Opdrachten omgevingsboek

Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Het kasteel van Wippelgem
1. Plaats - adres
Kasteel van Wippelgem - Kramershoek 4, 9940 Evergem
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten! Exact te bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via Canvas).
51°08'03.9"N 3°43'15.5"E
3. Korte omschrijving
Opdracht 1: De leerlingen bepalen samen de hoofd- en tussenwindrichtingen. Daarna gaan ze per 2 aan
elkaar de weg beschrijven naar een gebouw en moeten ze deze weg tekenen op hun plattegrond.
Opdracht 2: De leerlingen bepalen aan de hand van een determinatietabel welke boom bijna de titel ‘Mooiste
boom van het jaar’ kreeg.
Opdracht 3: De leerlingen bekijken aandachtig de vorm en de plaats van de ijskelder en bespreken de functie
ervan.
4. Doelgroep
Derde graad
5. Tijdsduur
80 min
6. Eindtermen
RUIMTE
4.4 de leerlingen kunnen bij een oriëntatie van de werkelijkheid de winstreken (hoofd- en
tussenwindrichtingen) bepalen aan de hand van de zonnestand of en kompas.
4.12 De leerlingen kunnen in een landschap gericht waarnemen en ze kunnen op een eenvoudige wijze
onderzoeken waarom het er zo uitziet
WISKUNDE
3.7 De leerlingen zijn in staat:
zich ruimtelijk te oriënteren op basis van plattegronden, kaarten, foto's en gegevens over afstand en richting;
NATUUR
1.4 De leerlingen kennen in hun omgeving twee verschillende biotopen en kunnen er enkele veel
voorkomende organismen in herkennen en benoemen
7. Leerinhoud
OPDRACHT 1
De hoofdwindrichtingen: noorden, oosten, zuiden en westen

De tussenwindrichtingen : noordenoosten, zuidoosten, zuidwesten en noordwesten
Het kompas: de naald wijst altijd naar het (magnetisch) noorden
Hoe gebruik je een kompas?
- Leg het kompas plat op de plattegrond.
- De rode naald van het kompas wijst altijd naar het noorden. We gaan het kompas draaien zodat de rode
naald naar de N op het kompas wijst.
- Als de rode naald en de N overeenkomen dan weet je waar het noorden ligt.
OPDRACHT 2
Bomen determineren aan de hand van een determinatie tabel
De omtrek van de stam van de boom berekenen met een touw een lintmeter.
OpDRACHT 3
Een ijskelder is een gemetselde kelder met een inhoud van 5 kubieke meter
De ijskelder staat op een schaduwrijke plek. Er ligt een dikke laag aarde op en hij is beplant met bomen. De
ingang is naar het noorden gericht.
Vandaag zijn ijskelders een plek waar vleermuizen hun winterslaap houden.
8. Lesdoelen
OPDRACHT 1
De leerlingen kunnen de hoofdwindrichtingen en de tussenwindrichtingen met behulp van een kompas
bepalen
De leerlingen kunnen zich oriënteren op basis van een plattegrond
OPDRACHT 2
De leerlingen kunnen de omtrek van een boom bepalen met behulp van een touw.
De leerlingen kunnen bladeren determineren met behulp van een determinatietabel
OPDRACHT 3
De leerlingen kunnen de functie van een ijskelder omschrijven
De leerlingen kunnen verwoorden waarom de ijskelder op die plek werd gebouwd.
9. Materiaal
Een plattegrond van het kasteeldomein; een kompas, een whiteboard stift
Meetlint, touw, potlood of balpen en determinatietabel
10.Organisatie
De leerlingen krijgen eerst een beetje uitleg over het kasteeldomein. Daarna worden ze in groepjes verdeeld
en voeren ze de opdracten per 2 uit. Elke 15 minuten schuiven de leerlingen door naar de volgende opdracht.

