5

___________________________________________________________________________
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Symela
Korzystanie z programów komputerowych
wspomagających działania terapeutyczne 322[15].O1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Jacek Szydłowski
mgr Tomasz Jagiełło
Opracowanie redakcyjne:
mgr Anna Symela
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].O1.05
„Korzystanie z programów komputerowych wspomagających działania terapeutyczne”,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Bezpieczeństwo i ergonomia pracy z komputerem 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Prawo autorskie i bezpieczeństwo danych 15
4.3. Komunikowanie się i korzystanie z usług w sieci Internet 24
4.4. Technologie informacyjne i multimedia w edukacji 38
4.5. Korzystanie z technik graficznych i multimedialnych 51
5. Sprawdzian osiągnięć 69
6. Literatura 74

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności w zakresie
korzystania z programów komputerowych wspomagających działa terapeutyczne.
W poradniku zamieszczono:
– wymagania wstępne, które określają wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już
ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
– cele kształcenia, które zawierają wykaz umiejętności, jakie uzyskasz podczas pracy
z poradnikiem,
– materiał nauczania, który zawiera kompendium wiedzy niezbędny do realizacji
zaplanowanych ćwiczeń,
– pytania sprawdzające, który umożliwią Ci samoocenę, czy jesteś już przygotowany do
wykonywania zaplanowanych ćwiczeń,
– ćwiczenia, które pomogą zweryfikować poziom Twoich wiadomości teoretycznych oraz
ukształtować umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów, który pozwoli określić, po realizacji konkretnego zestawu
ćwiczeń, co już potrafisz oraz to, z czym masz jeszcze problemy.
– sprawdzian osiągnięć, w którym będziesz rozwiązywał przykładowy zestaw zadań
testowych. Zaliczenie testu potwierdzi, że opanowałeś materiał całej jednostki
modułowej i możesz przystąpić do realizacji kolejnej jednostki modułowej przewidzianej
w programie nauczania dla zawodu.
– literatura uzupełniająca.

4
Schemat układu jednostek modułowych
322[15].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony środowiska
oraz udzielanie pierwszej pomocy
322[15].O1.03
Nawiązywanie
kontaktów społecznych
322[15].O1.04
Prowadzenie działań
profilaktycznych
i promocji zdrowia
322[15].O1.02
Stosowanie przepisów
prawa i zasad ekonomiki
w ochronie zdrowia
322[15].O1
Podstawy działalności usługowej
322[15].O1.05
Korzystanie z programów
komputerowych wspomagających
działania terapeutyczne

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
i ochrony środowiska,
− udzielać pierwszej pomocy osobie poszkodowanej,
− nawiązywać kontakty społeczne oraz prowadzić działania terapeutyczne związane
z promocją zdrowia,
− stosować przepisy prawa i rozumieć zasady ekonomii,
− samodzielnie i bezpiecznie posługiwać się systemem komputerowym oraz jego
oprogramowaniem,
− korzystać za pomocą komputera z różnych źródeł informacji dostępnych w sieci Internet,
− współpracować w grupie i realizować projekty w zespole,
− przestrzegać prawnych i etycznych norm dotyczących: rozpowszechniania programów
komputerowych, bezpieczeństwa i ochrony danych,
− samodzielnie pogłębiać wiedzę związaną z technologią informacyjną,
− użytkować komputer zgodnie z przeznaczeniem.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− skorzystać z przeglądarek internetowych,
− wyszukać informacje w Internecie oraz skorzystać z baz danych,
− pozyskać multimedialne materiały z www,
− zaprezentować i ocenić przydatność wyszukanych materiałów do wspomagania działań
terapeutycznych,
− założyć konta pocztowe,
− skonfigurować konto pocztowe w wybranym programie pocztowym,
− wysłać i odebrać wiadomości pocztowe,
− wykorzystać pocztę elektroniczną,
− skonfigurować konto serwera grup dyskusyjnych,
− ogłosić wiadomości na grupach dyskusyjnych,
− wykorzystać e-learning w podnoszeniu swoich kwalifikacji i zdobywaniu wiedzy przez
podopiecznego,
− pozyskać obrazy za pomocą aparatu cyfrowego,
− zeskanować fotografie i obrazy,
− zeskanować tekst z wykorzystaniem dowolnego programu OCR,
− zainstalować i skorzystać z nagrywarki płyt CD-RW
− skorzystać z programu do obróbki zdjęć,
− zmontować filmy wideo za pomocą dostępnych programów,
− podać przykłady zastosowania prezentacji multimedialnej,
− przygotować plan prezentacji multimedialnej,
− zaprojektować prezentacje multimedialne wzbogacone wykresami, grafiką, dźwiękami,
filmami,
− przygotować prezentacje przenośne i pokazy slajdów,
− zastosować przepisy prawa autorskiego w przygotowywaniu materiałów własnych.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Bezpieczeństwo i ergonomia pracy z komputerem
4.1.1. Materiał nauczania
Warunki pracy komputera
Przed rozpoczęciem instalacji zestawu komputerowego należy zastanowić się nad
wyborem miejsca, które będzie stanowiskiem pracy sprzętu. Właściwy wybór zapewni
użytkownikowi optymalne warunki pracy, a komputerowi właściwe warunki eksploatacji,
niezbędne do bezawaryjnej pracy.
Dlatego też:
− komputer powinien być umieszczony w miejscu, które zapewni właściwe chłodzenie.
Należy, więc ustawić sprzęt w ten sposób, żeby zapewnić swobodny dostęp powietrza do
wentylatora chłodzącego wnętrze komputera,
− należy ustawić komputer na poziomej i stabilnej powierzchni, zabezpieczając go
równocześnie przed wibracją, wstrząsami oraz innym działaniem zewnętrznym,
mogącym uszkodzić lub zniszczyć sprzęt,
− komputer nie może pracować w pomieszczeniach o dużym zapyleniu i zawilgoceniu,
− nie powinno się umieszczać sprzętu w miejscu gdzie będzie on narażony na działanie
wody oraz urządzeń grzewczych (np. kaloryfery),
− w przypadku nieprawidłowej wymiany baterii zasilającej pamięć CMOS istnieje
niebezpieczeństwo wybuchu. Należy wymieniać tylko na taki sam lub równoważny typ,
zalecany przez producenta płyty głównej. Pozbywać się zużytych baterii zgodnie ze
wskazówkami producenta.
Dla wypełnienia warunków normy zharmonizowanej PN-EN 60950: 2000 w zakresie
bezpieczeństwa użytkowania, zobowiązuje się instalatora urządzenia komputerowego do
wyposażenia instalacji elektrycznej budynku (pomieszczenia), gdzie urządzenie będzie
pracować, w rezerwową ochronę przed zwarciami w przewodzie elektrycznym za pomocą
bezpiecznika 10A [18]. Najlepszym rozwiązaniem dla pracowni komputerowej jest zasilanie jej
z wydzielonej linii łączącej tablicę główną budynku z pomieszczeniem pracowni. Linia tak
powinna być zabezpieczona wyłącznikami przepięciowymi, zarówno w tablicy głównej jak
pracownianej. Tablica pracowni powinna posiadać wyłączniki nadmiarowe oraz wyłączniki
różnicowo-prądowe. Trzeba liczyć się z obciążeniem 500 W na stanowisko.
Urządzenie komputerowe musi być zasilane z gniazda z przyłączonym przewodem
ochronnym (gniazdo z bolcem). Współpracujące ze sobą urządzenia komputerowe (komputer,
drukarka, monitor, itd.) muszą być zasilane z tego samego źródła z zachowaniem powyższych
zasad.
Należy pamiętać, że przy wyładowaniach elektrostatycznych powyżej 4kV mogą
wystąpić zakłócenia w pracy komputera. Wyładowania elektryczności statycznej mogą
doprowadzić do zawieszenia pracy komputera, jego resetu, a nawet do uszkodzenia układów
elektronicznych.
Ergonomia stanowiska pracy
Sposób korzystania z urządzeń komputerowych i rodzaj wykonywanej pracy ma
decydujący wpływ na samopoczucie i bezpieczeństwo obsługujących je osób.
Korzystający z urządzeń komputerowych musi mieć świadomość, że właściwe warunki
pracy zależą w dużej mierze od wpływu otoczenia, np. niewłaściwe oświetlenie lub

8
niewygodne stanowisko pracy, mogą być powodem zmęczenia czy też złego samopoczucia.
W związku z tym należy dążyć, do zmniejszenia negatywnego oddziaływania czynników
zewnętrznych przez zapewnienie:
− właściwego natężenia oświetlenia w pomieszczeniu pracy. Wybór natężenia oświetlenia
zależy od rodzaju pracy i powinno mieścić się w granicach od 300 do 500 lx, przy czym
zależy ono od tego, czy większość informacji odczytuje się z ekranu, czy też
z dokumentów,
− właściwej barwy światła. Wskazane są lampy fluorescencyjne osłonięte, dające światło
barwy „białej neutralnej” lub „ciepłobiałej”. Lampy o ciepłych barwach mają niższy
współczynnik tętnienia światła,
− eliminację migotania znaków na ekranie monitora i tła oraz dobór odpowiedniego
kontrastu, zapewniającego jak największy komfort pracy [18].
Stanowisko pracy
Wielkość i konstrukcja biurka decydują o zgodnej z wymaganiami fizjologii, organizacji
stanowiska pracy z zestawem komputerowym.
1. Wielkość blatu biurka – blat biurka powinien zapewniać dostatecznie dużo miejsca do
wykonywania pracy. Dla większości stanowisk pracy zalecany jest blat o wymiarach nie
mniejszych niż 160x90 cm. Wymiary te mogą ulegać zmianie w zależności od charakteru
pracy oraz indywidualnych potrzeb. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa,
najlepiej barwy jasnej.
2. Wysokość biurka – ze względu na znaczne różnice w wymiarach antropometrycznych
człowieka, nie można określić idealnej wysokości blatu. Według badań doświadczalnych
wysokość blatu uznana za optymalną mieści się między 68, a 82 cm.
3. Miejsce dla nóg. Zaleca się zapewnienie dla nóg miejsca o szerokości min. 70 cm
i głębokości min 60 cm. Miejsca przeznaczonego na nogi nie należy zmniejszać przez
szuflady lub dodatkowe szafki.
4. Klawiatura i myszka powinny być ustawione w trakcie pracy tak, aby korzystanie z nich
nie powodowało dodatkowego obciążenia rąk operatora. Wskazówki na rys. 1 mogą być
pomocne przy ustawianiu klawiatury i myszki na stanowisku pracy.
Rys. 1. Dostosowanie stanowiska do potrzeb użytkownika [18, s. 1–5]

9
Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposobów rozmieszczenia elementów tego wyposażenia
(rys. 2.) nie może podczas pracy powodować nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-
-szkieletowego i wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla użytkownika komputera [15].
Rys .2. Zalecane parametry dla zorganizowania stanowiska komputerowego [21, s. 48]
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące na stanowisku komputerowym
regulowane są przez wytyczne zawarte w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe Dz. U. Nr 148 poz. 973 z późn. zm. oraz w Instrukcji
w sprawie wymagań higienicznych na stanowiskach pracy przy monitorach ekranowych
opracowanej przez Instytut Medycyny Pracy – Zakład Szkodliwości Fizycznych,
uaktualniona od 01.01.1996 r.
Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania [27]:
− znaki na ekranie powinny być czytelne i wyraźne,
− obraz powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
− jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności
od warunków oświetlenia stanowiska komputerowego,
− regulacja ustawienia monitora powinna umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20°
do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi o co najmniej 120·, po 60° w obu
kierunkach,
− ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony
w odpowiedni filtr.
Ustawienie ekranu monitora powinno ograniczać olśnienie i odbicie światła. Odległość
oczu od ekranu monitora powinna wynosić 400–750 mm.
Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska
pracy. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie odpowiedniej

10
pozycji, która nie będzie powodowała zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.
Klawiatura powinna posiadać w szczególności [18]:
− możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0–15°,
− odpowiednią wysokość,
− matową powierzchnię z czytelnymi i kontrastowymi znakami (rys. 3).
Rys. 3. Ustawianie klawiatury i myszki [18, s.1–5]
Klawiatura powinna być umieszczona bezpośrednio przed użytkownikiem. Należy unikać
dalekiego sięgania do klawiatury lub myszki.
Jeżeli w trakcie pracy jest wykorzystywana myszka, to powinna ona znajdować się na tej
samej wysokości, co klawiatura obok niej. Nadgarstki powinny być wyprostowane a myszka
powinna być poruszana całą ręką tak, aby obciążenie rozkładało się równomiernie.
Klawiatura powinna być tak ustawiona, aby łokcie znajdowały się blisko ciała,
a przedramiona znajdowały się równolegle do powierzchni biurka.
Konstrukcja stołu, na którym jest umieszczony zestaw komputerowy, powinna
umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym
zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Powierzchnia stołu
powinna być matowa o jasnej barwie. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać [18]:
− wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami stanowiska,
− ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między
klawiaturą a przednią krawędzią stołu,
− ustawienie elementów wyposażenia w zasięgu kończyn górnych użytkownika bez
konieczności przyjmowania wymuszonej pozycji.
Wysokość stołu i siedziska krzesła powinna zapewniać:
− naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem, co
najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
− odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20–50° w dół, przy czym górna
krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu użytkownika,
− odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

11
Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska powinno mieć [18]:
− dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę, co najmniej pięciopodporową
z kółkami jezdnymi,
− wymiary oparcia siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
− regulację wysokości siedziska w zakresie 400–500 mm, licząc od podłogi,
− regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu
i 30° do tyłu,
− wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia, odpowiedniego do naturalnego wygięcia
kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
− możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
− podłokietniki.
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo
dostępne, proste w obsłudze i usytuowane w taki sposób, aby regulację można było
wykonywać w pozycji siedzącej.
Gdy wysokość krzesła uniemożliwia płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze
stanowisko powinno być wyposażone w podnóżek. Powinien on mieć kąt pochylenia
w zakresie 0–15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb
użytkownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien
się przesuwać po podłodze podczas używania [18].
Pracownia komputerowa
Stanowisko komputerowe powinno być tak zaprojektowane, aby użytkownik miał
zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, która będzie pozwalała na umieszczenie wszystkich
elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
Powierzchnia przypadająca na jeden komputer z monitorem powinna wynosić około 6m2
.
Pracownia komputerowa powinna mieć dostęp do światła naturalnego. Jej wystrój powinny
charakteryzować następujące cechy: pastelowe kolory ścian (seledynowe, szarozielone)
drewniana podłoga lub wykładzina nieelektryzująca się, duża ilość zieleni w kwietnikach i na
półkach.
Monitory powinny być ustawione optymalnie płaszczyzną ekranu, bokiem do okna.
Odległość pomiędzy monitorami w rzędzie powinna wynosić 2m, a odległość między rzędami
– 3m. Stanowisko pracy powinno być zlokalizowane tak, aby kierunek obserwacji było
równoległy do linii opraw lamp i do okien. W celu wyeliminowania lub zmniejszenia
ewentualnych odblasków światła słonecznego, okna powinny być wyposażone w ruchome
rolety [8].
Ponadto w pracowni komputerowej powinien panować odpowiedni mikroklimat –
warunki klimatyczne panujące na stanowisku pracy z komputerem. Temperatura otoczenia
powinna wahać się w granicach 20–26°C. Wilgotność względna powietrza nie powinna być
niższa niż 40%, w zależności od temperatury panującej w pomieszczeniu. Konieczne jest
wietrzenie pracowni podczas przerw lub odpowiednia klimatyzacja [26].
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie ogólne warunki eksploatacji należy zapewnić do pracy komputera?
2. W jakim zakresie otocznie wpływa na samopoczucie i bezpieczeństwo obsługujących je
osób?
3. Jakie przepisy prawne regulują zasady bezpiecznej i higienicznej pracy na stanowisku
komputerowym?

12
4. Jakie wymagania powinien spełniać monitor ekranowy, by praca na stanowisku
komputerowym była zgodna z zasadami bezpieczeństwa?
5. Jakie cechy powinno posiadać krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska
komputerowego?
6. Jakimi cechami powinna charakteryzować się klawiatura będąca w wyposażeniu
stanowiska komputerowego?
7. Co składa się na mikroklimat panujący w pracowni komputerowej?
8. Jakie cechy (parametry) powinien mieć stół (biurko) komputerowe stanowiące
wyposażenie stanowiska komputerowego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ podstawowe parametry stanowiska komputerowego (stół, krzesło, monitor,
klawiatura) zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi na
stanowisku komputerowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem zaprezentowanym w materiale nauczania,
2) zgromadzić odpowiednie przepisy prawne regulujące zasady bezpieczeństwa i higieny
pracy obowiązujące podczas pracy na stanowisku komputerowym,
3) wyszukać dodatkowe informacje w sieci Internet,
4) przeanalizować zgromadzone dokumenty,
5) sporządzić opis stanowiska komputerowego w edytorze tekstowym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru formatu A4,
− przepisy prawne regulujące zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku
komputerowym,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny, stanowiska komputerowego (stół, krzesło, klawiatura, monitor), na
którym pracujesz pod katem wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ergonomii.
1) odszukać odpowiednie przepisy prawne regulujące zasady bezpieczeństwa i higieny
3) dokonać stosownych pomiarów,
4) dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników,
5) zanotować spostrzeżenia dla każdego elementu stanowiska komputerowego,
6) zaprezentować wyniki oceny na forum grupy.

13
komputerowym,
− linijka lub inne narzędzie pomiaru,
− stanowisko komputerowe.
Ćwiczenie 3
Sporządź opis wymagań i udogodnień dla osób niepełnosprawnych korzystających ze
stanowiska komputerowego.
1) odszukać właściwe przepisy prawne regulujące zasady bezpieczeństwa i higieny pracy
obowiązujące podczas pracy na stanowisku komputerowym z uwzględnieniem wymagań
dla osób niepełnosprawnych,
2) wyszukać w sieci Internet odpowiednie informacje,
3) dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników,
4) sporządzić opis (w edytorze tekstowym) specyficznych wymagań i udogodnień dla osób
niepełnosprawnych korzystających ze stanowiska komputerowego,
5) zaprezentować opis na forum grupy i poddać go ocenie.
komputerowym,
Ćwiczenie 4
Zaprojektuj „Instrukcję BHP na stanowisku pracy przy komputerze” korzystając
z różnych źródeł informacji.
1) odszukać odpowiednie przepisy prawne regulujące zasady bezpieczeństwa i higieny
2) wyszukać w sieci Internet odpowiednie informacje,
4) opracować instrukcję (w edytorze tekstowym), zgodnie z obowiązującymi przepisami,
5) zaprezentować opis na forum grupy i poddać go ocenie.
komputerowym,

14
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić ogólne warunki eksploatacji jakie należy zapewnić do pracy
komputera?  
2) wyjaśnić pojęcie „ergonomia pracy z komputerem”?  
3) wymienić przepisy prawne regulujące zasady bezpiecznej
i higienicznej pracy na stanowisku komputerowym?  
4) określić wymagania, jakie powinien spełniać monitor komputerowy?  
5) określić cechy krzesła stanowiącego wyposażenie stanowiska
komputerowego?  
6) określić wymagania, jakie powinno spełniać biurko będące
wyposażeniem stanowiska komputerowego  
7) określić wymagania, jaki powinno spełniać stanowisko komputerowe
z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych?  
8) zastosować przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
na stanowisku komputerowym?  

15
4.2. Prawo autorskie i bezpieczeństwo danych
Pojęcie bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa danych można rozpatrywać w różnych
aspektach. Szerzej należy też uwzględnić zabezpieczenie praw twórcy (autora), co wynika
z praw autorskich.
Bezpieczeństwo danych z jednej strony wiąże się z zabezpieczeniem ich przed
zniszczeniem, a z drugiej przed dostępem niepowołanych osób. Ochrona przed zniszczeniem
wymaga tworzenia kopii zapasowych i minimalizacji zagrożenia fizycznym lub
programowym (wirusy) uszkodzeniem pamięci. Ochrona przed dostępem do informacji
wymaga posiadania odpowiednich haseł i praw dostępu do komputera lub dysku oraz
prawidłowych procedur pracy w sieciach i przesyłania informacji na odległość. Dodatkowe
ograniczenia wprowadziła w tej mierze Ustawa o ochronie danych osobowych.
Prawo autorskie i prawa pokrewne
Pojęcie własności intelektualnej
Określenia „własność intelektualna” używa się w znaczeniu wąskim i szerokim. W wąskim
znaczeniu obejmuje ono tzw. własność literacką, naukową i artystyczną tj. prawa autorskie
wyszczególnione w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W znaczeniu
szerokim obejmuje również własność przemysłową tj. patenty na wynalazki, wzory
użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne i topografię
układów scalonych a więc twory myśli ludzkiej omówione w Ustawie z dnia 30 czerwca
2000 r. – Prawo własności przemysłowej.
Ogólna charakterystyka własności intelektualnej
Własność intelektualna charakteryzuje się tym, że:
− autorskie prawa majątkowe mają charakter bezwzględny (skuteczne erga omnes),
− autorskie prawa osobiste są niezbywalne,
− istotą tych praw jest zapewnienie podmiotowi uprawnionemu (autorowi i jego
spadkobiercy, nabywcy licencji, itp.) wyłączności korzystania z dobra niematerialnego,
stanowiącego przedmiot praw autorskiego. Osoby nieuprawnione mogą korzystać
z chronionego dobra tylko na podstawie umowy o korzystanie z utworu (licencji),
− prawa autorskie powstają samoistnie, z chwilą stworzenia dobra będącego ich
przedmiotem (np. utworu), tzn., że do ich nabycia nie są wymagane żadne formalności
(zgłoszenie w odpowiednim urzędzie, rejestracja, zastrzeżenie praw),
− prawa autorskie są ograniczone pod względem czasowym (wcześniej lub później
wygasają) i terytorialnym (w zasadzie obowiązują na terytorium poszczególnych
państw),
− bezprawne korzystanie z cudzych praw autorskich pociąga za sobą odpowiedzialność
prawną: cywilną, a niekiedy karną.
Podstawy prawne ochrony praw autorskich:
− Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U.
z 2000 r. Nr 80 poz. 904 z późniejszymi zmianami), ustawa dokonuje wdrożenia kilku
dyrektyw Wspólnot Europejskich dotyczących problematyki objętej ustawą,
− Akty wykonawcze (rozporządzenia) do ustawy,
− Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93
z późniejszymi zmianami).

16
Zasięg ustawy
Przepisy ustawy stosuje się do utworów:
1) których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim, lub
1.1) których twórca jest obywatelem państwa członkowskiego UE lub państw
członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – Strony
umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub
2) które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo
równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub
3) które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub
4) które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich
ochrona wynika z tych umów.
Przedmiot prawa autorskiego
Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli każdy przejaw działalności twórczej
o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażania (art. 1 ust. 1 prawa autorskiego). W szczególności
przedmiotem prawa autorskiego są m.in. Utwory:
− wyrażone słownie, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
− plastyczne,
− fotograficzne,
− muzyczne,
− audiowizualne itp. (art. 1 ust. 2 prawa autorskiego).
Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
− akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
− urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
− opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
− proste informacje prasowe (art. 4 prawa autorskiego).
Ochroną nie są objęte: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje
matematyczne (art. 1 ust. 21).
Dozwolony użytek chronionych utworów
1. Bez zezwolenia twórcy wolno korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie
użytku osobistego (art. 23 ust. 1).
2. Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia
własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu
oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu
(art. 27).
3. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki
rozpowszechnionych lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym
wyjaśnieniem, analizę krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości (art. 29
ust. 1).
4. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne
utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach (w takich
przypadkach twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia) art. 29 ust. 2 i 3.
5. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem
wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno
uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia,
chyba, że ustawa stanowi inaczej (art. 34).

17
Ochrona prawa autorskiego
Ochrona cywilnoprawna obejmuje zarówno autorskie prawo osobiste (APO), jak i autorskie
prawo majątkowe (APM)
1. Twórca, którego APO zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania
tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która
dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.
Jeżeli naruszone było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną
tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać
sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny
(art. 78 ust. 1).
2. Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego prawa majątkowe, zaniechania
naruszania, wydania uzyskanych korzyści lub zapłacenia w podwójnej, w przypadku gdy
naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego
dochodzenia, twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli
działanie naruszającego było zawinione (art. 79 ust. 1).
3. Niezależnie od roszczeń wymienionych w punkcie poprzednim, uprawniony może się
domagać, aby sprawca zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności
gospodarczej podejmowanej w cudzym lub we własnym imieniu, choćby na cudzy
rachunek, uiścił odpowiednią sumę pieniędzy z przeznaczeniem na Fundusz Promocji
Twórczości. Suma ta nie może być niższa niż dwukrotna wysokość
uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę dokonanego naruszenia (art.
79 ust. 2).
4. Art. 80 ustawy zawiera rozbudowaną regulację dotyczącą środków zabezpieczających.
Ochrona karna.
Niektóre naruszenia praw autorskich podlegają represji karnej. Dotyczy to czynów
wymienionych w rozdziale 14 ustawy (art. 115–123), a mianowicie:
− przywłaszczenie sobie autorstwa albo wprowadzenie w błąd, co do autorstwa całości lub
części utworu,
− rozpowszechnianie bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzego utworu
w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania,
− naruszenie w inny sposób cudzego prawa autorskiego.
Naruszenie przepisów wymienionych w rozdziale 14 pociąga za sobą zagrożenie karą
grzywny, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3.
Prawo autorskie dotyczące programów komputerowych
Korzystanie z programów komputerowych wymaga przestrzegania norm etycznych
i prawnych. Nowe prawo autorskie, uchwalone przez Sejm RP 7 stycznia 1994 roku, objęło
oprogramowanie pełną ochroną. Pewne uściślenia wprowadziła nowelizacja ustawy z 1999
roku.
Ponieważ właścicielem praw do programu utworzonego w ramach umowy o pracę jest
pracodawca (autor jest właścicielem tak zwanych praw osobistych, ma na przykład prawo do
umieszczenia swojego nazwiska na produktach), w praktyce nie mamy do czynienia
z autorem, lecz z firmą, która jest producentem oprogramowania. Właściciele mogą przekazać
te prawa innym podmiotom gospodarczym w celu dalszej odsprzedaży (firmy handlowe) lub
w celu użytkowania (klienci). Użytkowanie oprogramowania obwarowane jest określonymi
warunkami. Najważniejsze z nich to:
− ograniczenie liczby kopii użytkowanego programu (zwykle licencja dokładnie to
określa),
− zakaz udostępniania programu innym użytkownikom.

18
W zamian użytkownik ma prawo do zniżkowego zakupu nowych wersji oprogramowania
(tzw. upgrade) oraz do bezpłatnych porad i serwisu gwarancyjnego, co jest istotne
w przypadku skomplikowanych systemów, jak np. sieć Novell.
W świetle prawa autorskiego nielegalne jest też pożyczanie komuś programu, jeśli nie
zezwala na to odpowiedni punkt w umowie licencyjnej. Teoretycznie można pożyczyć
program pod warunkiem, że zostanie on na ten czas skasowany z komputera, na którym został
pierwotnie zainstalowany (art. 72 ust, 2 mówi, że kopia nie może być używana jednocześnie
z programem). Chodzi, bowiem o to, żeby nie korzystać z wielu kopii programu na raz:
zauważmy, że pożyczając komuś książką nie jesteśmy w jej posiadaniu w okresie
wypożyczenia. Warto jednak zwrócić uwagę, że w praktyce wypożyczenie może być
interpretowane jako niedopuszczalne, jeśli wypożyczający używa programu do celów
zarobkowych. Podobny problem pojawił się zakresie kaset wideo – w którym momencie
kończy się „pożyczanie prywatne”, a zaczyna działalność wypożyczalni.
Warto podkreślić, że każda legalna kopia programu ma swój numer licencyjny, a więc
producent może stwierdzić, od którego klienta nielegalne kopie trafiły na rynek. Dlatego też
nie należy się dziwić, jeśli posiadacze legalnych programów odmawiają innym prawa do ich
skopiowania (np. szkoła nie udostępnia uczniom dyskietek z kompilatorem Pascala lub
programem Norton Commander). W świetle praw autorskich właściciel zobowiązany jest do
zabezpieczenia kupionego mienia.
Po wprowadzeniu ustawy o ochronie praw autorskich wzrosło zainteresowanie
oprogramowaniem, które jest dostępne bezpłatnie. Są to często programy mogące stanowić
wystarczające narzędzie do pracy (edytory, arkusze kalkulacyjne), które dostępne są legalnie
po kosztach dyskietek.
Rozróżniamy tu dwa typy programów. Programy „freeware” są całkiem za darmo. Wiele
firm rozprowadza je za cenę dyskietek powiększoną o koszty kopiowania. Są one także
dostępne dla użytkowników sieci komputerowej Internet, która stanowi punkt kontaktowy
wielu hobbistów i entuzjastów komputerów.
Trudniejszy problem stanowi korzystanie z programów określanych jako „share-ware”.
Są one udostępniane użytkownikom na zasadzie wypożyczenia na krótki okres, w którym
można się z programem zapoznać. Umowa zwykle głosi, że dłuższe korzystanie z programu,
a także wszelkie wykorzystanie go w celach komercyjnych, wymaga uiszczenia opłaty
licencyjnej, zwykle dość niskiej. Programy takie dopuszczone są do użytkowania pod
warunkiem dokonania określonej wpłaty na rzecz autorów.
Warto zapamiętać następujące zasady:
− programy komputerowe chronione są prawem autorskim,
− nielegalne kopiowanie programów jest kradzieżą,
− prawo do korzystania z programu komputerowego nabywa się od autora, producenta lub
upoważnionego ich przedstawiciela,
− oprócz praw osobistych autor posiada także prawa majątkowe, które umożliwiają mu
czerpanie zysku materialnego ze swej pracy twórczej.
Ochrona oprogramowania
Ochrona oprogramowania dotyczy kilku aspektów. Trzeba chronić oryginalne
instalacyjne nośniki, aby w razie awarii odtworzyć zakupione oprogramowanie na swoim
dysku twardym. Trzeba chronić dane przed wirusami oraz uszkodzeniami mechanicznymi
i elektrycznymi, gdyż każdy nośnik może ulec uszkodzeniu, a gromadzone dane są zwykle
trudne do odtworzenia. Trzeba też chronić przesyłane informacje przed kradzieżą
i zakłóceniami.
Ochrona danych
Ochrona danych polega na zabezpieczeniu ich przed zniszczeniem oraz na tworzeniu
kopii bezpieczeństwa. To ostatnie zagadnienie będzie dokładnie omawiane w dalszej części

19
rozdziału. Dane powinny być zapisywane na możliwie niezawodnym urządzeniu, powinny
być zabezpieczone przed dostępem niepowołanych osób i muszą być gromadzone w więcej
niż w jednym egzemplarzu.
Czynniki, które mogą doprowadzić do uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia danych
mogą być:
− natury ludzkiej (celowe działanie lub nieuwaga),
− sprzętowej (mechaniczne lub elektryczne uszkodzenie sprzętu ewentualnie samego
nośnika),
− programowej (działanie wirusów lub nieprzemyślane uruchamianie programów, które
oddziałują na dane).
W ostatnich latach dużego znaczenia nabrało rozprzestrzenianie się wirusów
i możliwości ochrony przed nimi.
Zabezpieczenie przed wirusami
Wirus komputerowy to celowo napisany przez człowieka program, którego głównym
zadaniem jest powielanie własnego kodu (samego siebie) i umieszczanie go w określonych
miejscach na dyskach lub w programach. Dodatkową czynnością większości wirusów jest
także realizowanie określonego zadania, poczynając od pokazów (generowanie komunikatów
i dźwięków), przez fałszowanie i niszczenie plików, aż do prób fizycznego uszkodzenia
sprzętu. Z analizy znanych przypadków ataku wirusów można już wysnuć kilka oczywistych
wniosków:
− wirusy komputerowe tworzone są przez ludzi, którzy są bardzo dobrymi informatykami,
a zatem wirus komputerowy jest zawsze tworem człowieka,
− zarażone wirusem twarde dyski mogą utracić zgromadzone na nich dane,
− wirusy przenoszone za pośrednictwem sieci lub wymiany dyskietek,
− wirusy bardzo szybko rozprzestrzeniają się na cały świat.
Do lekarstw przeciwko wirusom zaliczamy specjalne programy antywirusowe, których
zadaniem jest wykrycie wirusa i unieszkodliwienie go. Dokonując klasyfikacji tych
programów, możemy wymienić:
− „szczepionki” przeznaczone do zwalczania konkretnego wirusa,
− „szperacze” systematycznie przeglądające nośniki zapisu informacji i sygnalizujące
(niestety już po zainfekowaniu) wystąpienie wirusa,
− „blokery” uniemożliwiające przenoszenie się wirusa na inne programy,
− „lekarze”, czyli programy, które potrafią wyleczyć z wirusa; ich cechą jest również to, że
są ciągle aktualizowane wraz z odkryciem nowej wersji wirusa.
Jak się chronić przed wirusami? Przede wszystkim trzeba „dbać o higienę”. Nie wolno
korzystać z żadnych dyskietek niewiadomego pochodzenia. Wszystkie dyskietki lub płyty
CD, nawet te otrzymywane od najbardziej zaufanych przyjaciół, trzeba sprawdzić aktualnym
programem antywirusowym.
W dzisiejszym świecie informatyki wirusy nie znają granic. Niezależnie od miejsca
pochodzenia mogą rozprzestrzenić się na cały świat. Wystarczy skopiować zakażony program
z serwera na innej półkuli i mamy już nowego wirusa w naszym kraju.
Niestety wirusy można także otrzymać za pośrednictwem poczty elektronicznej, zwykle
w postaci załączników do listu. Dlatego nie zaleca się przyjmowania i otwierania poczty
z załączonymi plikami otrzymywanej od nieznanych osób.
Nowoczesne programy antywirusowe automatycznie przeglądają nadchodzącą
korespondencję „cenzurując” ją z punktu widzenia podejrzeń o występowanie wirusów.
Jednak w żadnym wypadku nie należy uruchamiać otrzymanych tą drogą plików
z rozszerzeniem „exe”, które stanowią najczęstsze źródło zagrożenia. Często też wirusy
rezydują w plikach graficznych i muzycznych. Są też wirusy uszkadzające dokumenty
tekstowe.

20
Ochrona informacji w sieci lokalnej i w Internecie
Zabezpieczanie danych w sieciach lokalnych i podczas przesyłania w Internecie opiera
się na identyfikacja użytkownika. Każdy użytkownik sieci lokalnej ma swój identyfikator
i hasło. Współczesne systemy zabezpieczają hasło tak, że nikt nie może go odczytać, także
administrator systemu. Dzięki temu nie ma możliwości „podejrzenia" haseł i skopiowania ich.
Indywidualne hasła mają także użytkownicy Internetu korzystający z indywidualnego dostępu
do sieci oraz mający pozwolenia korzystania z zasobów o ograniczonych prawach dostępu.
Trzeba pamiętać, że nie wolno nikomu podawać swego hasła ani zapisywać go
w widocznym miejscu. Hasła nie powinny też być nazbyt oczywiste. Wiele systemów
wymaga używania haseł o określonej minimalnej długości, często nie wolno używać wielu
jednakowych znaków (np. „aara”), a bywają i inne ograniczenia np. konieczność
występowania, i liter, i cyfr. Niestety większość ludzi ma tendencję do wyboru haseł
oczywistych (np. imię dziecka, data urodzenia) i prostych do odgadnięcia. Często też
w systemie istnieje obowiązek okresowej zmiany hasła (np. raz w miesiącu). Wszystkie te
obostrzenia mają wymusić na użytkownikach zabezpieczenie swoich kont.
W sieciach lokalnych administrator ustala hierarchię dostępu do informacji. Pozwala to
ograniczyć ryzyko przypadkowego zniszczenia informacji przez nieupoważnionych
użytkowników. Zapobiega też kopiowaniu plików z sieci, co pozwala na przestrzeganie
ograniczeń wynikających z przepisów o prawach autorskich.
Kopie bezpieczeństwa i archiwizacja danych
Nie ma niezawodnych systemów ani urządzeń komputerowych, zawsze może zdarzyć się
nieprzewidywalna awaria, która nie tylko zawiesi system czy uszkodzi program, ale może
spowodować bezpowrotną utratę danych (w całości lub w części) zapisanych na dysku.
Odzyskanie takich danych może okazać się niemożliwe. Z tego powodu, ważnym elementem
pracy z komputerem, jeżeli tylko gromadzimy na nim cenne dla nas dane – dokumenty
przygotowane w programach biurowych, zdjęcia, ważne dane - jest archiwizowanie danych.
Są różne sposoby na tworzenie archiwów bezpieczeństwa: możemy zapisywać cenne dla nas
dane na dodatkowym dysku, mniejsze pliki możemy zachowywać na dyskietkach lub tworzyć
archiwum danych na płytach CD. Ten ostatni sposób jest najwygodniejszy
i najbezpieczniejszy. Dane zapisane na płycie CD, jeśli tylko zadbamy o jej odpowiednie
przechowywanie, przez długi czas pozostaną bezpieczne i w razie jakiejkolwiek awarii
komputera lub dysku twardego będziemy mogli je odtworzyć.
Kopie bezpieczeństwa ważnych danych powinniśmy wykonywać regularnie,
przynajmniej raz w miesiącu. Warto też zadbać o zapasową kopię książki adresowej
i wiadomości programu pocztowego. Jeżeli korzystamy z programu Outlook Express,
najwygodniej jest skorzystać z opcji Eksportuj dostępnej w menu Plik. Łatwy w obsłudze
kreator eksportu przeprowadzi nas przez proces tworzenia bezpiecznej kopii wiadomości lub
książki adresowej. W razie jakiejkolwiek awarii komputera lub uszkodzenia systemu,
korzystając z opcji Importuj w programie Outlook Express, tak zapisane dane będziemy
mogli odtworzyć.
Kopie bezpieczeństwa mogą być wykonywane przy wykorzystaniu specjalistycznego
oprogramowania z grupy „archiwizatory danych”.
Jest wiele technik archiwizacji (kompresji) i nie ma tu miejsca na ich szczegółową analizę.
Przyjrzyjmy się zagadnieniu od strony użytkowej. Archiwum plików jest swego rodzaju
biblioteką. Aby skorzystać z zawartego w niej pliku, trzeba go najpierw wyciągnąć z grupy
i doprowadzić do czytelnej postaci. Jeśli zaś pojawi się nowy plik, który ma zostać
zarchiwizowany, to można go dodać do zestawu.
Warto pamiętać, że kompresja (archiwizowanie) plików nie tylko umożliwia
zaoszczędzenie miejsca na dysku, lecz także prowadzi do skrócenia czasu potrzebnego do
przesyłania plików. Ponieważ czas transmisji wiążę się z wielkością plików, więc oczywiste

21
jest, że trwa ona znacznie krócej przy mniejszych plikach. Jednak niektóre kodowane pliki źle
znoszą transmisję – następują przekłamania. Pliki archiwizowane wydają się bardziej odporne
na ewentualne przekłamania.
Ochrona danych osobowych
Ustawa o ochronie danych osobowych zawiera wiele postanowień dotyczących
użytkowników komputerów. Określa ona „zasady postępowania przy przetwarzaniu danych
osobowych oraz prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być
przetwarzane w zbiorach danych”. Wśród różnych sposobów przetwarzania danych ustawa na
pierwszym miejscu wymienia „sposoby informatyczne” [17].
Ustawa wprowadziła stanowisko generalnego inspektora ochrony danych osobowych,
którego biuro ma za zadanie nadzór nad przestrzeganiem ustawy. Przetwarzanie danych
osobowych dopuszczalne jest pod następującymi warunkami:
− osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę,
− nie jest to sprzeczne z innymi przepisami prawa,
− jest to niezbędne osobie, której dane dotyczą do wywiązania się z umowy,
− jest niezbędne do wykonania zadań realizowanych dla dobra publicznego,
− jest niezbędne do wypełniania koniecznych celów administratorów danych nie naruszając
praw i wolności osoby, której dane dotyczą.
Dane mogą być przetwarzane w systemach zabezpieczonych przed dostępem
niepowołanych osób. Zbiory danych muszą być zgłoszone do rejestracji przez ich ad-
ministratora. W zgłoszeniu trzeba między innymi określić cel przechowywania danych,
sposób ich zbierania i udostępniania oraz stosowane środki zabezpieczające.
Osoba, której dane dotyczą ma ściśle określone ustawą prawa. Obejmują one następujące
prawa do:
− uzyskania informacji o istnieniu zbioru danych i jego administratorze,
− informacji o celu, zakresie i sposobie przetwarzania danych,
− informacji od kiedy dane są przetwarzanie i przekazanie w czytelnej formie treści tych
danych,
− uzyskania informacji o pochodzeniu danych,
− informacji o tym, komu i w jakiej formie udostępniane są dane,
− żądania uzupełnienia, uaktualnienia i sprostowania danych osobowych,
− wniesienia żądania zaprzestania przetwarzania danych zainteresowanej osoby,
− wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych zbieranych w innych celach, np. do
celów marketingu oraz wobec udostępniania danych innym administratorom.
Określone wyżej prawa do informacji i korekt w danych przysługują osobom, których
dane dotyczą, nie częściej niż raz na 6 miesięcy. Odstępstwo od obowiązku informowania
zainteresowanych osób możliwe jest, gdy dane służą do celów naukowych, dydaktycznych,
historycznych, statystycznych lub archiwalnych, zaś nakłady na informowanie
są niewspółmiernie wysokie w porównaniu z zamierzonym celem.
1. Co oznacza pojecie „własność intelektualna”?
2. Co jest przedmiotem prawa autorskiego?
3. Jakie zasady są związane z prawami autorskim dotyczącymi programów
komputerowych?
4. Na czym polega ochrona oprogramowania komputerowego?
5. Na czym polega ochrona danych?

22
6. W jaki sposób chronimy komputer przed wirusami?
7. Na czym polega ochrona informacji w sieci lokalnej i w Internecie?
8. Dlaczego należy tworzyć kopie bezpieczeństwa i archiwizować dane?
9. W jaki sposób chronimy dane osobowe?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyszukaj i przeanalizuj
zapisy dotyczące oprogramowania komputerowego.
1) wyszukać w zasobach Internetu aktualne regulacje prawne dotyczące prawa autorskiego
i praw pokrewnych,
2) wyszukać w zasobach Internetu komentarze dotyczące prawa autorskiego i praw
pokrewnych w szczególności dotyczące oprogramowania komputerowego,
3) przeanalizować pozyskane informacje,
4) zanotować uwagi i spostrzeżenia w formie elektronicznej,
5) zaprezentować rezultaty analizy na forum grupy i podjąć dyskusję.
− papier formatu A4, przybory do pisania,
− poradnik dla ucznia,
− zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,
− regulacje prawne dotyczące prawa autorskiego.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz w ustawie
o ochronie danych osobowych zapisy odnoszące się do ochrony danych i informacji
gromadzonych w systemach informatycznych.
1) wyszukać w zasobach Internetu aktualne regulacje prawne dotyczące prawa autorskiego
i praw pokrewnych oraz ochrony danych osobowych,
2) przeanalizować pozyskane informacje w kontekście zapisów dotyczących ochrony
danych,
3) zanotować uwagi i spostrzeżenia w formie elektronicznej,
4) zaprezentować rezultaty analizy na forum grupy i podjąć dyskusję.
− regulacje prawne dotyczące prawa autorskiego.

23
Ćwiczenie 3
Przeprowadź analizę, czy komputer, na którym pracujesz oraz jego zasoby są właściwie
chronione.
1) sprawdzić legalność oprogramowania systemowego i innych programów
zainstalowanych w komputerze,
2) sprawdzić czy komputer posiada odpowiednie zabezpieczenie przed wirusami,
3) zidentyfikować oprogramowanie służące do archiwizacji danych,
4) wykonać kopie bezpieczeństwa własnych plików na dyskietce lub CD,
5) przedstawić rezultaty wykonania ćwiczenia w formie opisu z wykorzystaniem edytora
tekstowego oraz porównać je z opisami sporządzonymi przez kolegów.
− regulacje prawne dotyczące ochrony danych.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić, co oznacza pojecie „własność intelektualna”?  
2) określić, co jest przdmiotem prawa autorskiego?  
3) wymienić podstawowe zasady związane z prawami autorskim
dotyczącymi programów komputerowych?  
4) wyjaśnić, na czym polega ochrona oprogramowania?  
5) wyjaśnić, na czym polega ochrona danych osobowych?  
6) wyjaśnić, na czym polega ochrona komputera przed wirusami?  
7) wykonać kopie bezpieczeństwa i zarchiwizować dane?  
8) wyjaśnić na czym polega ochrona informacji w sieci lokalnej oraz
w Internecie?  
9) sprawdzić, czy Twój komputer jest właściwie chroniony?  

24
4.3. Komunikowanie się i korzystanie z usług w sieci Internet
Sieci komputerowe
Sieć tworzą przynajmniej dwa komputery połączone ze sobą. Każdy z nich musi mieć
zainstalowaną kartę sieciową. Do transmisji w sieci stosowane są protokoły. Aby dwa
komputery mogły się komunikować ze sobą, muszą używać tego samego protokołu. Jednym
z popularnych protokołów, stosowanych np. w Internecie, jest protokół TCP/IP.
Praca w sieci pozwala na:
− szybką wymianę plików (np. arkuszy kalkulacyjnych, rysunków, tekstów) pomiędzy
użytkownikami, bez konieczności odrywania się od pracy,
− uruchamianie aplikacji zainstalowanych na innym komputerze,
− korzystanie z jednego urządzenia (np. drukarki, nagrywarki płyt, skanera) z wielu
stanowisk,
− szybką wymianę informacji pomiędzy użytkownikami pracującymi w różnych miejscach
(np. przez Internet),
− zapisywanie plików na dyskach innych komputerów,
− dostęp do danych zapisanych na dyskach innych komputerów,
− zwiększenie bezpieczeństwa danych dzięki możliwości automatycznego zapisywania ich
na innym dysku [22].
Sieć komputerowa to zespół urządzeń przetwarzających dane, które mogą wymieniać
między sobą informacje za pośrednictwem mediów transmisyjnych.
Do transmisji danych stosowane są kable medialne, światłowody, podczerwień, fale radiowe.
Za pośrednictwem sieci komputerowej użytkownicy mogą współdzielić pliki z danych
i programy. Mogą między sobą wymieniać dane i komunikaty. Ponadto sieć umożliwia
centralne składowanie danych, co pozwala na ich zabezpieczenie przed dostępem osób
niepowołanych [15].
Sieć komputerowa powstaje w momencie połączenia ze sobą dwóch komputerów. Im większa
sieć, tym bardziej staje się ona skomplikowanym organizmem
Ze względu na rozmiary sieci można podzielić na następujące klasy [22]:
− sieci lokalne (LAN – Local Area Network) – używane są do łączenia urządzeń
znajdujących się w niewielkiej odległości, swoim zasięgiem mogą obejmować jedno
biuro lub budynek;
− sieci miejskie (MAN – Metropolitan Area Network) – swoim zasięgiem obejmują
systemy pracujące na terenie całego miasta;
− sieci rozległe (WAN – Wide Area Network) – używane są do łączenia sieci LAN na
terenie znacznych obszarów geograficznych;
− sieć globalna, czyli Internet, która obejmuje swoim zasięgiem cały świat. Nie jest to
jednak formalnie zorganizowana sieć, lecz luźny układ komputerów i mniejszych sieci,
które mogą się ze sobą komunikować.
W zależności od sposobu, w jaki przyłączone do sieci zasoby są udostępniane, wyróżnia
się następujące typy sieci [22]:
− sieci równorzędne (każdy – z – każdym),
− sieci oparte na serwerach (klient – serwer).
W sieciach równorzędnych (rys. 4.) wszystkie stacje robocze mogą się ze sobą
komunikować, pobierać dane z innych komputerów, oraz udostępniać swoje zasoby (zarówno
katalogi znajdujące się na dysku lokalnym, jak i urządzenia peryferyjne, np.: drukarka) innym
użytkownikom sieci.

25
Rys. 4. Sieć równorzędna typu każdy – z – każdym [22]
Sieci równorzędne mają dwa główne zastosowania [22]:
1. są idealne dla małych instytucji z ograniczonym budżetem technologii informacyjnych
i ograniczonymi potrzebami współdzielenia informacji,
2. zastosowanie do ściślejszego współdzielenia informacji w ramach grup roboczych, które
wchodzą w skład większych organizacji.
Sieci oparte na serwerach nazywa się sieciami typu klient – serwer (rys. 5).
W sieciach klient – serwer zasoby często udostępniane są gromadzone w komputerach
zwanych serwerami. Serwery zwykle nie mają bezpośrednich użytkowników, są komputerami
wielodostępnymi regulującymi udostępnianie swoich zasobów szerokiej rzeszy klientów [22].
Rys. 5. Sieć typu klient – serwer [22]

26
Sieci oparte na serwerach mają swoje zastosowanie w dużych organizacjach, często
wymagających zwiększonego bezpieczeństwa i bardziej konsekwentnego zarządzania
zasobami przyłączonymi do sieci.
W sieci, bez względu na jej wielkość, każdy komputer musi posiadać adres – tak, by
pakiety danych, kierowane do właściwego komputera, osiągnęły adresata.
Cel ten realizuje się na wiele różnych sposobów, a jednym z podstawowych jest nadanie,
przez producenta, każdej karcie sieciowej unikatowego w skali światowej adresu – tzw. MAC
Komputer wyposażony w kartę sieciową jest rozpoznawany na całym świecie za pomocą
numeru MAC swojej karty sieciowej.
Wymiana danych w sieciach jest realizowana za pomocą tzw. protokołów. Protokoły to
zbiory reguł, według których realizowana jest dana usługa [22].
Sieć Internet oparta jest o protokół TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol).
Umożliwia on wymianę informacji między komputerami różnych typów. Protokół ten jest
w rzeczywistości całą rodziną protokołów. Można wyróżnić dwa protokoły: TCP i IP.
Protokół TCP steruje ruchem pakietów (porcji danych) w sieci, chroniąc je przy tym
przed zagubieniem. Umożliwia także sprawdzenie czy dane dotarły do adresata nie
uszkodzone. Porządkuje pakiety w takiej kolejności w jakiej zostały wysłane, dzięki czemu
poszczególne fragmentu przesyłanej informacji są odbierane przez komputer docelowy
w odpowiedniej, poprawnej kolejności.
Protokół IP jest protokołem komunikacyjnym i odpowiada za przesyłanie po sieci
pakietów zaopatrzonych adres, tak zwanych datagramów. Wysyłane datagramy wędrują po
sieci do momentu, gdy dotrą do adresata. Jest on wyposażony w adres, dzięki czemu nie jest
ważne, po jakiej drodze zmierza do celu. Datagram dociera do adresata zawsze gdy
przynajmniej jedno łącze prowadzące do niego jest sprawne. Jeśli okaże się, że jedna z dróg
prowadzących do adresata jest uszkodzona, wówczas datagram jest kierowany do celu inną,
okrężną drogą.
Poza TCP/ IP, który jest standardowym protokołem używanym w Internecie oraz w wielu
innych sieciach komputerowych, używane są też specjalne protokoły transmisyjne, wśród
których najważniejsze to [9]:
− HTTP (Typer Text Transfer Ptotocol) – protokół do przesyłania dokumentów HTML,
czyli stron WWW,
− SMTP i POP3 – protokoły poczty elektronicznej (odpowiednio poczty wysyłanej
i odbieranej),
− FTP (File Transfer Protocol) – protokół do przesyłania plików dowolnego rodzaju,
− NNTP (Network News Transfer Protocol) – protokół internetowych grup dyskusyjnych
Usenet.
Z protokołem IP związane jest pojęcie adresu IP. Adres IP to 32 – bitowa liczba, która
jednoznacznie identyfikuje położenie konkretnego komputera w Internecie. Każdy komputer
bezpośrednio przyłączony do Internetu musi mieć swój adres.
Adres IP składa się z dwóch części: numeru sieci oraz numeru komputera. Obie części
numeru zapisane są w jednym ciągu. Adres jest zapisywany w formie czterech liczb,
z zakresu 0–25, oddzielonych od siebie kropkami [22].
Korzystanie z usług sieci Internet
World Wide Web (w skrócie określany, jako www lub Web) jest hipertekstowym,
multimedialnym, sieciowym (TCP/IP) systemem informacyjnym opartym na publicznie
dostępnych, otwartych standardach IETF i W3C. Pierwotnym i w chwili obecnej nadal
podstawowym zadaniem WWW jest publikowanie informacji. Aby uzyskać dostęp do tak
udostępnianej informacji, trzeba posłużyć się programem komputerowym, który nazywamy
przeglądarką internetową. Przeglądarka łączy się z serwerem internetowym, skąd pobiera

27
pewien zbiór informacji określany jako strona internetowa. Strona internetowa może zostać
wyświetlona, zapisana w lokalnym systemie plików czy wydrukowana.
Aby efektywnie wyszukiwać informacje należy zdefiniować strategię szukania, tzn.
należy zadać sobie trzy podstawowe pytania:
1. Czego dotyczy problem?
2. Jakie są kluczowe kwestie z nim związane?
3. Czy można je wyrazić innymi słowami?
Odpowiadając na te pytania, zgromadzimy listę terminów, z którymi możemy zacząć swoje
poszukiwanie [23].
Największą wyszukiwarką ogólnoświatową jest Google, natomiast największą
polskojęzyczną wyszukiwarką jest NetSprint.
Przeglądarka internetowa to program, który służy do pobierania dokumentów HTML
wraz z towarzyszącymi im plikami z serwerów www, wyświetlania ich na monitorze
w postaci stron www. Najpopularniejsze przeglądarki internetowe to Microsoft Internet
Explorer, Opera, Mozilla Firefox, Netscape Navigator.
Internet Explorer to graficzna przeglądarka www udostępniana bezpłatnie przez firmę
Microsoft Internet Explorer to także nazwa pakietu obejmującego oprócz przeglądarki m.in.:
klienta poczty elektronicznej i grup dyskusyjnych Outlook Express, edytor stron www Front
Page Express (dostarczany z wersją IE 4.0) i program komunikacyjny NetMeeting.
Dominacja Windows na rynku systemów operacyjnych oraz rosnąca popularność
Internetu sprawiają, że Internet Explorer jest obecnie jedną z najważniejszych aplikacji.
Jednym z elementów prowadzonej przez Microsoft polityki promocyjnej była decyzja
udostępniania Explorera za darmo oraz włączenie go do systemu operacyjnego Windows
(począwszy od Windows 98). Ta strategia w połączeniu z ciągłym doskonaleniem produktu
przyczyniła się do zdobycia przez Internet Explorera dominującej pozycji na rynku .
Internet Explorer posiada wbudowaną obsługę języków Java i JavaScript, VBScript oraz
technologii ActiveX. Obsługuje szeroki zakres standardów internetowych, w tym szyfrowanej
komunikacji (protokół SSL), cyfrowych podpisów, tele- i wideokonferencji [23].
W Internecie istnieją trzy podstawowe narzędzia wyszukiwania dokumentów i stron
www [22]:
1. Wyszukiwarki – pozwalają na wyszukiwanie przy użyciu słów kluczowych, które
odnoszą się do wyszukiwanego zagadnienia. Program komputerowy przeszukuje sieć, zaś
informacja o znalezionych terminach przesyłane sa do centralnej bazy danych.
2. Multiwyszukiwarki – służą do wyszukiwania informacji w www. Korzystając
ze specjalnego oprogramowania system korzysta jednocześnie z kilku wyszukiwarek
i przeszukuje kilka katalogów tematycznych. Następnie kompiluje rezultatu
wyszukiwania lub prezentuje je według nazw indeksów. Multiwyszukiwarki nie posiadają
żadnej wewnętrznej bazy danych, posługują się natomiast zasobami wyszukiwarek
i katalogów tematycznych. Przykładowe multiwyszukiwarki to: Serach Com
(http://search.com ), Meta Crawler (http://www.metacrawler.com).
3. Katalogi tematyczne – podobnie jak wyszukiwarki składają się z bazy danych oraz
programu wyszukiwanego.
Różnica w ich działaniu polega na sposobie gromadzenia informacji. Katalogi
tematyczne zarządzane są przez zespoły ludzkie, które decydują o umieszczaniu określonych
informacji w danej kategorii tematycznej.
Bazy danych są tworzone głównie przez ludzi. Układ tematyczny katalogów sprzyja
znajdowaniu rzeczowej informacji na dany temat. Przykładowe katalogi to np.: www.onet.pl,
www.wp.pl, www.hoga.pl i inne.

28
Aby efektywnie wyszukiwać informacje w Internecie należy stosować się do kilku zasad [22]:
− w zapytaniu stosujemy wyrazy, których spodziewamy się w tekście strony. Odmiana
wyrazu może wpłynąć na zwracane rezultaty,
− ważniejsze terminy umieszczamy jako pierwsze. Jeśli chcemy żeby pozostałe także były
traktowane jako ważne należy umieścić przed nimi znak plus (+),
np.: +technologia+informacyjna,
− jeśli chcemy wyłączyć jakiś termin z wyszukiwania musimy zastosować znak minus
(-), np.: +technologia-informacyjna. Należy pamiętać, że pomiędzy znakiem a wyrazem
nie ma spacji,
− jeśli szukamy tylko frazy, znaki + i – nie powinny być stosowane w jej obrębie,
− stosujemy przynajmniej trzy słowa kluczowe i korzystamy, jeśli to możliwe z fraz,
− unikamy wyrazów bardzo popularnych, chyba że zastosujemy je we frazie,
− przy wpisywaniu słów kluczowych i fraz, korzystamy głównie z małych liter (chyba,
że szukamy czegoś, co powinno być pisane wielkimi literami),
− łączymy ze sobą frazy i słowa kluczowe, np.: +informacja+”technologia+informacyjna”–
„studia+podyplomowe”.
Zasady korzystania z poczty elektronicznej
Najprostszym sposobem wymiany informacji jest poczta elektroniczna (e-mail).
Umożliwia ona jednoczesne wysyłanie listów do wielu osób. Do listów, w postaci
załączników, można dołączać dokumenty zapisane w różnych formatach. Warto też korzystać
z książki adresowej. Posługując się nią można oszczędzić czas i uniknąć błędów
przy podawaniu danych adresata przesyłki. Warto też tworzyć grupy adresowe (np. członków
zespołu pracujących wspólnie nad wykonaniem określonego zadania). Wygodnie jest wysyłać
wiadomość do całego zespołu, niż osobno do poszczególnych członków. W każdym portalu
oferującym konta pocztowe jest też program pocztowy i zwykle z niego korzystamy. Jednak,
w sytuacji, gdy wysyłamy list do osoby, której adres jest na stronie www, po kliknięciu
w odnośnik zawierający adres, otwiera się program pocztowy zainstalowany na komputerze,
najczęściej jest to MS Outlook. By móc wysłać korespondencję za pośrednictwem tego
programu, należy odpowiednio skonfigurować własne konto. W odpowiednim portalu
internetowym wybrać opcję Pomoc i odnaleźć w niej odnośnik Parametry poczty, a następnie
informacje na temat konfiguracji. Opis zawiera kolejne kroki konfigurowania najbardziej
popularnych programów pocztowych.
Poczta elektroniczna to wirtualny odpowiednik klasycznej poczty. Aby korzystać
z poczty elektronicznej trzeba posiadać konto poczty elektronicznej. Znajduje się ono na
serwerze i ma określona nazwę, tzw. adres poczty elektronicznej. Konto składa się z dwóch
skrzynek: nadawczej i odbiorczej. Są to wydzielone foldery na serwerze, do których dostęp
ma tylko właściciel konta.
Aby móc korzystać z poczty elektronicznej należy [26]:
− posiadać komputer podłączony do Internetu,
− założyć konto pocztowe,
− odpowiednio skonfigurować program pocztowy.
Z systemem operacyjnym instalowany jest klient poczty elektronicznej – dla systemu
Windows XP jest to Outlook Express.
Do skonfigurowania programu pocztowego niezbędna jest znajomość:
− identyfikatora użytkownika,
− adresu serwera poczty wychodzącej,
− adresu serwera poczty przychodzącej.

29
Aby skonfigurować program Outlook Express jako klienta poczty elektronicznej należy
wykonać następujące czynności:
1. Wybrać polecenie Start, a następnie e-mail.
2. Gdy wyświetli się nam Kreator połączeń internetowych, w polu Nazwa wyświetlana
należy wpisać imię i nazwisko użytkownika, i kliknąć przycisk Dalej.
3. W polu Adres e-mail wpisujemy pełny adres poczty elektronicznej i naciskamy przycisk
Dalej.
4. W kolejnym oknie nanosimy nazwy serwerów, wpisujemy dane swojego konta
i klikamy przycisk Dalej.
5. W oknie Logowanie poczty internetowej wpisujemy nazwę konta i hasło przechodzimy
do następnego okna.
6. Kolejne okno to okno z gratulacjami poprawnego skonfigurowania konta. Aby zakończyć
pracę konfiguracji programu pocztowego klikamy przycisk Zakończ.
7. Gdy Outlook Express jest gotowy do pracy klikamy ikonę Wyślij i odbierz wszystkie.
Program połączy się z serwerami.
Listy i grupy dyskusyjne
Inną formą poczty elektronicznej są listy dyskusyjne. Specjalne serwery w Internecie
pełnią rolę skrzynek kontaktowych grup osób o wspólnych zainteresowaniach, poglądach.
Każdy list wysłany do takiego serwera jest automatycznie rozsyłany do wszystkich członków
grupy. List dyskusyjnych jest bardzo dużo i stale ich przybywa. Są ich dwie odmiany:
zamknięte i ogólnodostępne. Listy zamknięte są zarezerwowane np. dla specjalistów
z określonej dziedziny. Do listy ogólnodostępnej może dopisać się każdy, kto zna adres
jej serwera i posiada konto pocztowe. Aktualna lista aktywnych grup dyskusyjnych dostępna
jest pod adresem: http://www.usenet.pl/doc/news–pl–faq.3.html.
Każda osoba przesyłająca korespondencję w formie elektronicznej powinna przestrzegać
zasad netykiety (fr. netiquette). Jej zalecenia znajdziesz między innymi na stronie:
http://www.netykieta.prv.pl i wdlaszej części materiału nauczania.
Aby dołączyć do grupy dyskusyjnej w programie Outlook Express należy wybrać
polecenie Narzędzia, następnie Konta i zakładkę Grupy dyskusyjne. Po naciśnięciu zakładki
Dodaj i Grupy dyskusyjne uruchomi się kreator, który przeprowadzi procedurę podłączenia
się do serwera list dyskusyjnych. Po utworzeniu konta wystarczy w programie Outlook
Express kliknąć na ikonie Grupy dyskusyjne, by uruchomić proces wczytywania grup
dyskusyjnych. Dwukrotne kliknięcie na nazwie grupy powoduje rozpoczęcie procesu
subskrypcji, czyli uruchomienia mechanizmu służącego do pobierania od użytkowników ich
adresów e–mail, skatalogowanych w bazach danych.
Pogawędki sieciowe
W sieci Internet można prowadzić dyskusje on–line, czyli pogawędki sieciowe zwane
czatami. Aby wziąć udział w pogawędce wystarczy skorzystać z dowolnego portalu
internetowego, np. http://www.wp.pl i rozmawiać na wybrany temat z jedną lub wieloma
osobami równocześnie.
IRC (Internet Relay Chat) jest to usługa polegająca na udostępnieniu serwera, który
na bieżąco przekazuje wypowiedzi wszystkich podłączonych w danej chwili osób.
Szczegółowe informacje znajdziesz na stronie: http://www.irc.pl.
Jeśli podłączony jest do komputera mikrofon i głośnik oraz zainstalowany komunikator
internetowy, np. Skype, to możesz prowadzić rozmowy na żywo. Program Skype można
pobrać ze strony: http://www.skype.com/intl/pl i zainstalować na swoim komputerze.
Instalacja jest prowadzona przez Kreator konfiguracji komunikatora Skype. Program ten

30
pozwala też na prowadzenie wideokonferencji. Warunkiem ich prowadzenia jest posiadanie
przez zainteresowane osoby zainstalowanych kamer internetowych.
FTP
FTP jest usługą umożliwiającą przesyłanie plików w sieci internetowej przy użyciu
protokołu transmisji plików FTP (ang. File Transfer Protocol). Przesyłanie plików
z wykorzystaniem usługi FTP jest możliwe wówczas, gdy są dwa komputery. Jeden z nich
pełni funkcję serwera FTP, a drugi klienta FTP. Transmisja możliwa jest zarówno do serwera,
jak i z serwera. Liczba folderów i plików, z których może korzystać użytkownik, zależy
od nadanych mu uprawnień. Informacje dotyczące tworzenia, modyfikacji, usuwania kont
FTP oraz włączanie dostępu do kont znajdują się na stronie:
http://www.lap.pl/ pomoc/ftp.html.
E-bank
Banki oferują wiele możliwości zdalnego dostępu do konta, np. przez Internet, telefon,
SMS, WAP. Internet jest bardzo wygodnym kanałem, by z niego korzystać potrzebny
jest komputer z dostępem do Internetu wyposażony w przeglądarkę. Informacje pomiędzy
bankiem a komputerem przesyłane są protokołem szyfrowanym.
Zasady korzystania z informacji z Internetu
Podczas korzystania z materiałów zamieszczonych w Internecie należy postępować
zgodnie z prawem autorskim, powszechnie akceptowanymi zasadami oraz ograniczeniami
spisywanymi przez autorów. Z Internetu można pobierać również oprogramowanie. Należy
pamiętać o konieczności zapoznania się z warunkami jego użytkowania, czyli licencją.
Użytkownicy Internetu sformułowali szereg zasady korzystania usług tam dostępnych
nazywając je mianem netykiety [26].
„Netykieta” to kodeks postępowania w Internecie tzw. sieciowy savoir-vivre. Stosowanie się
do jej zasad nie tylko ułatwia korzystanie ze wszystkich zasobów Internetu, ale przede
wszystkim wystawia dobre świadectwo użytkownikowi, który staje się lepiej postrzegany
przez społeczność internetową.
Poniższy tekst jest próbą usystematyzowania ogólnych zasad korzystania z zasobów Sieci.
Warto się z tymi zasadami zapoznać nawet wówczas, kiedy z komputera korzysta się
sporadycznie.
Dla ułatwienia wydzielone zostały grupy zagadnień związane z poszczególnymi formami
komunikacji elektronicznej. Dwie generalne zasady dotyczące wszystkich poniżej opisanych
grup brzmią:
1. Nie czyń drugiemu, co Tobie nie miłe.
2. Bądź powściągliwy w formułowaniu ocen innych użytkowników.
Poczta (e-mail)
W korespondencji elektronicznej obowiązują dokładnie takie same zasady jak
w korespondencji konwencjonalnej. Charakter medium stwarza jednak wiele dodatkowych
możliwości, których wykorzystanie musi uwzględniać poniższe zasady:
− nie należy pisać listów w HTML’u jeśli nie ma pewności, że odbiorca dopuszcza taką
formę. HTML stwarza fantastyczne możliwości formatowania tekstu, jednak zawsze
powoduje wzrost objętości poczty,
− zawsze należy zwracać uwagę na rozmiar wysyłanych wiadomości. Załączniki, czasem
nawet najzabawniejsze, mogą wywołać wręcz odwrotny skutek, jeśli ich rozmiar jest zbyt
duży,
− lepiej jest przesłać link, zamiast wysyłać znalezione w Internecie pliki, zwłaszcza, jeśli
zamieszczony plik jest dużych rozmiarów,

31
− niedopuszczalne jest rozsyłanie reklamy ani innej korespondencji do osób, które sobie
tego nie życzą. Niechciana poczta nazywana jest SPAM'em i kasowana jest przeważnie
bez czytania,
− odpowiadając, należy ograniczać ilość cytowanego tekstu do niezbędnego minimum.
Odpowiedź powinno umieszczać się pod cytowanym tekstem,
− temat korespondencji musi być jasno sformułowany i powinien jednoznacznie określać
zawartość,
− pisząc do zagranicznych użytkowników Internetu, nie wolno stosować polskich liter.
W polskich komputerach są one przeważnie zainstalowane.
Grupy dyskusyjne – NEWS
Udział w listach dyskusyjnych może być źródłem dużej satysfakcji. Aby wymiana myśli nie
była zakłócana przez nieporozumienia należy stosować się do zasad przedstawionych poniżej.
Nie wszystkie grupy dyskusyjne funkcjonują według tych samych reguł. Należy pamiętać, że
to, co dozwolone na forum jednej grupy może być nieakceptowane na innym. Podstawowe
zasady, którymi należy się kierować na grupach dyskusyjnych, są następujące:
− zanim zostanie zadane pytanie należy przeczytać FAQ. FAQ to Frequently Asked
Questions, czyli najczęściej zadawane pytania. Stali uczestnicy grupy nie lubią
powtarzających się, zwłaszcza prostych pytań, tym bardziej, jeżeli odpowiedzi na nie
można znaleźć w FAQ. Zamiast uzyskać szybką odpowiedź można zostać zignorowanym
przez stałych bywalców grupy,
− zawsze należy w tytule wiadomości wskazać, czego ona dotyczy. Niezainteresowani nie
będą jej otwierać, zainteresowani od razu ją zobaczą,
− treść postu musi być zwięzła i zrozumiała. Jeśli pisze się pierwszy raz na forum grupy,
dobrze jest rozpocząć od kilku słów na swój temat, a zwłaszcza od opisu swojego
zainteresowania tematem,
− nie należy używać polskich liter. Przynajmniej do czasu przekonania się, że dana grupa je
dopuszcza. Mimo, że postępuje unifikacja stron kodowych może okazać się, że zarażony
żółtaczką dowie się, że zaraził się „&zO%ltaczk$”. Polskie litery, bowiem odpowiadają
w niektórych przypadkach kompletnie niezrozumiałym znakom,
− nie wolno cytować całej wypowiedzi, na którą się odpowiada. Cytat może służyć jedynie
wskazaniu fragmentów wypowiedzi, do których odnosi się udzielana odpowiedź.
Ponadto, bardzo ważne jest, by z treści oryginałów usuwać podpisy nadawcy,
− odpowiedź umieszcza się pod wiadomością. W ten sposób korespondencja dotycząca
jednego wątku znajduje się w jednym miejscu.
Czat, IRC, gry online
Specyfikacja rozmów online wymaga od uczestników szczególnego zwracania uwagi na
przestrzeganie pewnych zasad. Jako że rozmowa w sieci rządzi się zasadami takimi samymi
jak normalne rozmowy towarzyskie pomijając oczywiście inną formę wypowiedzi.
Podstawowe zasady:
− należy się przywitać włączając się do rozmowy. Niby sprawa jest oczywista, a jednak
często zapominana. W przeciwnym razie można już od samego początku zostać uznanym
za osobę źle wychowaną,
− nie wolno mówić rzeczy, których nie powiedziałoby się w przypadku standardowej
werbalnej konwersacji. Nie należy nikogo atakować, obrażać czy poniżać, a w żadnym
wypadku nie wolno używać wyzwisk czy wulgaryzmów. Użytkownicy kanałów IRC
szybko reagują w takich wypadkach, ignorując łamiących zasady dobrego wychowania.
Restrykcje, typu czasowe lub stałe wykluczenie z IRC'a nakładane mogą być przez
innych użytkowników lub operatora (tzw. Opa),

32
− rozmawiając, należy unikać ciągłego zasypywania innych swoimi wypowiedziami lub
ciągami znaków (floodowania). Takie zachowanie może spowodować wykluczenie
z dyskusji,
− niedopuszczalne jest dyskutowanie z Opem na temat podejmowanych przez niego
działań. To on ma największe uprawnienia i może stosować restrykcje. Każdy może być
przez niego wyrzucony (kick) lub może mieć zablokowany dostęp do kanału (ban),
− w żadnym wypadku nie wolno wdawać się w dyskusję z osobami świadomie łamiącymi
zasady netykiety. Jedyną reakcją powinno być ignorowanie (polecenie: ignore).
Pozbawiony audytorium zniechęci się,
− nick (pseudonim) użytkownika podlega ochronie. Nie jest wprawdzie niczyją własnością,
jednak źle widziane jest używanie nicka, który jest kojarzony z inną osobą,
− zdania w całości pisane wielkimi literami są równoznaczne z krzykiem i tak są odbierane.
Nie należy ich zatem stosować bez wyraźnego, zrozumiałego dla wszystkich powodu,
− rozpoczynając grę z innym Internautą należy przynajmniej szacunkowo określić czas gry.
Niegrzecznie jest przerywać rozgrywkę przed jej zakończeniem,
− mając wątpliwości, należy zadawać pytania. Może się zdarzyć, że obecne na kanale
osoby nie udzielą odpowiedzi, w takim wypadku należy unikać jego wielokrotnego
powtarzania. Można je zadać później jak dostępni będą inni użytkownicy.
WWW
Tworząc strony www, należy przestrzegać następujących zasad:
− używać poprawnej strony kodowej. Są różne standardy kodowania polskich znaków na
stronach www. Zaleca się stosowanie do zasad opisanych na http://www.unicode.org/,
http://sunsite.icm.edu.pl/ogonki/,
− powiadamiać o aktualizowanych tematach. Strona zawiera różne treści. I zaglądają na nią
różni ludzie. Jeśli ktoś odwiedza stronę ponownie, chciałby wiedzieć na pierwszy rzut
oka, co i kiedy się w niej zmieniło. Dlatego dobrze jest pamiętać o umieszczeniu pola
„Aktualizacja”, najlepiej z listą linków prowadzących do najnowszych plików.
Absolutnym minimum jest stopka z datą ostatniej aktualizacji strony,
− dobrze jest umieścić licznik i statystykę strony. Pod żadnym pozorem jednak nie może to
być link do licznika innej, popularniejszej strony,
− nie korzystać z ramek, jeśli można się bez nich obejść. Część internautów wykorzystuje
oprogramowanie niewłaściwie je interpretujące.
Nie wolno zapominać o Internautach pracujących na małych rozdzielczościach. Strona
www może wyglądać inaczej, a nawigacja może być utrudniona lub nawet niemożliwa.
Zagrożenia wynikające z korzystania z Internetu
Wykonywanie coraz większej liczby czynności przy użyciu komputerów niesie z sobą
wiele zagrożeń.
Dostęp do sieci ułatwia wymianę danych, ale jednocześnie zwiększa zagrożenie
zainfekowania ich wirusami, które mogą:
− spowodować generowanie nieszkodliwych komunikatorów,
− spowolnić pracę komputera,
− umożliwić osobom niepowołanym zdalny dostęp do danych zgromadzonych
w komputerze,
− zniszczyć dane i programy,
− uszkodzić sprzęt.
Innym zagrożeniem jest zjawisko spamu. Pod pojęciem spam należy rozumieć informację
przesłaną drogą elektroniczną, która spełnia łącznie następujące warunki [20]:

33
− jej treść jest niezależna od tożsamości odbiorcy w związku z tym, że wiadomość ta może
być przesyłana do wielu niezależnych odbiorców,
− odbiorca nie wyraził wcześniej zgody na otrzymywanie wiadomości, przy czym zgoda ta
musi być wyrażona w sposób weryfikowalny, świadomy, wyraźny i możliwy do
odwołania,
− z okoliczności wynika, że wysyłający odniósł niewspółmierną korzyść z faktu wysłania
wiadomości w stosunku do korzyści jaką odniósł odbiorca w związku z jej odbiorem.
Zjawisko spamu jest zwalczane w sieci głównie poprzez instalowanie na serwerach
poczty i serwerach grup dyskusyjnych specjalnych programów nazywanych cancelbots,
których zadaniem jest rejestrowanie takich samych lub podobnych wiadomości na konta
użytkowników [26].
1. Co określa termin sieć komputerowa?
2. Jak dzielimy sieć komputerową ze względu na rozmiary?
3. Jak dzielimy sieci komputerowe, ze względu na sposób, w jaki udostępniane są zasoby
przyłączone do sieci?
4. Co charakteryzuje protokół TCP/IP?
5. Jakie znasz specjalne protokoły transmisyjne w sieciach komputerowych?
6. Jakie znasz podstawowe narzędzia wyszukiwania dokumentów i stron www
w Internecie?
7. Jakie znasz podstawowe zasady stosowane podczas wyszukiwania informacji
w Internecie?
8. W jaki sposób formułuje się zapytania wpisywane w oknie przeglądarki internetowej?
9. Jakich zasad należy przestrzegać porozumiewając się w sieci?
10. Co to jest program pocztowy?
11. Z jakich części składa się adres poczty elektronicznej?
12. Jak tworzy się w książce adresowej grupy adresatów?
13. W jaki sposób wysyła się listy do członków grupy adresowej?
14. W jaki sposób wyszukuje się informacje na określony temat w zasobach Internetu?
15. W jakim celu tworzone są listy dyskusyjne?
16. Co to jest netykieta?
17. Jakie zagrożenia wynikają z korzystania z Internetu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj, na podstawie informacji pozyskanych w sieci Internet, topologie sieci
komputerowych.
1) odszukać informacje dotyczące topologii sieci komputerowych,
2) przeanalizować zebrane informacje,
3) zanotować spostrzeżenia,
4) przedstawić rezultaty wykonania ćwiczenia w formie opisu z wykorzystaniem edytora
tekstowego oraz porównać je z opisami sporządzonymi przez kolegów.

34
− zestaw komputerowy z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Sprawdź numer IP komputera, z którego korzystasz podczas zajęć w pracowni
komputerowej.
1) uruchomić komputer,
2) odszukać numer IP swojego komputera,
3) zanotować spostrzeżenia,
4) sprawdzić czy odszukany numer IP zgadza się wynikami innych kolegów.
Ćwiczenie 3
Wyszukaj wiadomości na temat zawodu terapeuta zajęciowy korzystając z poznanych
zasad efektywnego wyszukiwania informacji w Internecie.
2) uruchomić jedną z wyszukiwarek internetowych,
3) wpisać słowa kluczowe do wyszukiwarki,
4) uruchomić proces wyszukiwania,
5) zanotować lub zapisać w dokumencie tekstowym spostrzeżenia.
Ćwiczenie 4
Wyszukaj w zasobach sieci Internet listy dyskusyjne związane z terapią zajęciową oraz
przyłącz się do dyskusji.

35
4) uruchomić proces wyszukiwania i zlokalizować grupy dyskusyjne o interesującym
profilu,
5) włączyć się w proces dyskusji.
Ćwiczenie 5
Skonfiguruj program pocztowy Outlook Express, jako klienta poczty elektronicznej.
2) uruchomić Kreatora połączeń internetowych i postępować zgodnie ze wskazówkami,
3) zaprezentować wykonanie ćwiczenia.
− komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 6
Utwórz grupę adresową w książce adresowej dowolnie założonego konta pocztowego.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zalogować się na swoje konto pocztowe,
2) sprawdzić, czy dostępna jest usługa tworzenia grup adresowych,
3) jeżeli nie, utworzyć konto pocztowe na jednym z wybranych portali: o2.pl, gazeta.pl,
wp.pl, interia.pl,
4) wybrać zakładkę Adresy lub Książka adresowa,
5) dodać grupę,
6) wysłać list testowy do kolegów z grupy,
7) sprawdzić czy koledzy odebrali pocztę.
− adresy e-mail kolegów z grupy.
Ćwiczenie 7
Opracuj, z wykorzystaniem dostępnych materiałów, „netykietę” do pracowni
komputerowej, w której masz zajęcia.

36
1) zapoznać się z zasadami netykiety w materiale dla ucznia w poradniku dla ucznia
i w źródłach internetowych,
2) przeanalizować zebrane informacje,
3) opracować własną netykietę przedstawić rezultaty wykonania ćwiczenia w formie opisu
z wykorzystaniem edytora tekstowego,
4) porównać własna netykietę z opracowaniami kolegów z grupy,
5) określić „mocne” i „słabe” strony własnego opracowania.
Ćwiczenie 8
Wyszukaj w zasobach sieci Internet strony www o tematyce związanej z terapią
zajęciową, wybierz najbardziej interesującą i oceń ją z wykorzystaniem podanych kryteriów.
4) uruchomić proces wyszukiwania i zlokalizować www o interesującym profilu,
5) przeanalizować wyniki procesu wyszukiwania,
6) wybrać stronę www najbardziej związaną z terapia zajęciową,
7) przeprowadzić ocenę (punktową) strony (prezentacja, zawartość) zgodnie z podanymi
kryteriami (załącznik).
Załącznik do ćwiczenia 8
Kryteria oceny strony WWW
1) Adres URL strony www, którą oceniasz.
2) Nazwa strony www, którą oceniasz.
3) Tematyka strony www.
Prezentacja strony www
1) Czy strona ładuje się szybko? Jeśli za długo, to czy strona jest za długa czy grafika i/lub
tabele są za duże?
2) Czy wygląd strony zachęca do obejrzenia dalszych stron witryny?
3) Czy tekst jest podzielony na fragmenty opatrzone nagłówkami (tytułami), które ułatwiają
szukanie informacji?
4) Czy dobór kolorów czcionek, grafiki i układ strony są jednolite i ułatwiają koncentracje
na treści merytorycznej?

37
5) Czy istnieje szablon, określający formę wszystkich stron serwisu (elementy nawigacyjne
w tym samym położeniu na każdej stronie, cechy wspólne, np.: jednolite tło graficzne,
identyczne ułożenie elementów nawigacyjnych, konsekwentne użycie czcionek, logo)?
6) Czy odnośniki są widoczne i wiadomo, czego dotyczą?
7) Czy przez cały czas poruszania się po witrynie wiesz gdzie się znajdujesz?
8) Czy łatwo przejść od strony do strony, od odnośnika do odnośnika bez zagubienia się?
9) Czy na poszczególnych stronach jest powrót do strony głównej?
10) Czy grafika i dźwięk są widocznie oznaczone (identyfikowane)?
11) Czy jest zamieszczony alternatywny tekst dla ilustracji?
12) Czy strona ma autora (i/lub właściciela)? Do jakiej organizacji (instytucji) należy ta
osoba?
13) Czy istnieje możliwość wymiany informacji z autorem (właścicielem lub
administratorem) strony (adres e-mail)?
14) Czy umieszczono datę ostatniej aktualizacji strony? Jeśli tak, to czy to jest bieżąca data?
Zawartość informacyjna
1) Czy tytuł strony odpowiada temu, co jest na stronie?
2) Czy cel witryny jest określony na stronie głównej?
3) Czy jest dostateczna ilość informacji, która czyni stronę wartą odwiedzenia?
4) Czy informacja jest jasno oznaczona i zorganizowana?
5) Czy nauczyłeś się czegoś więcej na interesujący Cię temat?
6) Czy łatwiej jest otrzymać szukaną informację z innego miejsca, źródła?
7) Czy podana informacja jest sprzeczna z informacją podaną gdzie indziej?
8) Czy strona ma odnośniki do innych użytecznych źródeł informacji?
9) Czy jest zawarta bibliografia drukowanych źródeł?
10) Czy informacja na stronie jest aktualna?
11) Czy ilustracje uzupełniają treść tekstową strony?
12) Czy możesz dowieść, że informacja jest prawdziwa?
13) Czy autor mówi coś o sobie?
14) Czy masz wrażenie, że autor jest kompetentny w swoim temacie?
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) porównać poznane topologie sieci komputerowych?  
2) określić numer IP własnego komputera?  
3) efektywnie wyszukać informacje w Internecie?  
4) skonfigurować program pocztowy (Outlook Express)?  
5) utworzyć grupę adresową w książce adresowej?  
6) wysłać listy do członków grupy?  
7) sformułować zapytania do wyszukiwania przy pomocy przeglądarek
internetowych?  
8) wyszukać określone informacje w zasobach Internetu?  
9) przeglądać archiwa list dyskusyjnych?  
10) określić zasady netykiety?  
11) zastosować zasady netykiety?  
12) ocenić jakość strony www?  

38
4.4. Technologie informacyjne i multimedia w edukacji
Znaczenie technologii informacyjnej w edukacji
Technologia informacyjna (TI) to zespół środków, (czyli urządzeń, takich jak komputery
i sieci komputerowe) i narzędzi (w tym oprogramowanie), jak również inne technologie, które
służą wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. TI obejmuje, więc swoim zakresem
m.in.: informację, komputery, informatykę i komunikację. Technologia informacyjna, jako
dziedzina zajmująca się wszelkimi aspektami informacji, ma ścisły związek z mediami,
a zwłaszcza z nową rolą mediów, wzbogaconych o środki i narzędzia technologii
informacyjnej, w tym przede wszystkim o komputery [17].
Każda dziedzina życia, nauki, techniki, edukacji itd. wypełnia się obecnie w zawrotnym
tempie nowymi informacjami. Uczenie się i nauczanie powinno umożliwić człowiekowi nie
tylko przetwarzanie informacji, ale również tworzenie struktur poznawczych, biorących
udział w ciągłym kształceniu się, oraz sprzyjać samodzielności w podejmowaniu decyzji
o swoim wykształceniu oraz indywidualnej twórczości. Komputer i związana z nim dziedzina
odgrywają bardzo ważną rolę w posługiwaniu się informacją, w jej gromadzeniu,
przechowywaniu, przetwarzaniu, wymianie i wykorzystaniu. Każda z tych czynności
związanych z informacją może być wykonana i usprawniona dzięki posłużeniu się
komputerem, a jeśli informacja nabiera olbrzymich rozmiarów lub jest rozproszona, to nie
można poradzić sobie z nią bez tej pomocy. Komputery wraz z technologią informacyjną
stanowią dla edukacji szansą odejścia od wąsko pojmowanego encyklopedyzmu, (czyli
przekazywania i gromadzenia dość dużych zasobów informacji) ku tworzeniu struktur
poznawczych na bazie podstawowych informacji oraz wyrabiania umiejętności ciągłego
kształcenia się i radzenia sobie z pojawiającymi się nowymi zasobami informacji. Dotyczy to
całej edukacji i ma szczególne znaczenie w odniesieniu do TI, która ulega najszybszym
zmianom. Cenną umiejętnością jest zdolność wyboru tego, co ma duże szanse pozostać,
a dodatkową kwalifikacją uczących się powinno być wykształcenie w sobie umiejętności
ciągłego uczenia się, czyli zapisywania stale czyszczonych w pamięci miejsc.
Informacje występujące w różnych dziedzinach edukacji, odpowiadających przedmiotom
szkolnym (lub modułom kształcenia), podlegają tym samym zmianą, co informacje w każdej
innej dziedzinie i postaci. Zatem, stale pojawiają się nowe i na ogół są rozproszone po
różnych miejscach i na różnych nośnikach, takich jak: książki, dyskietki i płyty CD, taśmy
filmowe i video, serwery sieci komputerowych. Obie te cechy, wielkość zasobów informacji
i ich rozproszenie, powodują, że niezbędne jest posłużenie się komputerem, a ogólnie –
technologią informacyjną, aby móc korzystać z tych informacji.
Komputery i technologia informacyjna są obecnie wykorzystywane w większości dziedzin
występujących w edukacji. Przykłady wykorzystania TI w różnych dziedzinach:
− edytor tekstu, jako pomoc w pracy nad treścią i formą tekstów-przez wielokrotne
udoskonalanie obu; przygotowanie korespondencji seryjnej listów lub pism,
− edytor tekstu i grafiki, jako pomoc w przygotowaniu opracowania (raportu) tekstowo-
graficznego, zawierającego również tabele liczbowe i ich wykresy; przygotowanie
prezentacji,
− użycie arkusza kalkulacyjnego do wykonywania obliczeń finansowych, opracowania
wyników eksperymentów,
− posługiwanie się metodami numerycznymi i arkuszami matematycznymi w obliczeniach
matematycznych i fizycznych,

39
− używanie bazy danych do zbierania i opracowywania informacji na dany temat-mogą to
być ankiety, dane o populacji zwierząt, dane o grupie ludzi, informacje biblioteczne itp.,
− posługiwanie się specjalistycznym oprogramowaniem z danej dziedziny,
− korzystanie z zasobów multimedialnych, będących np. na płycie CD,
− wykorzystywanie globalnej sieci komputerowej do zbierania informacji na zadany temat,
rozproszonych w sieci Internet [26].
E-learning – edukacja na odległość
Nowym modelem przekazywania wiedzy jest „teleedukacja”. Przedrostek „tele” oznacza
„odległość”, a zatem teleedukacja oznacza „edukację na odległość” [13]. Każdy, kto pragnie
zająć się kształceniem na odległość musi, oprócz sposobów i metod nauczania,
posiadać również minimalny zakres wiedzy dotyczących ogólnych zagadnień związanych
z teleinformatyką. Wiele instytucji edukacyjnych na świecie oferuje możliwość zdobycia
upragnionego wykształcenia lub jego rozszerzenia, poprzez uczestniczenie w programach lub
kursach prowadzonych metodą edukacji na odległość. Aby swobodnie o niej mówić, należy
odpowiedzieć na pytanie – Co to jest edukacja na odległość?
Jedna z proponowanych definicji określa e-learning, jako metodę prowadzenia procesu
dydaktycznego w warunkach, gdy nauczyciele i uczniowie (studenci) są od siebie (czasami
znacznie) oddaleni i nie znajdują się w tym samym miejscu, stosując do przekazywania
informacji oprócz tradycyjnych sposobów komunikowania się również współczesne, bardzo
nowoczesne technologie telekomunikacyjne przesyłając: głos, obraz, komputerowe dane oraz
materiały drukowane. Współczesne technologie umożliwiają również bezpośredni kontakt
w czasie rzeczywistym pomiędzy nauczycielem, a uczniem za pomocą audio – lub
wideokonferencji, niezależnie od odległości, jaka ich dzieli [29].
Jedną z form edukacji na odległość jest „e-learning”. Jest to stosunkowo nowa metoda
nauczania, która ma już ugruntowaną pozycję w ofertach wielu placówek edukacyjnych.
Firmy, instytucje i urzędy również zauważyły olbrzymie możliwości, jakie w ramach
szkolenia kadry pracowników i partnerów stworzył tzw. e-learning korporacyjny.
Uczenie na odległość (ang. Distance Learning) zostało wynalezione już prawie 100 lat
temu. W swoim początkowym okresie polegało ono na przesyłaniu pocztą materiałów
szkoleniowych, ćwiczeń i rozwiązanych przez studentów zadań między uczącymi się
a instytucją prowadzącą kurs. Ten sposób prowadzenia uczenia na odległość, wzbogacony
o kursy na kasetach audio i wideo popularny jest do dzisiaj. W krajach, gdzie Distance
Learning weszło w epokę Internetu ten styl prowadzenia nauczania wyraźnie traci już na
popularności. W latach dwudziestych, wraz z upowszechnieniem się tego wynalazku,
pojawiło się „radio edukacyjne”. W 1945 r. rozpoczęła działalność zainicjowana przez
Uniwersytet Stanu Iowa „Telewizja edukacyjna”. Prawdziwy przełom i jak dotąd apogeum
popularności uczenia na odległość nastąpił dopiero w latach dziewięćdziesiątych wraz
z odkryciem i upowszechnieniem się Internetu. To nowe medium dało nauczaniu na dystans
nowe, niespotykane dotąd możliwości interakcji i komunikacji uczącej się grupy oraz bliski
nauczaniu tradycyjnemu, rzeczywisty kontakt studentów z prowadzącym kurs nauczycielem.
E-learning umożliwia naukę w dowolnym miejscu, czasie i tempie. Udostępniając
i wykorzystując szerokie zasoby materiałów edukacyjnych, sięga do nowych
i wydajnych technologii przekazu oraz pozwala na istotną redukcję kosztów szkolenia.
E-learning nie byłby tak atrakcyjny bez możliwości połączenia na żywo w sieci Internet
bądź Intranet, pozwalającego na dwukierunkową wymianę informacji (dźwięk a nawet obraz)
pomiędzy uczniem a nauczycielem. Struktura techniczna „wirtualnej szkoły” zapewnia
uczestnikom kursu zindywidualizowany dostęp do wykładów, tablic, testów, interaktywnych
gier i ćwiczeń, czy list dyskusyjnych.

5

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 5

Similar to 5 (20)

More from Kamil Fik

More from Kamil Fik (10)

5