3. Մեր դպրոցի ներքին
բակում կա՝
ծառ-40 հատ
թուփ-42հատ

4. Ընկույզենի 1
Ծիրանենի 19
Պնդուկենի 1
Խնձորենի 2
Սալորենի 4
Թթենի 2
Վայրի մասրենի 1
Նռենի 2
Բալենի 2
Փշատ 1
Դեղձ 1
Խաղողի վազ 2
Եղևնի 2

5. Թուփ
Դեկորատիվ բույսեր 7
Եղրևանի 3
Չինական վարդ 9
Կեղծ Հասմիկ 6
Վարդ17

6. Հարց: Մեր բակի Ծիրանենիները
մնացած ծառերի, որ մասն են
կազմում, ընտրիր ճիշտ
պատասխանը:

7. Ծիրանենի
• Հայրենիքը Հայաստանն է: Ծիրանենու մշակության հնագույն
օջախներ են նաև Չինաստանը և Միջին Ասիան: Հայտնի են
ծիրանենու 8 վայրի տեսակներ: Ըստ նորագույն դասակարգման՝
մշակության մեջ հայտնի ծիրանենիները բաժանվում են
Հայկական, Հյուսիսկովկասյան, Միջինասիական, Չինական և
Եվրոպական խմբերի:Մշակության մեջ հայտնի են 300-ից ավելի
սորտեր, որոնք առաջացել են սովորական ծիրանենուց:
• Ծիրանենին միատուն բույս է: Բարձրությունը 6–12 մ է: Տերևները
խոշոր են, կլորավուն կամ լայն էլիպսաձև, ծաղիկները՝ երկսեռ,
սպիտակ կամ բաց վարդագույն, փոշոտումը՝ խաչաձև: Պտուղը
մսոտ, հյութալի կորիզապտուղ է՝ տարբեր ձևերի և մեծության,
զանգվածը՝ 20–120 գ:

8. Բալենի
• Բալենին վարդազգիների ընտանիքի բազմամյա բույս է: Հայտնի է
մոտ 150
• տեսակ: Առավել տարածված են 4-ը՝ սովորական կամ թթու,
տափաստանային, թավոտ և ավազաբալենի: Մշակվող սորտերի
մեծ մասն ստացվել է առաջին 2 տեսակներից: ՀՀ-ում հայտնի են
բալենու 3 վայրի տեսակներ՝ մահալեբյան, մանրապտուղ և
ալեհեր: Մշակվում է սովորական բալենին:
• Բալենին թուփ է կամ ծառ, բարձրությունը՝ 2–10 մ: Տերևները
հերթադիր են, ամբողջական, էլիպսաձև, աղեղնասղոցաեզր, մուգ
կանաչ: Ծաղկաբույլը հովանոցանման է կամ կարճ ողկուզանման,
ծաղիկները սպիտակ են: Պտուղը բաց կամ մուգ կարմիր, մսալի,
հյութալի, թթվաշ-քաղցր համով կորիզապտուղ է: Պարունակում է
շաքարներ, օրգանական թթուներ, քիչ քանակությամբ՝
աղաղանյութեր և ներկանյութեր, սերմերը՝ ճարպայուղ,
եթերայուղ, ամիգդալին: Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված
(չիր, կոմպոտ, մուրաբա, դոշաբ, հյութ, գինի): Բժշկության մեջ
կիրառվում է պտուղը, հյութը, օշարակը:

9. Դեղձենի
• Դեղձենին վարդազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ է: Հայտնի է 5
տեսակ: Բոլոր տեսակները հիմնականում առաջացել են
սովորական դեղձենուց:
• Դեղձենին Հայաստանում տարածված է եղել դեռևս վաղ
անցյալում, հնարավոր է` Չինաստանից և Պարսկաստանից շատ
ավելի վաղ: Կարմիր բլուրում և Արցախում հայտնաբերվել են 3000-
ից մինչև 6000 տարվա վաղեմության դեղձի կորիզներ:
• Դեղձենին 3–8 մ բարձրությամբ, բաժակաձև, կլորավուն
սաղարթով ծառ է: Տերևները երկարավուն են, նշտարաձև,
ատամնաեզր: Ծաղիկները երկսեռ են, վարդագույն: Պտուղը
հյութալի կորիզապտուղ է, գնդաձև, կլոր, երբեմն` ձվաձև,
դեղնավարդագույն, դեղնակարմրավուն: Կորիզը խոշոր է, սերմը
հիմնականում` դառը: Պտղամիսը սպիտակ է կամ դեղին, համեղ,
հյութալի, պտղամաշկը՝ թավոտ կամ մերկ: Կան պճղովիներ,
որոնց կորիզը հեշտությամբ անջատվում է պտղամսից, և
հյուլիներ, որոնց կորիզը պտղամսից չի անջատվում:

10. Ըստ ներկած մասերի, որոշիր մեր բակի որ ծառն է:

11. Նկարում ցույց է տրված այգում խնձորենի-ների, և
ծիրանենիների բաշխվածու-թյունը:Ուսումնասիրել և
պատասխանել հարցերին:
1.Ամենամեծ տարածքը
զբաղեցնում են
2.Ծիրանենիները զբա-
ղեցնում են ամբողջ այգու
Ս Խ Ա Լ Է
ՏԱՆՁԵՆԻՆԵՐԸ
Ճ Ի Շ Տ ԷԽՆՁՈՐԵՆԻՆԵՐԸ
ԾԻՐԱՆԵՆԻՆԵՐԸ
3
6
1
6
2
6

12. Հարց: Նկարում ցույց է տրված այգում խնձորենի-
ների, տանձենիների և ծիրանենիների բաշխվածու-
թյունը:Ուսումնասիրել և պատասխանել հարցերին:
3.Տանձենիների զբա-
ղեցրած տարածքի մակե-
րեսը անգամ
փոքր է ծիրանենիներից:
4.Խնձորենիները զբա-
ղեցնում են ամբողջ այգու
4
6
5
6
3
6
ԵՐԿՈՒ

13. Չինական վարդ կամ Բաղրջուկ
• Հայրենիքը հարավային Չինաստանն է և
հյուսիսային Հնդկաստանը:
• Բաղրջուկների ցեղը շատ մեծ է `25տեսակից
ավելի:Որոշ տեսակի մատղաշ շիվերն ու
տերևները տեղի բնակիչները օգտագործում են
ճաշի մեջ`որպես բանջարեղեն:
• Սենյակային պայմաններում հիմնականում
աճեցնում են չինական վարդի H.rosa chinensis
տեսակը,որը սովորաբար ծաղկում է վաղ
գարնանից մինչև ուշ աշուն,իսկ բարենպաստ
պայմանների դեպքում ` նույնիսկ ձմռանը:

14. Կ