Cơ sở lý luận pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
PHÁP LUẬT VỀ AN NINH MẠNG CỦA VIỆT NAM
I. Pháp luật về An ninh mạng của Việt Nam
Dân số thế giới hiện nay được ước tính vào khoảng 7,7 tỉ người, xấp xỉ 55%
số đó có tiếp cận với mạng Internet1
. Mạng, thiết bị và dịch vụ công nghệ thông tin
ngày càng quan trọng đối với cuộc sống hàng ngày. Những nguy cơ nguy hiểm tới từ
không gian mạng là hiện hữu đối với bất kỳ lĩnh vực nào của đời sống xã hội. Cũng
như thế giới thực, thế giới mạng cũng phải đối mặt với hàng loạt các mối đe dọa an
ninh to lớn.
Cùng với sự phát triển của mạng máy tính, những tầng lớp người mới được
sinh ra, đó là những hacker. Hacker là khái niệm có lẽ không còn xa lạ đối với xã hội,
họ có đam mê và trình độ cao đối với máy tính, công nghệ thông tin. Nhìn chung,
Hacker chia thành hai phái: phái thứ nhất nghiên cứu, khám phá công nghệ tin học để
báo cho các nhà quản trị hệ thống thông tin, tìm cách phòng ngừa, sửa chữa, khắc
phục nhằm bảo vệ cho hệ thống – đó là các hacker mũ trắng (white-hat hacker). Phái
thứ hai muốn tấn công hệ thống, lấy cắp thông tin, tiền bạc hoặc chỉ để ghi lại tên tuổi
của mình cho nổi tiếng – đó là các hacker mũ đen (black-hat hacker). Loại hacker mũ
đen này hết sức nguy hiểm do trình độ cao kèm theo mục đích đen tối của chúng.
Hacker mũ đen là một trong những nguyên nhân chính của tội phạm mạng hoặc khủng
bố mạng, gây rối loạn an ninh mạng nói chung.
Tình hình an ninh mạng trên thế giới cũng như nước ta hiện nay diễn biết rất
phức tạp. Tin tặc, tội phạm mạng ngày càng có nhiều thủ đoạn, chiêu trò nhằm mục
đích xấu như đánh cắp thông tin, tống tiền, bôi nhọ danh dự, phá hoại an ninh quốc
gia, trật tự xã hội,... Từ đó nảy sinh yêu cầu cấp thiết về những biện pháp đối phó,
phòng ngừa và xử lý tình trạng trên. Bên cạnh những giải pháp mang tính kỹ thuật thì
căn cứ pháp lý, nền tảng pháp luật sẽ là cơ sở vững chắc để thực thi chính sách, hoạt
động phòng ngừa, ứng phó với các nguy nguy cơ đe dọa an ninh mạng của các cơ
quan nhà nước, tổ chức và cá nhân.
1Theo số liệu thống kê của Ngân hàng thế giới. Tham khảo tại: https://www.worldbank.org/. Truy cập ngày
14/04/202
5

Sự phát triển của các hành vi trên không gian mạng từ giả mạo, đánh cắp thông
tin đến tống tiền, phá hoại hệ thống hay cao hơn là đe dọa đến an ninh quốc gia, an
toàn trật tự xã hội đặt ra vấn đề về nhu cầu pháp luật để điều chỉnh phù hợp cho từng
hành vi, hoạt động và hậu quả mà chúng gây ra. Cụ thể với Việt Nam, có một giai
đoạn chúng ta chỉ dựa vào các nghị định và hướng dẫn của Chính phủ quy định về xử
phạt vi phạm hành chính và quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet
và thông tin trên mạng, cùng với một số thông tư hướng dẫn thực hiện2
. Kể cả khi có
sự ra đời của Luật An toàn thông tin mạng (LATTTM) vào năm 20153
, việc nhận
diện, đánh giá và xử lý các hành vi trên không gian mạng vẫn chưa chính xác, chưa
tiếp cận bao quát, đúng bản chất. Việc xử lý tình hình an ninh mạng phát triển từ
những giải pháp mang tính kỹ thuật tới những biện pháp an ninh, biện pháp xã hội và
không thể thiếu là biện pháp pháp lý.
Từ năm 1997 chúng ta bắt đầu tiếp cận và sử dụng Internet. Theo thống kê của
Báo cáo Digital Marketing Việt Nam 2019, sau hơn 20 năm phát triển, nước ta có 64
triệu người dùng Internet. Với con số này, Việt Nam là quốc gia có lượng người dùng
Internet cao thứ 12 trên toàn thế giới và đứng thứ 6 ở khu vực châu Á. Tuy nhiên pháp
luật Việt Nam chưa đáp ứng được theo xu thế và tốc độ phát triển này.
Xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật về an ninh mạng, cụ thể là Luật An
ninh mạng (LANM) là yêu cầu hết sức cấp thiết, là cơ sở pháp lý quan trọng trong
phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hoạt động vi phạm pháp luật trên không gian mạng,
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân; tạo hành lang pháp lý để
nâng cao năng lực bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia, góp phần
bảo đảm chủ quyền, an ninh, trật tự và xây dựng môi trường an toàn, lành mạnh trên
không gian mạng.
Trước khi LANM được ban hành, các vấn đề của an ninh mạng đã được quy
định rải rác tại nhiều văn bản pháp luật trong các lĩnh vực khác nhau, tổng hợp thành
các nguyên tắc, yêu cầu và trách nhiệm của các bên liên quan về an toàn
2
Nghị định số 28/2009/NĐ-CP, Nghị định Quy định xử phạt hành chính trong quản lý, cung cấp, sử dụng
dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet (Hết hiệu lực ngày 15/01/2014).
3
Luật số 86/2015/QH13, Luật An toàn thông tin mạng
6

thông tin mạng, quản lý về mặt nội dung các thông tin được đăng tải trên không gian
mạng và bảo mật dữ liệu người dùng trong môi trường Internet. Một số văn bản có
thể kể đến như: Luật An toàn thông tin mạng 2015 (LATTTM); Luật Viễn thông
2009; Luật giao dịch điện tử 2005;... Các quy định này được thể hiện chung chung và
không rõ ràng, có khả năng tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước giải thích và áp
dụng một cách tùy tiện, đồng thời gây khó khăn cho các doanh nghiệp cung cấp dịch
vụ trên không gian mạng và tăng nguy cơ xâm phạm các quyền cơ bản của công dân
liên quan đến tự do ngôn luận và bảo mật thông tin cá nhân,... và trên hết là chúng
chưa có tính thống nhất và cụ thể hóa.
Do các căn cứ pháp luật có liên quan đến vấn đề an ninh mạng nằm ở nhiều
văn bản khác nhau nên nghiên cứu sẽ không đi sâu vào nội dung của chúng mà sẽ đưa
ra so sánh tương quan đối với LANM ở phần sau.
1.Một số nội dung chính của Luật An ninh mạng:
LANM của Việt Nam đã được Quốc hội khóa XIV thông qua tại Kỳ họp thứ
5, với tỷ lệ 86.86%, gồm 7 chương, 43 điều, quy định những nội dung cơ bản về bảo
vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin an ninh quốc gia; phòng ngừa, xử lý hành
vi xâm phạm an ninh mạng; triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng và quy định
trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Cụ thể là:
Thứ nhất, quy định các khái niệm cơ bản và chính sách của Nhà nước về an
ninh mạng; nguyên tắc và biện pháp bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ không gian mạng
quốc gia; hợp tác quốc tế về an ninh mạng; các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh
mạng; xử lý vi phạm pháp luật về an ninh mạng. Đây là cơ sở để xác định phạm vi
đấu tranh, biện pháp áp dụng, các hành vi vi phạm và cách thức phòng ngừa, xử lý
các hành vi này cũng như triển khai công tác nghiên cứu, hoàn thiện lý luận về an
ninh mạng.
Thứ hai, quy định các hoạt động bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông
tin quan trọng về an ninh quốc gia. Với các quy định về thẩm định, kiểm tra, đánh giá
điều kiện, ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng được quy định tại Chương II, hệ
thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia được bảo vệ chặt chẽ từ bên
7

trong. Với các biện pháp bảo vệ an ninh mạng, xử lý các hành vi tấn công mạng,
khủng bố mạng, gián điệp mạng, chiếm đoạt thông tin thuộc bí mật nhà nước, các
hành vi chống, phá Nhà nước được quy định tại Chương I, Chương III, hệ thống thông
tin quan trọng về an ninh quốc gia được bảo vệ từ bên ngoài. Đây là cơ sở pháp lý
quan trọng, thể hiện sự bảo vệ tương xứng với vai trò của hệ thống thông tin an ninh
quốc gia.
Thứ ba, đưa ra các quy định nhằm tạo nền tảng pháp lý trong phòng ngừa, phát
hiện, đấu tranh và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, ảnh hưởng tới an ninh quốc gia,
trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức cá nhân trên không gian
mạng, như soạn thảo, đăng tải thông tin trên không gian mạng có nội dung tuyên truyền
chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; kích động gây bạo loạn, phá rối
an ninh, gây rối trật tự công cộng, làm nhục, vu khống; xâm phạm trật tự quản lý kinh
tế; sử dụng không gian mạng để tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, chiếm
đoạt bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên không gian mạng; sử dụng
không gian mạng, công nghệ thông tin, phương tiện điện tử để thực hiện các hành vi vi
phạm pháp luật về an ninh, trật tự; tấn công mạng... Đây là hành lang pháp lý vững chắc
để người dân có thể yên tâm kết bạn, trao đổi, buôn bán, kinh doanh hay hoạt động trên
không gian mạng.
Thứ tư, tập trung quy định về triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng một
cách đồng bộ, thống nhất từ trung ương tới địa phương, trọng tâm là các cơ quan Nhà
nước và các tổ chức chính trị, quy định rõ các nội dung triển khai, hoạt động kiểm tra
an ninh mạng đối với hệ thống thông tin của các cơ quan, tổ chức này. Kết cấu hạ
tầng không gian mạng quốc gia, cổng kết nối mạng quốc tế cũng là một trong những
đối tượng được bảo vệ trọng điểm. Với các quy định chặt chẽ cùng sự tham gia đồng
bộ của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân, việc sử dụng thông tin
để vu khống, làm nhục, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác sẽ bị
xử lý nghiêm minh; hành vi xâm phạm an ninh mạng sẽ được phát hiện, cảnh báo kịp
thời. Các hoạt động nghiên cứu, phát triển an ninh mạng, phát triển công nghệ, sản
phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh mạng, nâng cao
8

