2. Նարինջ
• Նարինջն աշխարհում ամենատարածված ցիտրուսային մշակաբույսն է:
Ծառի բարձրությունը 7–9 մ է, սակայն բերքավահաքը դյուրինացնելու
նպատակով ստեղծվել են կարճահասակ սորտեր: Պտուղը գնդաձև է՝
նարնջագույն կեղևով: Ենթադրվում է, որ նարինջ սկսել են մշակել մոտ
4 հզ. տարի առաջ Հարավարևելյան Ասիայում: XV դարում Եվրոպա են
տարել պորտուգալացիները: Ստացվել է մոտ 300 սորտ.
ամենաարժեքավորն արնակարմիր, քաղցր պտղամսով
արքայանարինջն է:
3. Մանդարին
Մանդարինի հայրենիքը Չինաստանն է կամ Ճապոնիան, որտեղից
Եվրոպա է տարվել XX դարում, ապա արագորեն տարածվել է
միջերկրածովյան երկրներում: Ծառի բարձրությունը 2–3 մ է: Տերևները
խոշոր են, օվալաձև, երբեմն՝ ծալքավոր, վերևի երեսը՝ մուգ կանաչ, թույլ
զարգացած տերևակիցներով: Ծաղիկները երկսեռ են: Պտուղները
կլորավուն են, թեթևակի տափակ: Կեղևը կաշենման է, հաստ, բաց
նարնջագույն, հեշտությամբ անջատվում է պտղամսից, կազմված է
առանձին բաժնյակներից` պատված նուրբ, սպիտակ ու թելանման
հավելվածներով:
4. Պտղամիսը հյութալի է, քաղցր, թթվաշ, հաճելի համով և բույրով:
Պարունակում է շաքարներ, կիտրոնաթթու, պեկտինային, հանքային
նյութեր, վիտամիններ: Պտուղներն օգտագործում են թարմ և
վերամշակված (հյութեր, մուրաբաներ):Ապրում է 30–40 տարի: Բերք է
տալիս տնկումից 3–4 տարի հետո: Բազմանում է աչքապատվաստով և
կտրոններով: Որպես պատվաստակալ օգտագործվում է եռատերև
կիտրոնը:
Ներկայումս մանդարինի խոշոր տնկարկներ կան Ճապոնիայում,
Հարավային Ամերիկայի և Հարավային Եվրոպայի երկրներում, Սև ծովի
առափնյա շրջաններում և այլուր: Արտադրության ծավալով գրավում է 2-
րդ տեղը՝ նարնջից հետո:
5. Կիտրոն
• Կիտրոնի ծառի բարձրությունը հասնում է, մինչև 5 մ-ի: Դալար փշերով
պատված սաղարթը լայն բրգաձև կամ օվալաձև է: Տերևները բաց
կանաչավուն են, ձվաձև կամ էլիպսաձև, եզրերը՝ մանրատամնավոր,
ունեն յուրահատուկ հոտ: Ծաղիկները երկսեռ են, մեկական կամ
զույգերով, բուրավետ: Պտուղը բազմաբուն հատապտուղ է, օվալաձև
կամ ձվաձև, մաշկը դեղին է, հարթ կամ թեթևակի խորդուբորդ:
Պտղամիսը մանր հատիկավոր է՝ կազմված 8–10 բաժնյակներից:
Պտուղները պարունակում են թթուներ (կիտրոնաթթու), շաքարներ,
վիտամիններ: Հայրենիքը Հնդկաստանն է: II դարից սկսած` մշակել են
Մերձավոր Արևելքում և Հյուսիսային Աֆրիկայում, այնուհետև՝
Ճապոնիայում և Իտալիայում: Ներկայումս լայնորեն տարածված է
երկրագնդի մերձարևադարձային բոլոր շրջաններում:
6. Թուրինջ
• Թուրինջը ստացվել է նարնջի և պամպելմուսի խաչասերումից՝
հարյուրամյակներ առաջ Վեստ Ինդիայում:
• Փշոտ ծառ է, բարձրությունը՝ 6–7 (երբեմն՝ 15) մ: Պտուղները գնդաձև
են, թեթևակի տափակ` մինչև 1 սմ հաստությամբ դեղին կամ
դեղնականաչավուն կեղևով: Պտղամիսը թեթևակի դառնահամ է,
գորշադեղնավուն կամ վարդագույն: Մյուս ցիտրուսների համեմատ`
պտուղներն ավելի խոշոր են (զանգվածը կարող է հասնել մինչև 6 կգ-
ի): Ապրում է 80 տարի, պտղաբերում է 3–4 տարեկանից: Մշակվում է
հիմնականում ԱՄՆ-ում, սակայն վերջին ժամանակներս տարածվել է
նաև այլ երկրներում, հատկապես՝ Ճապոնիայում և Հնդկաստանում:
