Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Bộ môn Lý luận và Lịch sử Nhà Nước và Pháp luật
ĐỀ TÀI:
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN NINH MẠNG
Người thực hiện : Nguyễn Mạnh Tùng
Lớp : K61CLC
MSV : 16061087
Người hướng dẫn : TS. Nguyễn Văn Quân
Hà Nội
`

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp “Hoàn thiện pháp luật về an ninh
mạng” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, thông tin được trích dẫn
được sử dụng trong Khóa luận này là hoàn toàn chính xác, tin cậy, trung thực và kết
quả nghiên cứu do quá trình học tập, nghiên cứu của bản thân và sự hướng dẫn tận
tình của Giáo viên hướng dẫn TS. Nguyễn Văn Quân.
Hà Nội, ngày 01 tháng 06 năm 2020
Tác giả Khóa luận tốt nghiệp
Nguyễn Mạnh Tùng
i

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... i
MỤC LỤC................................................................................................................ii
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................1
I.Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................1
II. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................2
1. Mục tiêu chung......................................................................................................2
2.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................3
3.Phương pháp nghiên cứu........................................................................................3
4.Kết cấu khóa luận...................................................................................................4
CHƯƠNG 1:KHÁI QUÁT PHÁP LUẬT VỀ AN NINH MẠNG CỦA VIỆT NAM.5
I. Pháp luật về An ninh mạng của Việt Nam.............................................................5
1.Một số nội dung chính của Luật An ninh mạng:....................................................7
2.Nguyên tắc và chính sách về bảo vệ An ninh mạng của Việt Nam ......................11
II.Các thuật ngữ về An ninh mạng:..........................................................................13
1. An ninh mạng.......................................................................................................13
2.Thông tin ...............................................................................................................17
3. Không gian mạng .................................................................................................18
4.Tội phạm mạng......................................................................................................21
5. Khủng bố mạng ....................................................................................................22
6. Gián điệp mạng ....................................................................................................23
III. Điểm hạn chế trong pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam .........................24
1. Sự trùng lặp pháp luật ..........................................................................................24
2. Hạn chế trong cách quy định và sự thiếu hụt văn bản hướng dẫn .......................28
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1...........................................................................................36
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG AN NINH MẠNG TRÊN THẾ GIỚIVÀ Ở
VIỆT NAM..............................................................................................................37
ii

I.Tình hình An ninh mạng trên thế giới: ..................................................................37
1. Tổng quan về tình hình an ninh mạng trên thế giới .............................................37
2. Các cuộc tấn công mạng và tác động của chúng..................................................41
II.Tình hình An ninh mạng ở Việt Nam...................................................................44
1. Tổng quan về tình hình an ninh mạng của Việt Nam ..........................................44
2. Thống kê, đánh giá và dự báo về tình hình an ninh mạng của Việt Nam trong những năm
gần đây và thời gian sắp tới......................................................................................47
3. Những nguy cơ và thách thức đến từ môi trường mạng ......................................48
III.Tình hình thực hiện pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam ..........................50
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.....................................................................................................................56
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT AN NINH
MẠNG CỦA VIỆT NAM ......................................................................................57
I. Hệ thống các biện pháp bảo đảm An ninh mạng .................................................57
II.Pháp luật về an ninh mạng của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm cho Việt Nam 61
1. Tổng quan về pháp luật và chiến lược an ninh mạng của các nước trên thế giới 61
2. Pháp luật an ninh mạng của một số nước trên thế giới ........................................65
III.Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và thực thi hiệu quả Luật An ninh mạng
của Việt Nam...........................................................................................................73
1.Hoàn thiện pháp luật .............................................................................................73
2. Thực thi pháp luật và chiến lược an ninh mạng quốc gia ....................................77
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3...........................................................................................80
KẾT LUẬN .............................................................................................................81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................82
iii

MỞ ĐẦU
I. Tính cấp thiết của đề tài:
Trong xã hội phát triển ngày nay thì một trong những yếu tố quan trọng
mang ý nghĩa quyết định sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại, đó là công nghệ.
Ứng dụng khoa học công nghệ được sử dụng vào trong các ngành nghề khác nhau
và từng bước đóng vai trò cốt yếu trong nhiều lĩnh vực đời sống xã hội. Một trong
những phát kiến có thể nói là vĩ đại nhất trong lịch sử công nghệ- thông tin của loài
người đó là mạng Internet.
Với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, không gian mạng trở
thành một bộ phận cấu thành không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong xây
dựng xã hội thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Sự bùng nổ của công nghệ mang
tính đột phá như trí tuệ nhân tạo, Internet của vạn vật, máy tính lượng tử, điện toán
đám mây, hệ thống dữ liệu lớn, hệ thống dữ liệu nhanh… đã làm không gian mạng
thay đổi sâu sắc cả về chất và lượng, được dự báo sẽ mang lại những lợi ích chưa
từng có cho xã hội loài người nhưng cũng làm xuất hiện những nguy cơ tiềm ẩn vô
cùng lớn.
Từ khi mạng Internet ra đời, các vấn đề an ninh như tấn công mạng, đánh cắp
thông tin, giả mạo, khủng bố... liên tục diễn ra, an ninh mạng ngày nay không chỉ
dừng lại ở việc bảo mật thông tin của cá nhân, doanh nghiệp mà còn liên quan đến
chính trị, kinh tế, pháp lý, trở thành thủ đoạn trong việc đối đầu giữa các nước. Các
cuộc tấn công mạng với động cơ chính trị vào hệ thống thông tin trọng yếu của các
nước ngày càng gia tăng, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, quốc phòng và an
ninh. Tội phạm mạng ngày càng nguy hiểm với nhiều thủ đoạn tinh vi, kỹ thuật cao,
sử dụng các loại mã độc ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tấn công, xâm nhập. Không
gian mạng đang trở thành môi trường thuận lợi để các cơ quan đặc biệt, nước ngoài,
cá nhân, tổ chức khủng bố liên lạc, tuyển mộ lực lượng, gây quỹ, truyền bá tư tưởng
chống đối cực đoan, kích động sự hận thù và bạo lực. Mạng Internet không chỉ là
phương tiện thiết yếu trong cuộc sống, mà nó còn đặt ra nhiều vấn đề mới cho an
ninh quốc gia.
1

Nhiều quốc gia đã nhận thức rõ về những mối đe dọa đối với an ninh mạng,
coi đây là thách thức mới, mối đe dọa mới có tầm quan trọng và nguy hiểm cao nên
đã cụ thể hóa thành các văn bản chính sách, văn bản pháp luật như luật hoặc văn
bản dưới luật tại hơn 80 quốc gia, tổ chức, liên minh quốc tế như Mỹ, Anh, Đức, Hà
Lan, Pháp, Canada, Hàn Quốc,… nhằm tạo ra các thiết chế, cơ sở pháp lý chống lại
các nguy cơ đe dọa đến an ninh quốc gia từ không gian mạng; thành lập các lực
lượng chuyên trách về an ninh mạng, tình báo mạng, chiến tranh mạng, phòng
chống khủng bố mạng và tội phạm mạng. Đến nay, có 138 quốc gia trong đó có 95
nước đang phát triển đã ban hành Luật An ninh mạng. Chỉ trong vòng 06 năm trở lại
đây, đã có 23 quốc gia trên thế giới ban hành trên 40 văn bản luật về an ninh mạng.
Luật An ninh mạng (LANM) của Việt Nam đã được Quốc hội khóa XIV thông qua
tại Kỳ họp thứ 5, gồm 7 chương, 43 điều, quy định những nội dung cơ bản về bảo
vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin an ninh quốc gia; phòng ngừa, xử lý
hành vi xâm phạm an ninh mạng; triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng và quy
định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân, chính thức có hiệu lực từ
01/01/2019.
Sự tác động của các vấn đề về an ninh mạng đến kinh tế, văn hóa, chính trị
và xã hội là vô cùng to lớn. Việc phòng ngừa, đấu tranh chống lại tội phạm và
những hành vi bất hợp pháp trên không gian mạng là một nhiệm vụ tất yếu đối với
mỗi quốc gia. Tuy nhiên tại Việt Nam, cho tới nay, an ninh mạng còn là một vấn đề
chưa được nghiên cứu thực sự kỹ lưỡng, hiện có khá ít những nghiên cứu chuyên
sâu về vấn đề này đặc biệt là trên khía cạnh pháp lý. Hi vọng bài nghiên cứu này có
thể chỉ ra những vấn đề pháp lý liên quan đến an ninh mạng nói chung và pháp luật
về an ninh mạng của nước ta nói riêng, từ đó đề ra những hướng đi, giải pháp nhằm
từng bước nâng cao hiệu quả của công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm
mạng và hoàn thiện pháp luật an ninh mạng của Việt Nam.
II. Mục đích nghiên cứu
1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu tập trung vào một số vấn đề pháp lý của an ninh mạng, đánh giá
2

chúng dưới góc nhìn pháp luật. Đi sâu vào phân tích nội dung của Luật An ninh
mạng. Thông qua các vụ việc cụ thể cũng như nghiên cứu pháp luật về an ninh
mạng của Việt Nam và một số nước trên thế giới, tìm ra những điểm đáng chú ý,
phân tích trên cơ sở pháp lý. Từ đó đưa ra phương hướng hoàn thiện pháp luật, giải
pháp, khuyến nghị để nâng cao hiệu quả thực thi và bảo đảm an ninh mạng.
So sánh pháp luật Việt Nam với pháp luật của các quốc gia khác, từ đó tìm ra
những điểm khác biệt trong mô hình, phương thức xây dựng và thực thi pháp luật về
an ninh mạng.
Chỉ ra những thuận lợi, khó khăn trong vấn đề phòng ngừa, đấu tranh chống
tội phạm mạng cũng như vai trò, sự tác động của pháp luật tới hoạt động này.
2.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Không gian: Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quốc gia, vùng,
lãnh thổ khác trên thế giới.
Thời gian: từ năm 2010 tới nay
Đối tượng nghiên cứu: Pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam và một số
nước khác. Các vụ tấn công mạng và sự cố an ninh mạng lớn trên thế giới do tội
phạm mạng, khủng bố mạng gây ra và sự ảnh hưởng của chúng tới đời sống, kinh
tế, chính trị, xã hội .
Vấn đề nghiên cứu: An ninh mạng dưới góc độ pháp lý; Hoàn thiện pháp luật
về an ninh mạng ở Việt Nam.
Do an ninh mạng tác động đến rất nhiều mặt của đời sống xã hội nên nghiên
cứu sẽ chỉ tập trung vào khía cạnh liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã
hội chứ không đề cập nhiều tới những khía cạnh khác như kinh tế hay môi trường,...
3.Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin. Trên cơ
sở đó, đề tài sẽ sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác như sau:
Phương pháp so sánh: đối sánh vấn đề lý luận và thực tiễn giữa Việt Nam và
các quốc gia khác trên thế giới nhằm tìm ra những điểm chung và khác biệt về vấn
đề lý luận và thực tiễn về các vấn đề an ninh mạng.
3