năng lực tự chủ về an ninh mạng và bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cũng được
quy định chi tiết, là nền tảng pháp lý quan trọng triển khai công tác an ninh mạng hiện
tại và tương lai.
Thứ năm, tạo cơ sở pháp lý quan trọng thực thi chính sách của Nhà nước về
bảo vệ dữ liệu cá nhân, dữ liệu quốc gia trên không gian mạng. Để quản lý chặt chẽ,
bảo vệ nghiêm ngặt dữ liệu của nước ta trên không gian mạng, LANM đã quy định
các doanh nghiệp trong và ngoài nước cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng
Internet và các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng tại Việt Nam có hoạt động thu
thập, khai thác, phân tích, xử lý dữ liệu về thông tin cá nhân, dữ liệu về mối quan hệ
của người sử dụng dịch vụ, dữ liệu do người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam tạo ra phải
lưu trữ dữ liệu này tại Việt Nam trong thời gian theo quy định của Chính phủ Việt
Nam. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đấu
tranh phòng, chống tội phạm trước các diễn biến phức tạp của hoạt động cung cấp
dịch vụ xuyên biên giới, thương mại điện tử, kinh doanh tiền ảo, tiền điện tử thời gian
qua.
Thứ sáu, tạo cơ sở pháp lý cho công tác bảo đảm triển khai hoạt động bảo vệ an
ninh mạng, xây dựng và hình thành lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng đủ khả
năng đáp ứng yêu cầu của tình hình thực tế, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực an ninh mạng
chất lượng cao. Chú trọng giáo dục, bồi dưỡng, phổ biến kiến thức về an ninh mạng cho
cơ quan, tổ chức, cá nhân với mục tiêu tham gia không gian mạng an toàn, lành mạnh,
hạn chế tối đa nguy cơ, tác động tiêu cực, phát huy tối đa hiệu quả.
Thứ bảy, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi tham gia
hoạt động trên không gian mạng, tập trung vào việc xác định trách nhiệm của lực
lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng được bố trí tại Bộ Công an, Bộ Quốc phòng.4
Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, các bộ, ngành chức năng, ủy ban nhân dân cấp
tỉnh có trách nhiệm thực hiện đồng bộ các biện pháp được phân công để hướng tới
một không gian mạng ít nguy cơ, hạn chế tối đa các hành vi vi phạm pháp luật trên
không gian mạng.
4
Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an Nguyễn Minh
Chính, “Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng trong tình hình hiện nay”, Tạp chí Cộng sản, đăng ngày
25/09/2019.
9

Về nội dung chung của pháp luật an ninh mạng gồm những phần chính: An
ninh mạng về mặt kỹ thuật; Quản lý nội dung thông tin trên mạng; Bảo mật dữ liệu
cá nhân; Các biện pháp áp dụng để bảo vệ an ninh mạng; Hợp tác quốc tế và địa
phương hóa dữ liệu nhằm phát triển cũng như quản lý tốt hơn tình hình an ninh mạng.
Những nội dung này được đưa vào trong pháp luật kết hợp cùng với chiến lược không
gian mạng, chính sách thực thi sẽ tạo ra hiệu quả cao trong công tác bảo vệ, bảo đảm
an ninh mạng.
Bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc
gia là một trong những nội dung đặc biệt quan trọng của LANM. Quy định các biện
pháp, hoạt động bảo vệ tương xứng với mức độ quan trọng của hệ thống thông tin
này, trong đó nêu ra tiêu chí xác định, lĩnh vực liên quan, quy định các biện pháp như
thẩm định an ninh mạng, đánh giá điều kiện, kiểm tra, giám sát an ninh và ứng phó,
khắc phục sự cố an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc
gia.
Để bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, LANM đã
dành riêng Chương III quy định đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh, xử lý
nhằm loại bỏ các nguy cơ đe dọa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật, bao
gồm: phòng ngừa, xử lý thông tin trên không gian mạng có nội dung tuyên truyền
chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phòng, chống gián điệp mạng,
bảo vệ thông tin bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên không gian
mạng; phòng ngừa, xử lý hành vi sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin,
phương tiện điện tử để vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự; phòng, chống tấn công
mạng; phòng, chống khủng bố mạng; phòng, chống chiến tranh mạng; phòng ngừa,
xử lý tình huống nguy hiểm về an ninh mạng; đấu tranh bảo vệ an ninh mạng. Đây là
hành lang pháp lý vững chắc để người dân có thể yên tâm buôn bán, kinh doanh hay
hoạt động trên không gian mạng.
Chương IV của LANM tập trung quy định về triển khai hoạt động bảo vệ an
ninh mạng một cách đồng bộ, thống nhất từ Trung ương tới địa phương, trọng tâm là
các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị, quy định rõ các nội dung triển khai,
10

hoạt động kiểm tra an ninh mạng đối với hệ thống thông tin của các cơ quan, tổ chức
này. Cơ sở hạ tầng không gian mạng quốc gia, cổng kết nối mạng quốc tế cũng là một
trong những đối tượng được bảo vệ trọng điểm. Với các quy định chặt chẽ, sự tham
gia đồng bộ của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân, việc sử dụng
thông tin để vu khống, làm nhục, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người
khác sẽ được xử lý nghiêm minh. Các hoạt động nghiên cứu, phát triển an ninh mạng,
phát triển công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh mạng, nâng
cao năng lực tự chủ về an ninh mạng và bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cũng
được quy định chi tiết trong Chương này.
Nguồn nhân lực bảo vệ an ninh mạng là một trong những yếu tố quyết định sự
thành bại của công tác bảo vệ an ninh mạng. Chương V của LANM đã quy định các nội
dung bảo đảm triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng, xác định lực lượng chuyên trách
bảo vệ an ninh mạng, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực an ninh mạng chất lượng cao, chú
trọng giáo dục, bồi dưỡng, phổ biến kiến thức về an ninh mạng.5
Luật cũng nghiêm cấm các hành vi tội phạm mạng, khủng bố mạng, gián điệp
mạng, xâm phạm bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên không gian
mạng. (Bao gồm: Chiếm đoạt, mua bán, thu giữ, cố ý làm lộ thông tin thuộc bí mật
nhà nước, bí mật công tác; bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời
sống riêng tư gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cá nhân; Đưa lên không gian mạng những thông tin thuộc bí mật
cá nhân, bí mật gia đình, đời sống riêng tư trái quy định của pháp luật;...).
2.Nguyên tắc và chính sách về bảo vệ An ninh mạng của Việt Nam
Đối với Việt Nam, trong quá trình triển khai thực hiện bảo vệ an ninh mạng
cần tuân thủ các nguyên tắc đã định rõ trong LANM:
- Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và
lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
- Đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự quản lý thống nhất
5“Hiểu về Luật an ninh mạng”. Tham khảo tại: http://tuyengiao.vn/ban-can-biet/hieu-ve-luat-an-ninh-mang-
113375. Truy cập ngày 06/05/2020
11

của Nhà nước; huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân tộc;
phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng.
- Kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ hệ thống thông
tin quan trọng về an ninh quốc gia với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm
quyền con người, quyền công dân, tạo điều kiện cho cơ quan, tổ chức, cá nhân hoạt
động trên không gian mạng.
- Chủ động phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh, làm thất bại mọi hoạt
động sử dụng không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội,
quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; sẵn sàng ngăn chặn các nguy
cơ đe dọa an ninh mạng.
- Triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng đối với cơ sở hạ tầng không gian
mạng quốc gia; áp dụng các biện pháp bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an
ninh quốc gia.
- Hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia được thẩm định, chứng
nhận đủ điều kiện về an ninh mạng trước khi đưa vào vận hành, sử dụng; thường
xuyên kiểm tra, giám sát về an ninh mạng trong quá trình sử dụng và kịp thời ứng
phó, khắc phục sự cố an ninh mạng.
- Mọi hành vi vi phạm pháp luật về an ninh mạng phải được xử lý kịp thời,
nghiêm minh.
LANM nêu ra chính sách của Nhà nước về an ninh mạng với những định
hướng phát triển và ưu tiên đối với từng lĩnh vực:
Thứ nhất, ưu tiên bảo vệ an ninh mạng trong quốc phòng, an ninh, phát triển
kinh tế - xã hội, khoa học, công nghệ và đối ngoại. Rõ ràng, đây phải là vấn đề hàng
đầu cần quan tâm, các lĩnh vực được nêu ra đều là những lĩnh vực chủ chốt, quan
trọng và có sức ảnh hưởng lớn tới hoạt động của quốc gia.
Thứ hai, xây dựng không gian mạng lành mạnh, không gây phương hại đến an
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức,
cá nhân. Bảo đảm và duy trì các hoạt động diễn ra bình thường, hợp pháp trên môi
trường mạng.
12