11.Werkbladen – instructiebladen – richtlijnen…
Zie bijlagen
12.Oplossingen - sleutel
Zie bijlagen
13.Bronnen
Grondplan Kasteeldomein van Wippelgem [website]. Geraadpleegd op 18 maart 2020 via
https://www.evergem.be/monument-kasteel-met-twee-bijgebouwen
De kasteelsite onder de loep [website]. Geraadpleegd op 18 maart 2020 via
https://www.evergem.be/geschiedenis-van-het-kasteel
Boomfiches : Weetjes over zeven veel voorkomende bomen [Website]. Geraadpleegd op 18 maart 2020 via
https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/58853/boomfiches-weetjes-over-zeven-veel-
voorkomende-bomen/?previous
De ijskelder: een ingenieus gebouw [website]. Geraadpleegd op 18 maart 2020 via
Vleermuizen in geuren en kleuren [website]. Geraadpleegd op 18 maart 2020 via
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
De werking van een kompas: https://wikikids.nl/Kompas
De ijskelder: een ingenieus gebouw:
https://www.evergem.be/file/download/28994/3D63D3524BA94722AFA94DA646A916E1
Vleermuizen ii geuren en kleuren
https://www.evergem.be/file/download/28998/BF0C9DAFAD2F0CB0A761CAE49C647049
Plattegrond van het kasteeldomein:
https://www.evergem.be/file/download/11436/8DF0270EB0400F180422D5580ECEF74B
De kasteelsite onder de loep:
https://www.evergem.be/file/download/18150/3C241C9EFD9396937987D6D518ECFB53
Kasteel: de gelijkvloerse verdieping van het kasteel wordt voorbehouden voor huwelijken, jubilea en
recepties. De eerste verdieping blijft nog voorzien voor bewoning.
Hovenierswoning: in het bijgebouw links, de 'hovenierswoning' is een eetcafé: Salon Sauvage. Ideaal voor het
ontvangen van wandelaars of fietsers die het park bezoeken, voor recepties na huwelijken …
Koetshuis: het bijgebouw rechts, het 'koetshuis', wordt door de gemeente verhuurd voor vergaderingen,
feestjes, tentoonstellingen, als ontmoetingsruimte, voor seminaries door bedrijven en derden of voor
opleidingen.
De boerderij heeft twee kleine ruimtes en kan gebruikt worden voor activiteiten in beperkte groep.
De serre werd vroeger intensief gebruikt voor het kweken van groenten en fruit en vormt een geheel met de
moestuin. De oorspronkelijke druivelaars groeien er nog steeds, het gebouw zelf is niet toegankelijk.
De moestuin kent een traditionele opdeling in kruisvorm en wordt regelmatig gebruikt voor evenementen.
Verschillende restanten van fruitrassen sieren er de authentieke muren.

De ijskelder hield ooit het ijs koel van de geprivilegieerde bewoners, nu zijn vleermuizen er te gast.
De duiventoren dateert van de 17e eeuw, de tijd dat kasteelheren er hun rijkdom mee etaleerden.
Kasteeldomein van Wippelgem:
https://www.evergem.be/file/download/17412/28754EC69B12C4C50E4CBA4DC0BE7BF5
15.(optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
- Een herbarium aanmaken
- Uitleg over de werking van een koelkast
- Uitleg over vleermuizen

