sách ngoại khoa cơ sở hvqy

2
môc lôc
PhÇn I: ngo¹i khoa c¬ së
1. LÞch sö ph¸t triÓn ngo¹i khoa..............................................................
2. Çc nguyªn t¾c ngo¹i khoa c¬ b¶n......................................................
3. V« khuÈn trong ngo¹i khoa.................................................................
4. §¹i c−¬ng g©y tª.................................................................................
5. G©y mª................................................................................................
6. C©n b»ng n−íc - ®iÖn gi¶i....................................................................
7. Sèc.......................................................................................................
8. CÊp cøu ngõng tim - phæi....................................................................
9. LiÒn vÕt th−¬ng ..................................................................................
10.VËn chuyÓn ng−êi bÞ th−¬ng..............................................................
11. Cè ®Þnh t¹m thêi................................................................................
12. CÇm m¸u t¹m thêi.............................................................................
13.Ch¨m sãc bÖnh nh©n truíc vμ sau mæ
PhÇn II: triÖu chøng häc
1. TriÖu chøng häc c¬ quan vËn ®éng
1.1.Kü thuËt vμ th¨m kh¸m c¬ quan vËn ®éng........................................
1.2.§¹i c−¬ng gÉy x−¬ng........................................................................
1.3.§¹i c−¬ng sai khíp...........................................................................
1.4.Kh¸m chi trªn...................................................................................
1.5. Çch kh¸m khung chËu vμ chi d−íi..................................................
2. TriÖu chøng häc c¬ quan tiªu ho¸, tiÕt niÖu –sinh dôc
2.1. TriÖu chøng häc vμ th¨m kh¸m bÖnh thùc qu¶n.............................
2.2. Kh¸m bông trong ngo¹i khoa..........................................................
2.3. Héi chøng t¾c ruét............................................................................
2.4. Héi chøng ch¶y m¸u ®−êng tiªu ho¸................................................
2.5. Héi chøng ch¶y m¸u trong...............................................................
2.6. Héi chøng vμng da ngo¹i khoa.........................................................
2.7. Héi chøng viªm phóc m¹c................................................................
2.8. Kh¸m xÐt c¬ quan tiÕt niÖu vμ sinh dôc...........................................
3. TriÖu chøng häc thÇn kinh
3.1. TriÖu chøng tæn th−¬ng thÇn kinh ngo¹i vi.....................................
3.2. Çc ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n bÖnh lý cét sèng - tuû.......................