Thứ ba, ưu tiên nguồn lực xây dựng lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh
mạng; nâng cao năng lực cho lực lượng bảo vệ an ninh mạng và tổ chức, cá nhân
tham gia bảo vệ an ninh mạng; ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu, phát triển khoa học,
công nghệ để bảo vệ an ninh mạng. Công tác xây dựng, phát triển môi trường mạng,
bảo đảm an ninh mạng yêu cầu đội ngũ có trình độ năng lực và kỹ thuật cao, đồng
nghĩa với việc đào tạo chuyên môn, đầu tư tạo điều kiện phát huy tối đa năng lực.
Thứ tư, khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia bảo vệ an
ninh mạng, xử lý các nguy cơ đe dọa an ninh mạng; nghiên cứu, phát triển công nghệ,
sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh mạng; phối hợp với cơ quan chức
năng trong bảo vệ an ninh mạng. Đây là những chủ thể tham gia và góp phần tạo nên
hoạt động trên môi trường mạng, là nơi phát sinh các vấn đề của an ninh mạng vì các
cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp cũng là mục tiêu mà tin tặc, tội phạm mạng nhắm tới.
Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh mạng. Học hỏi kinh nghiệm
và những chiến lược an ninh từ các nước, đặc biệt là các nước phát triển với trình độ
khoa học công nghệ tiên tiến, góp phần tìm ra những điểm hạn chế trong pháp luật,
cơ chế thực thi và nâng cao hiệu quả trong bảo vệ an ninh mạng.
II.Các thuật ngữ về An ninh mạng:
1. An ninh mạng
“An ninh mạng” là một thuật ngữ xuất hiện chưa lâu, tuy nhiên, những thể hiện
của nó trên thực tế đã có trước. Những vụ tấn công mạng xảy ra trước khi có đạo luật
điều chỉnh về chúng, thậm chí vụ tấn công mạng đầu tiên xảy ra vào thời điểm chưa có
mạng Internet6
. Trên thế giới, việc đưa ra các định nghĩa còn dựa trên cách nhìn nhận
của mỗi quốc gia về vấn đề này, do hệ thống thông tin, mạng và thiết bị cũng như trình
độ khoa học công nghệ mỗi nơi là khác nhau cùng hàng ngàn yếu tố tác động khác mà
việc đánh giá, nhìn nhận và xử lý các vấn đề của an ninh mạng cũng từ đó có điểm khác
biệt riêng. An ninh mạng cùng những vấn đề của nó là một lĩnh vực đặc thù, luôn luôn
thay đổi và phát triển một cách khó lường, vì thế, trên phương diện pháp lý việc nắm bắt,
định nghĩa hay dự đoán chúng là rất khó khăn.
6
Vụ việc François và Joseph Blanc đã “hack” một hệ thống truyền tin của chính phủ Pháp nhằm phục vụ
cho lợi ích cá nhân
13

Đối với thuât ngữ “An ninh mạng”, hiện tại các quốc gia, tổ chức trên thế giới
có cách hiểu và cách tiếp cận tương đối khác nhau. Theo nghĩa đen, An ninh mạng
hay An ninh không gian mạng (“Cybersecurity”) có thể được hiểu một cách nôm na
là “trạng thái không có nguy hiểm hoặc không có đe dọa đối với không gian mạng”
hoặc “sự bảo đảm an toàn an ninh trên môi trường mạng”,...
Rất nhiều quốc gia xây tiếp cận và dựng định nghĩa về an ninh mạng trên cơ
sở kỹ thuật, đây là cách tiếp cận phổ biến và thường gặp trong các chính sách và
nghiên cứu về an ninh mạng của các nước công nghiệp phương Tây như Liên minh
Châu Âu, Mỹ7
. Cụ thể:
Liên minh Châu Âu (EU) định nghĩa an ninh mạng là “các biện pháp bảo vệ
và hành động có sẵn để bảo vệ không gian mạng, cả trong các lĩnh vực dân sự và
quân sự, khỏi những mối đe dọa có liên quan hoặc có thể gây tổn hại đến mạng và
cơ sở hạ tầng thông tin phụ thuộc của nó”.8
Từ điển trích dẫn trong Phát kiến quốc gia về sự nghiệp và nghiên cứu an ninh
mạng của Hoa Kỳ (NICCS) định nghĩa an ninh mạng là “hoạt động hoặc quá trình,
khả năng, hay trạng thái mà theo đó thông tin, hệ thống thông tin liên lạc và thông
tin chứa trong đó được bảo vệ khỏi và/hoặc bảo vệ chống lại thiệt hại, sự sử dụng
trái phép hoặc sửa đổi, khai thác”.9
Theo Liên minh viễn thông quốc tế (ITU), an ninh mạng nghĩa là “tập hợp các
công cụ, chính sách, khái niệm về bảo mật, biện pháp bảo vệ an toàn, các hướng dẫn,
phương pháp quản lý rủi ro, hành động, đào tạo, phương cách thực hành tốt nhất,
các đảm bảo và công nghệ có thể được sử dụng để bảo vệ môi trường mạng và tài
sản của tổ chức và của người dùng”.10
7
“Nineteen National Cyber Security Stategies” Tham khảo tại:
https://informationsecurity.report/Resources/Whitepapers/cf8d0895-e0c8-4256-8b12-
bdd2eb0f9358_543545380cf2bf1f1f286509.pdf . Truy cập ngày 23/04/2020
8 Nguyên văn: “the safeguards and actions available to protect the cyber domain, both in the civilian and
military fields, from those threats that are associated with or that may harm its interdependent networks and
information infrastructure”. Tham khảo tại https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-
camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf . Truy cập ngày 23/04/2020
9
Nguyên văn: “The activity or process, ability or capability, or state whereby information and
communications systems and the information contained therein are protected from and/or defended against
damage, unauthorized use or modification, or exploitation”. Tham khảo tại https://niccs.us-
cert.gov/glossary#C.
10
Nguyên văn: “Cybersecurity is the collection of tools, policies, security concepts, security safeguards,
guidelines, risk management approaches, actions, training, best practices, assurance and technologies that
14

Ngôn ngữ sử dụng để định nghĩa an ninh mạng trong các tài liệu nói trên không
hoàn toàn đồng nhất. Tuy nhiên, dễ dàng nhận thấy, các định nghĩa trên đều tiếp cận
an ninh mạng thiên về mặt kỹ thuật. Theo cách tiếp cận này, an ninh mạng được hiểu
là khả năng hoặc tình trạng mà không gian mạng và việc sử dụng không gian mạng
của các tổ chức, cá nhân được bảo vệ chống lại các cuộc tấn công hoặc các hành động
không được phép của các bên thứ ba nhằm phá hủy hoặc gây hại cho không gian
mạng và các thành phần của chúng.
Khác một chút so với cách tiếp cận trên, cách tiếp cận mang tính kỹ thuật và
yếu tố chính trị - pháp lý (Trung Quốc, Việt Nam và Liên Bang Nga) mang đến một
cái nhìn với nội hàm rộng hơn:
Luật An ninh mạng của Trung Quốc, có hiệu lực từ ngày 01/07/2016, tại Điều
76.2 quy định: “An ninh mạng đề cập đến các biện pháp cần thiết để ngăn chặn các
cuộc tấn công mạng, xâm nhập, can thiệp, phá hủy và việc sử dụng bất hợp pháp,
cũng như các tai nạn bất ngờ nhằm duy trì mạng ở trạng thái hoạt động ổn định và
đáng tin cậy, cũng như đảm bảo tính hoàn chỉnh, bảo mật và khả dụng của dữ liệu
mạng”.
LANM của Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 quy định: “An ninh
mạng là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến an
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức,
cá nhân”.
Liên Bang Nga sử dụng đồng thời thuật ngữ “An ninh thông tin” (information
security) và “An ninh mạng” (cyber security) một cách không phân biệt và có thể thay
thế cho nhau để cùng chỉ an ninh mạng. Các tài liệu chính thức của Liên Bang Nga
khẳng định rằng an ninh mạng không thể tách rời an ninh thông tin. Cụ thể, theo tài
liệu Học thuyết về an ninh thông tin của Liên bang Nga (Doctrine of Information
Security of the Russian Federation) được phê duyệt theo Nghị định của Chủ tịch Liên
bang Nga số 646 ngày 05/12/2016, “An ninh thông tin của Liên Bang Nga là trạng
thái bảo vệ cá nhân, xã hội và Nhà nước chống lại các
can be used to protect the cyber environment and organization and user's assets”. Tham khảo tại
http://www.itu.int/online/termite/index.html. Truy cập ngày 26/05/2020
15

mối đe dọa thông tin nội bộ và bên ngoài, cho phép bảo đảm tự do và quyền con
người và quyền công dân hiến định, chất lượng và tiêu chuẩn sống hợp lý cho công
dân, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và phát triển kinh tế xã hội bền vững của Liên bang
Nga, cũng như quốc phòng và an ninh của Nhà nước”.11
Đối với các quy định theo cách tiếp cận thứ nhất thiên về kỹ thuật, nhấn mạnh
đến những rủi ro, đe dọa về mặt kỹ thuật, cụ thể là tấn công mạng hoặc các hành động
bất hợp pháp của các bên thứ ba đối với sự an toàn của không gian mạng và các yếu
tố cấu thành không gian mạng, mà ít quan tâm đến nội dung của các dữ liệu, thông
tin trên không gian mạng hay đối tượng bị tác động là an ninh quốc gia. Trong khi
đó, theo cách tiếp cận thứ hai có yếu tố chính trị - pháp lý, an ninh mạng bao hàm
việc chống lại hành vi vi phạm hoặc mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, ổn định
chính trị, xã hội cũng như xâm phạm quyền và lợi ích của cá nhân, cơ quan, tổ chức
và Nhà nước được thực hiện trên hoặc sử dụng không gian mạng, bên cạnh những rủi
ro hoặc đe dọa về mặt kỹ thuật đối với không gian mạng.
Một số nước khác định nghĩa về an ninh mạng như một trạng thái mong muốn,
trong đó các miền trên không gian mạng được bảo vệ khỏi sự nguy hiểm hoặc các
mối đe dọa và rủi ro khi xảy ra đạt đến mức thấp nhất có thể chấp nhận được; là trạng
thái mà các thành phần hệ thống có thể chống lại các sự kiện đến từ không gian gây
tổn hại đến tính sẵn có, tính toàn vẹn hoặc tính bí mật của dữ liệu được lưu trữ, xử lý,
truyền đi cũng như các dịch vụ liên quan được cung cấp.12
Quan niệm về an ninh mạng định hướng quá trình hoạch định chính sách và
pháp luật về an ninh mạng của các quốc gia, do đó, cách nhìn nhận từ những góc độ
khác nhau dẫn tới chiến lược thực thi bảo vệ an ninh mạng trên thực tế cũng khác
nhau. Không những thế, nó còn ảnh hưởng tới nhiều đối tượng khác trong xã hội khi
mà không chỉ những cơ quan chấp hành, áp dụng, thực thi pháp luật của Nhà
11
https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf .
Truy cập ngày 29/04/2020
12 “Chiến lược An ninh không gian mạng quôc gia- Xu hướng toàn cầu trên không gian mạng”.
Tham khảo tại: https://cybersecurityandvietnam.blogspot.com/2016/10/chien-luoc-ninh-khong-gian-mang-
quoc.html. Truy cập ngày 04/05/2020
16

