1. MetodykaMetodykaMetodykaMetodykaMetodyka
jak lepiej wykorzystać multimedia w pracy
Tworzenienowychmediów
Publikacja powstała przy współpracy:
v.2.
ProjektzostałzrealizowanyprzywsparciufinansowymKomisjiEuropejskiejwramachprogramu
„Uczeniesięprzezcałeżycie”
Publikacja powstała w wyniku projektu zrealizowanego przy wsparciu finansowym Komisji
Europejskiejwramachprogramu„Uczeniesięprzezcałeżycie”.Publikacjaodzwierciedlajedynie
stanowiskoautora.KomisjaEuropejskaaniNarodowaAgencjanieponosząodpowiedzialnościza
umieszczonąwniejzawartośćmerytorycznąanizasposóbwykorzystaniazawartychwniejinformacji.

2. PL
2
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
W skład konsorcjum realizującego ten projekt, wchodzą:
 Nowoczesna Firma S.A. (NF)
 Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ)
 Bürgerhaus Bennohaus – citizen centre, Arbeitskreis Ostviertel e.V. (BB)
 XXI INVESLAN, S.L. (INV)
Autorzy:
 Piotr Maczuga (NF)
 Karolina Sikorska (NF)
 Marta Mazur (FOZ)
 Wojciech Benicewicz (FOZ)
 Jan Leye (BB)
 Arndt Selders (BB)
 Amaia San Cristobal Macho (INV)
 Tamara Rodriguez Fernandez (INV)
Współpraca:
 Jarosław Sobolewski (FOZ)
 Grzegorz Staniak (FOZ)
 Katarzyna Mucha (FOZ)
ISBN: 978-83-63481-11-7
Niniejsza Metodyka Nowych Mediów została przygotowana w ramach projektu „New Media Production
Methodology – how to increase you multimedia competencies” współfinansowanego w ramach programu
„Uczenie się przez całe życie” Leonardo da Vinci.

3. PL
3
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Praca wydana na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0)
Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported
Warszawa – Muenster - Bilbao 2014
Metodyka Nowych Mediów - rozwój kompetencji w zakresie multimediów
pl.newmediaproduction.eu

4. PL
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
4
Spis treści
Wprowadzeniep 5
O projekcie 6p j
Partnerzy projektu 6y p j
Jak korzystać z podręcznika? 7y p ę
Moduł A – Produkcja multimediówj 8
Wprowadzenie do modułu 9p
Sprzęt i jego funkcje 10p ę j g j
Jak tworzyć ujęcia 21y ję
Oświetlenie 28
Dźwięk 31ę
Podstawy kompozycji obrazu 35y p y j
Reżyseria i praca na scenie 41y p
Montaż filmów 43
Przykład szkolenia 55y
Moduł B – Dziennikarstwo crossmediowe 58
Wprowadzenie do modułu 59p
Dziennikarstwo w XXI wieku 60
Przenikanie się mediów 65ę
Środowisko bazujące na chmurze obliczeniowej 67ją j
Rozpowszechnianie multimediów 69p
Kwestie prawne 76p
Przykład szkolenia 84y
Moduł C – Szkolenie trenera 88
Wprowadzenie do modułu 89p
Rola i kompetencje trenera 90p j
Zarządzanie Cyklem Szkolenia 98ą y
Komunikacja z uczestnikami szkolenia 107j
Przekazywanie wiedzy i metody dydaktyczne 114y y y y y
Jak prowadzić interaktywne warsztaty online? 120p y y
Projekt praktyczny: Jak być treneremj p y y y 131
Odpowiedzip 135
Słowniczek 138

5. 5
Wprowadzenie

6. PL
6
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
O projekcie
Obecnie posiadanie kompetencji z dziedziny tworzenia multimediów stanowi ważną wartość dodaną w
takich zawodach jak: trener, psycholog biznesu, specjalista od wizerunku, czy specjalista PR. Są to także
profesje, w których pracownicy występują często jako niezależni eksperci, tzw. freelancerzy.
Właśnie dlatego ta grupa projesjonalistów w trakcie swojej pracy może nie mieć powszechnego dostępu
do technologii multimedialnej z powodu ograniczonego budżetu, który nie może równać się z budżetem
dużej firmy, oferującej swoim pracownikom pakiety szkoleń. Z drugiej strony w wielu przypadkach usługi
świadczone przez niezależnych ekspertów, trenerów i konsultantów wpływają pozytywnie na konkurencyj-
ność firm. Dlatego tak ważne jest, by dostarczyć tym osobom nowe narzędzia oraz poszerzyć ich zakres i
sposób komunikacji na rynku.
Metodyka Nowych Mediów jest krokiem w kierunku rozwiązania problemów trenerów (freelancerów) w
dziedzinie produkcji multimediów i wykorzystania nowych mediów. Projekt nie ma na celu nauczenia dużej
grupy profesjonalistów nowego zawodu, ale wypełnienie luki powstałej w wyniku popularyzacji niekon-
wencjonalnych form współpracy między trenerami, ekspertami na rynku i ich klientami. Projekt odpowiada
także na realne potrzeby rynku i jego przedstawicieli.
Partnerzy projektu
Nowoczesna Firma S.A. (Polska)
Nowoczesna Firma to medium wiedzy dla biznesu, które upowszechnia wiedzę na temat nowoczesnych
metod zarządzania. Inspiruje menedżerów do rozwoju swoich firm i profesjonalizacji działań poprzez do-
starczanie im informacji o najnowszych trendach, produktach i praktykach zarządzania. Prowadzi to wielo-
kanałowo poprzez portal www.nf.pl, multimedialną telewizje kadry.tv, wydawnictwa drukowane, organizację
Kongresów i seminariów w całej Polsce.
Nowoczesna Firma to medium promocji i sprzedaży usług wspierających prowadzenie biznesu, gdzie ak-
tywni dostawcy b2b edukując rynek, budują swoją pozycję i sprzedają usługi a nowocześni menedżerowie
szukając rozwiązań są inspirowani do zakupu. NF zajmuje się też wdrażaniem rozwiązań, odpowiadają-
cych indywidualnym potrzebom i właściwościom polskiego rynku. Jest właścicielem trzeciego największego
portalu internetowego w Polsce www.nf.pl, prowadzi Programy HRM, mające na celu wyznaczanie i lanso-
wanie standardów prowadzenia firmy oraz integrowania społeczności aktywnych firm i profesjonalistów.
Więcej informacji: www.firma.nf.pl / www.nf.pl
Fundacja Obserwatorium Zarządzania (Polska)
Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ) jest organizacją pozarządową wspierającą polski biznes w
dziedzinie: HRM, HR, zarządzania kapitałem/ finansami oraz wykorzystania technologii ICT. FOZ zajmuje
się popularyzowaniem dobrych praktyk, dzieleniem się wiedzą oraz podwyższaniem kwalifikacji zawodo-
wych menedżerów.
FOZ prowadzi takie projekty e-learningowe, badawcze i certyfikacyjne oraz szkoleniowe. FOZ jest także
koordynatorem EduKlastra – Nowe Media w Edukacji, zrzeszającego ponad 60 polskich firm szkolenio-
wych, ośrodków akademickich, organizacji branżowych, itp., oraz członkiem International Federation of
Training and Development Organizations (IFTDO) skupiającej ponad 500 tys. specjalistów HR z ponad 50
krajów.
Więcej informacji: www.obserwatorium.pl

7. PL
7
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Bürgerhaus Bennohaus – citizen centre, Arbeitskreis Ostviertel e.V. (Niemcy)
Centrum obywatelskie Bennohaus jest ośrodkiem społeczno-kulturowo-medialnych szkoleń, otwartym
dla wszystkich obywateli, zwłaszcza dzieci, młodzieży i osób starszych. Miejsce spotkań kulturowych,
instytucja edukacyjna, centrum medialne – współczesny Bennohaus ma szeroki zakres oddziaływania na
lokalne, jak i międzynarodowe środowisko. Instytucja edukacyjna w Bennohaus (BIB) jest akredytowanym,
wysoko rozwiniętym ośrodkiem szkoleniowym.
Bennohaus ma wieloletnie doświadczenie w projektach europejskich dotyczących technologii ICT oraz
rozwijania kompetencji medialnych. Jest największym producentem wśród mediów obywatelskich w
Nadrenii Północnej-Westfalii, współpracującym z telewizyjnym kanałem edukacyjnym „nrwision”. W 2013 r.
przyznano mu po raz czwarty oficjalny znak jakości dla organizacji testującej jakość w pracy wolontaryjnej
(QUIFD).
Więcej informacji: www.bennohaus.info
XXI INVESLAN, S.L. (Hiszpania)
INVESLAN jest prywatną firmą badawczą, specjalizującą się w szkoleniach i zarządzaniu. Głównymi ob-
szarami jej pracy są: szkolenia zawodowe i edukacja dorosłych, technologia ICT stosowana w środowisku
edukacyjnym i zarządczym, kwestie genderowe, zatrudnienie, zarządzanie wiedzą, osoby wykluczone.
INVESLAN prowadzi, koordynuje i uczestniczy w rozwoju oraz testowaniu planów szkoleniowych, treści i
metodologii promującej włączanie do społeczeństwa i na rynek pracy osób wykluczonych.
Jednym z głównych pól aktywności Inveslanu są badania i rozwój innowacyjnych metod kształcenia, w
tym także tych opartych na technologii ICT. W tym zakresie, Inveslan przewodniczył projektowi DeinTra,
poszukując sposobów współpracy przy wprowadzeniu na europejski rynek pracy innowacyjnych metod
szkoleniowych, koordynuje też liczne projekty w ramach programu „Uczenie się przez całe życie” (Lifelong
Learning Programme).
Więcej informacji: www.inveslan.com/en
Jak korzystać z podręcznika?
Jeśli jesteś już specjalistą w dziedzinie tworzenia multimediów, ale chcesz nabyć także kompetencje tre-
nera, poszerzając tym samym swoją wiedzę, zwróć uwagę szczególnie na Moduł C – „Szkolenie trenera”.
W tej części podręcznika odkryjesz wiedzę użyteczną do tego, aby stać się trenerem. Znajdziesz tam np.
informacje o zarządzaniu cyklem szkoleniowym, jak również wiele praktycznych wskazówek. Przygotujesz
swój własny warsztat testowy i przeprowadzisz go, uzyskując na koniec ocenę swoich działań.
Jeśli jesteś początkującym uczniem, zacznij od Modułu A – „Produkcja multimediów”, ponieważ znajdziesz
w nim niezbędną podstawową wiedzę, dotyczącą m.in. posługiwania się kamerą czy montażu, dzięki
którym bez problemów staniesz się „dziennikarzem wideo”. Następnie przejdź do Modułu B – „Dziennikar-
stwo crossmediowe”, aby pogłębić informacje zdobyte w poprzednim module, jak również poznać techniki
crossmediowe. Po zapoznaniu się z Modułem A i B oraz wypraktykowaniu zdobytej wiedzy, czas na ostatni
moduł, który pomoże ci w nabyciu kompetencji trenera.

8. 8
Moduł A –
Produkcja
multimediów

9. PL
9
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Wprowadzenie do modułu
Niniejszy moduł zawiera wszystkie niezbędne informacje o tym, jak tworzyć filmy. Zaczynając od
zapoznania się ze sprzętem i jego cechami, kończąc na edycji filmowej. Moduł powinien mieć formę
praktycznych warsztatów.
Grupa docelowa
Udział w tym module jest zalecany całej grupie docelowej, czyli: specjalistom ds. reklamy i wizerunku,
marketingu i sprzedaży; doradcom, konsultantom, specjalistom ds. zarządzania treścią.
Ogólny zarys
Sprzęt i jego funkcje. (Czas trwania: 03:00 godziny).
Rozdział pokazuje sprzęt wideo i jego budowę.
Jak tworzyć ujęcia. (Czas trwania: 03:00 godziny).
Rozdział wyjaśnia zagadnienia takie jak: typy kątów, perspektywę, ruchy kamery, film jako sekwencję ujęć.
Oświetlenie. (Czas trwania: 01:30).
Rozdział prezentuje typy oświetlenia i metody jego wykorzystywania.
Dźwięk. (Duration: 02:00).
Rozdział omawia podstawy produkcji dźwięku.
Projektowanie graficzne. (Czas trwania: 02:30).
Rozdział prezentuje najważniejsze elementy budowania kadru, w tym zasady
kompozycji i zachowania proporcji.
Reżyseria i praca na scenie. (Czas trwania: 01:30)
Rozdział prezentuje najważniejsze metody pacy z ekipą na scenie.
Edycja filmów. (Czas trwania: 04:00).
Rozdział omawia podstawowe narzędzia do edycji filmów wraz z praktycznymi poradami jak ich używać
Wymagania niezbędne do przeprowadzenia Modułu A
Aby skutecznie przedstawić zagadnienia z Modułu A, organizacja lub osoba indywidualna
przeprowadzająca szkolenie powinna spełniać następujące wymogi infrastrukturalne i osobowe:
Cechy charakteru. Trenerzy (min. 2) odpowiedzialni za przeprowadzenie warsztatów, powinni posiadać
następujące cechy:
 duże doświadczenie w produkcji multimediów,
 podzielna uwaga,
 zdolność łatwego przekazywania wiedzy w zrozumiały sposób,
odnosząc się do konkretnych przykładów,
 cierpliwość.
Infrastrukturalne. Jeśli seminarium jest przeprowadzane offline, miejsce powinno
spełniać następujące wymogi:
 studio filmowe lub inne miejsce wyposażone w odpowiedni sprzęt (np. kamery, oświetlenie),
 dostęp do wszystkich niezbędnych nośników (Internet, projektor, tablica demonstracyjna, itd.).
Szkolenie może być przeprowadzone w formie online tylko częściowo. Głównym celem jest pokazanie
prawdziwego środowiska produkcji filmów i umożliwienie uczestnikom poznania go. Szkolenie online
nie daje takiej możliwości. Mimo to, poprzez szkolenie online można uzupełnić wiedzę teoretyczną w
dziedzinie produkcji filmów.