3.3. Kh¸m chÊn th−¬ng sä n·o...............................................................
4. TriÖu chóng häc çc c¬ quan kh¸c
4.1. Th¨m kh¸m vμ triÖu chøng häc khèi u vïng cæ.............................
4.2. TriÖu chøng häc vμ ph−¬ng ph¸p th¨m kh¸m tuyÕn vó..................
4.3. Th¨m kh¸m vμ triÖu chøng häc chÊn th−¬ng ngùc kÝn vμ vÕt
th−¬ng ngùc
4.4. Th¨m kh¸m vμ triÖu chøng häc bÖnh m¹ch m¸u ngo¹i vi................

3
Chñ biªn: GS.TS. Ph¹m Gia Kh¸nh
Th− ký biªn so¹n: GS.TS. Ph¹m Vinh Quang
Tham gia biªn so¹n
1. Hoμng M¹nh An- TS- Phã gi¸m ®èc BÖnh ViÖn 103
2. §ç TÊt C−êng - PGS.TS. Phã gi¸m ®èc BÖnh ViÖn 103
3. TrÇn §×nh ChiÕn - PGS.TS. Chñ nhiÖm bé m«n ChÊn th−¬ng chØnh h×nh
BÖnh ViÖn 103
4. Hoμng V¨n Ch−¬ng- TS- gi¶ng viªn Bé m«n g©y mª- BÖnh viÖn 103
5. TrÇn Minh §øc - TS. Chñ nhiÖm Phßng kh¸m bÖnh BÖnh ViÖn 103
6. NguyÔn V¨n §¹i - BS CKII Chñ nhiÖm Khoa ChÊn th−¬ng chØnh h×nh
BÖnh ViÖn 103
7. §Æng Ngäc Hïng- PGS.TS. Gi¸m ®èc BÖnh ViÖn 103
8. Lª Trung H¶i - PGS.TS. Chñ nhiÖm khoa PhÉu thuËt bông- BÖnh ViÖn
103
9. Mai Xu©n Hiªn- TS. Chñ nhiÖm khoa Håi søc - BÖnh ViÖn 103
10. Lª Nam Hång - ThS. Phã chñ nhiÖm khoa Håi søc - BÖnh ViÖn 103
11. §Æng V¨n Hîi- Ths. Phã chñ nhiÖm bé m«n g©y mª - BÖnh ViÖn 103
12. Ph¹m Gia Kh¸nh- GS.TS - Gi¸m ®èc Häc ViÖn Qu©n Y
13. T« Vò Kh−¬ng- Phã chñ nhiÖm bé m«n Håi søc - BÖnh ViÖn 103
14. Vò Hïng Liªn- PGS.TS. Chñ nhiÖm khoa PhÉu thuËt thÇn kinh - BÖnh
ViÖn 103
15. Ng« V¨n Hoμng Linh. - TS. Chñ nhiÖm khoa PhÉu thuËt lång ngùc -
BÖnh ViÖn 103
16. Vò Huy Nïng - PGS.TS. Phã chñ nhiÖm bé m«n PhÉu thuËt bông -
BÖnh ViÖn 103
17. Ph¹m §¨ng Ninh. TS. Phã chñ nhiÖm bé m«n ChÊn th−¬ng chØnh h×nh
- BÖnh ViÖn 103
18. Nghiªm §×nh Phμn. PGS.TS Chñ nhiÖm bé m«n Ngo¹i d· chiÕn - BÖnh
ViÖn 103
19. NguyÔn §øc ThiÒng. TS. Chñ nhiÖm bé m«n G©y mª - BÖnh ViÖn 103
20. Ph¹m Vinh Quang. GS.TS. Phã chñ nhiÖm bé m«n PhÉu thuËt lång
ngùc - BÖnh ViÖn 103
21. Bïi Quang TuyÓn. PGS.TS. Chñ nhiÖm bé m«n PhÉu thuËt thÇn kinh -
BÖnh ViÖn 103
22. Vò Th¾ng. BS CKII Phã chñ nhiÖm bé m«n PhÉu thuËt tiÕt niÖu - BÖnh
ViÖn 103
23. NguyÔn V¨n Xuyªn. TS. Gi¸o vô bé m«n PhÉu thuËt bông - BÖnh ViÖn
103

5
lÞch sö ph¸t triÓn ngo¹i khoa
Ph¹m Gia Kh¸nh
Ph¹m Vinh Quang
1. lÞch sö ngo¹i khoa
Ngo¹i khoa cã mét bÒ dÇy lÞch sö vμ sù ph¸t triÓn nh− ngμy nay lμ nhê sù
®ãng gãp to lín cña nhiÒu lÜnh vùc.
ë thêi tiÒn cæ, thuËt ng÷ "ngo¹i khoa" kh«ng chØ lμ çc ph−¬ng ph¸p ®iÒu
trÞ bÖnh mμ cßn lμ çc biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn çc nghi lÔ (cóng quû thÇn, lÔ
siªu tho¸t) .