Nước mà còn có cả những cá nhân, doanh nghiệp và tổ chức cũng nằm trong phạm
vi điều chỉnh của pháp luật an ninh mạng. An ninh mạng cũng có thể xác định thông
qua các biện pháp thực hiện để đạt được trạng thái này.
2.Thông tin
Theo từ điển trực tuyến Oxford, thông tin có nghĩa là “Sự thật hoặc chi tiết về
người hoặc sự vật”13
. Từ điển trực tuyến Cambridge định nghĩa thông tin là “Tin tức,
sự thật hoặc kiến thức”14
.
Theo định nghĩa của Viện Từ điển học và Bách Khoa Thư Việt Nam, thông tin
là “một khái niệm cơ bản của khoa học hiện đại, khái quát về các điều hiểu biết, tri
thức thu được qua nghiên cứu, khảo sát hoặc trao đổi giữa các đối tượng với nhau.
Một thuộc tính cơ bản của thông tin là đối lập với tính bất định, ngẫu nhiên và hỗn
loạn”.15
Thông tin là bất kỳ thực thể hoặc hình thức cung cấp câu trả lời cho một câu
hỏi hoặc giải quyết sự không chắc chắn. Nó liên quan đến dữ liệu và kiến thức, vì dữ
liệu đại diện cho các giá trị được gán cho các tham số và kiến thức biểu thị sự hiểu
biết về những điều thực tế hay khái niệm trừu tượng.16
Có thể hiểu rằng thông tin là
một sự thật, kiến thức chứa đựng hoặc truyền tải ý nghĩa nhất định về hiểu biết của
con người hoặc liên quan đến vạn vật xung quanh. Hai yếu tố quan trọng hình thành
nên thông tin đó là ý nghĩa và sự chứa đựng, một thông tin mang kiến thức làm nó có
ý nghĩa và phải được truyền đi với phương thức cụ thể để hiểu được. Ví dụ: con người
thời cổ khắc họa cuộc sống của họ lên hang đá, từ những kỹ thuật săn bắt hái lượm
hay cách tạo ra lửa,... Đó là thông tin, chúng giúp cho con người thời sau biết về cuộc
sống thời trước diễn ra như thế nào để thấy được từng thời kỳ phát triển của con
người...
13
Nguyên văn: “Facts or details about somebody/something”. Tham khảo tại:
https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/information?q=information. Truy cập ngày
29/04/2020.
14
Nguyên văn: “News, facts, or knowledge”. Tham khảo tại:
https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/information#dataset-cacd. Truy cập ngày 29/04/2020.
15
Tham khảo tại:
http://bachkhoatoanthu.vass.gov.vn/noidung/tudien/Lists/GiaiNghia/View_Detail.aspx?TuKhoa=th%C3%B4
ng%20 tin&ChuyenNganh=0&DiaLy=0&ItemID=389 . Truy cập ngày 29/04/2020
16 Tham khảo tại : https://www.merriam-webster.com/dictionary/information . Truy cập ngày 29/04/2020
17

Không phải tất cả mọi thông tin trên thế giới đều được công khai, thậm chí
nhiều thông tin còn được bảo vệ một cách rất nghiêm ngặt, như bí mật của các quốc
gia. Hình thức chứa đựng của thông tin cũng rất đa dạng theo từng thời kỳ, từ lá cây,
phiến đá, da thú, ván gỗ, tới giấy hay dữ liệu số. Trong thời đại công nghệ số hiện
nay thì một trong những cách bảo vệ thông tin đó là “mã hóa” chúng, đưa thông tin
vào một môi trường đặc biệt, khiến chúng trở thành dữ liệu. “Dữ liệu” (Data) là khái
niệm khá tương đồng nhưng không đồng nhất với “thông tin” , là các dữ kiện không
có cấu trúc và không có ý nghĩa rõ ràng nếu không được tổ chức và xử lý. Dữ liệu chỉ
có thể trở thành “thông tin” khi nó được diễn giải trong một ngữ cảnh và mang ý
nghĩa nhất định. Một thông tin có thể được thể hiện bằng những dữ liệu khác nhau,
cho nên, nếu so về lượng, dữ liệu thường nhiều hơn thông tin. Tóm lại, thông tin chính
là dữ liệu mang một số ý nghĩa nhất định. Do sự đa dụng, tiện lợi và tính chất hiện
đại, linh hoạt của dữ liệu nên chúng dần được sử dụng để lưu trữ khối tri thức khổng
lồ của nhân loại.
Nếu như trong cuộc sống đời thực, những vụ trộm cướp thường nhắm đến tài
sản, vật chất thì trong môi trường mạng, thứ có giá trị chính là dữ liệu, thông tin và
đó cũng chính là một trong những thứ mà tấn công mạng nhắm đến. Một vụ tấn công
mạng bình thường với mục tiêu phá hoại, đánh sập hệ thống hoàn toàn có thể khắc
phục được, nhưng nếu là mất cắp dữ liệu, thông tin thì hệ quả là khôn lường và cực
kỳ khó kiểm soát. Đó mới chính là giá trị và ý nghĩa của thông tin, chúng có thể chứa
đựng bí mật về công thức ẩm thực nổi tiếng hay bất cứ lợi thế cạnh tranh nào, thậm
chí là bí mật chính trị của một quốc gia,... Do vậy, bảo mật thông tin, bảo vệ chúng
khỏi những mối nguy trong môi trường mạng là điều cần thiết mà mỗi cá nhân, tổ
chức hay Nhà nước đều phải thực hiện.
3. Không gian mạng
Với sự phát triển của công nghệ thì hiện nay thì một trong những vấn đề an
ninh phi truyền thống mà các nước phải đối mặt đó là tội phạm công nghệ cao, đặc
biệt là tội phạm mạng và những hành vi phi pháp diễn ra trên không gian mạng. Sự
ra đời của một phần lãnh thổ với những đặc thù, tính chất khác
18

biệt đòi hỏi có sự nhận diện về cả mặt hình thức thể hiện lẫn bản chất của chúng để
từ đó đề ra chiến lược bảo đảm an ninh hiệu quả. Đây là một mặt trận mới, thách thức
mới cần đối mặt.
“Không gian mạng” là từ tiếng Việt được dịch từ thuật ngữ “Cyberspace” trong
tiếng Anh. Khái niệm về không gian mạng trở nên phổ biến hơn vào những năm 1990
khi thế giới bắt đầu chứng kiến sự bùng nổ của mạng Internet cũng như sự phát triển
vượt bậc của các công nghệ bán dẫn, kĩ thuật số, hệ thống điện toán, thông tin liên lạc
và đây cũng chính là thành tựu quan trọng nhất trong Cách mạng công nghiệp lần 3.
Không gian mạng là một không gian ảo, nơi các máy tính trao đổi dữ liệu, thông tin,
nó cũng dùng để chỉ một mạng lưới toàn cầu của các cơ sở hạ tầng công nghệ thông
tin phụ thuộc lẫn nhau, mạng viễn thông và các hệ thống máy tính. Theo một khía
cạnh khác thì không gian mạng được xem như một trải nghiệm xã hội, mà ở đó các
cá nhân có thể tương tác, trao đổi ý kiến, chia sẻ thông tin, cung cấp hỗ trợ xã hội,
đạo đức kinh doanh, hành động trực tiếp, tạo ra phương tiện truyền thông nghệ thuật,
chơi trò chơi, tham gia vào các cuộc thảo luận chính trị,...
và như vậy, sử dụng mạng lưới mang tính toàn cầu này để mang mọi người tới gần
nhau cũng như dễ dàng tiếp cận tri thức hơn.
LANM của Việt Nam quy định tại Khoản 3, Điều 2 như sau: “Không gian
mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn
thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển
thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới
hạn bởi không gian và thời gian.”
Theo Danh mục các Thuật ngữ An toàn Thông tin chính của Viện NIST, không
gian mạng được định nghĩa là “một miền toàn cầu trong môi trường thông tin, bao
gồm mạng lưới các hệ thống thông tin phụ thuộc lẫn nhau, gồm có: mạng Internet,
mạng viễn thông, hệ thống máy tính và bộ xử lý và bộ điều khiển nhúng”17
.
17
Nguyên văn: “A global domain within the information environment consisting of the interdependent network of
information systems infrastructures including the Internet, telecommunications networks, computer systems, and
embedded processors and controllers.” . Tham khảo tại: https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/ir/2013/nist.ir.7298r2.pdf.
Truy cập ngày 04/05/2020
19