10. PL
10
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Sprzęt i jego funkcje
Cele nauki: Poznanie sprzętu filmowego, zasad jego działania, stworzenie własnego filmu
począwszy od pomysłu, aż do jego realizacji.
Czas trwania 03:00 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i
sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Kamera
Istnieje wiele różnych typów kamer, np. bardzo złożone kamery filmowe używane przy produkcjach kino-
wych, kamery telewizyjne lub zwykłe kamery cyfrowe dla szerokiej rzeszy odbiorców. Różnią się wyglą-
dem, ale przede wszystkim parametrami technicznymi i funkcjami.
W kamerze filmowej obraz może być zarejestrowany w bardzo wysokiej jakości. W większości przypadków
kamera taka obsługiwana jest przez kilka osób jednocześnie. Są oni odpowiedzialni za różne czynności,
takie jak ustawianie ostrości i przesłony, ustawianie zbliżeń czy kierowanie ruchem kamery. W produkcjach
telewizyjnych ważniejsze jest posiadanie bardziej uniwersalnej kamery, łatwej do przenoszenia. Kamery te-
lewizyjne mają przyciski i pokrętła, które są proste w obsłudze, a wiele funkcji może być łatwo włączanych
przez jednego operatora kamery.
Łatwość obsługi jest główną cechą, którą biorą pod uwagę konsumenci, kupując kamery cyfrowe. Zwykli
użytkownicy kamer zazwyczaj nie posiadają specjalistycznej wiedzy. Co więcej, nie zapoznają się do-
kładnie z instrukcją obsługi przed użyciem kamery. Kiedy konsument włączy kamerę od razu oczekuje
zadowalających go efektów, dlatego zwykłe kamery mają zaprogramowane automatyczne ustawienia. Przy
obecnym poziomie automatyki stosowanej w kamerach daje to naprawdę dobre efekty, ale dla operatorów
z zacięciem artystycznym może to również być spore ograniczenie możliwości. Funkcje automatczne i
małe rozmiary kamery (niewiele miejsca na przyciski i pokrętła) utrudniają nastawy manualne.
Kamery cyfrowe. Kamera cyfrowa jest urządzeniem najczęściej wykorzystywanym do nagrywania obrazu
i dźwięku. Obecnie na rynku można znaleźć wiele prawie niezależnych od siebie grup produktów. Osoby,
które oglądają je po raz pierwszy są nieraz zdziwione różnicami w rozmiarach i cenach urządzeń, które są
wykorzystywane w tym samym celu. Na pierwszy rzut oka trudno jest ocenić różnice w działaniu, ponieważ
takie parametry jak rozdzielczość ekranu (teraz prawie każdy sprzęt nagrywa w jakości HD), czy typy prze-
chowywania danych mogą być podobne zarówno w przypadku kamer profesjonalnych, jak i amatorskich.
Nie znaczy to jednak, że działają w ten sam sposób. Niewielkie różnice, które za chwilę zostaną opisane,
są najważniejsze. Interesują nas głównie kamery profesjonalne i pół-profesjonalne.
Sprzęt zaprojektowany dla profesjonalistów ma większy potencjał, niż kamery amatorskie. Przede wszyst-
kim można nagrywać wideo i audio w odpowiednim formacie i na przeznaczonym do tego nośniku (pa-
mięć). Profesjonalny sprzęt ma więcej funkcji ustawianych ręcznie, przez co operator ma większy wpływ
na wynik swojej pracy, niż gdyby używał prostej kamery automatycznej. Niżej wymieniono najważniejsze
cechy profesjonalnego sprzętu:
 Możliwość ręcznego ustawienia niemal wszystkich parametrów.
 Wiele funkcji dostępnych bezpośrednio na kamerze (łatwy dostęp do przycisków, przełączników
znajdujących się bezpośrednio na obudowie kamery).
 Wysoka jakość obiektywów o dobrych parametrach, a w droższych modelach możliwość wymiany
obiektywów (jak w np. lustrzance cyfrowej).
 Profesjonalny interfejs (np. HD-SDI) wykorzystywany wraz z profesjonalnym sprzętem (rejestratory,
monitory podglądowe itd.).
 Możliwość podłączenia i współpracy z dużą gamą dodatkowych urządzeń, takich jak rejestratory,
monitory podglądowe, mikrofony zewnętrzne itd.

11. PL
11
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Powyższe elementy każdy jest w stanie ocenić sam, nawet jeśli nie jest ekspertem w temacie. Oczywiście nie
warto podejmować decyzji o używaniu czy kupnie sprzętu tylko na podstawie opisanych elementów, jednak
ukazują one pewne trendy wykorzystywane przez producentów specjalistycznego sprzętu do nagrywania.
Zaledwie kilka firm specjalizuje się w tego typu sprzęcie. Najczęściej można spotkać produkty firm:
 Sony
 Panasonic
 JVC
 Canon
Niezależnie od marki producenta, każda kamera ma podobną budowę. Jest to spowodowane tym, że
zawodowy operator kamery musi umieć obsługiwać każdy rodzaj sprzętu, tak jak zawodowy kierowca musi
umieć prowadzić samochód, niezależnie od jego marki. Mówimy o znajomości pewnych standardów w
konstrukcji sprzętu i jego funkcjonalności.
Oczywiście każdy model kamery, nawet od tego samego producenta, różni się w swojej budowie i
rozmieszczeniu elementów, ale ten, kto rozumie ogólne zasady budowy kamery, poradzi sobie z różnymi
modelami.
Obiektyw przechwytuje światło odbite od
obiektu i przenosi je na przetwornik lub
przetworniki CCD.
wbudowany mikrofon
obiektyw
wizjer
ekran LCD
panel kontrolny

12. PL
12
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Kamery filmowe, tak samo jak profesjonalne kamery cyfrowe, mają wymienne obiektywy. Obiektywy w
kamerze mają za zadanie kierować światło do przetwornika oraz ustawiać ostrość obrazu. Obiektywy mają
możliwość dostosowywania odległości ogniskowej, ostrości i przysłony.
Większość kamer jest wyposażona w obiektywy wbudowane na stałe w obudowę kamery, których nie
można wymienić. Takie funkcje jak ręczne ustawianie przysłony lub ostrości są możliwe tylko w ograni-
czonym stopniu lub wcale. Automatyczne ustawienia kamery ułatwiają pracę osobie nagrywającej, ale też
ograniczają jej kreatywność.
Wizjer, przez który patrzy operator, pozwala komponować ujęcie i ustawiać ostrość obrazu oraz jego
ekspozycję. Zapewnia on kontrolę nad kadrem. Nowe modele aparatów i kamer cyfrowych posiadają
ekran LCD, a czasami też TFT LCD. Jednak w profesjonalnym sprzęcie wizjer jest wciąż najważniejszym
elementem, umożliwiającym kontrolę robionych nagrań, ponieważ LCD i TFT LCD nie są wystarczająco
precyzyjne. Po pierwsze, dokładne ustawienie ostrości jest dużo łatwiejsze przez wizjer. Wizjery wysokiej
jakości operują najczęściej czernią i bielą, ponieważ te kolory dają większy kontrast, co umożliwia dokład-
niejsze dostosowanie ostrości zdjęcia. Jakość materiałów z których wykonuje się ekrany ciekłokrystyalicz-
ne jednak z każdym rokiem rośnie i wiele kamer, również profesjonalnych, często łączy funkcję ekranu i
wizjera.
Wizjer w zwykłych kamerach użytkowych jest zazwyczaj bardzo mały i ma niską rozdzielczość. Nie
sprawdza się najlepiej podczas kadrowania, dlatego wykorzystuje się go tylko w nagłych sytuacjach, np.
gdy świeci ostre słońce i zupełnie nic nie widać na ekranie LCD.

13. PL
13
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Rejestrator to system elektronicznych i w niektórych wypadakach mechanicznych elementów,
umożliwiających zapisywanie wideo na nośniku danych.
Dotychczas opracowano wiele różnych formatów zapisywania wideo. Na taśmach magnetycznych
używano między innymi S-VHS, Hi8, MiniDV, Betacam, DV, DVC Pro lub DigiBeta. Rynek jest
zdominowany przez nowe nośniki cyfrowe, XD, P2 lub karty pamięci SD, a taśmy magnetyczne są mniej
popularne. Jednak profesjonalne stacje telewizyjne wciąż korzystają z techniki wideo Betacam jako formatu
pomocniczego. W niektórych stacjach jest on nadal podstawowym formatem. Obecnie niezależnemu
operatorowi trudno by było jednak zdobyć kamerę zapisującą w formacie Betacam, a przy tym byłoby to
zupełnie nieopłacalne.
Mikrofon jest czujnikiem akustycznym, który przemienia dźwięk w sygnał elektryczny. Prawie wszystkie
aparaty i kamery mają wbudowany mikrofon, jednak nie jest on wystarczający w przypadku pracy
profesjonalnej. Wbudowanego mikrofonu używa się głównie do nagrywania dźwięków z otoczenia.
Baterie dostarczają energię podczas korzystania z kamery w terenie. Są używane także w pracy w studio,
ponieważ zapewniają operatorowi kamery większą swobodę poruszania się. Podstawowy zestaw powinien
mieć przynajmniej dwie baterie. Z ładowarki korzysta się w przypadku zasilania kamery w nagłych
przypadkach oraz do ładowania baterii.
Przy produkcji filmów istnieje wiele różnych typów sprzętu wykorzystywanego wraz z kamerą.
Profesjonalne kamery zmieniają się wraz z całym rynkiem elektronicznym. Wynika to z rozwoju technologii
w ostatnich latach. Sprzęt produkowany obecnie jest zupełnie różny od tego sprzed 5 czy 10 lat.
Największe różnice:
 Rejestrowanie na dyskach czy prostych kartach pamięci całkowicie zastąpiło kasety.
 HD jest powszechnie obowiązującym standardem. Coraz więcej kamer może nagrywać w większej
rozdzielczości (2K lub 4K), co sprawdza się też przy produkcji filmowej przeznaczonej na ekrany
kinowe.
 Analogowe złącza RCA zostały prawie w całości zastąpione przez HDMI czy SDI.
Lustrzanka cyfrowa (DSLR). Od kilku lat lustrzanki pozwalające na nagrywanie filmów i dźwięków coraz
częściej zastępują zwykłe kamery. Dlaczego tak się dzieje? Stosunkowo tanim sprzętem i akcesoriami
można uzyskać bardzo dobrą jakość obrazu. Jest to powiązane z optyką i ogólną budową aparatu. Tylko
kamery z najwyższej półki mogą osiągać podobną jakość i podobne efekty wizualne. Tym samym wielu
producentów wideo korzysta z możliwości jakie dają aparaty cyfrowe (wymienne obiektywy, duży wybór
modeli, itd.).

14. PL
14
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Lustrzanki cyfrowe mają jednak poważną wadę. Przede wszystkim ten typ aparatu potrzebuje odpowied-
niego ustawienia. Aparaty służą zazwyczaj do robienia zdjęć – statycznych ujęć robionych w ułamku
sekundy. W przypadku filmów zarówno czas, jak i warunki zmieniają się podczas kręcenia. Wszelkiego
rodzaju ruchy są nie tylko możliwe, ale często konieczne. W praktyce niestety bardzo trudno jest kontrolo-
wać tego typu sprzęt i jego ustawienia.
Używając lustrzanki cyfrowej jako urządzenia do nagrywania, pamiętaj:
 Lustrzanką można nagrywać tylko kilkuminutowe ujęcia. Nagrywanie pojedynczych ujęć powyżej tego
czasu może być niemożliwe. Jest to istotne ograniczenie podczas filmowania dłuższych wypowiedzi.
 Konstrukcja lustrzanki lepiej sprawdza się podczas robienia zdjęć niż nagrywania filmów. Jest to widoczne
zwłaszcza podczas ruchu i zbliżeń, które są bardzo trudne do nagrania bez użycia dodatkowego sprzętu.
 Nagrywanie scen, gdzie jest dużo ruchu wymaga doświadczonego operatora.
 Dźwięk najlepiej nagrywać za pomocą oddzielnej nagrywarki, ponieważ lustrzanki często nie mają
opcji kontrolowania mikrofonu na odpowiednim poziomie. W niektórych modelach nie ma nawet
możliwości podłączenia zewnętrznego mikrofonu.
Pomimo tych problemów, lustrzanki wykonują nagrania w bardzo dobrej jakości, a rynek akcesoriów do
tego typu sprzętu wciąż rozwija się. Do najważniejszych akcesoriów zalicza się:
 Slidery, statywy, systemy stabilizacji kamery (steadicam) do kontrolowania ruchu kamery.
 System follow focus do łatwej zmiany ustawień podczas kręcenia.
 Podgląd ekranów LCD by lepiej widzieć szczegóły obrazu.
Aparat fotograficzny- obecnie prawie każdy aparat cyfrowy posiada funkcję nagrywania materiałów wideo
- zazwyczaj w rozdzielczości HD. W praktyce, wszystkie aparaty cyfrowe nagrywają również towarzyszący
obrazowi dźwięk. W nowszych modelach istnieje nawet możliwość nagrywania dźwięku stereo. Umiejętność
nagrywania krótkich filmów jest cechą wyróżniającą większość aparatów cyfrowych od analogowych. Materiał
wideo nie jest co prawda bardzo wysokiej jakości (gorszy niż gdybyśmy nagrywali kamerą), ale aparat fotogra-
ficzny to wciąż przydatne narzędzie, jeśli chodzi o nagrywanie jakiejś uroczystości rodzinnej czy filmu z wakacji
(i wszystkiego innego, gdy nie mamy profesjonalnego aparatu).
Mimo pewnych oczywistych wad (aparaty fotograficzne mają znacznie mniejszą powierzchnię, więc nie dostaje
się do nich zbyt dużo światła), niektóre z nich nagrywają wideo o stosunkowo niskim poziomie hałasu. Dzieje się
tak ze względu na algorytmy zmniejszające hałas, które działają tam znacznie silniej niż w innych urządzeniach
rejestrujących. Niestety, wiąże się to z określonymi skutkami ubocznymi. Algorytmy redukujące poziom szumów
pogorszają też ostrość obrazu.
W zależności od marki i modelu aparatu fotograficznego, nagrane filmy mogą mieć różną rozdzielczość, ilość
klatek i czas. Informacje o tych parametrach można znaleźć w instrukcji obsługi aparatu. Proste i tanie aparaty
mają zwykle możliwość nagrywania wideo z jedną rozdzielczością, ale niekoniecznie z tą najmniejszą. Aparaty
pozwalają na nagrywanie wideo do górnej granicy pojemności wbudowanej karty pamięci- najczęściej od 12 do
40 MB. Aby zwiększyć zasoby pamięci konieczne jest zainstalowanie w nim odpowiednio dużej karty pamięci.