Phương pháp phân tích và bình luận để làm rõ những vấn đề lý luận, tìm ra
mối liên hệ giữa lý luận và những hành vi thực tế, tìm ra những điểm còn hạn chế
trong chính sách, pháp luật từ đó đánh giá và đề xuất phương hướng giải quyết,.
Phương pháp tổng kết thực tiễn nhằm khái quát hoá thực trạng, có cái nhìn
bao quát về tình hình an ninh mạng và pháp luật hiện nay, xem xét và đánh giá
những bài học kinh nghiệm thực tiễn.
4.Kết cấu khóa luận
Nghiên cứu gồm 3 phần, xây dựng theo hướng nghiên cứu từ những vấn đề
lý luận và thực trạng tới nguyên nhân và đưa ra giải pháp.
Phần đầu tiên, phân tích pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam, đặc biệt là
nội dung của Luật An ninh mạng. Chỉ ra những ưu điểm và nhược điểm, rút ra cái
nhìn tổng quan nhất về pháp luật an ninh mạng. Ngoài ra, những khái niệm quan
trọng trong lĩnh vực an ninh mạng cũng được làm rõ trên cơ sở so sánh, đánh giá
qua các quan điểm ở nhiều góc độ khác nhau. Ở phần này, nghiên cứu cũng tập
trung vào những điểm còn hạn chế, bất cập trong Luật An ninh mạng của Việt Nam,
làm cơ sở đặt ra phương hướng hoàn thiện ở phần sau.
Phần hai, nghiên cứu tìm hiểu tình hình an ninh mạng nói chung, tình hình an
ninh mạng trên thế giới và tại Việt nam. Chỉ ra những hệ quả và tác động từ những
vụ tấn công mạng, phân tích những mối đe dọa có thể xảy ra. Từ đó tìm ra sự cần
thiết của pháp luật trong hoạt động kiểm soát, ngăn chặn và xử lý những mối đe dọa
tới từ không gian mạng.
Phần ba, nghiên cứu đưa ra hệ thống biện pháp bảo đảm an ninh mạng, từ đó
đề ra những giải pháp nhằm củng cố, kiểm soát các vấn đề an ninh mạng, đồng thời
kiến nghị phương hướng hoàn thiện pháp luật và thực thi hiệu quả Luật An ninh
mạng của Việt Nam. Xây dựng mô hình phối hợp giữa kỹ thuật công nghệ và pháp
luật nhằm nâng cao khả năng bảo vệ an ninh mạng.
4

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT PHÁP LUẬT VỀ AN NINH MẠNG CỦA VIỆT
NAM
I. Pháp luật về An ninh mạng của Việt Nam
Dân số thế giới hiện nay được ước tính vào khoảng 7,7 tỉ người, xấp xỉ 55%
số đó có tiếp cận với mạng Internet1
. Mạng, thiết bị và dịch vụ công nghệ thông tin
ngày càng quan trọng đối với cuộc sống hàng ngày. Những nguy cơ nguy hiểm tới
từ không gian mạng là hiện hữu đối với bất kỳ lĩnh vực nào của đời sống xã hội.
Cũng như thế giới thực, thế giới mạng cũng phải đối mặt với hàng loạt các mối đe
dọa an ninh to lớn.
Cùng với sự phát triển của mạng máy tính, những tầng lớp người mới được
sinh ra, đó là những hacker. Hacker là khái niệm có lẽ không còn xa lạ đối với xã
hội, họ có đam mê và trình độ cao đối với máy tính, công nghệ thông tin. Nhìn
chung, Hacker chia thành hai phái: phái thứ nhất nghiên cứu, khám phá công nghệ
tin học để báo cho các nhà quản trị hệ thống thông tin, tìm cách phòng ngừa, sửa
chữa, khắc phục nhằm bảo vệ cho hệ thống – đó là các hacker mũ trắng (white-hat
hacker). Phái thứ hai muốn tấn công hệ thống, lấy cắp thông tin, tiền bạc hoặc chỉ
để ghi lại tên tuổi của mình cho nổi tiếng – đó là các hacker mũ đen (black-hat
hacker). Loại hacker mũ đen này hết sức nguy hiểm do trình độ cao kèm theo mục
đích đen tối của chúng. Hacker mũ đen là một trong những nguyên nhân chính của
tội phạm mạng hoặc khủng bố mạng, gây rối loạn an ninh mạng nói chung.
Tình hình an ninh mạng trên thế giới cũng như nước ta hiện nay diễn biết rất
phức tạp. Tin tặc, tội phạm mạng ngày càng có nhiều thủ đoạn, chiêu trò nhằm mục
đích xấu như đánh cắp thông tin, tống tiền, bôi nhọ danh dự, phá hoại an ninh quốc
gia, trật tự xã hội,... Từ đó nảy sinh yêu cầu cấp thiết về những biện pháp đối phó,
phòng ngừa và xử lý tình trạng trên. Bên cạnh những giải pháp mang tính kỹ thuật
thì căn cứ pháp lý, nền tảng pháp luật sẽ là cơ sở vững chắc để thực thi chính sách,
hoạt động phòng ngừa, ứng phó với các nguy nguy cơ đe dọa an ninh mạng của các
cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân.
1Theo số liệu thống kê của Ngân hàng thế giới. Tham khảo tại: https://www.worldbank.org/. Truy cập ngày
14/04/202
5

Sự phát triển của các hành vi trên không gian mạng từ giả mạo, đánh cắp
thông tin đến tống tiền, phá hoại hệ thống hay cao hơn là đe dọa đến an ninh quốc
gia, an toàn trật tự xã hội đặt ra vấn đề về nhu cầu pháp luật để điều chỉnh phù hợp
cho từng hành vi, hoạt động và hậu quả mà chúng gây ra. Cụ thể với Việt Nam, có
một giai đoạn chúng ta chỉ dựa vào các nghị định và hướng dẫn của Chính phủ quy
định về xử phạt vi phạm hành chính và quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch
vụ internet và thông tin trên mạng, cùng với một số thông tư hướng dẫn thực hiện2
.
Kể cả khi có sự ra đời của Luật An toàn thông tin mạng (LATTTM) vào năm 20153
,
việc nhận diện, đánh giá và xử lý các hành vi trên không gian mạng vẫn chưa chính
xác, chưa tiếp cận bao quát, đúng bản chất. Việc xử lý tình hình an ninh mạng phát
triển từ những giải pháp mang tính kỹ thuật tới những biện pháp an ninh, biện pháp
xã hội và không thể thiếu là biện pháp pháp lý.
Từ năm 1997 chúng ta bắt đầu tiếp cận và sử dụng Internet. Theo thống kê của
Báo cáo Digital Marketing Việt Nam 2019, sau hơn 20 năm phát triển, nước ta có 64
triệu người dùng Internet. Với con số này, Việt Nam là quốc gia có lượng người dùng
Internet cao thứ 12 trên toàn thế giới và đứng thứ 6 ở khu vực châu Á. Tuy nhiên pháp
luật Việt Nam chưa đáp ứng được theo xu thế và tốc độ phát triển này.
Xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật về an ninh mạng, cụ thể là Luật An
ninh mạng (LANM) là yêu cầu hết sức cấp thiết, là cơ sở pháp lý quan trọng trong
phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hoạt động vi phạm pháp luật trên không gian
mạng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân; tạo hành lang
pháp lý để nâng cao năng lực bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc
gia, góp phần bảo đảm chủ quyền, an ninh, trật tự và xây dựng môi trường an toàn,
lành mạnh trên không gian mạng.
Trước khi LANM được ban hành, các vấn đề của an ninh mạng đã được quy
định rải rác tại nhiều văn bản pháp luật trong các lĩnh vực khác nhau, tổng hợp
thành các nguyên tắc, yêu cầu và trách nhiệm của các bên liên quan về an toàn
2
Nghị định số 28/2009/NĐ-CP, Nghị định Quy định xử phạt hành chính trong quản lý, cung cấp, sử dụng
dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet (Hết hiệu lực ngày 15/01/2014).
3
Luật số 86/2015/QH13, Luật An toàn thông tin mạng
6

thông tin mạng, quản lý về mặt nội dung các thông tin được đăng tải trên không
gian mạng và bảo mật dữ liệu người dùng trong môi trường Internet. Một số văn
bản có thể kể đến như: Luật An toàn thông tin mạng 2015 (LATTTM); Luật Viễn
thông 2009; Luật giao dịch điện tử 2005;... Các quy định này được thể hiện chung
chung và không rõ ràng, có khả năng tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước giải
thích và áp dụng một cách tùy tiện, đồng thời gây khó khăn cho các doanh nghiệp
cung cấp dịch vụ trên không gian mạng và tăng nguy cơ xâm phạm các quyền cơ
bản của công dân liên quan đến tự do ngôn luận và bảo mật thông tin cá nhân,... và
trên hết là chúng chưa có tính thống nhất và cụ thể hóa.
Do các căn cứ pháp luật có liên quan đến vấn đề an ninh mạng nằm ở nhiều
văn bản khác nhau nên nghiên cứu sẽ không đi sâu vào nội dung của chúng mà sẽ
đưa ra so sánh tương quan đối với LANM ở phần sau.
1.Một số nội dung chính của Luật An ninh mạng:
LANM của Việt Nam đã được Quốc hội khóa XIV thông qua tại Kỳ họp thứ
5, với tỷ lệ 86.86%, gồm 7 chương, 43 điều, quy định những nội dung cơ bản về
bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin an ninh quốc gia; phòng ngừa, xử lý
hành vi xâm phạm an ninh mạng; triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng và quy
định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Cụ thể là:
Thứ nhất, quy định các khái niệm cơ bản và chính sách của Nhà nước về an
ninh mạng; nguyên tắc và biện pháp bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ không gian mạng
quốc gia; hợp tác quốc tế về an ninh mạng; các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh
mạng; xử lý vi phạm pháp luật về an ninh mạng. Đây là cơ sở để xác định phạm vi
đấu tranh, biện pháp áp dụng, các hành vi vi phạm và cách thức phòng ngừa, xử lý
các hành vi này cũng như triển khai công tác nghiên cứu, hoàn thiện lý luận về an
ninh mạng.
Thứ hai, quy định các hoạt động bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông
tin quan trọng về an ninh quốc gia. Với các quy định về thẩm định, kiểm tra, đánh
giá điều kiện, ứng phó, khắc phục sự cố an ninh mạng được quy định tại Chương II,
hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia được bảo vệ chặt chẽ từ bên
7