Từ các định nghĩa trên, có thể hiểu, về mặt bản chất, không gian mạng là một
môi trường trong đó các liên kết và tương tác thông qua mạng viễn thông hoặc mạng
máy tính kết nối với nhau được diễn ra và hầu như mọi cá nhân hoặc tổ chức bằng
cách này hay cách khác đều được kết nối vào môi trường đó. Theo học giả Jeff Kosseff
của Mỹ, các thành phần chính cấu thành nên không gian mạng bao gồm: dữ liệu
(Data); các hệ thống (Systems) trên đó dữ liệu được lưu trữ; và mạng (Networks) là
môi trường nơi mà các dữ liệu được truyền tải. Đây cũng chính là những yếu tố quan
trọng là mục tiêu nhắm tới của tin tặc, tội phạm mạng. Rõ ràng, dựa trên những cơ sở
này để xây dựng chiến lược ứng phó là hoàn toàn hợp lý bởi đây chính là gốc rễ của
các vấn đề xảy ra trong môi trường mạng.
Khái niệm “không gian mạng” được hiểu gần sát với một khái niệm có lẽ là
thông dụng hơn, đó là “mạng Internet”. Lịch sử phát triển của các khái niệm liên quan
đến không gian mạng gắn liền với cuộc Cách mạng công nghiêp lần 3 cùng với sự
bùng nổ của Internet nên việc sử dụng hai thuật ngữ này đôi khi không tách biệt, và
người ta thường biết đến mạng Internet nhiều hơn là không gian mạng. Tuy nhiên các
chuyên gia khẳng định các khái niệm về không gian mạng không thể lẫn lộn với
Internet và không gian mạng được xem như là một phép ẩn dụ khi nói về Internet.
Internet là một hệ thống thông tin toàn cầu có thể được truy nhập công cộng
gồm các mạng máy tính được liên kết với nhau sử dụng kiểu truyền thông tin theo
dạng chuyển mạch gói dữ liệu dựa trên một giao thức liên mạng đã được chuẩn hóa.
Đó là một mạng lưới bao gồm các mạng riêng, công cộng phục vụ học thuật, kinh
doanh và chính phủ có phạm vi địa phương đến toàn cầu, được liên kết bởi một loạt
các công nghệ mạng điện tử, không dây và mạng quang. Internet mang theo một loạt
các tài nguyên và dịch vụ thông tin. Theo một số quan điểm khái niệm “không gian
mạng” và “Internet” như đã nêu trên thì có thể nhận thấy một điều rằng mạng Internet
là một hợp phần của không gian mạng, tức nghĩa, xem xét ở góc độ kỹ thuật thì khái
niệm “không gian mạng” rộng hơn khái niệm mạng “Internet”.
20

4.Tội phạm mạng
Mạng internet toàn cầu đang trở thành một “mảnh đất màu mỡ” cho đủ loại tội
phạm sinh sôi nảy nở với tác hại khôn lường. Theo số liệu báo cáo của Tổ chức Cảnh
sát Hình sự quốc tế, tội phạm sử dụng công nghệ cao, cụ thể là tội phạm mạng đứng
thứ 2 trong các loại tội phạm nguy hiểm nhất hiện nay, tức là chỉ sau tội phạm khủng
bố. Qua thống kê cho thấy phần lớn các loại tội phạm truyền thống đã chuyển sang
môi trường mạng hoặc có sử dụng các thiết bị công nghệ cao để hoạt động và thực
hiện các hành vi phạm tội.
Tội phạm mạng hay tội phạm không gian ảo (Cyber criminal) là bất kỳ hành
động phi pháp nào liên quan đến một máy tính hoặc một mạng máy tính. Các máy
tính có thể được dùng như phương tiện để thực hiện các hoạt động phạm pháp hoặc
cũng có thể là mục tiêu của hành vi phạm tội. Tội phạm mạng có liên quan mật thiết
với hình thức tội phạm công nghệ cao, đó là những hành vi phạm pháp có chủ đích
đối với một cá nhân, một nhóm người hay một tổ chức nào đó, gây ảnh hưởng xấu
đến danh tiếng của nạn nhân hoặc gây hại về mặt vật chất hoặc tinh thần cho nạn nhân
một cách trực tiếp hoặc gián tiếp bằng những công nghệ hiện đại, phần lớn liên quan
đến mạng viễn thông như Internet (việc này cũng bao gồm các nhóm chat, email,
mạng xã hội,....) và điện thoại (các công nghệ Bluetooth, 3G, SMS,
MMS,...). Tội phạm mạng nói chung đã và đang phát triển mạnh, báo cáo của
Microsoft cũng cho thấy tội phạm mạng ngày càng trở nên tinh vi hơn khi thực hiện
việc mô hình hóa hoạt động của chúng dưới dạng các quy trình nghiệp vụ phổ biến
để lừa người sử dụng nhằm đánh cắp và gian lận các thông tin quan trọng, phá hủy
hệ thống thông tin.
LANM của Việt Nam định nghĩa tội phạm mạng là hành vi sử dụng không
gian mạng, công nghệ thông tin hoặc phương tiện điện tử để thực hiện tội phạm được
quy định tại Bộ luật Hình sự. Pháp luật hình sự Việt Nam không đưa ra khái niệm tội
phạm mạng nhưng lại có cách quy định điều chỉnh thông qua lĩnh vực hoạt động và
từng loại hành vi trái pháp luật của chúng. Tội phạm mạng thực hiện hành vi trái pháp
luật thông qua rất nhiều hoạt động như đánh cắp,
21

tống tiền thông tin, phá hủy dữ liệu,... với các hình thức như phát tán mã độc, truy
cập trái phép,... Bộ luật hình sự gián tiếp định nghĩa tội phạm mạng bằng cách quy
định sự thể hiện của chúng:
Ví dụ: Trong BLHS, ở Chương XXI, Mục 2 về Tội phạm trong lĩnh vực công
nghệ thông tin, mạng viễn thông:
Điều 287 BLHS quy định Tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng
máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử là người nào tự ý xóa, làm tổn hại
hoặc thay đổi phần mềm, dữ liệu điện tử hoặc ngăn chặn trái phép việc truyền tải dữ
liệu của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử hoặc có hành vi khác
cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương
tiện điện tử.
Điều 289 BLHS quy định Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng
viễn thông hoặc phương tiện điện tử là người nào cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy
cập, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương thức khác
xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử
của người khác chiếm quyền điều khiển; can thiệp vào chức năng hoạt động của
phương tiện điện tử; lấy cắp, thay đổi, hủy hoại, làm giả dữ liệu hoặc sử dụng trái
phép các dịch vụ.
...
Tuy có thể chưa bao quát được toàn bộ các hành vi nhưng nó cũng đã tác động
đến phần lớn các dạng hành vi mà tội phạm mạng thường thực hiện, tùy theo từng
mức độ và tính chất mà có phương án xử lý phù hợp. Qua đó góp phần phòng chống
tội phạm công nghệ cao, tội phạm mạng và bảo vệ an ninh mạng nói chung.
5. Khủng bố mạng
Khủng bố mạng là việc sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin hoặc
phương tiện điện tử để thực hiện hành vi khủng bố, tài trợ khủng bố. Hiểu một các
nôm na thì đó là những đối tượng và phẩn tử khủng bố thực hiện hành vi qua không
gian mạng để đạt được mục đích.
Khủng bố là hoạt động phá hoại, đe dọa bằng lời nói, hình ảnh hoặc video do
22

cá nhân hoặc tổ chức thực hiện làm thiệt mạng, đặc biệt là thường dân, hoặc gây tổn
thất cho xã hội và cộng đồng để tác động vào tâm lý đối phương gây hoang mang
khiếp sợ, nhằm mục đích chính trị hoặc tôn giáo (các cuộc tấn công nhằm vào các
mục tiêu quân sự khi đang diễn ra xung đột vũ trang dù có gây thiệt mạng cho dân
thường vẫn không được coi là khủng bố). Định nghĩa chung của chủ nghĩa khủng bố
chỉ đề cập đến những hành vi bạo lực được dự định để tạo ra sự sợ hãi tạo ra nhằm
mục tiêu tôn giáo, chính trị hay ý thức hệ; và cố tình nhắm vào các mục tiêu hoặc
không quan tâm đến sự an toàn của những người không có khả năng tự vệ. Một đặc
tính thống nhất của khủng bố là việc sử dụng bừa bãi bạo lực đối với những người
không có khả năng chống cự với mục đích là sự nổi tiếng cho một nhóm, một phong
trào, một cá nhân hoặc gây áp lực lên đối thủ chính trị buộc họ phải chấp nhận một
giải pháp chính trị có lợi cho mình.
Khủng bố mạng là một phần của chủ nghĩa khủng bố được mở rộng và hoạt
động trên lĩnh vực công nghệ thông tin và không gian mạng. Cũng có bản chất của
chủ nghĩa khủng bố nên khủng bố mạng nhắm tới sự hoang mang, nỗi khiếp sợ trong
nội bộ hoặc trong cộng đồng. Khủng bố mạng với sự phá hoại một cách công khai,
trên phạm vi rộng, trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống và sự ổn định xã hội. Khi hệ
thống thông tin hoặc dữ liệu của Nhà Nước bị tấn công sẽ tác động tới các hoạt động
bình thường của đất nước có thể gây xôn xao dư luận và mất trật tự an ninh xã hội,
chưa kể những tin đồn xuyên tạc với mục tiêu gây bất ổn chính trị, chiêu trò diễn biến
hòa bình với hình thức khác nhau trên mạng Internet,... là những thứ mà khủng bố
mạng nhắm đến.
6. Gián điệp mạng
Theo LANM, gián điệp mạng là hành vi cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy cập,
mật mã, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương thức
khác để chiếm đoạt, thu thập trái phép thông tin, tài nguyên thông tin trên mạng viễn
thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển
thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
23

Theo định nghĩa này thì có thể thấy rõ tiêu chí để phân biệt gián điệp mạng với
khủng bố mạng hay tội phạm mạng, đó là mục tiêu và cách thức thực hiện của chúng.
Nếu như khủng bố mạng tấn công công khai làm hoang mang, hoảng sợ nhằm mục
đích chính trị thì gián điệp mạng lại tấn công ngầm với mục đích là tài nguyên thông
tin hoặc theo dõi hoạt động một cách trái phép. Hành vi xâm nhập trái phép hệ thống
mạng để thu thập thông tin được làm rõ và xử lý theo Điều 289 BLHS về Tội xâm
nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của
người khác như đã phân tích ở phần trước.
Thông thường, gián điệp mạng sẽ sử dụng những mã độc, phần mềm gián điệp
để thực hiện hành vi. Phần mềm gián điệp (Spyware) được biết đến như là những
phần mềm được cài đặt bí mật hoặc lén lút vào một hệ thống thông tin để thu thập
thông tin về cá nhân hoặc các tổ chức mà họ không hề biết đến sự tồn tại đó; là một
loại mã độc.18
Với tính chất môi trường không gian mạng thì gián điệp mạng có rất
nhiều lợi thế, cực kỳ khó nắm bắt và định danh. Chúng không bị hạn chế bởi những
giới hạn không gian và thời gian thông thường nên có thể đột nhập vào nhiều mục
tiêu một lúc, trong một thời gian dài, ít rủi ro thực tế, không cần qua các bước trung
gian... Gián điệp mạng cũng rất khó bị bại lộ thân phận, cho dù hoạt động gián điệp
có bị phát hiện, việc lần ra địa chỉ tốn rất nhiều thời gian.
III. Điểm hạn chế trong pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam
1. Sự trùng lặp pháp luật
LANM tới năm 2019 mới có hiệu lực thi hành nhưng trước đó, manh nha về nó
đã xuất hiện trong hệ thống pháp luật và nằm rải rác ở những văn bản khác nhau, phần
nào đó đã có tác động tới tình hình an ninh mạng nói chung. Kể cả sau khi LANM có
hiệu lực thi hành thì những căn cứ đó vẫn có tác dụng bổ sung cho việc thực thi, áp dụng,
giải thích trong một số trường hợp thuộc lĩnh vực thuộc chuyên ngành. Tuy nhiên, điều
này đôi lúc cũng gây ra một hiện tượng không hiếm gặp của pháp luật Việt Nam đó là sự
chồng chéo, quy định trùng lặp hoặc quy định khác nhau về một vấn
18
Nguyên văn: “Spyware – Software that is secretly or surreptitiously installed into an information system to gather
information on individuals or organizations without their knowledge; a type of malicious code.” .
Tham khảo tại: https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/ir/2013/nist.ir.7298r2.pdf. Truy cập ngày 07/05/2020
24