Vμo kho¶ng 4000 n¨m tr−íc c«ng nguyªn, ng−êi cæ ®¹i ®· biÕt çch th¾t
vμ kh©u buéc, cÇm m¸u vÕt th−¬ng. Tõ 3000 n¨m tr−íc c«ng nguyªn, ng−êi Ai
CËp ®· biÕt sö dông nh÷ng lo¹i chØ ®−îc chÕ t¹o tõ ruét ®éng vËt ®Ó kh©u vÕt
th−¬ng vμ ch÷a gÉy x−¬ng, khoan sä ®Ó gi¶i tho¸t " thÇn kinh" cho ng−êi bÖnh.
Vμo thêi kú La M· cæ ®¹i, Hippocrate (ng−êi Hi L¹p, sinh n¨m thø 460
tr−íc c«ng nguyªn) ®· xuÊt b¶n h¬n 70 cuèn s¸ch y häc vÒ gÉy x−¬ng, sai khíp
vμ nh÷ng bÖnh cÇn ®iÒu trÞ ngo¹i khoa.
Trong thêi kú cña çc nÒn v¨n minh cæ ®¹i, Hippocrate ®· biÕt dïng n−íc
®un s«i ®Ó nguéi vμ r−îu ®Ó röa çc vÕt th−¬ng, cè ®Þnh æ gÉy ®Ó ch÷a g·y x−¬ng,
n¾n chØnh ®Ó ch÷a sai khíp, ¸p nhiÖt ®Ó ®èt çc bói trÜ vμ cÇm m¸u b»ng çc dïi
s¾t nung ®á, chÝch th¸o mñ ®Ó ®iÒu trÞ çc æ ¸p xe...Trong cuèn s¸ch " Corpus
Hippocratum", «ng ®· m« t¶ çc ®Æc ®iÓm cña tho¸t vÞ, bÖnh loÐt d¹ dμy.
N¨m 1478, Aulus Cornelius Celsus - nhμ b¸ch khoa toμn th− ng−êi La M·
ë nöa ®Çu thÕ kû thø nhÊt tr−íc c«ng nguyªn ®· m« t¶ t×nh tr¹ng nhiÔm trïng víi
4 ®Æc ®iÓm: " s−ng, nãng, ®á, ®au”, vÒ mét sè ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ngo¹i khoa.
ë thêi kú nμy, nhμ danh y Hi L¹p Herophile ( sinh n¨m thø 320 tr−íc c«ng
nguyªn ) ®· tiÕn hμnh phÉu tÝch tö thi ®Ó nghiªn cøu vÒ gi¶i phÉu ng−êi.
Erasistrate ( sinh n¨m thø 310 tr−íc c«ng nguyªn) ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng
ph¸p ch÷a t¾c ruét vμ tho¸t vÞ nghÑt b»ng mæ bông. Clauduis Galen ( sinh vμo
n¨m thø 130 tr−íc c«ng nguyªn ) ®· biÕt luéc dông cô tr−íc khi sö dông cho
phÉu thuËt, sö dông chØ ®Ó th¾t m¹ch m¸u, ch÷a çc vÕt th−¬ng c¬, thÇn kinh,
m¹ch m¸u, gÉy x−¬ng, sai khíp vμ chÝch bá m¸u , mæ lîn, khØ, bß ®Ó nghiªn cøu
vÒ gi¶i phÉu.
A.C.Celsus ( nöa ®Çu cña c«ng nguyªn ) ®· biÕt çch th¾t buéc m¹ch m¸u,
ch÷a vÕt th−¬ng bông, dïng b«ng vμ giÊm ®Ó ch÷a vÕt th−¬ng.
Hoa §μ ( sinh n¨m 190 sau c«ng nguyªn) ®· dïng bét g©y tª ®Ó mæ vÕt
th−¬ng, lÊy mòi tªn, mæ bông, khoan sä, thiÕn ho¹n...
MÆc dï ngo¹i khoa ®−îc t¸ch ra thμnh mét chuyªn ngμnh cña y häc tõ rÊt
sím ( kho¶ng 200 n¨m tr−íc c«ng nguyªn ) nh−ng kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®−îc

6
trong suèt thêi kú trung cæ do sù thèng trÞ cña ®¹o gi¸o vμ do Gi¶i phÉu häc -
m«n khoa häc nÒn t¶ng cña ngo¹i khoa vÉn ch−a ph¸t triÓn.