trong. Với các biện pháp bảo vệ an ninh mạng, xử lý các hành vi tấn công mạng,
khủng bố mạng, gián điệp mạng, chiếm đoạt thông tin thuộc bí mật nhà nước, các
hành vi chống, phá Nhà nước được quy định tại Chương I, Chương III, hệ thống
thông tin quan trọng về an ninh quốc gia được bảo vệ từ bên ngoài. Đây là cơ sở
pháp lý quan trọng, thể hiện sự bảo vệ tương xứng với vai trò của hệ thống thông tin
an ninh quốc gia.
Thứ ba, đưa ra các quy định nhằm tạo nền tảng pháp lý trong phòng ngừa, phát
hiện, đấu tranh và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, ảnh hưởng tới an ninh quốc gia,
trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức cá nhân trên không
gian mạng, như soạn thảo, đăng tải thông tin trên không gian mạng có nội dung tuyên
truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; kích động gây bạo loạn,
phá rối an ninh, gây rối trật tự công cộng, làm nhục, vu khống; xâm phạm trật tự quản
lý kinh tế; sử dụng không gian mạng để tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp
mạng, chiếm đoạt bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên không gian
mạng; sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin, phương tiện điện tử để thực hiện
các hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự; tấn công mạng... Đây là hành lang
pháp lý vững chắc để người dân có thể yên tâm kết bạn, trao đổi, buôn bán, kinh doanh
hay hoạt động trên không gian mạng.
Thứ tư, tập trung quy định về triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng một
cách đồng bộ, thống nhất từ trung ương tới địa phương, trọng tâm là các cơ quan
Nhà nước và các tổ chức chính trị, quy định rõ các nội dung triển khai, hoạt động
kiểm tra an ninh mạng đối với hệ thống thông tin của các cơ quan, tổ chức này. Kết
cấu hạ tầng không gian mạng quốc gia, cổng kết nối mạng quốc tế cũng là một trong
những đối tượng được bảo vệ trọng điểm. Với các quy định chặt chẽ cùng sự tham
gia đồng bộ của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân, việc sử dụng
thông tin để vu khống, làm nhục, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người
khác sẽ bị xử lý nghiêm minh; hành vi xâm phạm an ninh mạng sẽ được phát hiện,
cảnh báo kịp thời. Các hoạt động nghiên cứu, phát triển an ninh mạng, phát triển
công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh mạng, nâng cao
8

năng lực tự chủ về an ninh mạng và bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cũng được
quy định chi tiết, là nền tảng pháp lý quan trọng triển khai công tác an ninh mạng
hiện tại và tương lai.
Thứ năm, tạo cơ sở pháp lý quan trọng thực thi chính sách của Nhà nước về
bảo vệ dữ liệu cá nhân, dữ liệu quốc gia trên không gian mạng. Để quản lý chặt chẽ,
bảo vệ nghiêm ngặt dữ liệu của nước ta trên không gian mạng, LANM đã quy định
các doanh nghiệp trong và ngoài nước cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng
Internet và các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng tại Việt Nam có hoạt động
thu thập, khai thác, phân tích, xử lý dữ liệu về thông tin cá nhân, dữ liệu về mối
quan hệ của người sử dụng dịch vụ, dữ liệu do người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam
tạo ra phải lưu trữ dữ liệu này tại Việt Nam trong thời gian theo quy định của Chính
phủ Việt Nam. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà
nước, đấu tranh phòng, chống tội phạm trước các diễn biến phức tạp của hoạt động
cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, thương mại điện tử, kinh doanh tiền ảo, tiền điện
tử thời gian qua.
Thứ sáu, tạo cơ sở pháp lý cho công tác bảo đảm triển khai hoạt động bảo vệ an
ninh mạng, xây dựng và hình thành lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng đủ
khả năng đáp ứng yêu cầu của tình hình thực tế, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực an ninh
mạng chất lượng cao. Chú trọng giáo dục, bồi dưỡng, phổ biến kiến thức về an ninh
mạng cho cơ quan, tổ chức, cá nhân với mục tiêu tham gia không gian mạng an toàn,
lành mạnh, hạn chế tối đa nguy cơ, tác động tiêu cực, phát huy tối đa hiệu quả.
Thứ bảy, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi tham gia
hoạt động trên không gian mạng, tập trung vào việc xác định trách nhiệm của lực
lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng được bố trí tại Bộ Công an, Bộ Quốc
phòng.4
Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, các bộ, ngành chức năng, ủy ban
nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm thực hiện đồng bộ các biện pháp được phân công
để hướng tới một không gian mạng ít nguy cơ, hạn chế tối đa các hành vi vi phạm
pháp luật trên không gian mạng.
4
Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an Nguyễn
Minh Chính, “Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng trong tình hình hiện nay”, Tạp chí Cộng sản, đăng ngày
25/09/2019.
9

Về nội dung chung của pháp luật an ninh mạng gồm những phần chính: An
ninh mạng về mặt kỹ thuật; Quản lý nội dung thông tin trên mạng; Bảo mật dữ liệu
cá nhân; Các biện pháp áp dụng để bảo vệ an ninh mạng; Hợp tác quốc tế và địa
phương hóa dữ liệu nhằm phát triển cũng như quản lý tốt hơn tình hình an ninh
mạng. Những nội dung này được đưa vào trong pháp luật kết hợp cùng với chiến
lược không gian mạng, chính sách thực thi sẽ tạo ra hiệu quả cao trong công tác bảo
vệ, bảo đảm an ninh mạng.
Bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc
gia là một trong những nội dung đặc biệt quan trọng của LANM. Quy định các biện
pháp, hoạt động bảo vệ tương xứng với mức độ quan trọng của hệ thống thông tin
này, trong đó nêu ra tiêu chí xác định, lĩnh vực liên quan, quy định các biện pháp
như thẩm định an ninh mạng, đánh giá điều kiện, kiểm tra, giám sát an ninh và ứng
phó, khắc phục sự cố an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh
quốc gia.
Để bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, LANM đã
dành riêng Chương III quy định đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh, xử lý
nhằm loại bỏ các nguy cơ đe dọa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật, bao
gồm: phòng ngừa, xử lý thông tin trên không gian mạng có nội dung tuyên truyền
chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phòng, chống gián điệp
mạng, bảo vệ thông tin bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên
không gian mạng; phòng ngừa, xử lý hành vi sử dụng không gian mạng, công nghệ
thông tin, phương tiện điện tử để vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự; phòng,
chống tấn công mạng; phòng, chống khủng bố mạng; phòng, chống chiến tranh
mạng; phòng ngừa, xử lý tình huống nguy hiểm về an ninh mạng; đấu tranh bảo vệ
an ninh mạng. Đây là hành lang pháp lý vững chắc để người dân có thể yên tâm
buôn bán, kinh doanh hay hoạt động trên không gian mạng.
Chương IV của LANM tập trung quy định về triển khai hoạt động bảo vệ an
ninh mạng một cách đồng bộ, thống nhất từ Trung ương tới địa phương, trọng tâm
là các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị, quy định rõ các nội dung triển khai,
10

hoạt động kiểm tra an ninh mạng đối với hệ thống thông tin của các cơ quan, tổ
chức này. Cơ sở hạ tầng không gian mạng quốc gia, cổng kết nối mạng quốc tế cũng
là một trong những đối tượng được bảo vệ trọng điểm. Với các quy định chặt chẽ,
sự tham gia đồng bộ của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân, việc
sử dụng thông tin để vu khống, làm nhục, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín
của người khác sẽ được xử lý nghiêm minh. Các hoạt động nghiên cứu, phát triển an
ninh mạng, phát triển công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh
mạng, nâng cao năng lực tự chủ về an ninh mạng và bảo vệ trẻ em trên không gian
mạng cũng được quy định chi tiết trong Chương này.
Nguồn nhân lực bảo vệ an ninh mạng là một trong những yếu tố quyết định sự
thành bại của công tác bảo vệ an ninh mạng. Chương V của LANM đã quy định các nội
dung bảo đảm triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng, xác định lực lượng chuyên
trách bảo vệ an ninh mạng, ưu tiên đào tạo nguồn nhân lực an ninh mạng chất lượng
cao, chú trọng giáo dục, bồi dưỡng, phổ biến kiến thức về an ninh mạng.5
Luật cũng nghiêm cấm các hành vi tội phạm mạng, khủng bố mạng, gián
điệp mạng, xâm phạm bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên
không gian mạng. (Bao gồm: Chiếm đoạt, mua bán, thu giữ, cố ý làm lộ thông tin
thuộc bí mật nhà nước, bí mật công tác; bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật
gia đình và đời sống riêng tư gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm, quyền
và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; Đưa lên không gian mạng những thông tin
thuộc bí mật cá nhân, bí mật gia đình, đời sống riêng tư trái quy định của pháp
luật;...).
2.Nguyên tắc và chính sách về bảo vệ An ninh mạng của Việt Nam
Đối với Việt Nam, trong quá trình triển khai thực hiện bảo vệ an ninh mạng
cần tuân thủ các nguyên tắc đã định rõ trong LANM:
- Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và
lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
- Đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự quản lý thống nhất
5“Hiểu về Luật an ninh mạng”. Tham khảo tại: http://tuyengiao.vn/ban-can-biet/hieu-ve-luat-an-ninh-mang-
113375. Truy cập ngày 06/05/2020
11

của Nhà nước; huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân tộc;
phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng.
- Kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ hệ thống thông
tin quan trọng về an ninh quốc gia với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm
quyền con người, quyền công dân, tạo điều kiện cho cơ quan, tổ chức, cá nhân hoạt
động trên không gian mạng.
- Chủ động phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh, làm thất bại mọi hoạt
động sử dụng không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội,
quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; sẵn sàng ngăn chặn các
nguy cơ đe dọa an ninh mạng.
- Triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng đối với cơ sở hạ tầng không gian
mạng quốc gia; áp dụng các biện pháp bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an
ninh quốc gia.
- Hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia được thẩm định, chứng
nhận đủ điều kiện về an ninh mạng trước khi đưa vào vận hành, sử dụng; thường
xuyên kiểm tra, giám sát về an ninh mạng trong quá trình sử dụng và kịp thời ứng
phó, khắc phục sự cố an ninh mạng.
- Mọi hành vi vi phạm pháp luật về an ninh mạng phải được xử lý kịp thời,
nghiêm minh.
LANM nêu ra chính sách của Nhà nước về an ninh mạng với những định
hướng phát triển và ưu tiên đối với từng lĩnh vực:
Thứ nhất, ưu tiên bảo vệ an ninh mạng trong quốc phòng, an ninh, phát triển
kinh tế - xã hội, khoa học, công nghệ và đối ngoại. Rõ ràng, đây phải là vấn đề hàng
đầu cần quan tâm, các lĩnh vực được nêu ra đều là những lĩnh vực chủ chốt, quan
trọng và có sức ảnh hưởng lớn tới hoạt động của quốc gia.
Thứ hai, xây dựng không gian mạng lành mạnh, không gây phương hại đến
an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ
chức, cá nhân. Bảo đảm và duy trì các hoạt động diễn ra bình thường, hợp pháp trên
môi trường mạng.
12