đề,... Để làm rõ hơn về sự trùng lặp pháp luật này, chúng ta cần có cơ sở so sánh, từ
đó nhìn ra những điểm giống, khác nhau giữa các quy định và xem có thể tăng khả
năng bảo vệ an ninh mạng của Việt Nam hay không và có ảnh hưởng tiêu cực nào đối
với không chỉ cá nhân mà còn tất cả các doanh nghiệp đang kinh doanh dịch vụ trên
không gian mạng và hệ thống thông tin quốc gia nói chung không.
Điểm qua nội dung của một số quy định và văn bản pháp luật có liên quan đến
lĩnh vực an ninh mạng:
Thứ nhất, Hiến pháp 2013 với những nguyên tắc bảo vệ quyền tự do ngôn luận,
quyền bí mật về thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin khác,
quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư và bí mật cá nhân. Quyền tự do ngôn
luận bao gồm cả với những phát biểu, bình luận trên mạng xã hội, quyền bất khả xâm
phạm về bí mật cá nhân bao gồm những dữ liệu trên máy tính hay những cuộc hội
thoại cá nhân trên không gian mạng. Đây là những quyền tự do cơ bản mà hầu hết
các nước tiến bộ trên thế giới đều công nhận, thể hiện sự văn minh và tôn trọng đối
với con người, chúng dần được mở rộng ra theo sự phát triển của xã hội mà cụ thể là
với những hoạt động trên không gian mạng.
Thứ hai, những bộ luật quan trọng như Bộ Luật Hình sự với quy định các tội
xâm phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông; Bộ Luật Dân sự
2015 cũng có quy định bảo vệ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân (Điều 38). Đối với
những Luật chuyên ngành: LATTTM 2015 quy định bảo đảm an toàn thông tin mạng,
bảo vệ hệ thống thông tin tránh đột nhập trái phép hay phá hoại dữ liệu; Luật Công
nghệ thông tin nghiêm cấm hành vi trộm cắp, lưu trữ và sử dụng thông tin của cá nhân
và tổ chức một cách phi pháp (Điều 72); Luật Viễn thông 2009 quy định bảo đảm an
toàn cơ sở hạ tầng viễn thông và an ninh thông tin, bí mật thông tin với tài nguyên
viễn thông... Bên cạnh đó, những nghị định, thông tư hướng dẫn, bổ sung và giải thích
cũng không hề ít: Nghị định 85/2016/NĐ-CP về bảo đảm an toàn hệ thống thông tin
theo cấp độ (Hướng dẫn Luật an toàn thông tin mạng) xác định bảo mật và an toàn
dữ liệu, hệ thống và trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin theo từng cấp độ, áp dụng
với các chủ thể có liên quan đến hoạt động xây dựng, quản lý hệ
25

thống thông tin như cơ quan, tổ chức, cá nhân; Thông tư 24/2015/TT-BTTTT quy
định về quản lý và sử dụng tài nguyên Internet cũng có phần về giải quyết tranh chấp
giữa các chủ thể tham gia hoạt động trên mạng Internet; Thông tư 31/2017/TT-
BTTTT quy định về hoạt động giám sát an toàn hệ thống thông tin với nhiều phương
thức khác nhau và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan.
Các quy định này hiện được thể hiện chung chung và không rõ ràng theo LANM,
có khả năng tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước giải thích và áp dụng một cách tùy
tiện, đồng thời gây khó khăn cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian
mạng và tăng nguy cơ xâm phạm các quyền cơ bản của công dân liên quan đến tự do
ngôn luận và bảo mật thông tin cá nhân. Sự trùng lặp giữa các quy định của LANM và
các quy định của pháp luật hiện hành được phân tích như sau:
LATTTM và LANM có nhiều quy định trùng lặp:
Có hai cách giải thích về “hệ thống thông tin quan trọng quốc gia”, dẫn đến
tồn tại hai hệ thống phân loại, đánh giá và thẩm định về các hệ thống thông tin quan
trọng đối với quốc gia.
Điều 10 LANM: Hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia là hệ thống
thông tin khi bị sự cố, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng
trệ, tê liệt, tấn công hoặc phá hoại sẽ xâm phạm nghiêm trọng an ninh mạng.
Điều 3 LATTTM: Hệ thống thông tin quan trọng quốc gia là hệ thống thông
tin mà khi bị phá hoại sẽ làm tổn hại đặc biệt nghiêm trọng tới quốc phòng, an ninh
quốc gia.
...
LATTTM quy định về đánh giá tiêu chuẩn về an toàn thông tin mạng, doanh
nghiệp kinh doanh lĩnh vực an toàn thông tin, phải được sự thẩm định, cấp phép của
Bộ Thông tin và Truyền thông. Bản thân trong Luật này cũng quy định các đơn vị
chức năng thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Quốc phòng có trách nhiệm tham
gia chứng nhận, thẩm định các điều kiện. Phía LANM cũng có quy định tương tự
nhưng lại thêm sự phối hợp kiểm tra thẩm định của Bộ Công an. Như vậy sẽ gây ra
khó khăn cho doanh nghiệp, tốn kém thời gian và kinh phí do không biết cấp nào mới
là cấp cuối cùng ra quyết định, cấp nọ đè lên cấp kia với thủ tục phức tạp.
26

Khoản 3 Điều 8 LANM nghiêm cấm hành vi phát tán các chương trình tin học
gây hại cho hoạt động của hệ thống mạng, trong khi đó, hành vi này đã được quy định
tại khoản 4 Điều 7 LATTTM19
và bị xử lý hình sự theo Điều 286 BLHS (Tội phát
tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông,
phương tiện điện tử).
Khái niệm Gián điệp mạng theo LANM là hành vi cố ý vượt qua cảnh báo, mã
truy cập, mật mã, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương
thức khác để chiếm đoạt, thu thập trái phép thông tin, tài nguyên thông tin trên mạng
viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều
khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Hành vi này có sự trùng lặp với các hành vi bị nghiêm cấm tại Điều 7 LATTTM, cụ
thể:
“Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm
3. Tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng của biện pháp bảo
vệ an toàn thông tin mạng của hệ thống thông tin; tấn công, chiếm quyền điều khiển,
phá hoại hệ thống thông tin.
5. Thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân
của người khác; lợi dụng sơ hở, điểm yếu của hệ thống thông tin để thu thập, khai
thác thông tin cá nhân.
6. Xâm nhập trái pháp luật bí mật mật mã và thông tin đã mã hóa hợp pháp
của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tiết lộ thông tin về sản phẩm mật mã dân sự, thông tin
về khách hàng sử dụng hợp pháp sản phẩm mật mã dân sự; sử dụng, kinh doanh các
sản phẩm mật mã dân sự không rõ nguồn gốc.”
Điều 15 LANM quy định về hoạt động ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng
đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia thì cũng đã được quy định
tại Điều 13, 14 LATTTM về ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng và ứng cứu khẩn
cấp bảo đảm an toàn thông tin mạng quốc gia. Đó là còn chưa kể đến một quyết định
quy định chi tiết về hệ thống phương án ứng cứu khẩn cấp bảo đảm an toàn thông tin
mạng quốc gia của Thủ tướng Chính phủ.20
19
Khoản 4 Điều 7 về các hành vi bị nghiêm cấm, Luật An toàn thông tin mạng: “Phát tán thư rác, phần mềm
độc hại, thiết lập hệ thống thông tin giả mạo, lừa đảo”.
20
Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 05/2017/QĐ-TTg về Ban hành quy định về hệ thống phương án ứng cứu
khẩn cấp bảo đảm an toàn thông tin mạng quốc gia
27