15. PL
15
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Telefony i inne.Obecnie za pomocą prawie każdego telefonu można nagrywać filmy i dźwięk. Co więcej,
najlepsze modele mogą nagrywać wideo w jakości zbliżonej do HD. Nic więc dziwnego, że wielu ludzi
korzysta ze swoich smartfonów jak z kamery cyfrowej. Czy takie urządzenia mają sens z punktu widzenia
produkcji filmów?
Przede wszystkim należy pamiętać, że pomimo imponujących parametrów telefonów, które przypominają
profesjonalny sprzęt, mała kamera w telefonie nigdy nie zastąpi profesjonalnej kamery. Główne ogranicze-
nia wynikają z jakości i rozmiarów obiektywów oraz konstrukcji urządzenia i jego funkcjonalności. Jednak
telefon lub tablet są często jedynymi urządzeniami, które mamy akurat pod ręką, więc być może będziemy
zmuszeni do ich używania. Jeśli tak się stanie, należy pamiętać:
 Zawsze używajmy ich przy dobrym oświetleniu, aby zapobiec zakłóceniom obrazu.
 Niewielkie obiektywy w telefonach mogą zniekształcić proporcje.
 W większości z nich opcja ustawiania ostrości obrazu jest automatyczna.
Kręcąc filmy telefonem, należy pamiętać, by ustawić jak najwyższą jakość obrazu i dźwięku. Nagranie
nigdy nie będzie takiej samej jakości, jak to zrobione profesjonalnym sprzętem, ale dobry montażysta
będzie wiedział, jak wykorzystać taki materiał. Ważne jest też, aby nagrywać w pozycji poziomej, tak jak w
przypadku aparatów. Obraz powinien być szerszy niż wyższy. Tylko w ten sposób będzie można go wyko-
rzystać wraz z innymi ujęciami.
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, aparat umieszczony w telefonie nigdy nie zastąpi profesjonalnego
sprzętu, ale istnieją na rynku aplikacje dedykowane dla smartfonów, które z pewnością przybliżą go do tych
bardziej zaawansowanych. Łatwo znaleźć dziesiątki aplikacji w Google Play i App Store, które pomogą Ci
w nagrywaniu i edytowaniu materiałów wideo. Co więcej, wiele z tych aplikacji jest za darmo lub kosztuje
bardzo niewielkie pieniądze. Przedstawiamy niektóre z nich:
Instagram – ta aplikacja jest znana głównie w odniesieniu do zdjęć, ale istnieje
również możliwość tworzenia oraz edytowania materiałów wideo. Pozwala nagrywać i
edytować 15-sto sekundowe pliki wideo. Co więcej, przy pomocy trzynastu filtrów ma-
teriał może być modyfikowany, co znacznie zwiększa atrakcyjność zwykłych filmów.
Użytkownik ma możliwość wyboru konkretnego momentu z nagrania, który stanie się
ilustracją dla opublikowanego wideo. Instagram oferuje również technologię Cinema,
która jest odpowiedzialna za stabilizację obrazu.
JumpCam - Record Video Together - to darmowa aplikacja umożliwiająca kompono-
wanie filmów razem ze znajomymi. Możesz dodać również filtry, np. w stylu vintage
lub czarno-białe, jak i własną muzykę. Materiał wideo może być udostępniony na
Facebooku lub Twitterze.
Lapse it – ta aplikacja pozwala na tworzenie filmów poklatkowych, które są bardzo
efektowne, ponieważ pokazują długie procesy w krótkim czasie, np. spalanie się
świecy lub ruch chmur. Głównym zadaniem aplikacji jest wybór kluczowych klatek
filmu z całej ich sekwencji. Generalnie aplikacja jest darmowa, ale jeśli chcesz korzy-
stać z niektórych dodatkowych funkcji, trzeba dopłacić (aczkolwiek nie jest to drogie).

16. PL
16
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Videon – ta aplikacja pozwala nam zdecydować o rozdzielczości nagrań i ich propor-
cji (obsługuje formaty takie jak 2,35:1, 1:1 i 4:3.), liczbie klatek na sekundę, obecności
dźwięku w filmie, wybieramy nawet mikrofon przedni lub tylny. Co więcej, możemy
zablokować ostrość i geotagować materiał wideo. Jeśli chodzi o edytowanie wideo,
Videon oferuje kilka ciekawych filtrów, regulację ekspozycji, kontrastu i nasycenia
kolorów. Mamy możliwość wyostrzenia i rozmycia nagrań, dodania efektów, takich jak
spowolnienie, migotanie czy odwrócenie kolorów. Kosztuje około 3$.
Camera Plus Pro- to aplikacja dla systemu iOS. Pozwala na regulację ekspozycji
(podczas nagrywania wideo), powiększanie, łatwe tagowanie, przełączanie kamery
na przód / tył, edytowanie wideo i geo tagging. Możemy również przesyłać materiały
wideo na YouTube’a, Facebook’a i pocztę, a także synchronizować je między innymi
urządzeniami. Kosztuje około 3$.
ProCamera – oprócz możliwości nagrywania wideo, która jest dość zaawansowana
(jak Camera Plus Pro umożliwia regulację ekspozycji podczas nagrywania), oferuje
kilka przydatnych narzędzi do postprodukcji, takich jak Pro Lab, Pro Cut i Pro FX. Jest
darmowa.
Na rynku dostępne są także kamery do konkretnych zastosowań. Są poręczne, istnieje coraz większy
wybór akcesoriów, dzięki czemu mogą być użyte do robienia ujęć w bardzo trudnych warunkach. Takie
kamery można umieszczać na kaskach motocyklowych, ramach rowerowych, karoserii pojazdu, a nawet
na desce surfingowej czy kijku narciarskim. Umożliwia to kręcenie scen, które byłyby niesamowicie trudne
i czasochłonne przy użyciu zwykłej kamery.
Kamery tego typu nie mają zbyt wielu ustawień, ale mogą być używane praktycznie wszędzie bez
większych ograniczeń. Niektóre modele mogą być sterowane za pomocą aplikacji na smartfona lub tablet.
Taki sprzęt może być używany tylko jako wsparcie dla profesjonalnej kamery, ale warto wziąć go pod uwagę.

17. PL
17
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Dźwięk
W większości przypadków, nagrywanie wysokiej jakości dźwięku wymaga dodatkowego sprzętu i
odpowiednich zdolności osoby filmującej. Mikrofony i rejestratory dźwięku wbudowane w kamerę, są
bardzo pomocne, ale niewystarczające. W wielu przypadkach trzeba z nich zrezygnować.
Mikrofony.Prawie wszystkie kamery mają wewnętrzny mikrofon, lecz nie jest on wystarczający podczas
profesjonalnego filmowania. Do specjalnych zadań, np. wywiadów lub scen dialogowych, wykorzystuje
się zazwyczaj mikrofony zewnętrzne. Jest wiele różnych typów mikrofonów zewnętrznych, które filmowcy
wybierają w zależności od potrzeb danej sceny. Różne są też rozdzaje złącz za pomocą których podłącza
się mikrofony do kamery czy innego urządzenia:
Przed rozpoczęciem zdjęć trzeba wiedzieć, jaki rodzaj złącza obsługuje twoja kamera. Dostępne są
przejściówki do połączenia złącza z urządzeniem. Czasami trzeba użyć innego typu złącza, np. RCA lub
jack, jednak nie w przypadku mikrofonów.
Do profesjonalnych kamer można podłączyć dwa niezależne od siebie mikrofony. Tak więc mają one dwa
wejścia. Pozwala to na podłączenie niezależnych mikrofonów dwóm osobom jednocześnie.
Oświetlenie
Do oświetlania filmowanych obiektów używa się różnych typów lamp. Różnią się od siebie budową i
technologią.
W zależności od ich konstrukcji można mówić o lampach umieszczonych bezpośrednio na kamerach
(górne światła) lub niezależnych (umieszczonych na specjalnych stojakach lub rampach). Pierwszy rodzaj
lamp nie daje zbyt dużo światła, ale pozwala na szybką pracę, np. przy kręceniu newsów. Takie lampy są
często zasilane bateriami.
Górne światła używane są głównie podczas nagrywania dla serwisów informacyjnych, jako światła
rozświetlające, gdy jest za mało światła naturalnego, a montowanie reflektorów jest zbyt skomplikowane
lub czasochłonne. Górne światła doczepione są do kamery i mogą być zasilane bateriami lub
akumulatorem. Te, które nie mają funkcji przyciemniania, mogą wytworzyć bardzo intensywne światło, ale
za pomocą specjalnych filtrów można je odpowiednio złagodzić. Może to być niezbędne, np. aby uniknąć
dużych kontrastów na twarzy osoby filmowanej.
mini-jack 3,5 mm –
niewielkie złącze
podobne do tego
używanego w
słuchawkach,
zazwyczaj
w kamerach
amatorskich.
XLR – okrągłe
złącze z trzema
otworami, używane
w profesjonalnych
kamerach.

18. PL
18
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
W następnych rozdziałach dowiesz się, jak wybierać odpowiedni rodzaj lamp. Teraz skupmy się na
dostępnych technologiach.
Obecnie używa się trzech najpopularniejszych typów lamp:
 Lampy halogenowe (reflektory) – używają żarówek o mocy od 300 do 1000 watów. Bardzo
szybko się nagrzewają, ale dzięki prostej budowie i niewielkim rozmiarom są bardzo popularne.
 Światła jarzeniowe / świetlówki – to rodzaj oświetlenia o przedłużonej oprawie świetlnej z
wbudowanymi lampami jarzeniowymi. Są popularne zaledwie od kilku lat, ponieważ wcześniejsza
technologia nie pozwalała na produkcję świateł jarzeniowych odpowiedniej jakości. Lampy tego typu
zużywają dużo mniej energii i dużo wolniej się nagrzewają. Dają delikatne, lekko rozproszone światło.
 LED – stosunkowo nowa technologia oparta na diodach elektroluminescencyjnych i soczewkach.
Lampy LED produkują światło wysokiej jakości, produkują mało ciepła i zużywają bardzo mało
energii.
Czasem filmowcy używają innych rodzajów lamp. Najpopularniejsze są lampy wyładowcze. Zapewniają bardzo
mocne światło (potrzebne przy produkcji kinowej), ale pochłaniają gigantyczną ilość energii i często wymagają
specjalnych agregatów. W produkcji wideo takie oświetlenie praktycznie nie jest wykorzystywane.
Statyw
Statyw to trójnogi przedmiot, najczęściej używany do stabilizacji mocowanych na nim przedmiotów. Sta-
tywy stosuje się przy robieniu zdjęć lub filmów, aby zapobiec niechcianym ruchom kamery. Zmniejszają
drgania kamery i dzięki nim obraz uzyskuje najlepszą ostrość. Statyw przydaje się także przy kadrowaniu
zdjęć. Dziennikarze często rezygnują z używania statywów, ponieważ muszą szybko reagować na zaistnia-
łą sytuację.
Robienie dobrych ujęć wymaga kontroli nad kadrem. Jest ona możliwa tylko wtedy, kiedy kamera jest sta-
bilna. Nawet jeśli chcemy zrobić ujęcia w ruchu trzeba uniknąć przypadkowych ruchów kamery. Obraz nie
może być chaotyczny ani poruszony.
Statyw posiada głowicę, która umożliwia wykonywanie delikatnych ruchów podczas kręcenia ujęć. Jakość
głowicy jest jednym z najważniejszych parametrów statywu. Głowica dobrej jakości musi się płynnie poru-
szać. Dzięki temu można wykonywać ruchy w dwóch kierunkach bez żadnego wysiłku, a zarazem wytwa-
rzany jest pewien opór, co gwarantuje płynne ruchy kamerą.