Thứ ba, ưu tiên nguồn lực xây dựng lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh
mạng; nâng cao năng lực cho lực lượng bảo vệ an ninh mạng và tổ chức, cá nhân
tham gia bảo vệ an ninh mạng; ưu tiên đầu tư cho nghiên cứu, phát triển khoa học,
công nghệ để bảo vệ an ninh mạng. Công tác xây dựng, phát triển môi trường mạng,
bảo đảm an ninh mạng yêu cầu đội ngũ có trình độ năng lực và kỹ thuật cao, đồng
nghĩa với việc đào tạo chuyên môn, đầu tư tạo điều kiện phát huy tối đa năng lực.
Thứ tư, khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia bảo vệ an
ninh mạng, xử lý các nguy cơ đe dọa an ninh mạng; nghiên cứu, phát triển công
nghệ, sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng nhằm bảo vệ an ninh mạng; phối hợp với cơ
quan chức năng trong bảo vệ an ninh mạng. Đây là những chủ thể tham gia và góp
phần tạo nên hoạt động trên môi trường mạng, là nơi phát sinh các vấn đề của an
ninh mạng vì các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp cũng là mục tiêu mà tin tặc, tội
phạm mạng nhắm tới.
Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh mạng. Học hỏi kinh nghiệm
và những chiến lược an ninh từ các nước, đặc biệt là các nước phát triển với trình độ
khoa học công nghệ tiên tiến, góp phần tìm ra những điểm hạn chế trong pháp luật,
cơ chế thực thi và nâng cao hiệu quả trong bảo vệ an ninh mạng.
II.Các thuật ngữ về An ninh mạng:
1. An ninh mạng
“An ninh mạng” là một thuật ngữ xuất hiện chưa lâu, tuy nhiên, những thể hiện
của nó trên thực tế đã có trước. Những vụ tấn công mạng xảy ra trước khi có đạo luật
điều chỉnh về chúng, thậm chí vụ tấn công mạng đầu tiên xảy ra vào thời điểm chưa có
mạng Internet6
. Trên thế giới, việc đưa ra các định nghĩa còn dựa trên cách nhìn nhận
của mỗi quốc gia về vấn đề này, do hệ thống thông tin, mạng và thiết bị cũng như trình
độ khoa học công nghệ mỗi nơi là khác nhau cùng hàng ngàn yếu tố tác động khác mà
việc đánh giá, nhìn nhận và xử lý các vấn đề của an ninh mạng cũng từ đó có điểm
khác biệt riêng. An ninh mạng cùng những vấn đề của nó là một lĩnh vực đặc thù, luôn
luôn thay đổi và phát triển một cách khó lường, vì thế, trên phương diện pháp lý việc
nắm bắt, định nghĩa hay dự đoán chúng là rất khó khăn.
6
Vụ việc François và Joseph Blanc đã “hack” một hệ thống truyền tin của chính phủ Pháp nhằm phục vụ
cho lợi ích cá nhân
13

Đối với thuât ngữ “An ninh mạng”, hiện tại các quốc gia, tổ chức trên thế
giới có cách hiểu và cách tiếp cận tương đối khác nhau. Theo nghĩa đen, An ninh
mạng hay An ninh không gian mạng (“Cybersecurity”) có thể được hiểu một cách
nôm na là “trạng thái không có nguy hiểm hoặc không có đe dọa đối với không gian
mạng” hoặc “sự bảo đảm an toàn an ninh trên môi trường mạng”,...
Rất nhiều quốc gia xây tiếp cận và dựng định nghĩa về an ninh mạng trên cơ
sở kỹ thuật, đây là cách tiếp cận phổ biến và thường gặp trong các chính sách và
nghiên cứu về an ninh mạng của các nước công nghiệp phương Tây như Liên minh
Châu Âu, Mỹ7
. Cụ thể:
Liên minh Châu Âu (EU) định nghĩa an ninh mạng là “các biện pháp bảo vệ
và hành động có sẵn để bảo vệ không gian mạng, cả trong các lĩnh vực dân sự và
quân sự, khỏi những mối đe dọa có liên quan hoặc có thể gây tổn hại đến mạng và
cơ sở hạ tầng thông tin phụ thuộc của nó”.8
Từ điển trích dẫn trong Phát kiến quốc gia về sự nghiệp và nghiên cứu an
ninh mạng của Hoa Kỳ (NICCS) định nghĩa an ninh mạng là “hoạt động hoặc quá
trình, khả năng, hay trạng thái mà theo đó thông tin, hệ thống thông tin liên lạc và
thông tin chứa trong đó được bảo vệ khỏi và/hoặc bảo vệ chống lại thiệt hại, sự sử
dụng trái phép hoặc sửa đổi, khai thác”.9
Theo Liên minh viễn thông quốc tế (ITU), an ninh mạng nghĩa là “tập hợp
các công cụ, chính sách, khái niệm về bảo mật, biện pháp bảo vệ an toàn, các
hướng dẫn, phương pháp quản lý rủi ro, hành động, đào tạo, phương cách thực
hành tốt nhất, các đảm bảo và công nghệ có thể được sử dụng để bảo vệ môi trường
mạng và tài sản của tổ chức và của người dùng”.10
7
“Nineteen National Cyber Security Stategies” Tham khảo tại:
https://informationsecurity.report/Resources/Whitepapers/cf8d0895-e0c8-4256-8b12-
bdd2eb0f9358_543545380cf2bf1f1f286509.pdf . Truy cập ngày 23/04/2020
8 Nguyên văn: “the safeguards and actions available to protect the cyber domain, both in the civilian and
military fields, from those threats that are associated with or that may harm its interdependent networks and
information infrastructure”. Tham khảo tại https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-
camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf . Truy cập ngày 23/04/2020
9
Nguyên văn: “The activity or process, ability or capability, or state whereby information and
communications systems and the information contained therein are protected from and/or defended against
damage, unauthorized use or modification, or exploitation”. Tham khảo tại https://niccs.us-
cert.gov/glossary#C.
10
Nguyên văn: “Cybersecurity is the collection of tools, policies, security concepts, security safeguards,
guidelines, risk management approaches, actions, training, best practices, assurance and technologies that
14

Ngôn ngữ sử dụng để định nghĩa an ninh mạng trong các tài liệu nói trên
không hoàn toàn đồng nhất. Tuy nhiên, dễ dàng nhận thấy, các định nghĩa trên đều
tiếp cận an ninh mạng thiên về mặt kỹ thuật. Theo cách tiếp cận này, an ninh mạng
được hiểu là khả năng hoặc tình trạng mà không gian mạng và việc sử dụng không
gian mạng của các tổ chức, cá nhân được bảo vệ chống lại các cuộc tấn công hoặc
các hành động không được phép của các bên thứ ba nhằm phá hủy hoặc gây hại cho
không gian mạng và các thành phần của chúng.
Khác một chút so với cách tiếp cận trên, cách tiếp cận mang tính kỹ thuật và
yếu tố chính trị - pháp lý (Trung Quốc, Việt Nam và Liên Bang Nga) mang đến một
cái nhìn với nội hàm rộng hơn:
Luật An ninh mạng của Trung Quốc, có hiệu lực từ ngày 01/07/2016, tại
Điều 76.2 quy định: “An ninh mạng đề cập đến các biện pháp cần thiết để ngăn
chặn các cuộc tấn công mạng, xâm nhập, can thiệp, phá hủy và việc sử dụng bất
hợp pháp, cũng như các tai nạn bất ngờ nhằm duy trì mạng ở trạng thái hoạt động
ổn định và đáng tin cậy, cũng như đảm bảo tính hoàn chỉnh, bảo mật và khả dụng
của dữ liệu mạng”.
LANM của Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 quy định: “An ninh
mạng là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến an
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ
chức, cá nhân”.
Liên Bang Nga sử dụng đồng thời thuật ngữ “An ninh thông tin”
(information security) và “An ninh mạng” (cyber security) một cách không phân
biệt và có thể thay thế cho nhau để cùng chỉ an ninh mạng. Các tài liệu chính thức
của Liên Bang Nga khẳng định rằng an ninh mạng không thể tách rời an ninh thông
tin. Cụ thể, theo tài liệu Học thuyết về an ninh thông tin của Liên bang Nga
(Doctrine of Information Security of the Russian Federation) được phê duyệt theo
Nghị định của Chủ tịch Liên bang Nga số 646 ngày 05/12/2016, “An ninh thông tin
của Liên Bang Nga là trạng thái bảo vệ cá nhân, xã hội và Nhà nước chống lại các
can be used to protect the cyber environment and organization and user's assets”. Tham khảo tại
http://www.itu.int/online/termite/index.html. Truy cập ngày 26/05/2020
15