Sù ph¸t minh ra thuèc sóng vμ nh÷ng cuéc chiÕn tranh triÒn miªn gi÷a
çc nhμ n−íc phong kiÕn cïng víi sù ph¸t triÓn cña chuyªn ngμnh Gi¶i phÉu ®·
t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngo¹i khoa ph¸t triÓn.
M«n Gi¶i phÉu häc trong thêi kú nμy còng rÊt ph¸t triÓn nhê çc c«ng
tr×nh nghiªn cøu cña Leonard de Vinci (1452-1519), Andreas Vealius ( 1514-
1584), Andreas Vesalius (1514-1564), Gabriel Fallope (1523-1562) vμ çc
nghiªn cøu vÒ Sinh lý häc víi çc c«ng tr×nh vÒ tuÇn hoμn m¸u cña William
Harvey (1587-1657),vÒ tuÇn hoμn b¹ch huyÕt cña Gaspard Aselli (1581-
1626),Fean Pecquet(1622-1674) vÒ tÕ bμo vμ mao m¹ch cña Marcelo Malpighi
(1628-1694)
Çc thÇy thuèc ngo¹i khoa lóc nμy ®· tËp hîp l¹i thμnh ph−êng, héi ®Ó
hμnh nghÒ. Trong nh÷ng thÕ kØ XIV,XV,XVI, nghÒ phÉu thuËt vÉn ch−a ®−îc x·
héi c«ng nhËn chÝnh thøc. PhÉu thuËt viªn chØ ®−îc coi nh− nh÷ng ng−êi thî c¹o
hμnh nghÒ chÝch bá m¸u, chÝch ¸p xe, nhæ r¨ng, r¹ch mæ tho¸t vÞ ..
Tõ n¨m 1540, nhê ®¹t ®−îc tho¶ thuËn vÒ ph¹m vi hμnh nghÒ mμ çc phÉu
thuËt viªn kh«ng ph¶i lμm nghÒ c¾t tãc vμ nh÷ng ng−êi thî c¾t tãc còng chØ ®−îc
phÐp ch÷a r¨ng. Ph¶i ®Õn nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû XVIII, chuyªn ngμnh
ngo¹i khoa míi chÝnh thøc ®−îc x· héi c«ng nhËn.
Vμo n¨m 1800, George III ®· c«ng nhËn tr−êng §¹i häc Ngo¹i khoa
Hoμng Gia ë Lu©n §«n.
ë n−íc Ph¸p, ngμy 12 th¸ng 12 n¨m 1731, vua Lui thø 15 ®· phª chuÈn
thμnh lËp Héi ngo¹i khoa. Ngμy 2 th¸ng 7 n¨m 1748, ViÖn Hμn l©m phÉu thuËt
cña nhμ vua Ph¸p ®−îc thμnh lËp. Ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o vÒ ngo¹i khoa ®−îc Pierre
Joseph Desault ( 1744-1795) x©y dùng.
Vμo nh÷ng thập kỷ sau của thế kỷ XIX, ngo¹i khoa ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn
vμ sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, lμm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña ngo¹i khoa
trong thÕ kû XX.
Năm 1858, nh gi¶i phÉu bÖnh Rudolf Virchow ®· đưa ra lý thuyết về
bệnh lý tế b o. V o giữa thế kỷ XVIII , Morgagni tin r»ng: mọi bệnh ®Òu ph¸t
triÓn ë çc cơ quan của cơ thể. V o đầu thế kỷ XIX, phẫu thuật viªn người
Ph¸p Xavier Bichat ®· khẳng định: çc c¬ quan cña c¬ thÓ ®Òu ®−îc cÊu t¹o bëi
çc m«, giíi h¹n cuèi cïng cña çc qu¸ tr×nh bÖnh lý khu tró ë çc tÕ bμo.