19. PL
19
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Każdy statyw posiada również złącze, do którego mocuje się aparat lub kamerę. Obecnie powszechnie
używa się standardowych śrub, dzięki czemu nie trzeba martwić się, czy łącze pasuje do modelu kamery,
którą posiadasz. Każdą kamerę można przymocować do statywu dzięki gwintowanym otworom, do których
się ją przykręca. Należy jednak pamiętać, że statyw i jego osprzęt (złącza) różnią się w zależności od
modelu.
Kluczowe cechy statywu :
 Regulowana wysokość, maksymalna i minimalna,
pomaga określić jak bardzo można dostosować
kamerę do naszych potrzeb. Zazwyczaj maksymalna
wysokość statywu nie przekracza wzrostu dorosłego
człowieka, więc kamerę można ustawić na wysokości
wzroku lub ust aktora.
 Rodzaj głowicy – głowice w profesjonalnych statywach
wypełnione są specjalnym olejem.
 Ogólna jakość użytkowania i stabilności. Chociaż
nikt nie lubi dźwigać ciężkiego sprzętu, dobry statyw
nie jest lekki. Wynika to z poziomu stabilizacji, jaki
gwarantuje. Wszystkie elementy, kamera i pozostały
sprzęt muszą być zabezpieczone i stabilne.
Specjalnym rodzajem statywu jest monopod – ma tylko jedną nogę. Może służyć jako punkt podparcia
kamery. Z monopodu korzysta się tylko w warunkach, kiedy nie można wnieść ciężkiego profesjonalnego
sprzętu. Trzeba pamiętać, że monopod nie może samodzielnie stać.
Przechowywanie danych
Jedną z cech rozróżniających kamery są wykorzystywane przez nie nośniki pamięci. Można wyróżnić
przynajmniej cztery ich rodzaje. Wiele z nich nie jest ze sobą kompatybilnych.
Taśma. Najpopularniejszy nośnik pamięci. Ma wiele formatów, np. Digital Betacam do profesjonalnych
kamer lub miniDV do amatorskich. Kasety różnią się od siebie w zależności od rozmiaru i sposobu
odczytywania danych. Obecnie używa się wiele różnych formatów, które nie są kompatybilne. Trzeba tutaj
przypomnieć, że taśmy są zastępowane przez inne rozwiązania, dlatego nie opłaca się inwestować w
kamery używające kaset.
Karty pamięci (flash). Karty pamięci są tanim i popularnym nośnikiem pamięci. Można na nich
przechowywać duże ilości danych w osobnych plikach. Dostęp do danych jest łatwy – nie ma potrzeby
przewijania taśmy.
Rejestrator. Profesjonalne kamery mają specjalne nagrywarki pamięci flash, które łączą w sobie karty
pamięci i dysk twardy. Umożliwiają bardzo szybkie zapisywanie danych przy zachowaniu najwyższej
jakości nagrywanego materiału.
CD/DVD. Niektóre amatorskie kamery nagrywają bezpośrednio na CD lub DVD. To wygodne rozwiązanie
dla amatorów (jeśli chcesz obejrzeć nagrane sceny bezpośrednio na DVD bez konieczności ich
edytowania). Jednak CD/DVD nie są wykorzystywane w profesjonalnej produkcji filmowej.

20. PL
20
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
HDD (twardy dysk). Zaletą kamer z wbudowanym dyskiem twardym jest ich wysoka wydajność - od
kilkudziesięciu do kilkuset GB. Głównymi wadami są jednak: konieczność podłączenia kamery do
komputera w celu edycji materiału i większa czułość kamery na wszelkie wstrząsy. Ponieważ dysk twardy
jest urządzeniem mechanicznym, może pojawić się też problem z krótszą pracą na baterii.
SSD (solid state drive). Urządzenie, które przechowuje dane w oparciu o pamięć flash. Dyski SSD mają
wiele zalet w porównaniu do tradycyjnych dysków twardych: mniejsze zużycie energii, szybszy dostęp
do danych i większą niezawodność. Jednak kamery wyposażone w takie dyski są znacznie droższe od
pozostałych. Używają ich głównie profesjonaliści.
Inne
Oprócz kamery i jej podstawowych akcesoriów, profesjonaliści korzystają z dodatkowego sprzętu :
 Pudełka, kufry, torby do bezpiecznego transportu sprzętu. Podczas transportu bardzo łatwo
jest uszkodzić delikatny sprzęt elektroniczny. Odpowiednio zaprojektowane torby pozwalają tego
uniknąć.
 Ładowarki i baterie. Odpowiednia ilość baterii i innych akcesoriów zawsze powinna być pod ręką.
Nagrywanie nie powinno być przerywane z powodu rozładowanych baterii, ponieważ koszty utrzy-
mania ekipy filmowej są bardzo wysokie.
 Przedłużacze i zasilacze. Czasem trzeba podłączyć sprzęt do prądu, którego źródło oddalone jest
dziesiątki czy nawet setki metrów od miejsca nagrywania. Ekipa potrzebuje odpowiedniego rodzaju
kabli. Liczy się nie tylko długość, ale też wysoka obciążalność prądowa przewodów.
 Sprzęt do makijażu. Podstawowy zestaw do makijażu pozwala poprawić wygląd aktorów podczas
nagrywania. Zawsze należy mieć przy sobie puder do twarzy.

21. PL
21
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Jak tworzyć ujęcia
Cele nauki: Szczegółowo poznać pracę z kamerą, w tym takie zagadnienia jak: kadrowanie, per-
spektywa, ruch i relacje między nimi. Dzięki nim uczestnicy nauczą się kontrolować pracę kamery.
Czas trwania: 03:00 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i
sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Oprócz umiejętności technicznych, operator kamery odpowiada także za artystyczną kompozycję filmu. Każde
najmniejsze ujęcia powinny być dokładnie zaplanowane, ponieważ łączy się je następnie w sekwencję i w ten
sposób przekazuje informacje i emocje widzowi.
Techniki kinematograficzne, takie jak wybór ujęcia czy ruch kamery, mogą wpłynąć na strukturę i znaczenie
filmu.
Podstawowe ustawienia i zależności między nimi
Aby nagrać materiał o wysokiej jakości operator musi dostosować podstawowe ustawienia kamery do każ-
dego nowego nagrania. Wiele amatorskich kamer robi to automatycznie, stąd też nie ma wielu możliwości
dopasowania ich ręcznie. Większość funkcji jest dostępnych tylko w przypadku profesjonalnego sprzętu.
ZOOM
Wzmocnienie Balans bieli

22. PL
22
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Odległość ogniskowa. Odległość ogniskową można dostosowywać za pomocą pierścienia regula-
cji ostrości znajdującego się na obiektywie. W zależności od wyboru odległości ogniskowej, obiekty
pojawiają się blisko albo w większej odległości. W trakcie kręcenia ujęć, odpowiednie ruchy zoomem
mogą nadać filmowi artystycznego charakteru. Zbliżenie na przedmiot lub osobę podkreśla szczególne
znaczenie wątku. Innym popularnym zabiegiem jest oddalenie, co daje bardziej ogólne spojrzenie.
Zbliżanie i oddalanie dają bardzo szczególny efekt i powinny być używane z rozwagą. W kiepsko na-
kręconych filmach, tego typu ujęcia są bardzo często wykorzystywane bez konkretnego celu.
Ostrość. Najpopularniejsze definicje ostrości to:
 Miejsce, na które padają promienie światła z obiektywu i tworzą jasny i ostro zarysowany obraz
na płaszczyźnie ogniskowej.
 Działanie dostosowujące odległość pomiędzy obiektywem a obiektem tak, aby skupione promie-
nie światła tworzyły jasny i ostro zarysowany obraz obiektu.
Ostrość jest potrzebna do dostosowywania odległości pomiędzy obiektem a kamerą. Błędne dostosowanie,
w zależności od warunków światła i odległości ogniskowej, może sprawić, że ujęcia będą rozmazane.
Aby odpowiednio nastawić ostrość, należy wykonać pewną sekwencję ruchów. Po pierwsze, trzeba nakierować
zbliżenie na główny obiekt, a potem za pomocą pierścienia regulacji ostrości na obiektywie ustawić ostrość
obrazu. Dopiero wtedy obraz powinien być właściwie wyregulowany i można rozpocząć nagrywanie.
Kiedy aktorzy przybliżają się do kamery lub oddalają się od niej, odległość cały czas się zmienia, dlatego ostrość musi
być dostosowywana na bieżąco podczas kręcenia. Takie same wymagania dotyczą ruchów kamery.
Część poświęcona ustawianiu ostrości w zaawansowanych kamerach jest znacznie bardziej skomplikowa-
na i z tego powodu zostanie omówiona później.
Tanie i amatorskie kamery i aparaty nie zawsze dają możliwość dostosowania ostrości ręcznie, a fotograf
musi polegać na ostrości dostosowanej automatycznie. Nie zaleca się także wybierania niewielkiej odległo-
ści ogniskowej, ponieważ ten tryb zmniejsza głębię ostrości.
Kamery profesjonalne lub półprofesjonalne posiadają obie opcje ustawiania ostrości: automatyczną i
ręczną. W większości przypadków ustawienie ręczne jest bardziej korzystne, gdyż automatycznie nasta-
wiana ostrość nie jest wystarczająco dokładna. Ujęcia nieprofesjonalne często charakteryzują się zmienną
ostrością obrazu.
Przysłona. Szerokość przysłony wpływa na ilość światła, jaka przez obiektyw dostaje się do kamery.
Im jaśniejszy obiekt, tym mniejszą szerokość przysłony trzeba ustawić (niska wartość – duża szero-
kość przysłony, wysoka wartość – mała szerokość przysłony).
Przeciętni użytkownicy kamer mają najczęściej ograniczone możliwości ustawiania ostrości ręcznie.
Profesjonalne kamery mają zamontowane przy obiektywach specjalne pierścienie regulacji przysłony.
Przy wykonywaniu wielu ujęć, automatyczna funkcja może dać przyzwoite rezultaty i może być wy-
korzystywana do obliczania średniej wartości. Kiedy zmienia się światło podczas kręcenia, przysłona
powinna być ustawiana ręcznie.
Temperatura barwowa i balans bieli.
Każdy z rodzajów światła ma inną temperaturę barwową. Temperaturę barwową mierzy się za pomocą
skali Kelwina. Czyste światło dzienne osiąga temperaturę barwową 5600 Kelwinów. Czyste światło
żarowe, powstające w reflektorach ma temperaturę 3200 Kelwinów.
W przypadku światła mieszanego, np. w pomieszczeniach, gdzie jest światło sztuczne i dzienne,
wartość kelwinów może być zmierzona tylko przez pomiar światła. Ludzkie oko automatycznie przy-
stosowuje się do różnych temperatur barwowych. Oznacza to, że np. kolor czerwony wygląda mniej
więcej tak samo niezależnie rodzaju padającego światła. Kiedy używamy kamery, balans bieli nie jest
odpowiednio ustawiony, a kolory wyglądają nienaturalnie. Obrazy mają zimny lub ciepły odcień. Balans

23. PL
23
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Podstawy kadrowania
Dobra kompozycja ujęcia (rozmiar) to podstawa w pracy z kamerą. Początkujący muszą nauczyć się różnych
rodzajów kadrowania i ćwiczyć komponowanie widoku filmowego. Wymienione niżej rodzaje kadrów są po-
wszechnie używane w filmach, nagraniach wideo i w animacjach.
Total.
Total jest największym / najszerszym ujęciem filmowym. Ma za zadanie
wprowadzić widza w akcję filmu lub pokazać miejsce akcji. Widz ma ogól-
ne pojęcie o miejscu akcji, np. wieś w górach.
Ogólny.
Ogólny plan pokazuje miejsce akcji z większą ilością szczegółów niż to-
tal. Np. mały dom w górach, bawiące się przed nim dzieci, nadchodzący
człowiek.
Pełny.
W tym ujęciu bohaterowie (główne postaci) lub jeden bohater znajdują się
w centrum kadru – ukazana jest cała postać. Np. dwie osoby rozmawiają,
drzwi otwierają się i ktoś wchodzi. Ta osoba może być od razu zidentyfiko-
wana przez widza.
Plan amerykański.
Ten rodzaj ujęcia wywodzi się z westernów – ukazuje osobę od kolan w górę
(widoczna jest broń). Amerykański plan podkreśla gesty, ponieważ ręce w tym
ujęciu pozostają widoczne. Np. ktoś rozmawia z mężczyzną, który właśnie
wysiadł z samochodu. Kobieta jest zdenerwowana i wkłada ręce do kieszeni.
bieli pomaga dostosować kamerę do odpowiedniej temperatury barwowej.
Aby dobrze oddać kolor, kamera musi być mieć ustawiony balans bieli. By go dostosować, ustaw
przysłonę i ostrość kamery na białym obiekcie (powinien wypełniać cały kadr, np. biała kartka papieru
naprzeciwko obiektu, który ma być filmowany). Operator wciska przycisk balansu bieli aż do momentu,
gdy kamera dostosuje wszystkie wartości kolorów do odpowiedniej wartości bieli. Na wizjerze pojawi
się informacja, potwierdzająca wykonanie zadania.
Kiedy podczas ciągłego kręcenia światło nie zmienia się, kamera oddaje wszystkie kolory poprawnie.
Wiele kamer, oprócz ręcznego ustawiania balansu bieli, posiada ustawienia automatyczne. Są to z
góry ustalone wartości dla światła dziennego lub żarowego.
Wszystkie kamery mają automatyczne ustawienia balansu bieli, co przy odpowiednich warunkach
może przynieść korzystne rezultaty. Jednak ręczny balans bieli jest zawsze korzystniejszy
Regulacja wzmocnienia. Dzięki funkcji regulacji światłoczułości, w przypadku braku odpowiedniego
oświetlenia, obraz można oświetlić elektronicznie. Kamery użytkowe najczęściej robią to automatycz-
nie. W bardziej profesjonalnych kamerach można tę funkcję wyłączyć. Funkcja ta pogarsza jakość
nagrania, więc używa się jej tylko w wyjątkowych sytuacjach.