Còn rất nhiều điểm “tuy giống mà khác” của hai văn bản luật này, cùng một
vấn đề nhưng lại có hai hướng giải thích khác nhau, gây ra sự không thống nhất,
chồng chéo trong quy định và khó khăn trong áp dụng. Bảo vệ hệ thống kỹ thuật là
vấn đề cốt lõi trong bảo vệ an ninh mạng tuy nhiên chúng lại được quy định một cách
không chặt chẽ, từ hành vi phá hoại hệ thống kỹ thuật trên không gian mạng, hệ thống
thông tin quan trọng về an ninh quốc gia hay hoạt động thẩm định an ninh mạng, đánh
giá điều kiện an ninh mạng tới hoạt động ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng,
đều có những lỗ hổng do sự trùng lặp pháp luật như đã phân tích ở trên. Qua rà soát
hệ thống pháp luật của một số quốc gia trên thế giới như Anh, Mỹ, Nhật, Úc... cho
thấy, các quốc gia này không phân tách “cyber security” thành “an ninh mạng” và
“an toàn thông tin mạng” như ở nước ta, mà thống nhất giao một đầu mối thực hiện
chức năng quản lý nhà nước, căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành để
có sự phân công phù hợp. Hai vấn đề trên đã dẫn tới công tác bảo vệ an ninh mạng
chưa được triển khai trên tất cả các lĩnh vực, đối tượng mà không gian mạng bao phủ
và hiện đang có ảnh hưởng sâu sắc.
2. Hạn chế trong cách quy định và sự thiếu hụt văn bản hướng dẫn
2.1. Quản lý nội dung trên không gian mạng
Quản lý nội dung thông tin trên không gian mạng là nội dung rất quan trọng
đối với pháp luật an ninh mạng. Quy định về nội dung thông tin bị nghiêm cấm trên
mạng tại LANM không mới và cũng đã được quy định rải rác tại nhiều văn bản khác
nhau như Luật Công nghệ thông tin, Luật tiếp cận thông tin, Luật Viễn thông và Nghị
định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin
trên mạng. Bên cạnh đó, đa phần các hành vi này cũng được quy định là tội phạm
theo BLHS. Vừa hoạt động quản lý thông tin trên không gian mạng, kiểm soát các
luồng thông tin và vừa giữ cho dữ liệu cá nhân không bị xâm phạm, không ảnh hưởng
đến quyền riêng tư, bí mật thông tin của các chủ thể là nhiệm vụ rất khó khăn để có
thể thực hiện đồng thời hiệu quả. Thời gian đầu khi LANM mới có hiệu lực, hoặc
thậm chí ngay khi nó còn nằm trên dự thảo, đã có không ít ý kiến trái chiều đưa ra để
chỉ trích LANM thu hẹp, cản trở quyền tự do dân chủ của người dân khiến cho quyền
lợi của họ bị hạn chế, đặc biệt là quyền tự do ngôn luận.
28

Có lẽ nguyên nhân phần lớn là do quy định chưa rõ ràng, lại không có văn bản
hướng dẫn nên chuyện hiểu sai lệch, cố ý hiểu sai lệch quy định là điều hoàn toàn có
thể xảy ra. Ví dụ như hành vi “phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã
hội, sức khỏe cộng đồng..."21
, nhiều ý kiến cho rằng họ không rõ thông tin nào được
quy là phá hủy thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội để mà không vi phạm
và giới hạn rất mong manh, mà thực chất, xem xét một cách nghiêm túc thì cũng khó
có thể đánh giá xem hành vi, sự thể hiện cụ thể nào sẽ vi phạm, liệu hành vi nói bậy
chửi thề trên mạng, khoe ảnh ăn mặc sexy có là vi phạm? Hiện nay còn có tình trạng
đăng tải video clip công an giao thông xử lý vi phạm xảy tranh cãi với người vi phạm,
đôi khi có xô xát, người vi phạm hô hào người xung quanh ủng hộ mình, gây áp lực
thậm chí khi lực lượng công an không thể xử lý và phải để cho người vi phạm đi thì
họ quay lại mỉa mai, nói xấu lực lượng công an. Những clip này nhận được nhiều
bình luận ủng hộ, thậm chí còn làm theo, không cần biết đến căn cứ pháp luật mà cứ
gặp công an là lớn tiếng “cãi tay đôi”, hết hỏi tên, nơi công tác, lịch trình làm việc rồi
không chấp hành,...Không những gây mất trật tự xã hội mà còn ảnh hưởng rất lớn đến
đời sống riêng tư của họ. Vậy những clip như thế có bị coi là “đăng thông tin chống
người thi hành công vụ, cản trở hoạt động của cơ quan, tổ chức gây mất ổn định về
an ninh, trật tự.” hay “Xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín, nhân phẩm của người
khác”.22
Theo Khoản 1 Điều 26 LANM, trang thông tin điện tử, cổng thông tin điện tử
hoặc chuyên trang trên mạng xã hội của cơ quan, tổ chức, cá nhân không được cung
cấp, đăng tải, truyền đưa thông tin có nội dung quy định tại các khoản 1, 2, 3,
4 và 5 Điều 16 của LANM và thông tin khác có nội dung xâm phạm an ninh quốc
gia. Thông tin được liệt kê tại từ Khoản 1 đến Khoản 5 Điều 16 LANM có nội hàm
rộng và khó xác định23
. Ngoài ra, LANM chưa có quy định giải thích về nội dung
21
Điều 8 Luật An ninh mạng
22
23
Khoản 5 Điều 16 Luật An ninh mạng : “Thông tin trên không gian mạng có nội dung bịa đặt, sai sự thật
gây hoang mang trong Nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của
cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá
nhân khác.”
29

xâm phạm an ninh quốc gia. LANM chưa quy định cơ chế đánh giá và xác định thông
tin thuộc các trường hợp trên một cách rõ ràng. Như vậy, các cơ quan hành pháp có
thể giải thích nội dung thông tin được xem là thuộc trường hợp quy định từ Khoản 1
đến Khoản 5 Điều 16 LANM hoặc được xem là xâm phạm an ninh quốc gia theo quan
điểm của mình. Điều này dẫn đến nguy cơ các thông tin phản biện đa chiều liên quan
đến hoạt động quản lý nhà nước có thể bị xem là vi phạm và bị xóa bỏ, ngăn chặn
theo ý kiến của cơ quan thực thi pháp luật mà không có sự kiểm tra, đánh giá của một
cơ quan độc lập với hoạt động quản lý nhà nước đó, chẳng hạn như tòa án.
Để tuân thủ quy định về quản lý nội dung thông tin thì tổ chức, cá nhân vận
hành các trang thông tin điện tử, cổng thông tin điện tử hoặc các trang mạng xã hội
phải kiểm tra, đánh giá các thông tin được đăng tải để xác định các thông tin đó có
thuộc các trường hợp vi phạm pháp luật như được nêu tại Điều 16 hoặc có nội dung
xâm phạm an ninh quốc gia hay không. Quy định này khó có thể được thực hiện trên
thực tế, đặc biệt là đối với thông tin trên các mạng xã hội, khi các thông tin này do
một số lượng lớn người dùng đăng tải. Việc đặt ra nghĩa vụ kiểm soát nội dung thông
tin cho các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội cũng không thật sự hợp lý, bởi việc
đánh giá tính xác thực và hệ quả của các thông tin có dấu hiệu được quy định tại Điều
16 là không dễ dàng và có thể tốn nhiều thời gian, trong khi khối lượng thông tin
được trao đổi qua mạng xã hội là một khối lượng khổng lồ. Quy định này có thể dẫn
đến tình trạng các nhà cung cấp dịch vụ trên mạng áp dụng các biện pháp hạn chế
việc đăng tải các thông tin có chủ đề liên quan đến các nội dung quy định tại Điều 16
và các nội dung được cho là xâm phạm an ninh quốc gia khi chưa có đủ cơ sở và điều
kiện để kiểm tra và đánh giá nội dung thông tin nhằm tuân thủ triệt để và chặt chẽ
nghĩa vụ theo khoản 1 Điều 26 LANM. Điều này làm ảnh hưởng đến hoạt động lưu
chuyển thông tin tự do trong xã hội và hạn chế việc tiếp cận thông tin của người sử
dụng mạng. Có thể công nhận rằng, việc đưa thông tin sai lệch có hậu quả khôn lường.
Tuy nhiên, việc hạn chế đăng tải thông tin không phải là một biện pháp hữu hiệu mà
ngược lại còn có tác động tiêu cực, đặc biệt là trong bối cảnh
30

phản biện xã hội cần được tự do hóa để thu thập ý kiến quần chúng và phát huy sức
mạnh của cộng đồng.24
2.2 Địa phương hóa dữ liệu
Riêng đối với doanh nghiệp trong lĩnh vực Internet, hiện đang sốt ruột chờ
xem chi tiết của các văn bản hướng dẫn thi hành Luật An ninh mạng của Việt Nam,
vì luật sẽ không chỉ buộc các công ty như Google hay Facebook phải gỡ bỏ những
nội dung chỉ trích chính phủ, mà còn phải lưu trữ các dữ liệu ở Việt Nam. Hơn nữa,
các công ty này sẽ phải lập văn phòng đại diện ở Việt Nam25
, tuy nó cần thiết để đảm
bảo chủ quyền và an ninh quốc gia cả ngoài thực lẫn không gian mạng nhưng đây là
một điều bất cập và không khả thi cho lắm do khả năng nảy sinh vấn đề pháp lý và
làm tăng chi phí cho các doanh nghiệp. Với quy định về lưu trữ dữ liệu tại Việt Nam
của doanh nghiệp trong nước và ngoài nước cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông,
mạng Internet cũng gặp nhiều vấn đề về chính sách nội bộ của họ. Chẳng hạn như
Facebook, họ có khoảng 11 trung tâm lưu trữ dữ liệu, trong đó có đến 6 trung tâm là
nằm ở Mỹ, 2 nằm ở Singapore, Hồng Kông, một số trung tâm khác nằm ở châu Âu,
được sử dụng cho toàn bộ các quốc gia và hoạt động rất là tốt. Google có nhiều hơn,
với tổng cộng 15 trung tâm dữ liệu, trong đó có 8 đặt tại Mỹ, một ở Nam Mỹ, 4 tại
châu Âu và hai ở châu Á là Đài Loan và Singapore. Tức nghĩa họ không cần thiết và
không thể đặt máy chủ lưu dữ liệu ở mọi quốc gia trên thế giới. Mặt khác, khi các nhà
cung cấp dịch vụ phải lưu trữ thông tin tại một địa điểm tại Việt Nam, nguy cơ rò rỉ
thông tin lớn hơn do hành vi tấn công mạng và đánh cắp thông tin có thể được thực
hiện một cách dễ dàng hơn, quyền riêng tư của người dùng sẽ bị đe dọa. Chi phí sử
dụng dịch vụ mạng của người dùng có thể tăng thêm do các nhà cung cấp dịch vụ
mạng phải tốn chi phí nhiều hơn để đáp ứng các yêu cầu của LANM. Đây có thể là
rào cản đối với việc người dùng Việt Nam tiếp cận dịch vụ trên không gian mạng và
thông tin ngang hàng và bình đẳng với người dùng
ở các nước khác trên thế giới.
24 Tham khảo tại: https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-
camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf. Truy cập ngày 16/05/2020
25
31

