opdrachtfiche omgevingsboek

1. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
De stadsomwallingvan Dendermonde
1. Plaats - adres
Leopold II laan,9200 Dendermonde
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten! Exactte bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via Canvas).
51°01'32.4"N 4°06'09.6"E
3. Korte omschrijving
De Brusselse poort was tijdens de Middeleeuwen een deel van de stadswallen aan de rand van de
stadskern. We maken een wandeling doorheen de poort en door het park en staan stil bij hoe het er
nu is en hoe het er in de Middeleeuwen uitzag.
4. Doelgroep
3de graad (5de en 6de leerjaar)
5. Tijdsduur
50min (10min verplaatsen heen en terug, 40min leeractiviteit)
6. Eindtermen
3.7 De leerlingen kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische
elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis
maken, situeren in de juiste tijsperiode aan de hand van een tijdband.
3.8 De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor
kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop
der tijden evolueert.
7. Leerinhoud
- Wanneer een stad aan een belangrijke handelsroute lag, wat voorspoed en welvaart met zich
meebracht. Groeide de noodzaal om een beschermende omwalling rond de stad te plaatsen.
- De stadsomwalling rond Dendermonde werd gebouwd in de Middeleeuwen.
- De stadsversterkingen bestonden toen uit een natte gracht, een gekanteelde stenen
vestingmuur en vier met torens versterkte en van houten ophaalbruggen voorziene
stadspoorten.
- Een stadspoort met zijn poortgebouw vormde een onderdeel van een stadsmuur of stadswal en
was vooral een verdedigingswerk. Ze werd dan vaak met een toren gecombineerd als
poorttoren. Oorspronkelijk zal een stadspoort ook ’s nachts vaak gesloten zijn geweest, om
ongewenste bezoekers aan de stad te weren.
- De poorttoren en stadsmuren werden later aan het gebruik van vuurwapens aangepast.
- De oorspronkelijke Brusselse poort, één van de vier stadspoorten van de ommuurde en omwalde
stad, bevond zich ten zuidoosten van de stad aan de Brusselsestraat, de uitvalsweg naar Brussel.
- Stadspoorten Dendermonde: Steenpoort (verbinding Gent), Veerpoort of Scheldepoort
(verbinding Waasland), Mechelse poort (verbinding Mechelen), Brusselse poort (verbinding
Brussel)
- Dendermonde was tot de 20ste eeuw omgeven door metershoge wallen en brede grachten. Hier
zijn nog enkele restanten van te vinden.
- De Brusselse Poort is vandaag de ingang tot het stadspark.

2. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
8. Lesdoelen
De leerlingen kunnen
- In eigen woorden uitleggen waarom men in de Middeleeuwen stadsomwallingen bouwde.
- In eigen woorden schetsen, uitleggen hoe een stadsomwalling eruit zag in de Middeleeuwen.
- De 4 stadspoorten van Dendermonde benoemen.
- In eigen woorden het verschil tussen de functie van de Brusselse poort in de Middeleeuwen en
de functie nu uitleggen.
9. Materiaal
- Balpen
- Werkbundel
- Iedere leerling krijgt een fluohesje
- Kaarten middeleeuws Dendermonde (A4) voor leerlingen
- Foto’s stadspoorten
- Foto’s antieke vuurwapens (gebruikt aan poort)
10.Organisatie
opdracht 1: Afspraken met de leerlingen
We vertrekken op school. Ik leg de kinderen uit waar we naartoe gaan en hoe we zullen wandelen. De
leerlingen krijgen daar ter plaatse een werkbundel om in te vullen.
We maken de afspraken:
-Iedereen draagt zijn fluo vestje. We wandelen langs de rijbaan, hier moet je dus extra voorzichtig zijn!
- We zijn niet alleen op de wandelpaden, kijk uit voor fietsers en andere voetgangers.
- We wandelen op een rustige manier, per 2 naar de locatie.
opdracht 2: Verhaal over de Middeleeuwen
Richtvraag: Hoelang zou de Brusselse poort hier al staan? Wanneer zou hij gebouwd zijn? (= koppeling
naar waar op de tijdlijn bevinden we ons in deze les)

3. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Ik vertel de leerlingen een verhaal dat zich afspeelt in de Middeleeuwen. Daarin komen de
stadswallen aan bod, dit is de oriëntatie. Het verhaal gaat over een kind van hun leeftijd in de
Middeleeuwen, in Dendermonde. Hiermee wil ik de interesse opwekken.
opdracht 3
We kijken waar we staan, wij staan aan één van de vier stadspoorten. Ik geef een korte uitleg over de
stadsomwalling en de Brusselse poort.
Informatiezeker te vertellen:
 De stad lagaan enkele belangrijkehandelsroutes, watvoorspoed en welvaartmet zich meebracht. Spoedig groeide
dan ook de noodzaak om een beschermende omwallingrond de stad te plaatsen
 Een stadspoortmet zijn poortgebouw vormde een onderdeel van een stadsmuur of stadswal en was vooral
een verdedigingswerk. Ze werd dan vaak met een toren gecombineerd als poorttoren. Oorspronkelijk zal een
stadspoortook 's nachts vaak gesloten zijn geweest, om ongewenste bezoekers aan de stad te weren.
 De stadswallen werden in de volksmond ‘de forten’ genoemd. De vijver naastde school heet 'de Brusselseforten',
deze was ook onderdeel van de stadsversterking.
(Hierbij bekijken we onderstaande kaart en bekijken we andere afbeeldingen)
Daarna maken de leerlingen pagina 1 en 2 van hun werkbundel.
Voor de eerste opdracht mogen de leerlingen deze kaart gebruiken:
Opdracht 4
Ik geef nu een korte uitleg over hoe een ophaalbrug werkte. (Dit is informatief, omdat er nog
restanten zijn van hoe deze werkte)

4. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Opdracht 5
We vullen de laatste pagina van het werkblad in. We kijken nu eens rondom ons, waarvoor wordt de
stadspoort nu gebruikt? Hebben we vandaag nog nood aan stadsversterking?
De leerlingen mogen hier per 2 over nadenken en nadien bespreken we hun antwoorden.

5. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
11.Werkbladen – instructiebladen – richtlijnen…

6. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs

7. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs

8. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
12.Oplossingen - sleutel

9. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs

10. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
13.Bronnen
- Moens, J. (2014). Historische stadskern van Dendermonde. Inventaris Onroerend Erfgoed.
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/140019
- Stroobants,A. (z.d.). Vesting Dendermonde Een kennismaking met haar waardevolle resten
(Brochure uitgegeven ter gelegenheid van Open Momentendag 2011 ed).
https://www.toerismedendermonde.be/download.ashx?id=45185
- Wikipedia-bijdragers. (2021,21 april). Dendermonde. Wikipedia.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Dendermonde
- Wikipedia-bijdragers. (2020,15 augustus). Valbrug. Wikipedia.
https://nl.wikipedia.org/wiki/valbrug
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
https://www.toerismedendermonde.be/download.ashx?id=45185
15.(optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
…