mối đe dọa thông tin nội bộ và bên ngoài, cho phép bảo đảm tự do và quyền con
người và quyền công dân hiến định, chất lượng và tiêu chuẩn sống hợp lý cho công
dân, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và phát triển kinh tế xã hội bền vững của Liên
bang Nga, cũng như quốc phòng và an ninh của Nhà nước”.11
Đối với các quy định theo cách tiếp cận thứ nhất thiên về kỹ thuật, nhấn
mạnh đến những rủi ro, đe dọa về mặt kỹ thuật, cụ thể là tấn công mạng hoặc các
hành động bất hợp pháp của các bên thứ ba đối với sự an toàn của không gian mạng
và các yếu tố cấu thành không gian mạng, mà ít quan tâm đến nội dung của các dữ
liệu, thông tin trên không gian mạng hay đối tượng bị tác động là an ninh quốc gia.
Trong khi đó, theo cách tiếp cận thứ hai có yếu tố chính trị - pháp lý, an ninh mạng
bao hàm việc chống lại hành vi vi phạm hoặc mối đe dọa đối với an ninh quốc gia,
ổn định chính trị, xã hội cũng như xâm phạm quyền và lợi ích của cá nhân, cơ quan,
tổ chức và Nhà nước được thực hiện trên hoặc sử dụng không gian mạng, bên cạnh
những rủi ro hoặc đe dọa về mặt kỹ thuật đối với không gian mạng.
Một số nước khác định nghĩa về an ninh mạng như một trạng thái mong
muốn, trong đó các miền trên không gian mạng được bảo vệ khỏi sự nguy hiểm
hoặc các mối đe dọa và rủi ro khi xảy ra đạt đến mức thấp nhất có thể chấp nhận
được; là trạng thái mà các thành phần hệ thống có thể chống lại các sự kiện đến từ
không gian gây tổn hại đến tính sẵn có, tính toàn vẹn hoặc tính bí mật của dữ liệu
được lưu trữ, xử lý, truyền đi cũng như các dịch vụ liên quan được cung cấp.12
Quan niệm về an ninh mạng định hướng quá trình hoạch định chính sách và
pháp luật về an ninh mạng của các quốc gia, do đó, cách nhìn nhận từ những góc độ
khác nhau dẫn tới chiến lược thực thi bảo vệ an ninh mạng trên thực tế cũng khác
nhau. Không những thế, nó còn ảnh hưởng tới nhiều đối tượng khác trong xã hội khi
mà không chỉ những cơ quan chấp hành, áp dụng, thực thi pháp luật của Nhà
11
https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf .
Truy cập ngày 29/04/2020
12 “Chiến lược An ninh không gian mạng quôc gia- Xu hướng toàn cầu trên không gian mạng”.
Tham khảo tại: https://cybersecurityandvietnam.blogspot.com/2016/10/chien-luoc-ninh-khong-gian-mang-
quoc.html. Truy cập ngày 04/05/2020
16

Nước mà còn có cả những cá nhân, doanh nghiệp và tổ chức cũng nằm trong phạm
vi điều chỉnh của pháp luật an ninh mạng. An ninh mạng cũng có thể xác định thông
qua các biện pháp thực hiện để đạt được trạng thái này.
2.Thông tin
Theo từ điển trực tuyến Oxford, thông tin có nghĩa là “Sự thật hoặc chi tiết
về người hoặc sự vật”13
. Từ điển trực tuyến Cambridge định nghĩa thông tin là “Tin
tức, sự thật hoặc kiến thức”14
.
Theo định nghĩa của Viện Từ điển học và Bách Khoa Thư Việt Nam, thông
tin là “một khái niệm cơ bản của khoa học hiện đại, khái quát về các điều hiểu biết,
tri thức thu được qua nghiên cứu, khảo sát hoặc trao đổi giữa các đối tượng với
nhau. Một thuộc tính cơ bản của thông tin là đối lập với tính bất định, ngẫu nhiên
và hỗn loạn”.15
Thông tin là bất kỳ thực thể hoặc hình thức cung cấp câu trả lời cho một câu
hỏi hoặc giải quyết sự không chắc chắn. Nó liên quan đến dữ liệu và kiến thức, vì
dữ liệu đại diện cho các giá trị được gán cho các tham số và kiến thức biểu thị sự
hiểu biết về những điều thực tế hay khái niệm trừu tượng.16
Có thể hiểu rằng thông
tin là một sự thật, kiến thức chứa đựng hoặc truyền tải ý nghĩa nhất định về hiểu biết
của con người hoặc liên quan đến vạn vật xung quanh. Hai yếu tố quan trọng hình
thành nên thông tin đó là ý nghĩa và sự chứa đựng, một thông tin mang kiến thức
làm nó có ý nghĩa và phải được truyền đi với phương thức cụ thể để hiểu được. Ví
dụ: con người thời cổ khắc họa cuộc sống của họ lên hang đá, từ những kỹ thuật săn
bắt hái lượm hay cách tạo ra lửa,... Đó là thông tin, chúng giúp cho con người thời
sau biết về cuộc sống thời trước diễn ra như thế nào để thấy được từng thời kỳ phát
triển của con người...
13
Nguyên văn: “Facts or details about somebody/something”. Tham khảo tại:
https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/information?q=information. Truy cập ngày
29/04/2020.
14
Nguyên văn: “News, facts, or knowledge”. Tham khảo tại:
https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/information#dataset-cacd. Truy cập ngày 29/04/2020.
15
Tham khảo tại:
http://bachkhoatoanthu.vass.gov.vn/noidung/tudien/Lists/GiaiNghia/View_Detail.aspx?TuKhoa=th%C3%B4
ng%20 tin&ChuyenNganh=0&DiaLy=0&ItemID=389 . Truy cập ngày 29/04/2020
16 Tham khảo tại : https://www.merriam-webster.com/dictionary/information . Truy cập ngày 29/04/2020
17

Không phải tất cả mọi thông tin trên thế giới đều được công khai, thậm chí
nhiều thông tin còn được bảo vệ một cách rất nghiêm ngặt, như bí mật của các quốc
gia. Hình thức chứa đựng của thông tin cũng rất đa dạng theo từng thời kỳ, từ lá
cây, phiến đá, da thú, ván gỗ, tới giấy hay dữ liệu số. Trong thời đại công nghệ số
hiện nay thì một trong những cách bảo vệ thông tin đó là “mã hóa” chúng, đưa
thông tin vào một môi trường đặc biệt, khiến chúng trở thành dữ liệu. “Dữ liệu”
(Data) là khái niệm khá tương đồng nhưng không đồng nhất với “thông tin” , là các
dữ kiện không có cấu trúc và không có ý nghĩa rõ ràng nếu không được tổ chức và
xử lý. Dữ liệu chỉ có thể trở thành “thông tin” khi nó được diễn giải trong một ngữ
cảnh và mang ý nghĩa nhất định. Một thông tin có thể được thể hiện bằng những dữ
liệu khác nhau, cho nên, nếu so về lượng, dữ liệu thường nhiều hơn thông tin. Tóm
lại, thông tin chính là dữ liệu mang một số ý nghĩa nhất định. Do sự đa dụng, tiện
lợi và tính chất hiện đại, linh hoạt của dữ liệu nên chúng dần được sử dụng để lưu
trữ khối tri thức khổng lồ của nhân loại.
Nếu như trong cuộc sống đời thực, những vụ trộm cướp thường nhắm đến tài
sản, vật chất thì trong môi trường mạng, thứ có giá trị chính là dữ liệu, thông tin và
đó cũng chính là một trong những thứ mà tấn công mạng nhắm đến. Một vụ tấn
công mạng bình thường với mục tiêu phá hoại, đánh sập hệ thống hoàn toàn có thể
khắc phục được, nhưng nếu là mất cắp dữ liệu, thông tin thì hệ quả là khôn lường và
cực kỳ khó kiểm soát. Đó mới chính là giá trị và ý nghĩa của thông tin, chúng có thể
chứa đựng bí mật về công thức ẩm thực nổi tiếng hay bất cứ lợi thế cạnh tranh nào,
thậm chí là bí mật chính trị của một quốc gia,... Do vậy, bảo mật thông tin, bảo vệ
chúng khỏi những mối nguy trong môi trường mạng là điều cần thiết mà mỗi cá
nhân, tổ chức hay Nhà nước đều phải thực hiện.
3. Không gian mạng
Với sự phát triển của công nghệ thì hiện nay thì một trong những vấn đề an
ninh phi truyền thống mà các nước phải đối mặt đó là tội phạm công nghệ cao, đặc
biệt là tội phạm mạng và những hành vi phi pháp diễn ra trên không gian mạng. Sự
ra đời của một phần lãnh thổ với những đặc thù, tính chất khác
18

biệt đòi hỏi có sự nhận diện về cả mặt hình thức thể hiện lẫn bản chất của chúng để
từ đó đề ra chiến lược bảo đảm an ninh hiệu quả. Đây là một mặt trận mới, thách
thức mới cần đối mặt.
“Không gian mạng” là từ tiếng Việt được dịch từ thuật ngữ “Cyberspace”
trong tiếng Anh. Khái niệm về không gian mạng trở nên phổ biến hơn vào những
năm 1990 khi thế giới bắt đầu chứng kiến sự bùng nổ của mạng Internet cũng như
sự phát triển vượt bậc của các công nghệ bán dẫn, kĩ thuật số, hệ thống điện toán,
thông tin liên lạc và đây cũng chính là thành tựu quan trọng nhất trong Cách mạng
công nghiệp lần 3. Không gian mạng là một không gian ảo, nơi các máy tính trao
đổi dữ liệu, thông tin, nó cũng dùng để chỉ một mạng lưới toàn cầu của các cơ sở hạ
tầng công nghệ thông tin phụ thuộc lẫn nhau, mạng viễn thông và các hệ thống máy
tính. Theo một khía cạnh khác thì không gian mạng được xem như một trải nghiệm
xã hội, mà ở đó các cá nhân có thể tương tác, trao đổi ý kiến, chia sẻ thông tin, cung
cấp hỗ trợ xã hội, đạo đức kinh doanh, hành động trực tiếp, tạo ra phương tiện
truyền thông nghệ thuật, chơi trò chơi, tham gia vào các cuộc thảo luận chính trị,...
và như vậy, sử dụng mạng lưới mang tính toàn cầu này để mang mọi người tới gần
nhau cũng như dễ dàng tiếp cận tri thức hơn.
LANM của Việt Nam quy định tại Khoản 3, Điều 2 như sau: “Không gian
mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng
viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và
điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội
không bị giới hạn bởi không gian và thời gian.”
Theo Danh mục các Thuật ngữ An toàn Thông tin chính của Viện NIST,
không gian mạng được định nghĩa là “một miền toàn cầu trong môi trường thông
tin, bao gồm mạng lưới các hệ thống thông tin phụ thuộc lẫn nhau, gồm có: mạng
Internet, mạng viễn thông, hệ thống máy tính và bộ xử lý và bộ điều khiển nhúng”17
.
17
Nguyên văn: “A global domain within the information environment consisting of the interdependent network of
information systems infrastructures including the Internet, telecommunications networks, computer systems, and
embedded processors and controllers.” . Tham khảo tại:
https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/ir/2013/nist.ir.7298r2.pdf. Truy cập ngày 04/05/2020
19