Opdracht 1: De kasteelsite onder de loep
Op de volgende pagina vinden jullie een plattegrond van het kasteeldomein. Helaas zijn er doorheen de tijd
enkele gegevens verloren gegaan. Met jullie hulp kunnen we de kaart terug aanvullen.
Bekijk de opdrachten en vul de plattegrond op de volgende pagina aan.
1) De windrichtingen
• Vul de windroos aan met de hoofdwindstreken en de
tussenwindstreken.
2) Het kompas
• Hoe gebruik je een kompas?
- De rode naald van het kompas wijst altijd naar het noorden. We
gaan het kompas draaien zodat de rode naald naar de N op het
kompas wijst.
- Als de rode naald en de N overeenkomen dan weet je waar het
noorden ligt.
• Gebruik nu het kompas om op de plattegrond de hoofdwindrichtingen te schrijven.
3) De kasteelsite
• Vul het nummer uit de legende in op de juiste plaats op de kaart.
- Het kruisje is waar je je op dit moment bevindt.
- Als je naar het zuidoosten kijkt, dan zie je recht voor je het kasteel staan.
- Verplaats je richting het westen. Je ziet daar twee gebouwen staan. Ga tussen de twee gebouwen
staan met je gezicht richting het oosten. Aan je linkerkant bevindt zich nu de boerderij. Het koetshuis
bevindt zich nu aan de rechterkant.
- Ga terug naar het kruisje. Als je nu is oostelijk richting wandelt, kom je een gebouw tegen. Dit is de
hovenierswoning.
- Wandel nog enkele meters verder in oostelijk richting. Aan je linkerkant zie je nu de ommuurde
moestuin.
- Bij een moestuin hoort natuurlijk ook een serre. Ga met je rug naar de moestuin staan. Wandel een
klein stukje rechtdoor en sla dan links af. Bijna onmiddellijk sla je rechts af. Ga enkele meters vooruit.
De serre bevindt zich in het westen.
- Ga terug naar het kruisje. In het noordwesten is er een duiventoren.
- Helemaal in het noorden van het kasteeldomein is er een ijskelder.

Opdracht 2: Boom van het jaar, of toch niet?
In2018greepdezemooieboomnetnaastdetitel
‘Boomvanhetjaar’.Degigantische,monumentale
boomisbeschermdvoorzijn artistiekeenhistorische
waarde.Deboomis ongeveer175jaaroudenwerd
vermoedelijkaangeplantrond1840.
Hoewelhijzeerdichtbijhetkasteelstaat,overleefde
hijin1892eenbranddiehet kasteelindeaslegde.Dat
moesttrouwensvolledigheropgebouwdworden.
Mochtdieboom,zoalsinsprookjes,kunnenpraten,
danzouhijongetwijfeldfantastische verhalenvertellen
overhetlevenophetkasteeldomein.
1) De stamomtrek
Neemhettouwenbepaaldeomtrekvandestam
Deomtrekvandestamis……………cm
Welkesoort boom isdit?
De boom is een ………………………………..

Teken hier het blad

De ijskelder: een ingenieus gebouw
We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar er was een tijd dat
we leefden zonder koelkasten en diepvriezers. Hoe zorgden ze dan voor
de koele dranken en roomijs? In de winter werd het ijs van meren en
vijvers opgeslagen in de ijskelder. Deze kelder bewaarde dat ijs tot in de
zomer. Zo konden ze ook in de zomer genieten van frisse drankjes.
IJswinning was een zwaar werk. Bij de eerste koude dagen verwijderden
de eigenaars het drijvend ‘vuil’ (takken, bladeren…) uit de vijvers. Van
zodra de ijslaag een aantal centimeter dik was, konden ze met
houwelen en ijszagen het ijs losmaken en naar de kelder brengen. Soms
overgoten ze het daar met water zodat zich een dichte ijsmassa
vormde. Tijdens de zomer moesten ze dus stevig hakken om dagelijks ijs
in het kasteel te voorzien.
In 1860 ontstonden de eerste ijsfabrieken en rond 1914 wordt de
koelkast geïntroduceerd. Dit betekende de stille dood van de
koeltechnieken met natuurijs.
Hoe werkt dit nu precies?
1) Bekijk de ijskelder aandachtig. Waarom werd de ijskelder nu precies op deze plek gebouwd?
• …………………………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………………………
2) Gebruik je kompas om te bepalen naar welke richting de ingang van de kelder gericht is.
De ingang van de kelder is gericht naar het …………………………………………………
Welke reden zou dit kunnen hebben? ……………………………………………………………………………………………………………………..
3) De inhoud van de kelder
Een ijskelder is een gemetselde kelder met een inhoud van ongeveer ……….. kubieke meter.
4) Wat nu?
Ondertussen is de voormalige ijskelder op het Kasteeldomein een ideale verblijfplaats voor …………………………….
Het is één van de belangrijkste in de regio met verschillende soorten. Ze houden er hun winterslaap. De aantallen
schommelen vooral de laatste tien jaar tussen de 10 en 20. Net boven het vriespunt is de ideale temperatuur voor
hun winterverblijfplaats. Bij gebrek aan grotten gaan ze de ijskelder in. Ze kruipen diep weg in kraken, oude
voegen en spleten. Soms kan je ze nauwelijks zien.
Tijdens hun winterslaap overleven ze op hun vetvoorraad die ze aanlegden door tijdens de herfstperiode veel
insecten te eten. Deze dieren zijn wel enorm kwetsbaar: elke verstoring kan hen wakker maken. Ook al slapen ze
diep, ze kunnen gemakkelijk verstoord worden door licht, geluid en (vooral) warmte. Als ze merken dat het weer
warmer wordt, vliegen ze opnieuw uit. Hun zomer is volledig anders: dan leven de vrouwtjes in kolonies. Samen
zoeken ze warme, droge plaatsen uit, zoals kerk- of kasteelzolders.

