bệnh sinh và kiểm soát bệnh do virus

1. Trao đổi trực tuyến tại:
http://www.mientayvn.com/Y_online.html

2. BEÄNH SINH &
KIEÅM SOAÙT BEÄNH DO VIRUS
PGS. TS. Cao Minh Nga
BM Vi sinh – Khoa Y – ÑHYD TP. HCM

3. NỘI DUNG
I. Nhöõng nguyeân lyù cuûa beänh nhieãm virus
II. Beänh sinh cuûa beänh nhieãm virus
III. Söï baûo veä kyù chuû
IV. Söï toàn taïi dai daúng cuûa virus
V. Caùc beänh lyù nhieãm virus
VI.  Phoøng thí nghieäm beänh nhieãm virus
VII. Thuoác choáng virus
VIII. Phoøng ngöøa beänh nhieãm Virus
IX. KẾT LUẬN

4. I. Nhöõng nguyeân lyù cuûa beänh nhieãm virus
 Do viruùt nhaân leân / TB KC
- beänh lyù: TB KC (-),  saûn, K
- hay : ña soá
 Beänh lyù: do ’ c/tr hoaëc c/n / KC.
 Thöïc teá: khoâng beänh lyù / phaàn lôùn ca nhieãm virus.
 Coù > 300 loaïi virus gaây beänh / ngöôøi  50 hoäi chöùng.

5. I. Nhöõng nguyeân lyù cuûa beänh nhieãm virus (2)
 Caùc nguyeân lyù chính:
- virus (+) & (-) TC (subclinical)
- nhieàu virus (±)  1 beänh (VD: vieâm gan sieâu vi).
- 1 virus t (±)  moät soá beänh ≠ (VD: HPV, …).
-  / ca ñb: do töông taùc di truyeàn / virus + KC

6. I. Nhöõng nguyeân lyù cuûa beänh nhieãm virus (3)
 Beänh-sinh virus:
+ khoâng do hình thaùi virus.
+ do töông taùc virus vaø caùc yeáu toá / KC.
 1 virus gaây beänh: neáu nhieãm vaø gaây daáu hieäu beänh lyù.
 1 doøng virus ñoäc > doøng ≠: thöôøng gaây beänh naëng hôn.
 Ñoäc löïc virus ≠ k/n gaây ñoäc TB / TB ñöôïc nuoâi caáy.

7. II. Beänh sinh cuûa beänh nhieãm virus (1)
 Virus  kyù chuû
 tieáp xuùc / TB nhaïy caûm  virus 
 toån thöông TB
 ÑÖMD kyù chuû :
+ thaûi loaïi virus
+ hoaëc: nhieãm dai daúng  phaùt taùn

8. II. Beänh sinh cuûa beänh nhieãm virus (2)
 Caùc böôùc:
1. Virus xaâm nhaäp vaø nhaân leân tại chỗ:
virus gaén vaøo TB / beà maët KC (da, ñöôøng hh, tieâu hoùa,
maùu)  gaây beänh taïi choã (virus cuùm, virus rota)
2. Virus phaùt taùn &ø höôùng TB:
 qua maùu, baïch huyeát, daây TK, haïch: gaây beänh / xa.
Tính höôùng cô quan vaø TB ñaëc hieäu do:
+ coù receptors beà maët TB ñaëc hieäu vôùi virus
+ caùc yeáu toá aûnh höôûng leân bieåu hieän gen virus
+ caùc enzym ly giaûi protein: kích hoaït virus nhaân leân +
caùc gen ñaëc hieäu cuûa virus. VD: virus Reo

9. II. Beänh sinh cuûa beänh nhieãm virus (3)
 Caùc böôùc:
3. TB toån thöông & beänh lyù LS do:
- Caùc TB nhieãm virus bò phaù huûy
- Moâ bò toån thöông  thay ñoåi sinh lyù kyù chủ.
- KQ cuûa nhieàu yeáu toá vaø söï kieän phöùc taïp.
  c/n TB: (-) saûn xuaát hormone, ….
4. Hoài phuïc sau nhieãm virus:
- Kyù chủ  hoaëc töû vong
hoaëc hoài phuïc
ñoâi khi: virus (+) laâu / KC
- Hoài phuïc do: MD (DT + TB), interferon, cytokin,
yeáu toá baûo veä KC ≠  thaûi tröø virus.

10. II. Beänh sinh cuûa beänh nhieãm virus (4)
Caùc böôùc:
5. Virus phaùt taùn ra moâi tröôøng:
 laø g/ñ cuoái / beänh-sinh.
 duy trì nhieãm virus / quaàn theå KC.
 thöôøng xaûy ra ôû
 + beà maët (  vò trí xaâm nhaäp)
 + caùc g/ñ beänh ≠ ( taùc nhaân gaây beänh).
 moät soá ca nhieãm ñaëc bieät (virus daïi)
 töû vong  phaùt taùn virus (-)

11. III. Söï baûo veä kyù chuû (1)
* Khoâng ñaëc hieäu:
1. Interferon
2. Thöïc baøo
3. Soát
4. Laøm saïch nieâm maïc hoâ haáp
5. Caùc yeáu toá aûnh höôûng: tuoåi, duøng corticoid, SDD.

