2. Co za czasy?!
Żyjemy w epoce pełnej zagrożeo. Serwisy informacyjne mnożą
doniesienia o falach terroru , aktach okrucieostwa , wojnach
toczących się w różnych rejonach świata . Stojąc wobec tych faktów
zastanawiamy się dlaczego tak się dzieje . Co to jest przemoc i
agresja .Jakie są przyczyny jej powstawania ? u kogo można ją
najczęściej zaobserwowad ? Zachowania agresywne można
zaobserwowad u coraz to młodszych ludzi, a w ostatnich latach
obserwuje się niepokojące zmiany w zachowaniu się dzieci. Mnożą
się konflikty rozwiązywane przez dzieci siłą .To jest bardzo
niepokojące zjawisko .Oczywiście zjawisko agresji daje się także
zauważyd wśród dorosłych ludzi . Przykładem takich zachowao
agresywnych są bójki kibiców piłkarskich na stadionach , napady na
osoby w celach rabunkowych itp . Co to jest ta agresja i skąd ona się
bierze .
4. AGRESJA –definicja.
Zdefiniowanie pojęcia agresji nie jest łatwe. Nie ma zgodności w
poglądach, ani co do jej definicji, ani też do źródeł. Są teorie
traktujące agresję jako instynkt bądź zachowanie nabyte poprzez
uczenie się wg innych traktowana jest jako nabyty popęd lub
odpowiedź na frustrację. Teorie powyższe zakładają istnienie w
człowieku określonej tendencji o różnie rozumianej etiologii. W
praktyce wychowawczej przydatne jest przyjęcie rozumienia tego
terminu jako zachowania.
Przez agresję więc rozumie się świadome i celowe zachowanie
zwrócone przeciw innym osobom / także przeciw sobie/ i
przedmiotom zmierzające do wyrządzenia szkody. Należy rozróżniad
między agresją, a przemocą. Dla zachowao agresywnych
charakterystyczna jest równowaga sił psychologicznych bądź
fizycznych osób uczestniczących w agresywnym zdarzeniu. O
przemocy mówimy, gdy tej równowagi brak.
5. Podział agresji
Uwzględniając to kryterium A . H . Buss wyróżnia agresję fizyczną i werbalną oraz
agresję czynną i bierną .
• Agresję fizyczną Buss określa jako atak na inną osobę , w którym atakujący
posługuje się określonymi częściami ciała lub narzędziami , zadając ból lub
wyrządzając szkody osobie będącej przedmiotem agresji . Zalicza tutaj takie
zachowania jak : wyry-wanie przedmiotów , szarpanie , ciągnięcie , pchanie
, dokuczanie , uderzanie .
• Agresja werbalna natomiast polega na posłużeniu się bodźcami werbalnymi
szkodliwymi dla atakowanej osoby , wywołującymi u niej strach , poczucie krzywdy
lub odrzucenie uczuciowe . Wyraża się ona w niektórych żądaniach , rozkazach
, konflikcie słownym , lekceważącym traktowaniu , podjudzaniu do agresji
, odmowie udziału we wspólnym działaniu , odbieraniu przysługujących komuś
uprawnieo , zawstydzaniu , pretensjach , groźbach .
• Agresję czynną stanowią działania szkodliwe dla osób lub przedmiotów , na które
je się kieruje .
• Agresja bierna to powstrzymanie się od określonego działania , powodujące szko-
dliwe konsekwencje dla osoby będącej przedmiotem agresji .
6. Mandel wyróżnił agresję bezpośrednią i
pośrednią .
Agresję bezpośrednią stanowi szereg różnych
zachowao np. rzucanie przedmiotami , bicie , uderzanie
, szczypanie , przewracanie , gryzienie , podstawianie
nogi , a także wyśmiewanie , grożenie , przezywanie
Agresja pośrednia zmierza jakby „ okrężną drogą " do
wyrządzenia szkody osobie będącej szczególnym
przedmiotem agresji . Pośrednie zachowania
napastliwe występują zazwyczaj jako
dokuczanie, przeszkadzanie , skarżenie , poniżanie i
donosicielstwo , a także niszczenie lub uszkodzenie
rzeczy stanowiących własnośd osoby będącej
przedmiotem agresji . Przy tej formie agresji sprawca
pozostaje anonimowy lub stara się takim pozostad .
7. Przyczyny agresji i przemocy można
podzielid na kilka grup:
- przyczyny tkwiące w rodzinie
- przyczyny istniejące w szkole,
placówce wychowawczej,
- wpływ grupy rówieśniczej,
- wpływ mediów
8.