Opdracht 1: De kasteelsite onder de loep -
oplossingen
Op de volgende pagina vinden jullie een plattegrond van het kasteeldomein. Helaas zijn er doorheen de tijd
enkele gegevens verloren gegaan. Met jullie hulp kunnen we de kaart terug aanvullen.
1) De windrichtingen
Vul de windroos aan met de hoofdwindstreken en de
tussenwindstreken.
2) Het kompas
• Hoe gebruik je een kompas?
- De rode naald van het kompas wijst altijd naar
het noorden. We gaan het kompas draaien zodat
de rode naald naar de N op het kompas wijst.
- Als de rode naald en de N overeenkomen dan
weet je waar het noorden ligt.
• Gebruik nu het kompas om op de plattegrond de hoofdwindrichtingen te schrijven.
3) De kasteelsite
• Het kruisje is waar je je op dit moment bevindt.
- Het kruisje is waar je je op dit moment bevindt.
- Als je naar het zuidoosten kijkt, dan zie je recht voor je het kasteel staan.
- Verplaats je richting het westen. Je ziet daar twee gebouwen staan. Ga tussen de twee gebouwen
staan met je gezicht richting het oosten. Aan je linkerkant bevindt zich nu de boerderij. Het koetshuis
bevindt zich nu aan de rechterkant.
- Ga terug naar het kruisje. Als je nu is oostelijk richting wandelt, kom je een gebouw tegen. Dit is de
hovenierswoning.
- Wandel nog enkele meters verder in oostelijk richting. Aan je linkerkant zie je nu de ommuurde
moestuin.
- Bij een moestuin hoort natuurlijk ook een serre. Ga met je rug naar de moestuin staan. Wandel een
klein stukje rechtdoor en sla dan links af. Bijna onmiddellijk sla je rechts af. Ga enkele meters vooruit.
De serre bevindt zich in het westen.
- Ga terug naar het kruisje. In het noordwesten is er een duiventoren.
- Helemaal in het noorden van het kasteeldomein is er een ijskelder.
-