ë n−íc ta, tõ thÕ kû XIV ®Õn thÕ kû thø XVIII, vμo çc thêi ®¹i nhμ Lý,
TrÇn, Lª ®· cã nh÷ng bμi thuèc y häc cæ truyÒn ch÷a gÉy x−¬ng, viªm tÊy phÇn
mÒm. TuÖ TÜnh, vÞ danh y ë thÕ kû thø XIV ®· dïng cao d¸n ®Ó ®iÒu trÞ çc vÕt
th−¬ng do dao chÐm, çc bμi thuèc ®Ó ch÷a báng, ®Ó trÞ dßi, bä t¹i vÕt th−¬ng, vÕt
báng. H¶i Th−îng L·n «ng (1720-1791) ®· cã nh÷ng bμi thuèc uèng, thuèc röa,
thuèc dïng t¹i chç ®Ó ®iÒu trÞ çc th−¬ng tÝch do bÞ ®¸nh, bÞ th−¬ng ( çc vÕt ®øt,
vÕt chÐm), çc vÕt báng.

7
2. G©y mª vμ khö trïng
Tr−íc khi cã çc ph¸t minh vÒ tiÖt trïng, khö khuÈn, th× tØ lÖ çc vÕt
th−¬ng bÞ nhiÔm khuÈn vμ t×nh tr¹ng tö vong do nhiÔm khuÈn rÊt cao g©y ¶nh
h−ëng lín ®Õn kÕt qu¶ phÉu thuËt trong nhiÒu thÕ kû.
+ Vμo n¨m 1840, b¸c sü s¶n khoa ng−êi Hungari Ignaz Semmelweis vμ
Oliver Wendell ®· tiÕn hμnh khö trïng buång ®ì vμ m«i tr−êng xung quanh b»ng
v«i vμ khö trïng tay ng−êi ®ì ®Î b»ng dung dÞch clo.
+ ViÖc øng dông ph−¬ng ph¸p g©y mª trong phÉu thuËt vμo n¨m 1840
®−îc coi lμ ph¸t minh vÜ ®¹i nhÊt trong lÞch sö cña y häc.
Vμo n¨m 1842, b¸c sÜ Crawford W. Long (ng−êi Georgia) ®· sö dông
ph−¬ng ph¸p g©y mª ªte ®Ó c¾t bá nh÷ng khèi u nhá trªn da. N¨m 1947, J.Y.
Simpson ( ng−êi Anh) ®· sö dông cloroform ®Ó g©y mª vμ dïng cocain ®Ó g©y tª
tõ n¨m 1884. N¨m 1844, H.Wells ®· nghiªn cøu sö dông protoxydazot ®Ó g©y
mª. N¨m 1898, Augurt Bier ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p g©y tª tñy sèng. N¨m 1904,
Eichnom sö dông novocain ®Ó g©y tª t¹i chç.
ViÖc Jame Young Simpson c«ng bè ph−¬ng ph¸p g©y mª trong phÉu
thuËt ®· më ra mét kû nguyªn míi cho sù ph¸t triÓn cña ngo¹i khoa.
+ MÆc dï kÝnh lóp vμ kÝnh hiÓn vi ®· ®−îc Leuenhook (1632-1723) ph¸t
minh tõ nh÷ng thÕ kû tr−íc, nh−ng m·i tíi thÕ kû XIX míi cã nh÷ng ph¸t hiÖn
vÒ vi sinh vËt. N¨m 1864, nhμ khoa häc ng−êi ph¸p, Louis Pasteur ®· ph¸t triÓn lý
thuyÕt mÇm bÖnh vμ ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p dïng nhiÖt ®Ó tiÖt khuÈn.