9. Przyczyny tkwiące w rodzinie.
Rodzina oddziałuje na młodego człowieka poprzez wiele czynników. Wśród przyczyn tkwiących w rodzinie bierze
się pod uwagę:
- emocjonalne nastawienie do dziecka ze strony głównego opiekuna, najczęściej matki
- brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami dziecka, szczególnie w pierwszych latach jego
życia,
- pobłażliwośd i przyzwolenie na stosowanie agresji wobec innych osób, rówieśników, rodzeostwa i
dorosłych
- brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co jest złe,
- brak jasno wyznaczonych granic, co wolno, co nie wolno,
- stosowanie agresji przez rodziców, wymuszania posłuchu, posługiwanie się takimi "metodami
wychowawczymi" jak bicie, szorstkie traktowanie czy ostre wybuchy gniewu - przemoc rodzi przemoc,
- wychowanie w duchu "dziecko nie ma głosu",
- rozwiązywanie konfliktów domowymi metodami siłowymi,
- kryzysy rodzinne (kłótnie, rozwód),
- podwójny wzorzec zachowao, co innego się mówi, co innego się robi,
- gorący temperament samego dziecka, natychmiastowa reakcja na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne
- mało rozwinięta u dziecka samokontrola własnych emocji. Dzieci nie kontrolują swoich zachowao i reakcji
emocjonalnych wywołanych strachem, lękiem, poczuciem winy lub krzywdy*4+
- używanie alkoholu i narkotyków, które powodują wzrost zachowao agresywnych ponieważ obniżają
stopieo kontroli i ograniczają właściwą ocenę sytuacji*5+
10. Przyczyny istniejące w szkole
Szkoła czy placówka wychowawcza jako instytucja ze względu na
sposób organizowania procesu dydaktycznego i określonego
sposobu spędzania czasu może również powodowad zachowania
agresywne zarówno u uczniów, wychowanków jak i
nauczycieli, wychowawców. Wpływa na to między innymi:
- hałas, mała przestrzeo i ograniczona ruchliwośd,
- czas spędzony głównie w sposób ukierunkowany,
- stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek,
- zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru, wycofania się z pracy
grupy,
- anonimowośd uczniów, wychowanków i
nauczycieli, wychowawców
- zbyt liczne klasy, grupy
- ogólny standard budynku, wystrój pomieszczeo (zbyt mało lub zbyt
dużo bodźców), oświetlenie, otoczenie
11.
12. Przyczyny tkwiące w relacji
nauczyciel - uczeo:
- chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do
uczniów,
- niewłaściwy sposób komunikowania się
nauczyciela z uczniem
(poniżanie, ośmieszanie, straszenie, podkreślanie
władzy),
- agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły,
- rozwiązywanie metodami siłowymi konfliktów
dorośli - dzieci,
- relacje oparte tylko na wymaganiach bez
nagradzania i wzmacniania pozytywnego
zachowao dzieci.
13. Wpływ grupy rówieśniczej:
Zachowania rówieśników w pewnym okresie życia stają się dla młodych ludzi jedynym wzorcem
zachowao. Powstawaniu agresji sprzyja:
- brak spójnych reakcji nauczycieli i rodziców na zachowanie agresywne w szkole,
- brak jasnych reguł życia szkolnego,
- brak poczucia współodpowiedzialności u ucznia za życie szkoły
- brak konsekwencji i zgodności w egzekwowaniu przyjętych norm - brak wyraźnej
dezaprobaty zachęca do powielania podobnych zachowao. Dopuszczalnośd takich zachowao
wynika czasami z przekonania o konieczności przejścia dzieci przez fazę bójek, które uważa się
za korzystne z rozwojowego i wychowawczego punktu widzenia
- chęd zdobycia władzy i zapewnienia sobie satysfakcjonującej pozycji w grupie rówieśniczej
- naśladują osobę w grupie, często sami są niepewni pozycji
w grupie, chcą podobad się przywódcy grupy
- widzą, że uczeo agresywny nie traci swojej popularności, "silni, nieustraszeni i wytrzymali"
są zazwyczaj przedmiotem podziwu,
- widzą, że uczeo agresywny nie spotyka się z negatywnymi konsekwencjami,
- w grupie rozmywa się odpowiedzialnośd, obniża się poziom krytycyzmu, autokontroli, nie
działają hamulce moralne
- długotrwałe dokuczanie powoduje, że uczniowie zmieniają swój stosunek do ofiary, wydaje
im się osobą mniej wartościową, maleje poczucie winy i wyrzuty sumienia*6+
14. Wpływ mediów.
Przemoc w mediach prezentowana jest w skali
nieproporcjonalnej do życia codziennego. Dzieje
się tak często z powodów komercyjnych, gdyż
dobrze się sprzedaje i przyciąga widownię, jest
modna. Akty agresji i przemocy obecne są w
filmach animowanych i grach komputerowych
przeznaczonych nawet dla najmłodszych dzieci.*7+
Ta wszechobecnośd powoduje między innymi
obniżenie poziomu empatii. Przemoc staje się
codziennością, a posiadanie "kilku żyd" jest dla
niektórych zupełnie oczywiste.