24. PL
24
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ujęcia mające przekazywać złożone informacje są zazwyczaj dłuższe, dzięki czemu widz może połączyć narra-
cję z obrazem. Szybsze ujęcia z kolei dają odwrotny efekt, wytwarzają napięcie i podtrzymują uwagę widza.
Kompozycja ujęć wpływa na odbiór przejść od jednej sceny do drugiej. W zależności od intencji kompozycji,
przejścia mogą być niemal niezauważalne lub bardzo widoczne.
Podstawowe ruchy kamery
Wyróżnia się dwa typy ruchu w ujęciach filmowych.
Typ pierwszy: These movements happen in front of the camera while the camera itself is fixed.
Przykład: osoba lub obiekt porusza się w stronę kamery, oddala się od kamery,
porusza się od lewej do prawej strony lub odwrotnie.
Typ drugi: Ruchy wynikają z pracy z kamerą.
Przykład: Kamera przybliża się lub oddala od obiektu.
Kamera nachyla się z góry lub z dołu w stosunku do obiektu.
Te typy ruchu używa się często wspólnie. Oznacza to, że kamera podąża za osobą lub obiektem, który się
porusza. Kamera porusza się swobodnie po pomieszczeniu niezależnie od osób czy przedmiotów.
Pan. Kamera porusza się w poziomie od lewej do prawej i na odwrót.
Tilt. Kamera porusza się w pionie od góry do dołu i na odwrót.
Ujęcie „z ręki” - Ruch ten jest stosowany głównie w dwóch przypadkach. Po pierwsze oczywiście jeśli nie
posiadasz stabilizatora zawodowego (statywu, steadicam) i musisz poradzić sobie z ujęciami bez stabi-
lizacji kamery. Druga sytuacja zachodzi wtedy, gdy chcesz stworzyć bardziej dynamiczne i dramatyczne
ujęcie. Skorzystanie z tej metody jest dosyć trudne, ponieważ nasze ciało ciągle wykonuje mikroskopijne
Średni.
Średni. Ujęcie pokazuje górną część ciała bohatera, ramiona i głowę.
Całkiem dobrze pokazuje mimikę twarzy oraz mowę ciała.
Zbliżenie. Zbliżenie jest częstym ujęciem wykorzystywanym w dialogach, wy-
wiadach lub relacjach reporterskich. Widać głowę i klatkę piersiową osoby. Mimika
twarzy i emocje są łatwe do odczytania. Widoczne części stroju, np. koszule, biżu-
teria lub krawat ujawniają status społeczny bohatera. Przykład: kobieta rozmawia
z inną osobą i uśmiecha się.
Półzbliżenie.
Większe zbliżenie skupia się na wyrazie twarzy. Nawet najsubtelniejsze
emocje są widoczne dla widza. Przykład: Kobieta jest wyraźnie zdziwiona
przebiegiem rozmowy. Stara się ukryć emocje, jednak bez powodzenia –
na jej twarzy widoczny jest grymas.
Detal.
Szczegółowe ujęcia lub wstawki służą oddaniu specjalnego znaczenia
sceny lub podkreśleniu emocji.

25. PL
25
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Jak się poruszać?
Do filmowania (nieprzerwalnego) ujęć w profesjonalnych produkcjach filmowych korzysta się z różnego
sprzętów. Poniżej krótki opis niektórych z nich, choć są one dość rzadko używane w innych dziedzinach.
Ruchoma platforma Jest to platforma na kółkach, na której znajduje się kamera. Dzięki niej ujęcia są
filmowane płynnie.
Jest wiele ścieżek, po których porusza się platforma.
 Najazd równoległy: platforma porusza się równolegle do obiektu na obrazie.
 Najazd przedni: platforma porusza się w kierunku osoby/ obiektu.
 Najazd tylni: platforma oddala się od osoby/obiektu.
Kamera na platformie może być umieszczona na wózku lub na specjalnych szynach, jeśli powierzchnia nie
jest odpowiednio gładka. Platformy są często zmechanizowane, dzięki czemu można nimi poruszać bez
żadnego wysiłku.
Kran kamerowy. Kran kamerowy to specjalne urządzenie do podnoszenia kamery i kręcenia ujęć z góry.
W trakcie koncertów lub pokazów kran kamerowy często unosi się ponad głowami publiczności.
Krany kamerowe występują w różnych rozmiarach i typach. Niektóre z nich można dostosować zarówno
do potrzeb operatora jak i kamery, ale modele sterowane za pomocą pilota umożliwiające sterowanie z
ziemi są coraz bardziej popularne. Modele tego typu są lżejsze i łatwiejsze do sterowania.
ruchy. Nawet jeśli kamera minimalizuje wstrząsy, ruchy te są nadal widoczne. Chcąc zredukować ten efekt,
konieczne jest poznanie kilku technik. Przykładowo, kiedy trzymasz kamerę na boku, należy użyć drugiej
ręki lub głowy, żeby ją podtrzymać.
Tracking shot. - Powszechnie stosowany w Hollywood ruch, wymaga użycia ruchomej platformy
do przewozu kamery wokół sceny. Tracking shot można jednak wykonać także wykorzystując ujęcia
ręczne z użyciem systemu stabilizacji kamery.

26. PL
26
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Profesjonalne stacje telewizyjne często używają całkowicie zautomatyzowanych kranów, umożliwiających
dokładne programowanie ich ruchów. Wbrew pozorom, sterowanie kranem kamerowym nie wymaga dużo
siły, ponieważ zaopatrzony jest on w przeciwwagę.
Steadicam. Steadicam to system stabilizacji kamery, mechanicznie oddzielający ruch operatora od ka-
mery. Pozwala to na robienie płynnych ujęć, nawet wtedy, gdy operator szybko porusza się po nierównym
podłożu.
Platforma i steadicam są często używane przy wykonywaniu tzw. mastershot. Jest to długie ujęcie jednej
sceny bez robienia żadnej przerwy w trakcie nagrywania.
Przykład: Mężczyzna wchodzi do budynku. Mija różne biura, wita się z kolegami i w końcu
siada przy swoim biurku.
Ujęcia takie tworzą poczucie większej głębi i pomagają widzowi zorientować się w przestrzeni. Należy je
szczegółowo zaplanować i zastosować dobrze przemyślaną choreografię.
Dokładne użycie steadicamu wymaga wielu godzin praktyki, ponieważ na początku trudno jest operować
kamerą. Ważny jest także wybór dobrego sprzętu. Steadicam jest dostępny w prostszej wersji (zdjęcie
powyżej) i bardziej zaawansowanej, która składa się ze specjalnie dobranej kamizelki (lub ramienia) dla
operatora.
Slider. Rozwój lustrzanek cyfrowych spowodował opracowywanie lżejszych urządzeń wspomagających
filmowanie. Jeden z nich bazuje na ruchomej głowicy, na której montuje się lustrzankę. Ten system przy-
pomina ruchomą platformę, ale jest dużo mniejszy, tańszy i łatwiejszy w użyciu. Jest idealny, kiedy zależy
nam na czasie, a ruchy kamerą nie muszą być zbyt obszerne.

27. PL
27
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Podstawowe rodzaje perspektywy
Perspektywa kamery jest kolejną techniką kinową, która wpływa na odbiór obrazu przez widza.
Im bardziej ekstremalne ujęcie osób z góry lub z dołu, tym bardziej przykuwa ono uwagę widzów. Interpre-
tacja tego typu scen zależy jednak od wielu czynników. Nie zawsze ujęcie z lotu ptaka przedstawia, np.
bezsilność osoby, a z żabiej perspektywy jej dominację. Czasami zabawa perspektywą wykorzystywana
jest do celów artystycznych i eksperymentalnych.
Poziom wzroku.
Perspektywa z poziomu wzroku jest najbardziej naturalną
perspektywą. Kamera, jak wskazuje nazwa, jest umieszczona
na wysokości wzroku. Perspektywa ta używana jest podczas
przeprowadzania rozmów, wywiadów, itp.
W praktyce, to najczęściej wybierana perspektywa - nie wnosi
dodatkowego znaczenia, jest najbardziej zbliżona do naszego
codziennego postrzegania.
Widok z dołu.
W tym przypadku kamera jest umieszczona poniżej poziomu wzro-
ku, a osoba jest filmowana lekko z dołu. W zależności od kontek-
stu ujęcia, taki rodzaj widoku wyraża pewność siebie lub negatyw-
ne cechy bohatera, np. dominację. Z powodu niewielkich różnic
między ujęciem na poziomie wzroku i z dołu widzowie zwykle nie
zwracają na nie uwagi.
Widok z góry.
W ujęciu z góry kamera umieszczona jest nieco powyżej osoby
filmowanej. W zależności od kontekstu może on przedstawiać sła-
bość lub wdzięk osoby filmowanej.
Bardzo często stosuje się to ujęcie, gdy chcemy podkreślić zna-
czącą różnicę w wysokości obiektu względem kamery-widza, na
przykład w scenie rozmowy dorosłego z dzieckiem.
Żabia perspektywa i perspektywa z lotu ptaka.
Jak wskazują powyższe nazwy, kamera ustawiona jest znacznie
poniżej lub powyżej rejestrowanego obiektu

28. PL
28
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Oświetlenie
Cele nauki: Poznanie typów oświetlenia używanego przy produkcji wideo oraz sposobów ich
wykorzystania w zależności od potrzeb i warunków.
Czas trwania: 01:30 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu
i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Oko ludzkie posiada doskonałą naturalną zdolność do przystosowywania się do zmieniającego się oświe-
tlenia. Sprzęt techniczny, np. kamera, nie jest aż tak zaawansowany, dlatego potrzebuje więcej czasu i
musi być dostosowywany manualnie, aby tworzyć obrazy o odpowiedniej jakości przy różnym oświetleniu.
Kreatywne projektowanie światła to skomplikowany proces, który wykracza poza zwykłe zwiększenie
poziomu oświetlenia w celu uzyskania jaśniejszego obrazu. Projektowanie światła pomaga tworzyć odpo-
wiednią atmosferę i pożądany nastrój w całym dziele.
Szczegółowe wyjaśnienie, na czym polega projektowanie światła może trwać wiele godzin i zająć wiele
stron. Ten rozdział wprowadza tylko podstawy tego projektowania.
Oświetlenie 3-punktowe
Przy produkcjach telewizyjnych, wykorzystanie oświetlenia 3-punktowego jest standardową techniką oświe-
tlania ludzi. Stosuje się ją podczas nagrywania wywiadów, seriali czy filmów. Światła używane w ustawieniu
3-punktowym to: światło główne, tylne oraz dopełniające.
Światło główne (Key) Światło główne jest najmocniejsze i tym samym określa kształt padania cienia. Jest
ustawiane jako pierwsze w niewielkiej odległości i nieco wyżej od kamery, tak aby mógł padać cień.
Back
Camcorder
FillKay

29. PL
29
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Światło dopełniające (Fill). Celem tego rodzaju oświetlenia jest rozjaśnienie sceny. Umieszczane jest po
drugiej stronie osi kamery oraz powinno być ciemniejsze niż światło główne. Światło dopełniające łagodzi
kształty cieni nadane przez światło główne. Dzięki warstwie pośredniej, ten rodzaj oświetlenia nadaje sce-
nie łagodniejszy i naturalniejszy charakter.
Światło tylne (Back). Światło tylne ustawia się naprzeciwko światła głównego. Nadaje osobie ostre kon-
tury, dzięki czemu sylwetka oddziela się od tła. Ujęcie ma charakter bardziej graficzny i zyskuje przestrzeń
głębi.
Światło tła. Dodatkowo, oprócz oświetlenia 3-punktowego, fotograf lub operator może wykorzystać światło
tła. Ciekawy kolor tła można uzyskać, np. dzięki kolorowej warstwie pośredniej.
Zewnętrzne światło słoneczne jest światłem głównym. Słońce jest naturalnym źródłem światła według logiki
światła. Wyrażenie „logika światła” odnosi się do rzeczywistego i naturalnego oświetlenia. Jeśli oświetlenie
jest nienaturalne, nazywa się je „dramatyczną” logiką światła. W tym przypadku efekty świetlne są bardzo
ważne.
Projektowanie światła poprzez jego ukierunkowanie
Światło górne oświetla osobę z przodu. Gwiazdy filmowe z lat 40. i 50. korzystały z dobrodziejstwa światła
głównego, które sprawiało, że w oku kamery wyglądały młodziej. Bezpośrednie światło nie rzuca cieni,
więc zmarszczki czy problemy z cerą nie są widoczne. Światło boczne pada bezpośrednio z boku pod
kątem 90° do osi kamery. Tworzy ono bardzo mocny cień, co podkreśla dramaturgię sceny.
Źródło tylnego światła jest ustawione naprzeciwko kamery za filmowanym obiektem lub osobą. Twarz oso-
by pozostaje nieoświetlona, stąd też ten rodzaj oświetlenia stosuje się w horrorach lub thrillerach.
Jakość światła
Wśród kilku parametrów światła, z perspektywy twórców wideo najważniejsze są:
 natężenie, czyli mówiąc najprościej jasność światła,
 temperatura barwowa, która określa kolor światła,
 częstotliwość migotania żarówek lub świetlówek.
Wraz z złym ustawieniem parametrów, bądź niewłaściwym przygotowaniem planu zdjęciowego, pojawiają
się określone problemy, czy też błędy w materiale wideo. Dla przykładu:
 brak wystarczającej jasności spowoduje niedoświetlenie materialu filmowego, będzie to skutkowało
pojawieniem się szumów w ciemnych partiach kadru i brakiem szczegółowości.
 użycie za mocnego światła lub ustawienie go zbyt blisko obiektu może spowodować prześwietlenie
materiału wideo i brak szczegółów w jasnych częściach obrazu
 należy unikać oświetlania obiektów lampami o różnych temparaturach barwnych. Łączenie światła
dziennego, o temperaturze ok. 5600° K z światłem sztucznym - ok. 3200° K spowoduje, że obiekt,
ktory filmujemy przybierze nienaturalny kolor.
 czasami, gdy oświetlamy plan lampami wyposażonymi w świetlówki o częstotliwości migotania innej
niż wielokrotność liczby klatek na sekundę (fps) nagrany obraz może mróżyć i mogą pojawiać się
na nim szare pasy. Efekt ten często pojawia się podczas pracy nad ujęciami w zwolnionym tempie
lub przy użyciu amatorskich lamp.
powstaje poprzez warstwę pośrednią przymocowaną do boków reflektora. Taki sam efekt można uzyskać
poprzez pośrednie ustawienie światła. W tym celu światło reflektora musi być skupione na białej przestrze-
ni. Odbite promienie światła są bardziej rozproszone i miękkie. Większość reflektorów posiada filtry do
rozpraszania światła.
Aby osiągnąć efekt ostrych cieni światło musi być skierowane bezpośrednio na osobę lub obiekt.

