglowym stosowane są gaśnice
a) pianowe.
b) proszkowe.
c) śniegowe.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.
12. Wyrobisko w polu metanowym, w którym w normalnych warunkach przewietrzania
wykluczone jest nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% zaliczamy do
wyrobiska ze stopniem niebezpieczeństwa wybuchu.
a) „a”.
b) „b”.
c) „c”.
d) „d”.
13. Pokład węgla zagrożony wybuchem pyłu węglowego to pokład węgla, w którym
stwierdzono zawartość części lotnych w węglu w bezwodnej i bezpopiołowej substancji
węglowej większą niż
a) 1%.
b) 5%.
c) 10%.
d) 20%.
14. Pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub
częściach, w których występuje pył węglowy zabezpieczony w sposób naturalny są
zaliczone do
a) nie zagrożonych wybuchem pyłu węglowego.
b) klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.
c) klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.
d) żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa.
15. Do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy
sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego
a) 1 klasy ochronnej.
b) 2 klasy ochronnej.
c) 3 klasy ochronnej.
d) 2 lub 3 klasy ochronnej.
16. Niezamierzone grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub
kopaliny ze stropu, albo ociosu w stopniu powodującym niemożność przywrócenia
pierwotnej funkcji wyrobiska w czasie krótszym niż 8 godzin to
a) tąpnięcie.
b) wybuch.
c) zawał.
d) wyrzut.

33
17. Zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym przestrzeń objęta przewidywanymi
szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego to
a) zakład górniczy.
b) obszar górniczy.
c) teren górniczy.
d) wyrobisko górnicze.
18. Działania profilaktyczne podejmowane w pokładach zagrożonych wybuchem pyłu
węglowego zaliczonych do klasy B to
a) opylanie przodków przed robotami strzałowymi pyłem kamiennym.
b) stosowanie zapór z pyłem kamiennym.
c) odpowiedzi a i b są prawidłowe.
d) żadna odpowiedź nie jest prawidłowa.
19. Pustka w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska po wyrzucie gazów i skał to
a) przestrzeń powyrzutowa.
b) zawał powyrzutowy.
c) grota powyrzutowa.
d) kawerna powyrzutowa.
20. Znakiem dopuszczenia GX oznacza się
a) systemy budowy przeciwwybuchowej.
b) maszyny i urządzenia elektryczne.
c) maszyny i urządzenia mechaniczne oraz taśmy przenośników.
d) sprzęt strzałowy.

34
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko …………………………………………………………………………..……
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

35
6. LITERATURA
1. Karman J.: Górnictwo. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1975
2. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa1996
3. www.pip.gov.pl
4. www.ohpdlaszkoly.pl
5. Prawo geologiczne i górnicze (tj. Dz. U. 2005 nr 228, poz. 1947 z późn. zm.)
6. Przewodnik po zawodach, tom IV, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej,
Warszawa 2003
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego
zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr
139, poz. 1169 z późn. zm)
8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.(Dz. U. Nr 191, poz. 1596
z późn. zm.)
9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r.
w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94, poz. 841 z późn.
zm.)
10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 r. w sprawie ratownictwa
górniczego.(Dz. U. Nr 94, poz. 838 z późn. zm.)

Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] o1.02_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (19)

Similar to Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] o1.02_u

Similar to Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] o1.02_u (20)

Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] o1.02_u