առողջ ապրելակերտ

1. C
ՄԱՐԴՈՒ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ
ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊ
ԱՌՈՂՋ ՍՆՈՒՆԴ
Մարիամ Հովհաննիսյան
Միջին դպրոց
6-1

2. Մարդու առողջություն
• Մարդու առողջությունը բավականին բարդ սոցիալ-կենսաբանական կատեգորիա է, որի բնութագրման բազմաթիվ
տարբերակներ են առաջադրվել, սակայն ամենաընդունելին և ամենաամբողջականն Առողջապահության
համաշխարհային կազմակերպության բնութագրումն է. «Մարդու առողջությունը սոցիալ-կենսաբանական ու հոգեկան
լրիվ բարօրության վիճակն է, երբ օրգանիզմի բոլոր օրգանների ու համակարգերի ֆունկցիաները բնակլիմայական ու
սոցիալական միջավայրի հետ գտնվում են հավասարակշռված վիճակում, և երբ բացակայում է որևէ հիվանդություն,
ախտաբանական վիճակ ու ֆիզիկական թերություն»։
• Մարդու առողջական վիճակը բնորոշվում է նրա ֆիզիոլոգիական համակարգերի ու օրգանների ֆունկցիայով՝
կապված տարիքային, սեռային ու հոգեբանական գործոնների և արտաքին միջավայրի բնակլիմայական ու
սոցիալական պայմանների հետ։
• Անհատի «բացարձակ առողջությունը», որպես իդեալական չափանիշ, իրական կյանքում անհնար է պատկերացնել,
քանի որ օրգանիզմի կենսագործունեությունը բնութագրող կարևոր ցուցանիշների անհատական տատանումների
շրջանակները բավականին լայն են։ Այդ պատճառով բժշկության մեջ ավելի հաճախ կիրառվում է «գործնականորեն
առողջ» հասկացությունը։ Սա այն բնականոն վիճակն է, որի սահմաններից դուրս այս կամ այն տատանումն արդեն
բնութագրվում է որպես «հիվանդություն» կամ «ախտաբանական վիճակ»։ Թեկուզ առողջությունը դիտվում է որպես
հիվանդության հակադիր վիճակ, այնուամենայնիվ, այն չի կարող ունենալ հստակորեն ընդգծված սահմաններ, քանի
որ օրգանիզմը շատ հաճախ կարոդ է գտնվել, այսպես կոչված, «անցումային» կամ «սահմանային» վիճակում։ Այնպես
որ «գործնականորեն առողջ» վիճակը լրիվ չի բացառում դեռևս անախտանշանական կլինիկորեն չդրսևորված
ախտաբանական վիճակների առկայությունը, որն էապես չի անդրադառնում մարդու ինքնազգացողության ու
աշխատունակության վրա։

3. Մարդու առողջություն

4. Առողջ ապրելակերպ
• Մարդու առողջությունը համարվում է մարդու կարևորագույն խնդիրներից մեկը։ Տարբեր
գիտություններում կատարված հետազոտությունների հիման վրա կապ է առաջացել մարդու
գործունեության և առողջության սերտ փոխկապվածություն միջև։ Առողջ ապրելակերպ
հասկացությունը սահմանելիս առաջնորդվում ենք նրանով, որ "Առողջ ապրելակերպը
կենսագործունեության ձև է, որը համապատասխանում է տվյալ մարդու կյանքի որոշակի
պայմաններին և ուղղորդված է մարդու առողջության ամրապնդմանը, հիգիենիկ
առանձնահատկություններին, սոցիալ–կենսաբանական ֆունկցիաների լիարժեք կատարմանը",
որտեղ առանձնացվում է այն միտքը, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է ունենա միայն իրեն բնորոշ
անհատական առողջ ապրելակերպը։ Համաշխարհային արդի զարգացումները, հասարակական
հարաբերություններում և շրջակա միջավայրի միջև կատարվող փոփոխությունները իրենց
ներգործություններն են թողնում մարդու առողջության վրա։ Ըստ առողջապահության
համաշխարհային կազմակերպության բնորոշման համաձայն դիտվում է ոչ միայն
հիվանդությունների բացակայություն, այլ նաև կենսաբանական, ֆիզիկական, հոգեկան,
սոցիալական լիարժեք բարեկեցություն։ Առողջ ապրելակերպը նախապայման է զարգացման
տարբեր կողմերով մարդու կյանքում։ Առողջ ապրելակերպ - մարդու կյանքի օրինակն է , ուղղված
է հիվանդությունների կանխարգելման և առողջության խթանման։