30. PL
30
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

31. PL
31
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Dźwięk
Cele nauki: Poznanie zasad użycia różnych rodzajów dźwięków w produkcji wideo, w tym muzyki i
efektów specjalnych audio.
Czas trwania: 02:30 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i
sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Muzyka, dźwięki i głos są stałym elementem filmów i nagrań wideo. Nawet w niemym filmie jest muzyka.
Aranżacja dźwięków jest tak samo ważna, jak kompozycja obrazu.
Dźwięk podczas nagrywania
Mikrofon wielokierunkowy. Nagrywa dźwięk dochodzący z każdego kierunku, jednak ma raczej mały
zasięg. Najlepiej sprawdza się w wywiadach przeprowadzanych w hałaśliwym otoczeniu. Mikrofony te
wykorzystuje się też w muzyce.
Mikrofon przypinany (krawatowy). To specjalna mała odmiana mikrofonu wielokierunkowego, która
może być przyczepiana do ubrań, dzięki czemu mikrofon nie jest tak widoczny. Mikrofony te są dużo
bardziej czułe w porównaniu do zwykłych mikrofonów wielokierunkowych, dlatego wykorzystywane są w
wywiadach w cichym otoczeniu.
Mikrofon kardioidalny (niebezpośredni). Dobrze nadaje się do nagrywania dźwięku, kiedy trzeba wy-
ciąć hałas dochodzący z innego kierunku. Jest bardzo czuły na dźwięki z jednego kierunku, dlatego źródło
dźwięku może zostać dokładniej zarejestrowane. Mikrofony kardioidalne mogą być także wykorzystywane
przy kręceniu filmów, kiedy mikrofon nie powinien być widoczny w kadrze.
Wyróżnia się wiele rodzajów mikrofonów kardioidalnych o różnej charakterystyce.
 hiperkardioidalny: jest najbardziej wrażliwy na dźwięk docierający od frontu, a najmniej wrażliwy
na dźwięk docierający z boku. Dzięki temu można uniknąć hałasów dochodzących z tyłu. Często
jest wykorzystywany przy okazji wywiadów i reportaży.
 superkardioidalny: jest jeszcze bardziej wrażliwy na dźwięk dochodzący od frontu niż w mikrofo-
nach hiperkardioidalnych oraz jeszcze lepiej wygłusza dźwięki dochodzące z tyłu.
 lobe: kierunkowy mikrofon wysokiej jakości (tzw. mikrofon likwidujący hałas) najlepiej nadający się
do pracy w głośnym otoczeniu. Często instalowany na statywie. Kiedy mikrofon zbiera bezpośred-
nio dźwięki z ust mówiącego, głośnych dźwięków z tła (np. ruchu ulicznego) nie słychać z większej
odległości.
Mikrofon wbudowany. Prawie każde urządzenie nagrywające wideo jest wyposażone we wbudowany
mikrofon. W każdym przypadku dźwięk jest nagrywany bezpośrednio do kamery. Niestety jakość tego typu
automatycznych mikrofonów pozostawia wiele do życzenia. Dźwięk nagrany w ten sposób nie nadaje się
do wykorzystania w wywiadzie czy scenach dialogowych. Czasami jednak może być przydatny w dzienni-
karstwie jako dźwięk z tła.
Jeśli z jakiś powodów musimy nagrywać za pomocą wbudowanego mikrofonu, warto zapoznać się z
niektórymi jego funkcjami :
 Czułość: w niektórych kamerach można ustawiać poziom czułości w zależności od odległości
mikrofonu od źródła dźwięku.
 Osłona przeciwwietrzna: ten element pozwala na ograniczenie czułości mikrofonu na odgłos wia-
tru, jednak w praktyce pogarsza on jakość dźwięku.
Nagrywanie przy pomocy zewnętrznej nagrywarki
Niezależnie od rodzaju mikrofonu, którego używasz, wciąż pozostaje kwestia wyboru urządzenia do
rejestrowania dźwięku. W profesjonalnych kamerach dostępna jest zazwyczaj opcja połączenia dwóch

32. PL
32
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
osobnych mikrofonów i ustawienia parametrów nagrywania. W takim przypadku, dźwięk jest nagrywany
bezpośrednio do pamięci.
Jednak co w sytuacji, gdy kamera nie ma odpowiadającej naszym wymaganiom nagrywarki? Wtedy należy
użyć zewnętrznego sprzętu nagrywającego
Dyktafon. To małe, przenośne urządzenie pozwala na nagrywanie dźwięku, który można następnie
spisać (np. w przypadku wywiadu). Generalnie wyróżniamy dwa typy urządzeń rejestrujących, z
uwzględnieniem ich technologii nagrywania: analogowe (z wykorzystaniem technologii zapisu dźwięku
na taśmie magnetycznej) i cyfrowe (przetwarzanie dźwięku wg parametrów numerycznych). Rejestrator
analogowy jest tańszy, ale zapis odzwierciedla też szumy. Zaletą cyfrowego rejestratora z kolei jest to, że
podczas zapisywania dźwięku, szumy i zakłócenia nie są zachowane. Poza tym łatwiej jest modyfikować i
przechowywać na nośnikach cyfrowe nagrania.
Dyktafony cyfrowe są podzielone na dwie grupy – stacjonarne - podłączone do komputera przez USB
i przenośne, które można zabrać ze sobą wszędzie. W pierwszym przypadku, dźwięk jest nagrywany
bezpośrednio na dysku twardym. Dyktafony przenośne natomiast są zasilane przez baterie, a zapis
odbywa się na wbudowanej pamięci lub na karcie flash. Mają mały ciężar i wymiary zatem doskonale
nadają się do pracy w terenie.
Niektóre urządzenia, takie jak odtwarzacze MP3/MP4 lub smartfony, mają już wbudowany dyktafon. Na
ogół jednak, nie można podłączyć do nich zewnętrznego mikrofonu, w celu poprawy jakości dźwięku, więc
lepiej jest posiadać oddzielny dyktafon.
Wbudowany dyktafon, w dobrych warunkach, wyraźnie nagrywa dźwięk z odległości 5-6 metrów. Jeśli
chcesz nagrywać z większej odległości, wybierz model z możliwością podłączenia zewnętrznego mikrofonu
kierunkowego. Dobrze, kiedy rejestrator posiada możliwość regulacji czułości mikrofonu. Aktywacja
głosowa to także bardzo przydatna funkcja stosowana w większości dyktafonów, aby uniknąć nagrywania
ciszy. Głośnik wbudowany w dyktafonie pozwala na odsłuchanie nagranego materiału, ale lepiej jest
używać słuchawek jeśli zależy Ci na jakości odsłuchiwania. Funkcja prędkości odtwarzania z kolei sprawia,
że łatwiej jest przesłuchiwać nagrany materiał. Skorzystaj z niej, gdy zarejestrowany dźwięk nie jest
czysty, albo kiedy chcesz szybko przewinąć materiał w poszukiwaniu interesującej części. Większość
rejestratorów posiada tę funkcję.
Dyktafon, niezależnie od tego, czy jest to
urządzenie cyfrowe, czy analogowe, może mieć
mnóstwo dodatkowych funkcji, które zwiększają
jego użyteczność, np.: przewodnik głosowy,
szybkie odtwarzanie, regulacja prędkości
odtwarzania, filtry (pozwalają na uzyskanie
czystszego dźwięku), kontrola poziomu czułości
mikrofonu, zoom i wiele innych.
To urządzenie wygląda jak cyfrowy dyktafon i
ogólnie wykonuje takie same zadania. Do jego
zalet należy dokładne dostosowanie parametrów
do późniejszego nagrywania, co pozwala
kontrolować cały sprzęt.

33. PL
33
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Nagrywanie dźwięku na żywo
Podczas nagrywania dźwięku na planie, trzeba pamiętać o podstawowych sprawach:
 Każdy mikrofon powinien być ustawiony odpowiednio do warunków i celów nagrania. Inny rodzaj
mikrofonu zostanie użyty przy nagrywaniu dźwięków z tła, a inny w wywiadzie. Niektóre mikrofony
potrzebują własnego zasilania (baterii lub „fantoma”). Pamiętaj także, by dostosować parametry
sprzętu nagrywającego do mikrofonu.
 Osoba odpowiedzialna za dźwięk powinna odsłuchiwać nagranie już w trakcie jego nagrywania.
Idealnym sprzętem w takim przypadku są słuchawki ograniczające dźwięki dochodzące z zewnątrz.
Dzięki nim, dźwiękowiec może skoncentrować się na swojej pracy oraz na jakości nagrywanego
dźwięku.
 Jeśli wykorzystujesz zewnętrzne urządzenie do nagrywania dźwięku, musisz pamiętać o zsynchro-
nizowaniu dźwięku z obrazem. Jest to ważne w późniejszym procesie postprodukcji. Wykorzystaj do
tego zwykły klaps.
Przykład: Jeśli używasz oddzielnie kamery i urządzenia do nagrywania dźwięku, montażysta otrzyma
oddzielne pliki audio i wideo, co może powodować problemy z synchronizacją obrazu z dźwiękiem. Dlatego
też, zaraz po rozpoczęciu nagrywania, nagraj klaps, na którym zapisany jest numer sceny. Dodatkowo,
osoba obsługująca klaps głośno wymawia zapisane numery i uderza listewką, która jest jego częścią.
Dzięki temu, edytor łatwo dopasuje obraz uderzającego klapsa do dźwięku, który on wydaje.
Dźwięk na planie i poza planem
Dźwięk w filmach może pochodzić z różnych źródeł. Po pierwsze, rozróżniamy dźwięk na planie i poza pla-
nem. Źródło dźwięku na planie znajduje się aktualnie w kadrze, np. rozmawiający główny bohater, muzyk,
czy przejeżdżający samochód. W przypadku dźwięku poza planem, jego źródło nie jest widziane w kadrze
– przykładem może tu być głos komentatora. Stąd możemy stwierdzić, że dźwięki poza planem nie są
wytwarzane przez sytuację w kadrze. Do typowych źródeł dźwięków tego typu należą: osoby komentujące,
efekty dźwiękowe czy muzyka.
Istnieje specjalna forma dźwięku poza planem. Jego źródłem jest bohater, który aktualnie znajduje się poza
kadrem. Nie widzimy go, ale słyszymy. To samo odnosi się do dźwięków i muzyki, które słyszymy. Źródła
dźwięku znajdują się poza kadrem, ale są one częścią przedstawionej sceny.
Muzyka
Wpływ muzyki na emocje widza jest bardzo ważnym elementem filmu. Często zdarza się, że muzyka
bardziej wpływa na emocje widza, aniżeli to, co znajduje się na ekranie. Muzyka podkreśla dramatyczne
wydarzenia dziejące się w kadrze i tworzy dynamikę akcji.
Należy pamiętać o następujących aspektach muzyki filmowej:
Tempo. Jeśli nagrywana scena ma być dynamiczna, potrzebujemy muzyki charakteryzującej się szybkim
rytmem. Typowym przykładem wykorzystania takiej muzyki jest scena akcji. Dokładnie opracowywane
produkcje filmowe dostosowują wydarzenia do rytmu muzyki. Jeśli chcemy zilustrować muzycznie
romantyczną scenę, wykorzystamy z kolei wolniejszy utwór. W jej przypadku muzyka ma za zadanie
stworzyć spokojną i relaksującą atmosferę. W przypadku, gdy chcemy przekazać jakąś informację, muzyka
winna być dyskretna i nie powinna odciągać uwagi widza od wydarzeń na ekranie.
Instrumenty i nastroje. Każdy instrument muzyczny posiada własny ton. Poza tym, pewne instrumenty
kojarzą się z konkretnymi miejscami, sytuacjami, motywami, czy gatunkami filmowymi.
Przykłady: harmonijka = western/kowboj; dudy = Szkocja; saksofon = bar; gitara flamenco= Hiszpania;
akordeon = nocne życie w Paryżu. W zależności od kontekstu, te utarte skojarzenia mogą pełnić rolę
informacyjną lub humorystyczną, mogą ilustrować sceny o zabarwieniu dramatycznym lub też ironicznym.

34. PL
34
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Ilustrowanie muzyką. Znaczenie obrazu może być podkreślone przez muzykę na wiele różnych spo-
sobów. Technika tworzenia nastroju podkreśla nastrój panujący w danej scenie poprzez wykorzystanie
muzyki.
Przykład: szczęśliwi ludzie – radosna muzyka, smutni ludzie – smutna muzyka.
Kreskówki dały początek technice zwanej „mickeymousing” (od Myszki Miki) – każdy ruch wywołuje
dźwięk. Muzyka gonitwowa, jak sama nazwa wskazuje, wykorzystywana jest do obrazowania gonitwy. Jest
to pewien rodzaj jazzu – kilku solistów improwizuje muzyczną „bitwę”, podobną do tej na ekranie.
Akcentująca funkcja muzyki, w odróżnieniu od mickeymousingu, polega na podkreślaniu nią szczególnych
momentów nagrania, tych, które są ważne dla fabuły filmu.
Kontrastowanie muzyką. W celu zmylenia widza, sprowokowania go, lub przyciągnięcia jego uwagi,
stosuje się muzykę kontrastywną. Źródło dźwięku jest rażąco różne od sceny toczącej się na ekranie.
Przykład: scena wojenna opisana jest wesołą muzyką.
Polaryzowanie muzyką. Neutralny obraz lub mało interesująca scena zobrazowana jest przesadzoną
muzyką. Tego typu zabieg może mieć cel manipulacyjny lub ironizujący, w zależności od kontekstu.
Przykład: polityk pojawia się w kadrze, a muzyka zmienia się na bardziej ponurą – polityk wydaje się
dziwny lub złowrogi.
Dodatkowe dźwięki
Efekty specjalne. Bazy dźwięków w Internecie pełne są odgłosów, strzałów, uderzeń, eksplozji, itp.
Możemy również wykorzystać dźwięk skrzypiących drzwi, czy różnego rodzaju kroków (kroki na piachu,
betonie, drewnianej podłodze). Wzbogacają one nasz materiał o dodatkowe dźwięki, które pojawiają się w
naturze, ale trudno je uchwycić. Ważne jest jednak, aby efekty specjalne były jedynie dodatkiem i żeby nie
tworzyły dominującego efektu same w sobie.
Tło. Aby ścieżka dźwiękowa była kompletna, powinieneś dodać dźwięki z otaczającego nas świata.
Potrzeba taka pojawia się głównie w sytuacji, gdy przeprowadzamy nagranie w studio – wtedy
zdecydowanie odczuwamy brak tła muzycznego.
Cisza. Czy cisza może być rodzajem dźwięku? Możesz nie zdawać sobie z tego sprawy, ale nawet jeśli
na ekranie nie jest prowadzona żadna rozmowa ani też nie słyszymy muzyki, inżynierowie dźwięku dodają
pewne hałasy w tle, ponieważ cisza jest czymś nienaturalnym. Jednakże, w pewnych przypadkach, cisza
może okazać się odpowiednim typem dźwięku, który pomoże nam zbudować właściwą atmosferę.
Screencasty
Jedną z bardzo popularnych technik wykorzystywanych w internetowym wideo są screencasty, czyli klipy,
na których prezentowany jest ekran komputera i to on odgrywa główną rolę w filmie. Ta forma jest często
użyteczna, gdy chcemy pokazać komuś jak wykonać jakieś operacje w komputerze, jak obsłużyć dany pro-
gram itp. Obrazowi ekranu najczęściej towarzyszy głos lektora-trenera. Ujęcia z ekranu możemy również
łączyć z nagraniem z kamery za pomocą przeników lub w formie picture-in picture. To jedna z najtańszych
form produkcji wideo - każdy jest w stanie wykonać ją na swoim komputerze, wyposażonym w mikrofon.
Jest kilka narzędzi, które możemy wykorzystać podczas tworzenia screencastów. Najpopularniejsze to
Camtasia Studio firmy Techsmith. Pozwala ona nie tylko na nagrywanie ekranu, ale również na dosyć
zaawansowany montaż, wraz z dodawaniem zbliżeń, tekstów, różnego rodzaju strzałek i wyróżnień, jak
również na dodawanie i edycję dźwięku. Gotowy screencast może być od razu wyeksportowany do pliku,
jednego z serwisów wideo lub jako gotowa paczka do systemów e-learningowych.
Wśród alternatywnych darmowych odpowiedników znajdziemy choćby CamStudio, Ezvid, Jing czy Screen-
cast-O-Matic. Część z nich jednak pozwala wyłącznie na nagrywanie ekranu, ale dalszą obróbkę materiału
wideo musimy wykonać w innym programie.

35. PL
35
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Podstawy kompozycji obrazu
Cele: Poznanie zasad kompozycji obrazu
Czas trwania: 02:30 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści ds. PR, specjaliści ds. sprzedaży i
marketingu, konsultanci, doradcy, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Kamera nie jest tylko urządzeniem służącym do nagrywania wszystkiego w takiej formie, w jakiej się
pojawia. Jest też świetnym narzędziem do wyrażenia siebie, pokazania kreatywności i spontanicznych
pomysłów. Przed wypróbowaniem różnych możliwości kamery, operator powinien jednak poznać kilka
podstawowych zasad projektowania graficznego.
Zasada „złotego środka”
Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, obrazy asymetryczne wywołują większe napięcie i
zainteresowanie. Stąd też fotografowie lubią pracować według tzw. „zasady trzech części” stanowiącej
uproszczenie zasady „złotego środka”, znanej również jako „złoty podział” lub „boska proporcja”.
Zasada ta oznacza, że obraz podzielony jest przez
dwie poziome i dwie pionowe linie. Według zasady
„złotego środka” przedstawiony obiekt powinien
być umieszczony albo wzdłuż jednej z linii, albo
bezpośrednio na ich przecięciu.
Zgodnie z tą zasadą, kwiat (lub jego kwiatostan)
nie powinien znajdować się dokładnie na środku
obrazu, ale wzdłuż prawej linii.

36. PL
36
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Kompozycja obrazu
Celem kompozycji obrazu jest zorganizowanie przedmiotów lub osób na zdjęciu w najbardziej efektywny i
wyraźny sposób. Kompozycja obrazu oparta jest na zasadzie „złotego środka”.
Jeśli chcesz nagrać wywiad, powinieneś:
Linie i kontrasty
Linie i kontrasty są elementami, które w dużym stopniu wpływają na percepcję obrazu przez odbiorcę.
Linie pomagają skupić wzrok na różnych częściach obrazu lub prowadzić go po obrazie. Dodatkowo, linie
wpływają na emocje odbiorcy. Linie pionowe na przykład pomagają wywołać uczucie rangi, wysokości i siły.
Kontrast w kompozycji fotograficznej jest skutecznym sposobem skierowania uwagi odbiorcy na centrum
zainteresowania. Pozycjonowanie elementów tworzących kontrast zwiększa nacisk i skupia uwagę
odbiorcy.
Określić położenie osoby na obrazie
Umieść osobę w prawej lub lewej trzeciej części
obrazu. Osoba powinna siedzieć/stać trochę z boku
(aby uniknąć perspektywy czołowej, która spłaszcza
obraz osoby). Upewnij się, że nad głową zachowana
jest równowaga przestrzeni (nie za duża i nie za
mała).
Wybrać odpowiednią odległość kamery
(rodzaj ujęcia).
W większości przypadków będzie to zbliżenie,
pokazujące osobę, z którą przeprowadzany jest
wywiad, od klatki piersiowej w górę.

37. PL
37
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Kontrasty jasny-ciemny
Najbardziej popularnym rodzajem kontrastu jest prawdopodobnie kontrast jasny-ciemny. Kiedy białe koło
leży na czarnym kwadracie, odbiorca automatycznie skupia uwagę na białej powierzchni. W przypadku
kontrastu jasny-ciemny uwaga widza jest zawsze skierowana na jasną część.
Kontrasty kolorów
Kontrasty kolorów często wykorzystywane są jako narzędzie stylistyczne w reklamie. Na przykład: jeżeli
obraz składa się z kilku kwadratów, z których wszystkie są niebieskie z wyjątkiem jednego czerwonego
kwadratu, uwaga odbiorcy skupi się na czerwonym kwadracie. Kontrast kolorów można dodać w trakcie
postprodukcji.

38. PL
38
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Kontrast proporcji
Ten sam przykład może być wykorzystany przy kontraście proporcji: wśród różnokolorowych elementów
jest tylko jeden czerwony kwadrat. Różnica w proporcji przyciąga uwagę odbiorcy i skupia ją na
pojedynczym czerwonym kwadracie.
Kontrast formy i powierzchni
Jeżeli jest tylko jedno koło pomiędzy kwadratami, uwaga odbiorcy skupi się na kole.

39. PL
39
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Linie poziome, pionowe i ukośne
Podczas gdy linie poziome tworzą wrażenie harmonii, spokoju i statyczności, linie pionowe wyrażają
dominację, moc i siłę. Linie ukośne natomiast tworzą atmosferę niepokoju, dysharmonii, dynamiki i
napięcia.
Linie poziome. Plan ogólny morza tworzy relaksujące i harmoniczne wrażenie dzięki wyraźnym liniom
pomiędzy morzem, plażą i niebem.
Linie pionowe. Plan ogólny Pałacu Prezydenckiego wywołuje wrażenie wielkości i mocy tworzone przez
pionowe linie kolumn.
Linie ukośne. Ujęcie lasu z pochylonymi drzewami zawiera ukośne linie, dlatego też obraz wydaje się
niepokojący i nieharmonijny. Odbiorca będzie miał wrażenie, że drzewa za chwilę upadną.

40. PL
40
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Linie graficzne lub niewidoczne. Istnieją dwa rodzaje linii na obrazie. Linie graficzne tworzone przez
obiekty i ich pozycje, na przykład: kaniony miejskie, krajobrazy, pozycjonowanie osoby w pokoju.
Linie wirtualne i linie niewidoczne są tworzone poprzez ruch na obrazie – tzw. wektory ruchu. Linie
wirtualne mogą być tworzone przez ruch. Kierunek spojrzenia, tzw. wektor wzroku, oraz gesty także tworzą
linie wirtualne.
Symetria
Symetria i asymetria tworzą dynamikę i napięcie obrazu. W symetrycznie uporządkowanym obrazie
elementy mają swoje odbicie na osi, w przypadku asymetrii elementy są rozmieszczone przypadkowo.
Symetria. Obrazy symetryczne wywołują, tak jak linie poziome, wrażenie harmonii. Takie rozwiązanie
może być nieciekawe, jeśli jest zbyt często wykorzystywane.
Asymetria. Aby wywołać zainteresowanie i skupić uwagę odbiorcy, wiele obrazów zorganizowanych jest
asymetrycznie. Asymetria obrazów wydaje się bardziej dynamiczna i fascynująca.

41. PL
41
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Reżyseria i praca na scenie
Cele: Poznanie podstawowych metod pracy z ekipą na planie oraz struktury dramatycznej podczas
kręcenia zdjęć.
Czas trwania: 01:30 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści ds. PR, specjaliści ds. sprzedaży i
marketingu, konsultanci, doradcy, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Struktura dramatyczna
Dramaturgia jest sztuką kompozycji dramatycznej i przedstawieniem głównych elementów dramatu na
scenie. W szerszym ujęciu może być też definiowana jako kształtowanie historii w taki sposób, aby mogła
być zagrana na scenie. Dramaturgia nadaje dziełu lub przedstawieniu strukturę.
Każda narracja, bez względu na to, czy jest to powieść, nagranie radiowe, film lub reportaż telewizyjny,
wymaga dramaturgii. Zadaniem narracji dramaturgicznej jest rozrywka i skupienie uwagi odbiorcy. Jeśli
odbiorca jest znudzony filmem, oznacza to, że jest coś nie tak z dramaturgią.
Istnieje kilka modeli dramaturgicznych, które powinien znać każdy montażysta. Wykorzystanie tych modeli
może pomóc stworzyć ciekawy film.
Piramida Freytaga
Poniższy schemat przedstawia (idealną) strukturę dramaturgiczną narracji. Podstawowe elementy struk-
tury można odnaleźć prawie we wszystkich rodzajach narracji (fikcyjnej i rzeczywistej). Taki złożony model
może być dostosowany do krótkich form (takich jak reportaże telewizyjne), ale z pewnymi ograniczeniami.
HPP: obsługa – wątek – pozycjonowanie (ang. Handling – Plot – Point))
Ekspozycja: W ekspozycji odbiorcy poznają sytuację początkową i podstawowe informacje drugoplanowe:
Kto? Kiedy? Gdzie? Konflikt zbliża się powoli, ale systematycznie.
Zawiązanie konfliktu: W większości konflikt inicjowany jest przez impuls, np. zdarzenie lub rozmowę.
Konflikt: Kiedy konflikt dochodzi do punktu kulminacyjnego, pokazane są możliwości, w jaki sposób główni bo-
haterowie mogą pokonać przeciwników i przeszkody. Konflikt ma pochodzenie zewnętrzne (na przykład statek
zaczyna tonąć) lub istnieją wewnętrzne przyczyny, takie jak zwątpienie, strach lub niespełniona miłość.
Punkt zwrotny: Od czasów Arystotelesa nagła zmiana narracji nazywana jest perypetiami i prowadzi do
pozytywnego lub negatywnego rozwiązania problemu.
Rozwiązanie konfliktu: Konflikt zostaje rozwiązany i staje się jasne, czy „dobry bohater” wygrywa, czy
przegrywa. Dla odbiorcy oznacza to spadek napięcia.
Zakończenie: Finał narracji może być zamknięty lub otwarty. Otwarte zakończenie musi wskazywać, w
jaki sposób będzie wyglądała przyszłość bohaterów.
Schemat HPP wyznacza główne momenty, w których ma się pojawić nowe rozwinięcie akcji. Nazywa się
je też punktami zwrotnymi, ponieważ prowadzą historię w innym kierunku. Bardzo często schemat ten jest
zaskakujący i wywołuje największy efekt, kiedy odbiorca się tego nie spodziewa.
Ekspozycja i zakończenie często obejmują narrację. Dokonuje się tego, pozwalając bohaterom na wystą-
pienie na początku i na końcu historii w takiej samej lub bardzo podobnej sytuacji.
Przykład: Na początku narracji bohater prowadzi szczęśliwe życie ze swoją rodziną.
W trakcie opowieści bierze udział w niebezpiecznej operacji wojskowej.
W końcu wraca z lekkimi obrażeniami do swojej rodziny.

