nn

1. „Að gera hæfni sýnilega“
Kynning á fræðigrein um mat á raunfærni
eftir Gunnar E. Finnbogason
KRISTÍN GUNNARSDÓTTIR

2. Greinin og tenging við námskeið
 Greinin er eftir Gunnar E. Finnbogason og var birt 2009 í Netlu – Veftímariti um uppeldi og
menntun
 Í greininni er sagt lítillega frá sögulegu upphafi en síðan er fjallað um hugmyndafræðina sem liggur
að baki raunfærni og raunhæfnimati ásamt þróun og aðferðum við matið á Íslandi og á
Norðurlöndunum
 Niðurstöður eru að með aukinni áherslu á hæfni þurfi menntastofnanir og fyrirtæki að skilgreina
þær kröfur sem gerðar eru um hæfni til að geta stundað ákveðin störf og þau skilyrði sem sett eru
til að geta stundað ákveðið nám
 Við skipulagningu á námi fyrir fullorðna er mikilvægt að vita hvaða leiða fullorðnir geta leitað eftir
hæfnismati við val á frekara námi eða að gott að byrja á raunfærnimati eftir fjarveru frá námi

3. Upphaf
 Bandaríkin 1970 – Bretland 1980
• auka námsmöguleika fullorðinna einstaklinga og félagslegt jafnrétti
• brjóta múra milli háskóla og samfélags
• bæta aðgengi fullorðinna að háskólum
 Svíþjóð
kennaramenntastofnanir þróuðu leiðir hver fyrir sig – ekkert samræmi
 Frakkland
áhersla á mat á sérhæfni innan starfsmenntunar
 Evrópa
aukinn hljómgrunnur á raunfærinimati í tengslum við atvinnulífið

4. Skilgreiningar
 Raunfærni (Validation of informal/non-formal learning)
Þekking og hæfni sem einstaklingur hefur aflað sér í formlegu og /eða óformlegu námi
 Raunfærnimat
Mat á hæfni einstaklingsins sem hann hefur aflað sér með formlegu og /eða óformleg námi
 Mismuandi tegundir náms
• Formlegt nám (formal learning)
• Óformlegt nám (non-formal learning)
• Formlaust nám (informal learning)
• Sjálfsnám
• Nám sem fer fram í samskiptum við aðra

5. Tilgangur
 Tilgangur raunfærnimats
• að meta heildarhæfni einstaklingsins
• að brúa bilið milli formlegs og óformlegs náms
• auðveldar ráðningar í störf
• auðveldar atvinnurekendum að finna hæft starfsfólk
• auðveldar menntastofnunum að skilgreina menntunarþarfir
• styrkir samkeppnishæfni þjóða í hnattrænum heimi
• tilgangur raunfærnimats og áhersla á hæfni á ekki að draga úr mikilvægi skóla

6. Fyrir hverja
 Fullorðið fólk
• til að fá vitneskju um kunnáttu við hugsanleg tímamót á námsferlinum
• til að auðvelda val á frekara námi
• sem hefur hætt í námi og vill byrja aftur
• að öðlast betri undirbúining við val á starfi
 Ungt fólk, börn og unglinga
aukning hefur orðið á að ungt fólk sæki sér þekkingu og hæfni á óformlegan hátt og gæti
þurft mat við val á formlegu nám einnig er hægt að sníða raunfærnimat að þörfum barna

7. Mat á hæfni
 Námsmatskerfi
• eru innbyggð í félagsleg kerfi og hafa áhrif á einkunnir – þekkingu – manneskjur
• hafa ólík hlutverk - raða og flokka fólk
• með auknum áherslum raufærnimats hefur námsmatshugtakið fengið breiðari merkingu
• starfskröfur vegna prófskírteinis hverfa ekki
• vægi náms fyrir utan formlegt menntakerfi fær aukna þýðingu
• stofnanir settar fram til að þróa leiðir til að meta hæfni

8. Mat á raunhæfni – nýr skilningur
 Nýr skilningur á hugtakinu „validity“
• raunfærnimat „validity“ réttmæti – mat á formlegu og óformlegu námi
• réttmæti í námsmatsfræði hvort próf mæli það sem því er ætlað að mæla
• aðrar kröfur gerðar til réttmætis í raunfærnimati
• nýr skilningur – „validity“ hægt að meta bæði þekkingu og hæfni óháð hvaðan hún er fengin

9. Raunfærnimat – innihald og vandi
 Raunfærnimat er
• ferli sem inniheldur kerfisbundið mat
• skráning og viðurkenning á þekkingu og hæfni óháð hvernig þess hefur verið aflað
 Vandi
mat á réttmæti gagna getur verið erfitt vegna ósamræmis og ólíkra forsenda

10. Mat á raunfærni á Norðurlöndum
 Samstarf Norðurlanda
• í anda menntastefnu Efnahagsbandalags Evrópu
• skilningur á fullorðnir tileinki sér þekkingu og reynslu allt lífið
• nám fari fram á ólíkum sviðum
• áhersla á þróun leiða til skrásetningar og raunfærni fullorðinna metin

11. Mat á raunfærni á Íslandi
 Upphaf á Íslandi um 1990
• Nefnd skipuð af stjórnvöldum 1996 til að fjalla um símenntun
• Skýrslan 1998 með áherslu á símenntunarmöguleika fyrir landsmenn
• Góð menntun og hátt menntunarstig
• Tillit tekið til þarfa fullorðinna varðandi menntun
• Skólar meti fyrra nám og starfsreynslu
• Fræðslumiðstöð atvinnulífsins 2002

12. Matsferli
Við raunfærnimat
• greining og skráning á þekkingu, hæfni og reynslu er tengjast gefnum kröfum
• sett í möppu til staðfestingar
• sýnismappa metin
• viðtöl við matsaðila og jafnvel tekin próf
• gögn metin af matsaðila og einstakling gefin staðfesting á mati
• einstakling gefnar upplýsingar og leiðbeiningar varðandi námsmöguleika

13. Samantekt - niðurstöður
Raunfærnimat
• metur og skjalfestir heildarhæfni einstaklings
• mikilvægt fyrir þá sem ekki hafa aflað sér formlegrar menntunar
• opnar leiðir fyrir einstaklinga að geta sýnt fram á hæfni við náms-/starfsumsóknir
• menntastofnanir og fyrirtæki þurfa að skilgreina þær kröfur sem gerðar eru um hæfni
• samfélagslega mikilvægt
• áframhaldandi þróun mikilvæg
• „Hvað er hæfni í raun?“ Er hægt að meta alla hæfni einstaklings?