5. • առողջության պահպանմանն ուղղված պատասխանատու, անվտանգ
վարքագծի ձևավորումը,
• ծխախոտի, ալկոհոլի, թմրամիջոցների նկատմամբ բացասական
վերաբերմունքի ձևավորումը,
• առողջության պահպանման եղանակներ, մեթոդները և հիմնական
միջոցառումները,
• վնասակար սովորությունների, սխալ վարքագծի պատճառով
առաջացող հիվանդությունների կանխարգելումը,
• մարդու կյանքին և առողջությանը անմիջական վտանգ սպառնացող
հիվանդությունների, թմրամիջոցներից կախվածությունների
նախականխումը։

6. Առողջ ապրելակերպն իր մեջ ընդգրկում է հետևյալ
բովանդակությունները
•Ֆիզիկական առողջություն,
•Հոգեկան առողջություն,
•Սոցիալական առողջություն,
•Առողջության վրա ազդող գործոններ և միջավայր:

7. Այս ուղղությունները իրենց բովանդակության մեջ ներառում
են հետևյալ բաղադրիչները`
• անձնական հիգիենայի հմտություններ,
• ծխախոտի, ալկոհոլի, թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի
օգտագործման և չարաշահման կանխարգելում,
• առողջ սնունդ և սննդակարգի պահպանում,
• արժեքային ընկալումների զարգացում առողջության պահպանման
վերաբերյալ,
• ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելում,
• առողջության պահպանման վերաբերյալ արժեքային ընկալումների
զարգացում,

8. Առողջ ապրելակերպ

9. Առողջ սնունդ

10. Սպիտակուցներ
• Սպիտակուցները սննդի կարնորագույնկառուցվածքային նշանակություն
ունեցող տարրերիցմեկն են։ Սպիտակուցի նշանակությունը
որպեսկառուցվածքային տարր, ապացուցվում է նաևնրանով, որ մի շարք
տրոպիկական շրջաններում,որտեղ առկա է սննդի խրոնիկ
սպիտակուցայինանբավարարություն, բնակչությանը բնորոշ են աճի
ուզարգացման ցածր տեմպերը, կարճ հասակը։ Սպիտակուցները
օրգանիզմի գենետիկ ծրագրերնիրականացնող աշխատանքային
գործիքներն են։ Սրանք օժտված են նաև բազմաթիվ
կենսաբանականֆունկցիաներով՝ ֆերմենտատիվ,
հորմոնային,պաշտպանական, փոխադրողական, կծկողական,տեսողական
և այլն

12. Գլյուկոզա
• Գլյուկոզան պոլիշաքարների կառուցվածքային հիմնականմիավորն է, այն
մտնում է նաև դիսախարիդների ևմալտոզայի կառուցվածքի մեջ։ Արյան
հիմնական շաքարնէ, ներծծվում է ստամոքս-աղիքային
տրակտումամբողջապես և շատ արագ մասնակցում է
գլիկոգենիառաջացմանը, անհրաժեշտ է աշխատող մկանների ևուղեղի
սնուցմանը։ Արյան մեջ նրա մակարդակըկարգավորում է ախորժակը։
Հեշտությամբ կարող էվերածվել ճարպերի հատկապես հավելյալ
քանակներիդեպքում։ Գլյուկոզայի աղբյուր են հանդիսանում
մրգերը,հատապտուղները: Մեղրում գլյուկոզայիպարունակությունը
հասնում է 36,2%-ի։ Այն հանդիսանումէ հետվիրահատական և ծանր
հիվանդների համարորպես կարևոր աջակցող սննդային միջոց։

13. Գլյուկոզա

14. Հանքային էլեմենտներ
• Կենդանի բջիջների քիմիական կազմի 90%-իցավելին ներկայացված է 4
էլեմենտով` C, H, O, N:Մյուս 9%-ը դրանք այն էլէմենտներն են,
որոնքլայնորեն եղել են առաջնային օվկիանոսում,որտեղ ծագել է կյանքը,
դրանք են Na-ը, CI-ը, P-ն,Ca-ը, Mg-ը, K-ը, S-ը: Մնացած 1%-
ըմիկրոէլէմենտներն են, որոնցից, ըստ որոշհեղինակների, մոտ 15-ը
համարվում ենէսենցիալ: Հանքային տարրերը համարվում
ենանփոխարինելի և դրանք անպայման մուտք ենգործում օրգանիզմ սննդի
միջոցով: Ունենկառուցվածքային նշանակություն` մտնում ենատամների,
ոսկրերի կազմի մեջ` նրանց տալովանհրաժեշտ ամրություն և
կարծրություն:Ապահովում են արյան մակարդելիությունը:

15. Հանքային էլեմենտներ

16. Վիտամիններ
• Վիտամիններն օրգանական նյութերՎիտամիններ են, որոնց չնչին քանակներն
անհրաժեշտ են մարդու և կենդանիների բնականոն նյութափոխանակության ու
կենսագործունեության համար: Վիտամինները սննդի անփոխարինելի
բաղադրիչներն են: Վիտամինները մասնակցում են նյութափոխանակության
կարգավորմանը, ֆերմենտների առաջացմանը, խթանում են օրգանիզմում
ընթացող քիմիական ռեակցիաները: Ազդում են նաև սննդանյութերի յուրացման
վրա, նպաստում բջիջների բնականոն աճմանը և ամբողջ օրգանիզմի
զարգացմանը: Ստամոքսի և տասներկումատնյա աղիքի խոցային, լյարդի
հիվանդությունների, հաստ աղիքի բորբոքման և այլ դեպքերում վիտամինների
յուրացումը խանգարվում է և կարող է առաջանալ դրանց անբավարարություն:

17. Վիտամիններ

18. Կաթ
• Տարիքի հետ օրգանիզմի կողմից կալցիումի պահանջն
աճում է։ Այդ իսկ պատճառով շատ կարևոր է ամենօրյա
սննդակարգում ներառել կալցիումով հագեցած մթերք։
Կալցիումը խիստ անհրաժեշտ է ոսկրային համակարգին,
ինչպես նաև անփոխարինելի դեր ունի օսթեոպորոզի
կանխարգելման հարցում։ Այս տեսակետից խորհուրդ է
տրվում օգտագործել կովի ճարպազերծված կաթ, որը
հարուստ է կալցիումով և շատ օգտակար է առողջության
համար։

19. Կաթ

20. Կանաչեղեն
• Տարիքի հետ մարդու մոտ համային զգացողությունը բթանում է, և
կերակուրը համեղ դարձնելու համար դրան հավելում են չափից շատ
աղ, որը վնասակար է օրգանիզմին։ Մինչդեռ աղի փոխարեն
խորհուրդ է տրվում կերակրին հավելել կանաչեղեն,
մասնավորապես` չորացրած տարբերակով, ինչպես նաև
համեմունքներ։ Թարմ կանաչեղենը կերակուրը դարձնում է
դյուրամարս և համեղ։ Ձմռան ամիսներին, երբ դժվար է թարմ
կանաչեղեն հայթայթելը, այդ նույն արդյունքին կարելի է հասնել
կերակրի մեջ չորացրած կանաչեղեն օգտագործելու միջոցով:

21. Կանաչեղեն

22. Մանգո
• Մասնագետները բոլորին առաջարկում են ամռանն առողջսննդակարգ պահպանել ու
նիհարել: Առաջին հերթին պետքէ ուշադրություն դարձնել մրգերի` մանավանդ մանգոյի
վրա:Մասնագետների կարծիքով` այն կարող է շատ լավփոխարինել սենդվիչներին ու այն
մթրեքներին, որոնք մենքսովորաբար ուտում ենք օրվա ընթացքում: Բացի այդմանգոյի մեջ
կան նաև բավականին մեծ քանակությամբ այլսննդարար նյութեր ևս: Այսպիսով, մանգոյի
վրա հիմնվածդիետան կարող է ոչ միայն նիհարեցնել, այլև կարող է ձեզզերծ պահել կարևոր
միկրոէլեմենտների կորստից, ինչը շատդիետաների բացասական կողմն է: Հատկանշական
է, որանհրաժեշտ նյութերի պակասը լրացնելու համար պետք չէշատ մանգո ուտել: Օրվա
ընթացքում բավական է ուտելմիայն մեկ մանգո: Դա թույլ կտա լրացնել վիտամին C-
իպակասը, ամրացնել ոսկորները, լրացնել կալցիումի,մագնիումի ու B խմբի վիտամինների
պակասը:

23. Մանգո

24. Արգելված սննդային հավելանյութեր
• Ժամանակակից սննդային արտադրություննանհնար է պատկերացնել առանց
սննդայինհավելումների: Գուցե նրանց առկայությունըպարտադիր է վառ, գունեղ,
դոնդողանման,երկարադիմացկուն սնունդ ստանալու համար,բայց այդ
հավելումներից շատերը վնասակար ենմեր փոքրիկների առողջության համար:
Իհարկէ,ոչ բոլոր հավելումներն են վտանգավոր,հսկայական թիվ են կազմում
չուսումնասիրվածհավելումները, բայց կան նաև մեծ թվով հայտնի,վտանգավոր և
հիվանդածին հավելումներ:Վտանգավոր հավելումներ, որոնք առաջացնումեն
չարորակ ուռուցքներ` E103, E105, E121, E123,E130, E131, E142, E152, E210, E211,
E213-217, E240,E330, E447:

25. Վերջ․․․