Từ các định nghĩa trên, có thể hiểu, về mặt bản chất, không gian mạng là một
môi trường trong đó các liên kết và tương tác thông qua mạng viễn thông hoặc
mạng máy tính kết nối với nhau được diễn ra và hầu như mọi cá nhân hoặc tổ chức
bằng cách này hay cách khác đều được kết nối vào môi trường đó. Theo học giả Jeff
Kosseff của Mỹ, các thành phần chính cấu thành nên không gian mạng bao gồm: dữ
liệu (Data); các hệ thống (Systems) trên đó dữ liệu được lưu trữ; và mạng
(Networks) là môi trường nơi mà các dữ liệu được truyền tải. Đây cũng chính là
những yếu tố quan trọng là mục tiêu nhắm tới của tin tặc, tội phạm mạng. Rõ ràng,
dựa trên những cơ sở này để xây dựng chiến lược ứng phó là hoàn toàn hợp lý bởi
đây chính là gốc rễ của các vấn đề xảy ra trong môi trường mạng.
Khái niệm “không gian mạng” được hiểu gần sát với một khái niệm có lẽ là
thông dụng hơn, đó là “mạng Internet”. Lịch sử phát triển của các khái niệm liên
quan đến không gian mạng gắn liền với cuộc Cách mạng công nghiêp lần 3 cùng
với sự bùng nổ của Internet nên việc sử dụng hai thuật ngữ này đôi khi không tách
biệt, và người ta thường biết đến mạng Internet nhiều hơn là không gian mạng. Tuy
nhiên các chuyên gia khẳng định các khái niệm về không gian mạng không thể lẫn
lộn với Internet và không gian mạng được xem như là một phép ẩn dụ khi nói về
Internet.
Internet là một hệ thống thông tin toàn cầu có thể được truy nhập công cộng
gồm các mạng máy tính được liên kết với nhau sử dụng kiểu truyền thông tin theo
dạng chuyển mạch gói dữ liệu dựa trên một giao thức liên mạng đã được chuẩn hóa.
Đó là một mạng lưới bao gồm các mạng riêng, công cộng phục vụ học thuật, kinh
doanh và chính phủ có phạm vi địa phương đến toàn cầu, được liên kết bởi một loạt
các công nghệ mạng điện tử, không dây và mạng quang. Internet mang theo một
loạt các tài nguyên và dịch vụ thông tin. Theo một số quan điểm khái niệm “không
gian mạng” và “Internet” như đã nêu trên thì có thể nhận thấy một điều rằng mạng
Internet là một hợp phần của không gian mạng, tức nghĩa, xem xét ở góc độ kỹ thuật
thì khái niệm “không gian mạng” rộng hơn khái niệm mạng “Internet”.
20

4.Tội phạm mạng
Mạng internet toàn cầu đang trở thành một “mảnh đất màu mỡ” cho đủ loại
tội phạm sinh sôi nảy nở với tác hại khôn lường. Theo số liệu báo cáo của Tổ chức
Cảnh sát Hình sự quốc tế, tội phạm sử dụng công nghệ cao, cụ thể là tội phạm mạng
đứng thứ 2 trong các loại tội phạm nguy hiểm nhất hiện nay, tức là chỉ sau tội phạm
khủng bố. Qua thống kê cho thấy phần lớn các loại tội phạm truyền thống đã chuyển
sang môi trường mạng hoặc có sử dụng các thiết bị công nghệ cao để hoạt động và
thực hiện các hành vi phạm tội.
Tội phạm mạng hay tội phạm không gian ảo (Cyber criminal) là bất kỳ hành
động phi pháp nào liên quan đến một máy tính hoặc một mạng máy tính. Các máy
tính có thể được dùng như phương tiện để thực hiện các hoạt động phạm pháp hoặc
cũng có thể là mục tiêu của hành vi phạm tội. Tội phạm mạng có liên quan mật thiết
với hình thức tội phạm công nghệ cao, đó là những hành vi phạm pháp có chủ đích
đối với một cá nhân, một nhóm người hay một tổ chức nào đó, gây ảnh hưởng xấu
đến danh tiếng của nạn nhân hoặc gây hại về mặt vật chất hoặc tinh thần cho nạn
nhân một cách trực tiếp hoặc gián tiếp bằng những công nghệ hiện đại, phần lớn
liên quan đến mạng viễn thông như Internet (việc này cũng bao gồm các nhóm chat,
email, mạng xã hội,....) và điện thoại (các công nghệ Bluetooth, 3G, SMS,
MMS,...). Tội phạm mạng nói chung đã và đang phát triển mạnh, báo cáo của
Microsoft cũng cho thấy tội phạm mạng ngày càng trở nên tinh vi hơn khi thực hiện
việc mô hình hóa hoạt động của chúng dưới dạng các quy trình nghiệp vụ phổ biến
để lừa người sử dụng nhằm đánh cắp và gian lận các thông tin quan trọng, phá hủy
hệ thống thông tin.
LANM của Việt Nam định nghĩa tội phạm mạng là hành vi sử dụng không
gian mạng, công nghệ thông tin hoặc phương tiện điện tử để thực hiện tội phạm
được quy định tại Bộ luật Hình sự. Pháp luật hình sự Việt Nam không đưa ra khái
niệm tội phạm mạng nhưng lại có cách quy định điều chỉnh thông qua lĩnh vực hoạt
động và từng loại hành vi trái pháp luật của chúng. Tội phạm mạng thực hiện hành
vi trái pháp luật thông qua rất nhiều hoạt động như đánh cắp,
21

tống tiền thông tin, phá hủy dữ liệu,... với các hình thức như phát tán mã độc, truy
cập trái phép,... Bộ luật hình sự gián tiếp định nghĩa tội phạm mạng bằng cách quy
định sự thể hiện của chúng:
Ví dụ: Trong BLHS, ở Chương XXI, Mục 2 về Tội phạm trong lĩnh vực công
nghệ thông tin, mạng viễn thông:
Điều 287 BLHS quy định Tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng
máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử là người nào tự ý xóa, làm tổn hại
hoặc thay đổi phần mềm, dữ liệu điện tử hoặc ngăn chặn trái phép việc truyền tải dữ
liệu của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử hoặc có hành vi khác
cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương
tiện điện tử.
Điều 289 BLHS quy định Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng
viễn thông hoặc phương tiện điện tử là người nào cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy
cập, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương thức khác
xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử
của người khác chiếm quyền điều khiển; can thiệp vào chức năng hoạt động của
phương tiện điện tử; lấy cắp, thay đổi, hủy hoại, làm giả dữ liệu hoặc sử dụng trái
phép các dịch vụ.
...
Tuy có thể chưa bao quát được toàn bộ các hành vi nhưng nó cũng đã tác
động đến phần lớn các dạng hành vi mà tội phạm mạng thường thực hiện, tùy theo
từng mức độ và tính chất mà có phương án xử lý phù hợp. Qua đó góp phần phòng
chống tội phạm công nghệ cao, tội phạm mạng và bảo vệ an ninh mạng nói chung.
5. Khủng bố mạng
Khủng bố mạng là việc sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin hoặc
phương tiện điện tử để thực hiện hành vi khủng bố, tài trợ khủng bố. Hiểu một các
nôm na thì đó là những đối tượng và phẩn tử khủng bố thực hiện hành vi qua không
gian mạng để đạt được mục đích.
Khủng bố là hoạt động phá hoại, đe dọa bằng lời nói, hình ảnh hoặc video do
22

cá nhân hoặc tổ chức thực hiện làm thiệt mạng, đặc biệt là thường dân, hoặc gây tổn
thất cho xã hội và cộng đồng để tác động vào tâm lý đối phương gây hoang mang
khiếp sợ, nhằm mục đích chính trị hoặc tôn giáo (các cuộc tấn công nhằm vào các
mục tiêu quân sự khi đang diễn ra xung đột vũ trang dù có gây thiệt mạng cho dân
thường vẫn không được coi là khủng bố). Định nghĩa chung của chủ nghĩa khủng bố
chỉ đề cập đến những hành vi bạo lực được dự định để tạo ra sự sợ hãi tạo ra nhằm
mục tiêu tôn giáo, chính trị hay ý thức hệ; và cố tình nhắm vào các mục tiêu hoặc
không quan tâm đến sự an toàn của những người không có khả năng tự vệ. Một đặc
tính thống nhất của khủng bố là việc sử dụng bừa bãi bạo lực đối với những người
không có khả năng chống cự với mục đích là sự nổi tiếng cho một nhóm, một phong
trào, một cá nhân hoặc gây áp lực lên đối thủ chính trị buộc họ phải chấp nhận một
giải pháp chính trị có lợi cho mình.
Khủng bố mạng là một phần của chủ nghĩa khủng bố được mở rộng và hoạt
động trên lĩnh vực công nghệ thông tin và không gian mạng. Cũng có bản chất của
chủ nghĩa khủng bố nên khủng bố mạng nhắm tới sự hoang mang, nỗi khiếp sợ
trong nội bộ hoặc trong cộng đồng. Khủng bố mạng với sự phá hoại một cách công
khai, trên phạm vi rộng, trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống và sự ổn định xã hội.
Khi hệ thống thông tin hoặc dữ liệu của Nhà Nước bị tấn công sẽ tác động tới các
hoạt động bình thường của đất nước có thể gây xôn xao dư luận và mất trật tự an
ninh xã hội, chưa kể những tin đồn xuyên tạc với mục tiêu gây bất ổn chính trị,
chiêu trò diễn biến hòa bình với hình thức khác nhau trên mạng Internet,... là những
thứ mà khủng bố mạng nhắm đến.
6. Gián điệp mạng
Theo LANM, gián điệp mạng là hành vi cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy
cập, mật mã, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương
thức khác để chiếm đoạt, thu thập trái phép thông tin, tài nguyên thông tin trên
mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý
và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của cơ quan, tổ chức, cá
nhân.
23