13. Interferon – hoaït tính khaùng virus

14. III. Söï baûo veä kyù chuû (2)
* Ñaëc hieäu:
1. MD chuû ñoäng: - Töï nhieân: maéc beänh
- Nhaân taïo: vaccin
2. MD thuï ñoäng: duøng khaùng theå

15. IV. Söï toàn taïi dai daúng cuûa virus
* Nhieãm virus: - thöôøng: töï khoûi.
- ñoâi khi: virus (+) laâu daøi / KC.
* Caùc kieåu nhieãm virus:
 Maõn tính (chronic infection)
 Tieàm aån (latent infection)
 Chaäm (persistent viral infection)
 Khoâng roõ raøng (inapparent)

16. IV. Söï toàn taïi dai daúng cuûa virus (2)
 Nhieãm virus maõn:
- Virus: (+) lieân tuïc,
- TC LS:  hoaëc (-).
- möùc ñoä virus toàn taïi  tuoåi KC / nhieãm.
VD: HBV, Rubella, CMV, …
 Nhieãm virus tieàm aån:
Virus (+) / che khuaát.
TCLS: boäc phaùt töøng ñôït.
VD: Herpes, Virus thuûy ñaäu, …

17. IV. Söï toàn taïi dai daúng cuûa virus (3)
 Nhieãm virus chaäm:
uû beänh: nhieàu thaùng  nhieàu naêm,
virus tieáp tuïc nhaân leân.
TC LS: ().
 Nhieãm virus khoâng roõ raøng:
hoaëc chöa coù bieåu hieän LS (subclinical):
virus () / kyù sinh–KC.

18. V. Caùc beänh lyù nhieãm virus
 Ñöôøng hoâ haáp
 Ñöôøng tieâu hoùa
 Nhieãm virus ôû da
 Nhieãm virus ôû heä TK TW
 Nhieãm virus baåm sinh

19. * AÛnh höôûng cuûa ñoä tuoåi kyù chuû
 Ñoä tuoåi cuûa kyù chuû: yeáu toá / beänh sinh virus.
- Beänh naëng: thöôøng gaëp ôû ÑV môùi sinh.
- Nguyeân nhaân: + heä MD tröôûng thaønh theo tuoåi,
+ TB nhieãm virus nhaïy caûm theo tuoåi.
 Nhieãm virus / caùc nhoùm tuoåi nhöng coù taùc ñoäng chính
ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau.
+ Nhieãm Rubella: nguy hieåm luùc mang thai,
+ Vieâm naõo St. Louis: nguy hieåm ôû ngöôøi cao tuoåi.

20. VI.  Phoøng thí nghieäm beänh nhieãm virus
1. Phaân laäp virus / nuoâi caáy TB:
- huyû hoaïi TB (CPE)
- haáp phuï hoàng caàu
- KN virus = phaûn öùng MD
2. KHV:
- quang hoïc: theå vuøi (Negri / daïi), TB khoång
loà ña nhaân
- huyønh quang: virus / TB nhieãm
- e- : caùc phaân töû virus

21. VI.  Phoøng thí nghieäm beänh nhieãm virus (2)
3. Huyeát thanh hoïc:
- IgM / 1 laàn,
- IgG / “huyeát thanh keùp”
4. Sinh hoïc phaân töû: PCR, RT-PCR

22. VII. Thuoác choáng virus
(öùc cheá söï taêng tröôûng cuûa virus)
1. ÖC g/ñ haáp phuï (VD: Amantadin)
2. ÖC g/ñ toång hôïp acid nucleic: - chaát  base
- chaát  nucleotid
3. ÖC chöùc naêng acid nucleic
4. ÖC g/ñ TH protein
5. Interferons: ÖC TH protein do thoâng tin virus
6. Khaùng theå: trung hoøa virus / ngoaøi TB
7. Khaùng sinh: (-) taùc duïng

23. vRNPHA
NA
NS2
M1M2
envelope
Viral mRNA
A(n)
PB1
PA
PB2
NP
A(n)
Golgi apparatus
Nucleus
Cytoplasm
cRNA
vRNP
vRNA
NA inhibitors
M2 inhibitors
M1 inhibitors
HA inhibitors
Viral polymerase inhibitorsInternal pH increasers
Viral transcription
inhibitors
& Nucleoside
Nucleoside
Nuclear export
inhibitors
Inhibitors and the Influenza virus cycle

24. VIII. Phoøng ngöøa beänh nhieãm virus
1. Chuû ñoäng: vaccin
- Vaccin soáng: + hieäu quaû baûo veä toát, keùo daøi
+ taïo nhieàu IgA
- Vaccin cheát: hieäu quaû keùm hôn nhöng coù öu ñieåm
+ khoâng bò ñoät bieán trôû laïi thaønh doøng ñoäc löïc
+ beàn vöõng vôùi nhieät ñoä hôn
- Vaccin toång hôïp töø coâng ngheä di truyeàn.
2. Thuï ñoäng: globulin mieãn dòch.

25. IX. Kết luận
 Các bệnh nhiễm virus - là những vấn đề thời sự
y học.
 Đã và đang có nhiều nghiên cứu trên qui mô
khác nhau  kiểm soát, phòng ngừa và thanh
toán các bệnh nhiễm virus nguy hiểm