Dữ liệu và thông tin người dùng tại Việt Nam thì nếu được lưu trữ ở Việt Nam
có thể dựa trên yếu tố chủ quyền lãnh thổ. Các thông tin về người Việt Nam, hoạt
động trên lãnh thổ Việt Nam được khi phát sinh các hoạt động và giao dịch và thậm
chí tranh chấp thì do tài phán của Việt Nam giải quyết. Khi đó nếu không có căn cứ
và cơ sở dữ liệu sẽ rất khó để cơ quan chức năng giải quyết theo đơn thư yêu cầu của
cá nhân hoặc tổ chức, cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho công tác quản lý Nhà
nước, đặc biệt là việc điều tra, xác minh nguồn gốc, phương thức của các hoạt động
trái pháp luật, tội phạm trên không gian mạng. Facebook, Google đang thu thập rất
nhiều dữ liệu người dùng nhưng Việt Nam lại chưa có cơ sở pháp lý và biện pháp để
đảm bảo việc lưu trữ và khai thác dữ liệu đúng mục đích nên thông tin người dùng có
thể bị sử dụng vào những mục đích khác nhau thậm chí là có thể dữ liệu của chúng ta
bị lạm dụng, xâm phạm mà ta không biết. Vấn đề địa phương hóa dữ liệu cần có sự
phối hợp của cả doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý nhà nước trong phối hợp thực hiện
để đạt được hiệu quả cao. Tới nay thì nhiều doanh nghiệp trong nước đã cho
Facebook, Google (Youtube) đặt máy chủ tại Việt Nam.26
Các doanh nghiệp cung
cấp mạng Internet của Việt Nam thường tạo điều kiện tối đa cho Google, Facebook
đặt máy chủ ở trong nước. Thậm chí, có đơn vị còn không thu phí đặt chỗ máy chủ
của các công ty này. Lý do là việc đặt máy chủ tại Việt Nam sẽ làm giảm băng thông
đi quốc tế của các nhà cung cấp mạng này, từ đó tiết kiệm chi phí của họ với các đối
tác quốc tế.
2.3. Bảo mật dữ liệu cá nhân
Về hoạt động bảo mật dữ liệu cá nhân thì chưa bàn đến khía cạnh quy định
pháp luật, thực tế thì dữ liệu cá nhân của Việt Nam rất dễ bị đánh cắp. Hầu hết mọi
người dùng điện thoại, email, hay các tài khoản cá nhân trên mạng xã hội đều trải
nghiệm việc bị quấy rối, hoặc ít nhất là nhận những thông tin không mong muốn từ
một bên thứ ba nào đó. Không nói đến việc các thông tin cá nhân bị rò rỉ bằng cách
nào, nhưng việc bị xâm phạm quyền riêng tư và bảo mật cá nhân lâu nay rõ ràng là
rất phổ biến. Tất cả những ai sử dụng các thuê bao di động đều từng nhận được các
26
Theo Ông Trương Minh Tuấn, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông
32

cuộc điện thoại từ các công ty bảo hiểm; công ty bất động sản; các trung tâm chăm
sóc và dịch vụ làm đẹp chào mời sử dụng dịch vụ, có nhiều hành khách đi máy bay
bị lộ thông tin về chuyến bay về số điện thoại và lịch trình di chuyển,... Đây là những
thông tin cá nhân thông thường nên hậu quả của việc rò rỉ cũng không lớn, nhưng
những dữ liệu cá nhân khác, được cho là rất quan trọng, như: dữ liệu tài chính; hồ sơ
sức khỏe; hồ sơ kinh doanh,... nếu bị rò rỉ thì hậu quả sẽ lớn hơn rất nhiều. Câu hỏi
đặt ra là làm thế nào để hạn chế tình trạng này. Pháp luật An ninh mạng vẫn chưa đưa
ra được câu trả lời hoặc do cách quy định của Luật An ninh mạng không nhắm đúng
vào trọng tâm của vấn đề.
LANM được quy định theo hướng tăng quyền cho Bộ Công an trong việc kiểm
tra, xử lý và thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo đảm an ninh mạng cũng như
phối hợp cùng các cơ quan chức năng có liên quan. Cách quy định này sẽ bảo đảm
việc quản lý, kiếm soát tình hình chung của an ninh mạng nhưng vấn đề bảo mật dữ
liệu cá nhân lại là một chuyện khác. Dữ liệu cá nhân cũng được coi như một dạng
thông tin riêng tư, được pháp luật bảo vệ, với tính chất đó thì theo nghĩa hẹp, chỉ cần
thêm dù chỉ một bên nữa biết một phần thông tin này thì nó đã không còn riêng tư
nữa, chưa kể tới sự cho phép của người chủ của thông tin. Thông thường, đối với
những thông tin được lưu giữ trên môi trường mạng thì chỉ có người chủ của thông
tin và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng để lưu trữ thông tin đó biết. Với chính
sách bảo mật thông tin khách hàng nghiêm ngặt của những doanh nghiệp như Google,
Apple thì việc rò rỉ thông tin hay cung cấp thông tin cho một bên thứ 3 là cực kỳ tối
kỵ. Pháp luật an ninh mạng cần có thêm quy định về trách nhiệm cho các doanh
nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng, hợp tác hỗ trợ họ trong việc bảo đảm
dữ liệu cá nhân cho công dân, tuân thủ pháp luật mà không phá vỡ quy định, chính
sách nội bộ của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nước ngoài. LANM có quy
định trách nhiệm của doanh nghiệp phải cung cấp thông tin người dùng cho Bộ Công
an khi có yêu cầu bằng văn bản để phục vụ điều tra, xử lý hành vi vi phạm pháp luật
về an ninh mạng nhưng lại không có một quy trình cụ thể về loại thông tin cung cấp,
cách thức cung cấp hay việc báo cho người dùng về việc
33

thông tin của họ đang được cung cấp và cam kết bảo mật liên quan phát sinh. Vô hình
chung, chúng ta có thể nhận định đây là một hình thức rò rỉ thông tin cá nhân. Đã
từng có những vụ việc lớn xảy ra minh chứng cho việc trách nhiệm bảo mật thông tin
cá nhân thuộc phần nhiều về doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng.
Đầu năm 2020, Apple từ chối cho phép chính phủ Mỹ truy cập vào iPhone của
một người đàn ông 21 tuổi - nghi phạm giết chết ba thủy thủ trong vụ xả súng tại căn
cứ hải quân Penacola ở Florida của nước này. Apple đã công khai chống lại các đề
xuất chính phủ Mỹ trong những tình huống tương tự xảy ra trước đó. Năm 2016, công
ty phản đối lệnh của tòa án nhằm giúp FBI mở khóa iPhone của một trong hai kẻ đã
xả súng ở San Bernardino, California, khiến 14 người thiệt mạng. Cam kết bảo vệ
quyền riêng tư người dùng của Apple đã được công ty này gìn giữ và là lợi thế lớn so
với các đối thủ trên thị trường. CEO Tim Cook của Apple cũng liên tục khẳng định
quyền riêng tư là quyền cơ bản của con người, nó cần được bảo vệ tối đa. Apple cũng
cho rằng hiện nay các cơ quan thực thi pháp luật đã có quyền truy cập vào nhiều dữ
liệu hơn bao giờ hết, với yêu cầu về thông tin thì hãng đã đáp ứng kịp thời với tất cả
thông tin có thể cung cấp nên họ từ chối bẻ khóa iPhone bằng backdoor và khẳng
định bảo vệ dữ liệu của người dùng của họ bằng mã hóa là rất quan trọng.
Dữ liệu cá nhân được doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng bảo đảm lưu trữ
cho người dùng, được sự đồng ý của họ thông qua những điều khoản bảo mật khi sử
dụng dịch vụ. Trong trường hợp cần cung cấp thông tin cho bên thứ ba thì cần phải
xem xét vì mục đích gì, cung cấp những loại thông tin ở mức độ nào, có ảnh hưởng
đến quyền riêng tư không? Nếu không quy định rõ ràng thì không những thông tin bị
rò rỉ mà doanh nghiệp cũng mất uy tín đối với khách hàng. Trong trường hợp cung
cấp thông tin cho Cơ quan nhà nước thì nên có quy trình và quy định trách nhiệm bảo
mật thông tin của cơ quan đó sau khi tiếp nhận. LANM cũng chưa có quy định hạn
chế đối với quyền của cơ quan nhà nước thực thi pháp luật để chỉ được cung cấp
những thông tin thật sự cần thiết phục vụ cho hoạt động xử lý thông tin trên không
gian mạng có nội dung vi phạm pháp luật. Điều này dẫn đến lo ngại
34

về nguy cơ rò rỉ thông tin từ hoạt động của cơ quan nhà nước, ảnh hưởng đến quyền
riêng tư của người có thông tin được cung cấp và thông báo, trong khi chưa có kết
luận về hành vi vi phạm.
35

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Ở phần đầu tiên, tác giả chủ yếu đi sâu vào phân tích, bình luận pháp luật về
an ninh mạng của Việt Nam mà chủ yếu là LANM. Chỉ ra những điểm chính trong
nội dung của LANM, tạo cái nhìn bao quát chung về hệ thống pháp luật an ninh mạng.
Ngoài ra, tác giả làm rõ một số khái niệm, thuật ngữ trong lĩnh vực này để người đọc
hiểu và có cái nhìn đa chiều dưới nhiều góc độ. Tiếp thu và đánh giá vấn đề cùng các
quan điểm khác nhau giúp mở rộng cách tiếp cận đối với vấn đề an ninh mạng.
Trên cơ sở phân tích lý luận đó, tác giả chỉ ra mặt hạn chế tồn tại trong pháp
luật về an ninh mạng của Việt Nam làm cơ sở đề ra hướng giải quyết, kiến nghị hoàn
thiện ở phần sau.

Cơ sở lý luận pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam.docx

Similar to Cơ sở lý luận pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam.docx