Theo định nghĩa này thì có thể thấy rõ tiêu chí để phân biệt gián điệp mạng
với khủng bố mạng hay tội phạm mạng, đó là mục tiêu và cách thức thực hiện của
chúng. Nếu như khủng bố mạng tấn công công khai làm hoang mang, hoảng sợ
nhằm mục đích chính trị thì gián điệp mạng lại tấn công ngầm với mục đích là tài
nguyên thông tin hoặc theo dõi hoạt động một cách trái phép. Hành vi xâm nhập trái
phép hệ thống mạng để thu thập thông tin được làm rõ và xử lý theo Điều 289
BLHS về Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc
phương tiện điện tử của người khác như đã phân tích ở phần trước.
Thông thường, gián điệp mạng sẽ sử dụng những mã độc, phần mềm gián
điệp để thực hiện hành vi. Phần mềm gián điệp (Spyware) được biết đến như là
những phần mềm được cài đặt bí mật hoặc lén lút vào một hệ thống thông tin để thu
thập thông tin về cá nhân hoặc các tổ chức mà họ không hề biết đến sự tồn tại đó; là
một loại mã độc.18
Với tính chất môi trường không gian mạng thì gián điệp mạng
có rất nhiều lợi thế, cực kỳ khó nắm bắt và định danh. Chúng không bị hạn chế bởi
những giới hạn không gian và thời gian thông thường nên có thể đột nhập vào nhiều
mục tiêu một lúc, trong một thời gian dài, ít rủi ro thực tế, không cần qua các bước
trung gian... Gián điệp mạng cũng rất khó bị bại lộ thân phận, cho dù hoạt động gián
điệp có bị phát hiện, việc lần ra địa chỉ tốn rất nhiều thời gian.
III. Điểm hạn chế trong pháp luật về an ninh mạng của Việt Nam
1. Sự trùng lặp pháp luật
LANM tới năm 2019 mới có hiệu lực thi hành nhưng trước đó, manh nha về nó
đã xuất hiện trong hệ thống pháp luật và nằm rải rác ở những văn bản khác nhau, phần
nào đó đã có tác động tới tình hình an ninh mạng nói chung. Kể cả sau khi LANM có
hiệu lực thi hành thì những căn cứ đó vẫn có tác dụng bổ sung cho việc thực thi, áp
dụng, giải thích trong một số trường hợp thuộc lĩnh vực thuộc chuyên ngành. Tuy
nhiên, điều này đôi lúc cũng gây ra một hiện tượng không hiếm gặp của pháp luật Việt
Nam đó là sự chồng chéo, quy định trùng lặp hoặc quy định khác nhau về một vấn
18
Nguyên văn: “Spyware – Software that is secretly or surreptitiously installed into an information system to
gather information on individuals or organizations without their knowledge; a type of malicious code.” .
Tham khảo tại: https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/ir/2013/nist.ir.7298r2.pdf. Truy cập ngày 07/05/2020
24

đề,... Để làm rõ hơn về sự trùng lặp pháp luật này, chúng ta cần có cơ sở so sánh, từ
đó nhìn ra những điểm giống, khác nhau giữa các quy định và xem có thể tăng khả
năng bảo vệ an ninh mạng của Việt Nam hay không và có ảnh hưởng tiêu cực nào
đối với không chỉ cá nhân mà còn tất cả các doanh nghiệp đang kinh doanh dịch vụ
trên không gian mạng và hệ thống thông tin quốc gia nói chung không.
Điểm qua nội dung của một số quy định và văn bản pháp luật có liên quan
đến lĩnh vực an ninh mạng:
Thứ nhất, Hiến pháp 2013 với những nguyên tắc bảo vệ quyền tự do ngôn
luận, quyền bí mật về thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin
khác, quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư và bí mật cá nhân. Quyền tự do
ngôn luận bao gồm cả với những phát biểu, bình luận trên mạng xã hội, quyền bất
khả xâm phạm về bí mật cá nhân bao gồm những dữ liệu trên máy tính hay những
cuộc hội thoại cá nhân trên không gian mạng. Đây là những quyền tự do cơ bản mà
hầu hết các nước tiến bộ trên thế giới đều công nhận, thể hiện sự văn minh và tôn
trọng đối với con người, chúng dần được mở rộng ra theo sự phát triển của xã hội
mà cụ thể là với những hoạt động trên không gian mạng.
Thứ hai, những bộ luật quan trọng như Bộ Luật Hình sự với quy định các tội
xâm phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông; Bộ Luật Dân sự
2015 cũng có quy định bảo vệ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân (Điều 38). Đối với
những Luật chuyên ngành: LATTTM 2015 quy định bảo đảm an toàn thông tin
mạng, bảo vệ hệ thống thông tin tránh đột nhập trái phép hay phá hoại dữ liệu; Luật
Công nghệ thông tin nghiêm cấm hành vi trộm cắp, lưu trữ và sử dụng thông tin của
cá nhân và tổ chức một cách phi pháp (Điều 72); Luật Viễn thông 2009 quy định
bảo đảm an toàn cơ sở hạ tầng viễn thông và an ninh thông tin, bí mật thông tin với
tài nguyên viễn thông... Bên cạnh đó, những nghị định, thông tư hướng dẫn, bổ sung
và giải thích cũng không hề ít: Nghị định 85/2016/NĐ-CP về bảo đảm an toàn hệ
thống thông tin theo cấp độ (Hướng dẫn Luật an toàn thông tin mạng) xác định bảo
mật và an toàn dữ liệu, hệ thống và trách nhiệm bảo đảm an toàn thông tin theo từng
cấp độ, áp dụng với các chủ thể có liên quan đến hoạt động xây dựng, quản lý hệ
25

thống thông tin như cơ quan, tổ chức, cá nhân; Thông tư 24/2015/TT-BTTTT quy
định về quản lý và sử dụng tài nguyên Internet cũng có phần về giải quyết tranh
chấp giữa các chủ thể tham gia hoạt động trên mạng Internet; Thông tư 31/2017/TT-
BTTTT quy định về hoạt động giám sát an toàn hệ thống thông tin với nhiều
phương thức khác nhau và nghĩa vụ của các chủ thể liên quan.
Các quy định này hiện được thể hiện chung chung và không rõ ràng theo
LANM, có khả năng tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước giải thích và áp dụng một
cách tùy tiện, đồng thời gây khó khăn cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên
không gian mạng và tăng nguy cơ xâm phạm các quyền cơ bản của công dân liên quan
đến tự do ngôn luận và bảo mật thông tin cá nhân. Sự trùng lặp giữa các quy định của
LANM và các quy định của pháp luật hiện hành được phân tích như sau:
LATTTM và LANM có nhiều quy định trùng lặp:
Có hai cách giải thích về “hệ thống thông tin quan trọng quốc gia”, dẫn đến
tồn tại hai hệ thống phân loại, đánh giá và thẩm định về các hệ thống thông tin quan
trọng đối với quốc gia.
Điều 10 LANM: Hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia là hệ thống
thông tin khi bị sự cố, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn,
ngưng trệ, tê liệt, tấn công hoặc phá hoại sẽ xâm phạm nghiêm trọng an ninh mạng.
Điều 3 LATTTM: Hệ thống thông tin quan trọng quốc gia là hệ thống thông
tin mà khi bị phá hoại sẽ làm tổn hại đặc biệt nghiêm trọng tới quốc phòng, an ninh
quốc gia.
...
LATTTM quy định về đánh giá tiêu chuẩn về an toàn thông tin mạng, doanh
nghiệp kinh doanh lĩnh vực an toàn thông tin, phải được sự thẩm định, cấp phép của
Bộ Thông tin và Truyền thông. Bản thân trong Luật này cũng quy định các đơn vị
chức năng thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Quốc phòng có trách nhiệm
tham gia chứng nhận, thẩm định các điều kiện. Phía LANM cũng có quy định tương
tự nhưng lại thêm sự phối hợp kiểm tra thẩm định của Bộ Công an. Như vậy sẽ gây
ra khó khăn cho doanh nghiệp, tốn kém thời gian và kinh phí do không biết cấp nào
mới là cấp cuối cùng ra quyết định, cấp nọ đè lên cấp kia với thủ tục phức tạp.
26

Khoản 3 Điều 8 LANM nghiêm cấm hành vi phát tán các chương trình tin
học gây hại cho hoạt động của hệ thống mạng, trong khi đó, hành vi này đã được
quy định tại khoản 4 Điều 7 LATTTM19
và bị xử lý hình sự theo Điều 286 BLHS
(Tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng
viễn thông, phương tiện điện tử).
Khái niệm Gián điệp mạng theo LANM là hành vi cố ý vượt qua cảnh báo,
mã truy cập, mật mã, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng
phương thức khác để chiếm đoạt, thu thập trái phép thông tin, tài nguyên thông tin
trên mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống
xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của cơ quan, tổ
chức, cá nhân. Hành vi này có sự trùng lặp với các hành vi bị nghiêm cấm tại Điều
7 LATTTM, cụ thể:
“Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm
3. Tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng của biện pháp bảo
vệ an toàn thông tin mạng của hệ thống thông tin; tấn công, chiếm quyền điều
khiển, phá hoại hệ thống thông tin.
5. Thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân
của người khác; lợi dụng sơ hở, điểm yếu của hệ thống thông tin để thu thập, khai
thác thông tin cá nhân.
6. Xâm nhập trái pháp luật bí mật mật mã và thông tin đã mã hóa hợp pháp
của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tiết lộ thông tin về sản phẩm mật mã dân sự, thông
tin về khách hàng sử dụng hợp pháp sản phẩm mật mã dân sự; sử dụng, kinh doanh
các sản phẩm mật mã dân sự không rõ nguồn gốc.”
Điều 15 LANM quy định về hoạt động ứng phó, khắc phục sự cố an ninh
mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia thì cũng đã được
quy định tại Điều 13, 14 LATTTM về ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng và ứng
cứu khẩn cấp bảo đảm an toàn thông tin mạng quốc gia. Đó là còn chưa kể đến một
quyết định quy định chi tiết về hệ thống phương án ứng cứu khẩn cấp bảo đảm an
toàn thông tin mạng quốc gia của Thủ tướng Chính phủ.20
19
Khoản 4 Điều 7 về các hành vi bị nghiêm cấm, Luật An toàn thông tin mạng: “Phát tán thư rác, phần mềm
độc hại, thiết lập hệ thống thông tin giả mạo, lừa đảo”.
20
Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 05/2017/QĐ-TTg về Ban hành quy định về hệ thống phương án ứng cứu
khẩn cấp bảo đảm an toàn thông tin mạng quốc gia
27