42. PL
42
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Elementy budujące napięcie
Kontrasty: Odwołanie do emocji, na przykład: szczęścia, empatii, smutku. Humor, jeśli pasuje do historii,
jest zawsze doceniany przez odbiorców.
Przykład: biedny i bogaty, młody i stary, dobry i zły.
Retardacja: Rozwiązanie konfliktu lub punkt kulminacyjny są przełożone w czasie.
Przykład: Mężczyzna ma właśnie skoczyć z mostu, dzwoni jego komórka;
mężczyzna odbiera ją, a potem skacze.
Suspens: Chwilowe wstrzymanie akcji lub jej zwrot w celu zaskoczenia odbiorcy.
Zaskoczenie: Odbiorcy wiedzą mniej niż bohater i są zaskoczeni zdarzeniami, których nie można było
przewidzieć.
Skok w czasie: Narracja nie jest prowadzona w porządku chronologicznym, porządek scen tworzy pewne-
go rodzaju dramaturgiczny efekt. Typowymi przykładami są retrospekcja i widzenie przyszłych zdarzeń.
Praca na scenie
Jednym z największych wyzwań w multimediach jest zorganizowanie dużej ilości różnych czynności. Jest
to szczególnie trudne, kiedy pracuje się w obcym miejscu i z ludźmi, których się zbyt dobrze nie zna. Przy
produkcji filmów wideo często występuje taka sytuacja.
Organizacja miejsca. Ważne jest rozwijanie pewnych nawyków i, w konsekwencji, umiejętności kontrolo-
wania pracy na planie. Podczas nagrywania najważniejszą rzeczą jest czas przed jego rozpoczęciem. Sam
film wideo jest jedynie efektem tego, czy czas ten został właściwie wykorzystany.
Podczas kręcenia można kilkakrotnie zmienić scenariusz i inne dokumenty produkcji. Należy zadbać o to,
aby każdy członek ekipy miał tę samą wersję.
Zasady pracy i samodyscyplina są bardzo istotne. Łatwo jest stracić kontrolę nad sytuacją, co może prowa-
dzić do dodatkowych opóźnień. Sprawny reżyser i producent filmów wideo jest przede wszystkim dobrym
organizatorem. Jeżeli nad filmem pracuje ponad dziesięć osób, potrzebna jest osoba, która zajmie się
kwestiami organizacyjnymi.
Ciągłość. Dla widzów ważne jest zachowanie ciągłości między ujęciami i scenami. Wyraża się to głównie
w trosce o szczegóły, o których łatwo zapomnieć podczas pracy na planie.
Często kolejne ujęcia i sceny nie są nagrywane tego samego dnia. Należy zadbać o to, aby postaci były
odpowiednio ubrane i uczesane. Ważne są również elementy dekoracji.
Chociaż szczegółowe planowanie scen pomaga uniknąć problemów, dobrze, jeśli reżyser potrafi prze-
widzieć konsekwencje swoich nagłych decyzji, które mogą w niespodziewany sposób wpłynąć na wynik
końcowy.
Ekspozycja

43. PL
43
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Montaż filmów
Cele: Nabycie praktycznych umiejętności z zakresu montażu filmów wideo (warsztat).
Czas trwania: 04:00 godziny
Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedaży
i marketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.
Co to jest montaż filmów?
Niniejszy rozdział przedstawia podstawy montażu filmów i wprowadzenie do oprogramowania do montażu
(systemy profesjonalne i amatorskie).
Montaż filmu jest częścią procesu postprodukcji filmowej. Obejmuje wybór i łączenie ujęć, składanie se-
kwencji i ostatecznie stworzenie ukończonego filmu.
Zasadniczo montaż filmów jest sztuką, techniką i procedurą łączenia ujęć w spójną całość. Montażysta
filmowy jest osobą, która wykonuje montaż poprzez złożenie materiału filmowego.
Budowanie sekwencji
Zasadniczo w procesie postprodukcji wyróżniamy następujące jednostki filmowe:
 Ujęcie. Najmniejsza jednostka filmu; pojedynczy nieprzerwany odcinek nagranego występu, trwają-
cy od momentu włączenia nagrywania w kamerze do jego wyłączenia.
 Scena. Nieprzerwany fragment opowieści charakteryzujący się jednością miejsca lub skupiony na
konkretnym bohaterze. Sceny składają się z ujęć.
 Sekwencja. Ciąg scen.
 Akt. Zwykle jednostka techniczna: jedna rolka 35mm filmu o długości 300 metrów. Praktycznie
niestosowana w produkcji filmów wideo.
Aspekty montażu
Głównym zadaniem montażysty jest ułożenie poszczególnych ujęć w scenę. Sceny powinny być uporządkowa-
ne w logicznej sekwencji. W rezultacie zmontowany materiał powinien odpowiadać scenariuszowi. Dodatkowo
ujęcia i sceny mogą być uzupełnione muzyką, animacją lub innymi efektami. Istnieje wiele sposobów wzboga-
cenia treści filmu. Niektóre z nich zostaną omówione później (patrz poniżej: Dobre praktyki i triki).
Przebieg montażu
Większość programów do montażu działa na bardzo podobnej zasadzie i obejmuje następujące elementy:
 Skrzynka projektu (Project Bin)
 Oś czasu (Timeline)
 Podgląd (Preview)
 Efekty (Effects)
Czasami elementy te mają różne nazwy. Prawie każde oprogramowanie nieznacznie się różni, ale istota
pozostaje ta sama. Działanie jest proste: należy odpowiednio uporządkować materiał filmowy według osi
czasu, w odpowiedniej kolejności, a następnie wzmocnić go efektami.
Poniżej przedstawiono najbardziej popularny przebieg montażu z podstawowymi elementami.

44. PL
44
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Widok ogólny Adobe Premiere
Oś czasu: tutaj można uporządkować wszystkie pliki źródłowe. Można wykorzystać wiele filmów wideo i ścieżek
dźwiękowych (V1, V2, V3…,A1,A2,A3). Kolorowe słupki przedstawione na osi czasu są poszczególnymi ujęciami.
Skrzynka projektu: tutaj można umieścić
wszystkie pliki źródłowe (ujęcia, grafikę,
utwory muzyczne, tytuły itd.). Można tu rów-
nież przechowywać pełne sekwencje monto-
wanego materiału przed ich eksportem.
Przegląd popularnych możliwości przebiegu montażu w trybie offline
Adobe Premiere. Adobe oferuje wiele oprogramowań służących do tworzenia multimediów. NajbardziejA
znanymi są: Photoshop (korekta obrazu), Illustrator (tworzenie grafiki wektorowej), InDesign (DTP) i Pre-
miere, który jest używany do montażu filmów wideo.

45. PL
45
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Mikser, przeglądarka
mediów, efekty – tutaj
można udoskonalić
swój film wideo. W
lewym oknie na przykład
można połączyć różne
źródła audio, w tym:
głośność, kanały, ujęcia
panoramiczne, efekty itd.
Final Cut.
Przegląd projektu: Tutaj można
zobaczyć efekty swojej pracy. Na
dole widoczne są również przy-
ciski do montażu różnych ujęć.
Można zobaczyć całą oś czasu
lub poszczególne odcinki.

46. PL
46
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Co jeśli nie posiadamy tak zaawansowanego oprogramowania?
Jeśli nie posiadamy dostępu do drogich systemów do montażu, można również wykorzystać
oprogramowania dostępne prawie na każdym komputerze. Takie programy nie mają zbyt wielu funkcji, ale
w wielu przypadkach są wystarczające. Można ich używać do nauki podstaw montażu filmów wideo, zanim
zdecydujemy się na profesjonalny program.
Movie Maker. Windows Live Movie Maker stanowi część systemu operacyjnego Windows – można go
pobrać ze strony internetowej Microsoft i bezpłatnie zainstalować na swoim komputerze. Należy jednak
pamiętać, że Movie Maker jest prostym oprogramowaniem i nie umożliwia pracy nad skomplikowanymi
projektami.
iMovie. iMovie jest programem w pakiecie systemu operacyjnego Mac. Nie trzeba niczego instalować, jeśli
jest się już użytkownikiem Macbooka, Maca lub iMaca. Należy go tylko odszukać w programach. iMovie
jest nieco bardziej rozbudowany, ale nadal jest to oprogramowanie amatorskie.
Edytory online jako popularne rozwiązanie. Obecnie na rynku dostępne są także programy, które
działają bezpośrednio w Internecie. Aplikacje te są dostępne przez przeglądarkę i nie wymagają instalacji
niczego dodatkowego. Należy tylko załadować treść do serwera aplikacji i dokonać edycji online. Potrzeb-
ne jest jednak szybkie i stabilne połączenie z Internetem.
W ostatnich latach, wraz z rozwojem oprogramowania Open Source, pojawiło się wiele rozwiązań zupełnie
darmowych, dostępnych zarówno dla systemów operacyjnych Windows i OSX, jak również działających w
środowisku Linux.
Wśród oprogramowania do obróbki multimediów znajdziemy zarówno programy graficzne (Gimp czy
Inkscape), do obróbki dźwięku (Audacity, Ardour czy LMMS), jak zaawansowane programy do montażu i
postprodukcji w 3D (Blender, Cinelerra lub Shotcut).
Dzięki wykorzystaniu oprogramowania Open Source jesteśmy w stanie przygotować w całości film wideo.
Od etapu budowy i pisania scenariusza, poprzez montaż i postprodukcję ujęć, a narzędzia takie jak Blen-
der, choć darmowe są używane do grafiki 3D w komercyjnych dużych projektach.
Na poziomie funkcjonalnym stoją one bardzo wysoko i często niewiele różnią się od ich drogich odpo-
wiedników. Zaletą jest niewątpliwie wsparcie ze strony społeczności internetowej, która często działa dużo
sprawniej niż wsparcie techniczne dużych firm. Problemem może być czasem stabilność działania oraz
intuicyjność użytkowania, jednak są one cały czas poprawiane. Także coraz więcej firm wspiera środowisko
Linux i Open Source udostępniając kodeki czy SKD do swoich komercyjnych rozwiązań.
Avid.

47. PL
47
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Co jest potrzebne, aby rozpocząć?
Montaż filmów wideo wymaga przede wszystkim bardzo dobrego komputera. Prosty montaż może zostać
wykonany na jakimkolwiek nowoczesnym komputerze, ale istotny jest czas oczekiwania na przetwarzanie
scen i ujęć (tzw. rendering). Rendering wymaga sprawnego komputera, ponieważ zajmuje dużo zasobów.
Czasami (obecnie coraz częściej) montażyści pracują na laptopach. Montaż bardzo dużego projektu może
być trudny na przenośnym komputerze, ale można na nim wykonać mniejsze prace.
Dobre praktyki i triki
W tej części pokażemy bardziej szczegółowo poszczególne działania wykonywane przez montażystę.
Zrozumienie profesjonalnych programów w taki sposób, aby korzystać z nich bez problemu wymaga dużo
czasu. Wykorzystamy Adobe Premiere Elements, który jest nieco uproszczoną wersją Adobe Premiere
Pro. Program jest łatwy do opanowania i zawiera wszystkie kluczowe elementy.
Jak zacząć?
Po uruchomieniu programu pojawi się ekran powitalny. Można wybrać jedną z dwóch opcji:
 Organizer – do organizacji, wyszukiwania i oglądania wszystkich plików źródłowych takich jak filmy
wideo, zdjęcia, muzyka.
 Video editor – do tworzenia filmów z efektami specjalnymi i ich udostępniania.
Należy wybrać Video Editor i poczekać, aż się włączy. Można wybrać istniejący projekt lub utworzyć zupeł-
nie nowy. Należy wybrać New Project i poczekać kilka sekund.

48. PL
48
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Główny pasek narzędzi
Okno podglądu z klawiszami modyfikatora
Timeline z narzędziami, filtrami i efektem wstążki. Timeline ma różne ścieżki do filmów wideo i audio.
Ścieżki audio dodatkowo dzielą się na zwykłe audio, narrację i ścieżkę dźwiękową. Można zmieniać
ilość i kolejność ścieżek. Niektóre ścieżki mogą być ukryte lub usunięte.
Importowanie plików źródłowych. Aby importować pliki źródłowe na Timeline lub do Project Assets nale-
ży wybrać Add Media. Następnie należy wybrać źródło. Można zrzucić multimedia bezpośrednio z kamery
(przez USB lub FireWire) albo po prostu wybrać pliki z dysku twardego lub karty pamięci. Od tego momen-
tu wszystkie pliki będą w oknie Project Assets i będą gotowe do użycia.
Widok ogólny.

49. PL
49
Metodyka Nowych Mediów
– rozwój kompetencji w zakresie multimediów
Panel Add Media: Jak widać, można do-
dawać pliki multimedialne z wielu różnych
źródeł, w tym dysków, kamer wideo, kamer
internetowych oraz cyfrowych aparatów
fotograficznych.
Od tego momentu wszystkie importowane
multimedia będą znajdować się w Project As-
sets. Dobrze jest zebrać wszystkie ważne pliki
multimedialne przed rozpoczęciem montażu.
Pomoże to zachować porządek w projekcie.