Opdracht 2: Boom van het jaar, of toch niet? -
oplossingen
In2018greepdezemooieboomnetnaastdetitel
‘Boomvanhetjaar’.Degigantische,monumentale
boomisbeschermdvoorzijn artistiekeenhistorische
waarde.Deboomis ongeveer175jaaroudenwerd
vermoedelijkaangeplantrond1840.
Hoewelhijzeerdichtbijhetkasteelstaat,overleefde
hijin1892eenbranddiehet kasteelindeaslegde.Dat
moesttrouwensvolledigheropgebouwdworden.
Mochtdieboom,zoalsinsprookjes,kunnenpraten,
danzouhijongetwijfeldfantastische verhalenvertellen
overhetlevenophetkasteeldomein.
1) De stamomtrek
Neemhettouwenbepaaldeomtrekvandestam
Deomtrekvandestamis 405 cm
Welkesoort boom isdit?
De boom is een plataan

Opdracht 3: De ijskelder: een ingenieus gebouw –
oplossingen
We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar er was een tijd
dat we leefden zonder koelkasten en diepvriezers. Hoe zorgden ze dan
voor de koele dranken en roomijs? In de winter werd het ijs van meren
en vijvers opgeslagen in de ijskelder. Deze kelder bewaarde dat ijs tot in
de zomer. Zo konden ze ook in de zomer genieten van frisse drankjes.
IJswinning was een zwaar werk. Bij de eerste koude dagen
verwijderden de eigenaars het drijvend ‘vuil’ (takken, bladeren…) uit de
vijvers. Van zodra de ijslaag een aantal centimeter dik was, konden ze
met houwelen en ijszagen het ijs losmaken en naar de kelder brengen.
Soms overgoten ze het daar met water zodat zich een dichte ijsmassa
vormde. Tijdens de zomer moesten ze dus stevig hakken om dagelijks ijs
in het kasteel te voorzien.
In 1860 ontstonden de eerste ijsfabrieken en rond 1914 wordt de
koelkast geïntroduceerd. Dit betekende de stille dood van de
koeltechnieken met natuurijs.
Hoe werkt dit nu precies?
1) Bekijk de ijskelder aandachtig. Waarom werd de ijskelder nu precies op deze plek gebouwd?
• Het is een schaduwrijke plaats zodat de zon de kelder niet te veel opwarmen
• Er zijn bomen aanwezig die voor schaduw zorgen
• Er is veel aarde aanwezig om de kelder te bedekken
2) Gebruik je kompas om te bepalen naar welke richting de ingang van de kelder gericht is.
De ingang van de kelder is gericht naar het noorden
Welke reden zou dit kunnen hebben? Deze kant krijgt geen zonlicht waardoor de zon niet kan binnen schijnen.
3) De inhoud van de kelder
Een ijskelder is een gemetselde kelder met een inhoud van ongeveer 5 kubieke meter.
4) Wat nu?
Ondertussen is de voormalige ijskelder op het Kasteeldomein een ideale verblijfplaats voor vleermuizen.
Het is één van de belangrijkste in de regio met verschillende soorten. Ze houden er hun winterslaap. De aantallen
schommelen vooral de laatste tien jaar tussen de 10 en 20. Net boven het vriespunt is de ideale temperatuur voor
hun winterverblijfplaats. Bij gebrek aan grotten gaan ze de ijskelder in. Ze kruipen diep weg in kraken, oude
voegen en spleten. Soms kan je ze nauwelijks zien.
Tijdens hun winterslaap overleven ze op hun vetvoorraad die ze aanlegden door tijdens de herfstperiode veel
insecten te eten. Deze dieren zijn wel enorm kwetsbaar: elke verstoring kan hen wakker maken. Ook al slapen ze
diep, ze kunnen gemakkelijk verstoord worden door licht, geluid en (vooral) warmte. Als ze merken dat het weer
warmer wordt, vliegen ze opnieuw uit. Hun zomer is volledig anders: dan leven de vrouwtjes in kolonies. Samen
zoeken ze warme, droge plaatsen uit, zoals kerk- of kasteelzolders.

Opdrachten omgevingsboek

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Opdrachten omgevingsboek

Similar to Opdrachten omgevingsboek (18)

More from MareDe

More from MareDe (8)

Opdrachten omgevingsboek