Còn rất nhiều điểm “tuy giống mà khác” của hai văn bản luật này, cùng một
vấn đề nhưng lại có hai hướng giải thích khác nhau, gây ra sự không thống nhất,
chồng chéo trong quy định và khó khăn trong áp dụng. Bảo vệ hệ thống kỹ thuật là
vấn đề cốt lõi trong bảo vệ an ninh mạng tuy nhiên chúng lại được quy định một
cách không chặt chẽ, từ hành vi phá hoại hệ thống kỹ thuật trên không gian mạng,
hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia hay hoạt động thẩm định an ninh
mạng, đánh giá điều kiện an ninh mạng tới hoạt động ứng phó, khắc phục sự cố an
ninh mạng, đều có những lỗ hổng do sự trùng lặp pháp luật như đã phân tích ở trên.
Qua rà soát hệ thống pháp luật của một số quốc gia trên thế giới như Anh, Mỹ,
Nhật, Úc... cho thấy, các quốc gia này không phân tách “cyber security” thành “an
ninh mạng” và “an toàn thông tin mạng” như ở nước ta, mà thống nhất giao một đầu
mối thực hiện chức năng quản lý nhà nước, căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của các
bộ, ngành để có sự phân công phù hợp. Hai vấn đề trên đã dẫn tới công tác bảo vệ
an ninh mạng chưa được triển khai trên tất cả các lĩnh vực, đối tượng mà không gian
mạng bao phủ và hiện đang có ảnh hưởng sâu sắc.
2. Hạn chế trong cách quy định và sự thiếu hụt văn bản hướng dẫn
2.1. Quản lý nội dung trên không gian mạng
Quản lý nội dung thông tin trên không gian mạng là nội dung rất quan trọng
đối với pháp luật an ninh mạng. Quy định về nội dung thông tin bị nghiêm cấm trên
mạng tại LANM không mới và cũng đã được quy định rải rác tại nhiều văn bản
khác nhau như Luật Công nghệ thông tin, Luật tiếp cận thông tin, Luật Viễn thông
và Nghị định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và
thông tin trên mạng. Bên cạnh đó, đa phần các hành vi này cũng được quy định là
tội phạm theo BLHS. Vừa hoạt động quản lý thông tin trên không gian mạng, kiểm
soát các luồng thông tin và vừa giữ cho dữ liệu cá nhân không bị xâm phạm, không
ảnh hưởng đến quyền riêng tư, bí mật thông tin của các chủ thể là nhiệm vụ rất khó
khăn để có thể thực hiện đồng thời hiệu quả. Thời gian đầu khi LANM mới có hiệu
lực, hoặc thậm chí ngay khi nó còn nằm trên dự thảo, đã có không ít ý kiến trái
chiều đưa ra để chỉ trích LANM thu hẹp, cản trở quyền tự do dân chủ của người dân
khiến cho quyền lợi của họ bị hạn chế, đặc biệt là quyền tự do ngôn luận.
28

Có lẽ nguyên nhân phần lớn là do quy định chưa rõ ràng, lại không có văn
bản hướng dẫn nên chuyện hiểu sai lệch, cố ý hiểu sai lệch quy định là điều hoàn
toàn có thể xảy ra. Ví dụ như hành vi “phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc,
đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng..."21
, nhiều ý kiến cho rằng họ không rõ thông
tin nào được quy là phá hủy thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội để mà
không vi phạm và giới hạn rất mong manh, mà thực chất, xem xét một cách nghiêm
túc thì cũng khó có thể đánh giá xem hành vi, sự thể hiện cụ thể nào sẽ vi phạm, liệu
hành vi nói bậy chửi thề trên mạng, khoe ảnh ăn mặc sexy có là vi phạm? Hiện nay
còn có tình trạng đăng tải video clip công an giao thông xử lý vi phạm xảy tranh cãi
với người vi phạm, đôi khi có xô xát, người vi phạm hô hào người xung quanh ủng
hộ mình, gây áp lực thậm chí khi lực lượng công an không thể xử lý và phải để cho
người vi phạm đi thì họ quay lại mỉa mai, nói xấu lực lượng công an. Những clip
này nhận được nhiều bình luận ủng hộ, thậm chí còn làm theo, không cần biết đến
căn cứ pháp luật mà cứ gặp công an là lớn tiếng “cãi tay đôi”, hết hỏi tên, nơi công
tác, lịch trình làm việc rồi không chấp hành,...Không những gây mất trật tự xã hội
mà còn ảnh hưởng rất lớn đến đời sống riêng tư của họ. Vậy những clip như thế có
bị coi là “đăng thông tin chống người thi hành công vụ, cản trở hoạt động của cơ
quan, tổ chức gây mất ổn định về an ninh, trật tự.” hay “Xúc phạm nghiêm trọng
danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác”.22
Theo Khoản 1 Điều 26 LANM, trang thông tin điện tử, cổng thông tin điện
tử hoặc chuyên trang trên mạng xã hội của cơ quan, tổ chức, cá nhân không được
cung cấp, đăng tải, truyền đưa thông tin có nội dung quy định tại các khoản 1, 2, 3,
4 và 5 Điều 16 của LANM và thông tin khác có nội dung xâm phạm an ninh quốc
gia. Thông tin được liệt kê tại từ Khoản 1 đến Khoản 5 Điều 16 LANM có nội hàm
rộng và khó xác định23
. Ngoài ra, LANM chưa có quy định giải thích về nội dung
21
Điều 8 Luật An ninh mạng
22
23
Khoản 5 Điều 16 Luật An ninh mạng : “Thông tin trên không gian mạng có nội dung bịa đặt, sai sự thật
gây hoang mang trong Nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động
của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ
chức, cá nhân khác.”
29

xâm phạm an ninh quốc gia. LANM chưa quy định cơ chế đánh giá và xác định
thông tin thuộc các trường hợp trên một cách rõ ràng. Như vậy, các cơ quan hành
pháp có thể giải thích nội dung thông tin được xem là thuộc trường hợp quy định từ
Khoản 1 đến Khoản 5 Điều 16 LANM hoặc được xem là xâm phạm an ninh quốc
gia theo quan điểm của mình. Điều này dẫn đến nguy cơ các thông tin phản biện đa
chiều liên quan đến hoạt động quản lý nhà nước có thể bị xem là vi phạm và bị xóa
bỏ, ngăn chặn theo ý kiến của cơ quan thực thi pháp luật mà không có sự kiểm tra,
đánh giá của một cơ quan độc lập với hoạt động quản lý nhà nước đó, chẳng hạn
như tòa án.
Để tuân thủ quy định về quản lý nội dung thông tin thì tổ chức, cá nhân vận
hành các trang thông tin điện tử, cổng thông tin điện tử hoặc các trang mạng xã hội
phải kiểm tra, đánh giá các thông tin được đăng tải để xác định các thông tin đó có
thuộc các trường hợp vi phạm pháp luật như được nêu tại Điều 16 hoặc có nội dung
xâm phạm an ninh quốc gia hay không. Quy định này khó có thể được thực hiện
trên thực tế, đặc biệt là đối với thông tin trên các mạng xã hội, khi các thông tin này
do một số lượng lớn người dùng đăng tải. Việc đặt ra nghĩa vụ kiểm soát nội dung
thông tin cho các nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội cũng không thật sự hợp lý, bởi
việc đánh giá tính xác thực và hệ quả của các thông tin có dấu hiệu được quy định
tại Điều 16 là không dễ dàng và có thể tốn nhiều thời gian, trong khi khối lượng
thông tin được trao đổi qua mạng xã hội là một khối lượng khổng lồ. Quy định này
có thể dẫn đến tình trạng các nhà cung cấp dịch vụ trên mạng áp dụng các biện pháp
hạn chế việc đăng tải các thông tin có chủ đề liên quan đến các nội dung quy định
tại Điều 16 và các nội dung được cho là xâm phạm an ninh quốc gia khi chưa có đủ
cơ sở và điều kiện để kiểm tra và đánh giá nội dung thông tin nhằm tuân thủ triệt để
và chặt chẽ nghĩa vụ theo khoản 1 Điều 26 LANM. Điều này làm ảnh hưởng đến
hoạt động lưu chuyển thông tin tự do trong xã hội và hạn chế việc tiếp cận thông tin
của người sử dụng mạng. Có thể công nhận rằng, việc đưa thông tin sai lệch có hậu
quả khôn lường. Tuy nhiên, việc hạn chế đăng tải thông tin không phải là một biện
pháp hữu hiệu mà ngược lại còn có tác động tiêu cực, đặc biệt là trong bối cảnh
30

phản biện xã hội cần được tự do hóa để thu thập ý kiến quần chúng và phát huy sức
mạnh của cộng đồng.24
2.2 Địa phương hóa dữ liệu
Riêng đối với doanh nghiệp trong lĩnh vực Internet, hiện đang sốt ruột chờ
xem chi tiết của các văn bản hướng dẫn thi hành Luật An ninh mạng của Việt Nam,
vì luật sẽ không chỉ buộc các công ty như Google hay Facebook phải gỡ bỏ những
nội dung chỉ trích chính phủ, mà còn phải lưu trữ các dữ liệu ở Việt Nam. Hơn nữa,
các công ty này sẽ phải lập văn phòng đại diện ở Việt Nam25
, tuy nó cần thiết để
đảm bảo chủ quyền và an ninh quốc gia cả ngoài thực lẫn không gian mạng nhưng
đây là một điều bất cập và không khả thi cho lắm do khả năng nảy sinh vấn đề pháp
lý và làm tăng chi phí cho các doanh nghiệp. Với quy định về lưu trữ dữ liệu tại
Việt Nam của doanh nghiệp trong nước và ngoài nước cung cấp dịch vụ trên mạng
viễn thông, mạng Internet cũng gặp nhiều vấn đề về chính sách nội bộ của họ.
Chẳng hạn như Facebook, họ có khoảng 11 trung tâm lưu trữ dữ liệu, trong đó có
đến 6 trung tâm là nằm ở Mỹ, 2 nằm ở Singapore, Hồng Kông, một số trung tâm
khác nằm ở châu Âu, được sử dụng cho toàn bộ các quốc gia và hoạt động rất là tốt.
Google có nhiều hơn, với tổng cộng 15 trung tâm dữ liệu, trong đó có 8 đặt tại Mỹ,
một ở Nam Mỹ, 4 tại châu Âu và hai ở châu Á là Đài Loan và Singapore. Tức nghĩa
họ không cần thiết và không thể đặt máy chủ lưu dữ liệu ở mọi quốc gia trên thế
giới. Mặt khác, khi các nhà cung cấp dịch vụ phải lưu trữ thông tin tại một địa điểm
tại Việt Nam, nguy cơ rò rỉ thông tin lớn hơn do hành vi tấn công mạng và đánh cắp
thông tin có thể được thực hiện một cách dễ dàng hơn, quyền riêng tư của người
dùng sẽ bị đe dọa. Chi phí sử dụng dịch vụ mạng của người dùng có thể tăng thêm
do các nhà cung cấp dịch vụ mạng phải tốn chi phí nhiều hơn để đáp ứng các yêu
cầu của LANM. Đây có thể là rào cản đối với việc người dùng Việt Nam tiếp cận
dịch vụ trên không gian mạng và thông tin ngang hàng và bình đẳng với người dùng
ở các nước khác trên thế giới.
24 Tham khảo tại: https://vanhocnghethuat.files.wordpress.com/2019/01/savenet-
camnangluatanninhmang-nhungdieucanbiet.pdf. Truy cập ngày 16/05/2020
25
31

Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc

Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc

Similar to Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Khóa luận tốt nghiệp - Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng.doc