+ Joseph Listera (sinh n¨m 1827 ë Essex) lμ ng−êi ®· cã c«ng ph¸t triÓn
vμ øng dông çc nguyªn lý khö trïng trong thùc hμnh ngo¹i khoa. Quy tr×nh khö
trïng b»ng çch nhóng dông cô phÉu thuËt vμo dung dÞch axÝt carboxylic vμ xÞt
h¬i n−íc ®Ó khö trïng m«i tr−êng trong phßng mæ ®· ®−îc Lister c«ng bè vμo
n¨m 1867.
N¨m 1882, Robert Kock ®· ph©n lËp ®−îc trùc khuÈn lao.
Tõ n¨m 1881, ph−¬ng ph¸p khö khuÈn b»ng çc nåi h¬i víi ¸p suÊt cao ®·
®−îc ¸p dông kh¸ réng r·i. William Halsted ®· ®Ò xuÊt sö dông g¨ng tay cao su
dïng trong phÉu thuËt tõ n¨m 1890.
N¨m 1994, Jgnaz Phillip Smelwis (ng−êi Hunggary) ®· ®Ò xuÊt: cÇn röa
s¹ch bμn vμ ngãn tay b»ng dung dÞch clorua v«i tr−íc khi phÉu thuËt vμ giÆt
s¹ch çc ®å v¶i, dông cô ®−îc sö dông trong phÉu thuËt
3. phÉu thuËt bông.
LÞch sö ph¸t triÓn cña phÉu thuËt bông ®· cã tõ rÊt l©u. Tõ thêi kú cæ ®¹i,
Hippocrate ®· cã nh÷ng tμi liÖu m« t¶ chøng tho¸t vÞ, loÐt d¹ dμy, t¸ trμng. Çc
danh y Hi L¹p kh¸c nh− Era sistrate - sinh n¨m thø 310 tr−íc c«ng nguyªn, ®·
biÕt mæ bông ch÷a t¾c ruét vμ tho¸t vÞ. A.C Celsus - thÕ kØ ®Çu cña c«ng nguyªn
®· m« t¶ çch ch÷a vÕt th−¬ng bông. Hoa §μ ®· tiÕn hμnh mæ bông vμ thiÕn,
ho¹n.

8
Vμo thế kỷ IX,çc phÉu thuËt c¾t bá ruét thõa viªm tr−íc khi vì,
phẫu thuật ®iÒu trÞ ung thư thực qu¶n vμ dạ dμy g©y tắc ruột cña Billroth, phẫu
thuật ®iÒu trÞ tho¸t vÞ bÑn c¶i tiÕn cña Bassini vμ Halsted ®· ®−îc giíi y häc thêi
kú nμy ®¸nh gi¸ cao.
4. PhÉu thuËt thÇn kinh .
Thế kỷ XIX ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn đặc biÖt cña Phẫu thuật thần kinh,
Phẫu thuật lång ngực vμ PhÉu thuËt cÊy ghÐp t¹ng.
Çc c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Harvey Cushing, Walter Dandy... ®· mở
ra một giai đoạn ph¸t triÓn mới cho chuyªn ngμnh Phẫu thuật thÇn kinh.
Phương ph¸p khoan sọ Trephin lμ một phÉu thuËt xuÊt hiÖn sím nhÊt trong
lÞch sö ph¸t triÓn ngo¹i khoa, cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
chuyªn ngμnh PhÉu thuËt thÇn kinh. Khi míi xuÊt hiÖn, ph−¬ng ph¸p nμy chỉ
được dïng để điều trị chứng t©m thần, ®Ó lμm gi¶m ¸p lực néi sä trong chấn
thương sä n·o hoặc ®Ó điều trị chứng động kinh. Harvey lμ ng−êi ®· s¸ng chế ra
một lược đồ gióp cho çc b¸c sÜ g©y mª cã thÓ liªn tục thu thập ®−îc nh÷ng
th«ng tin về h« hÊp vμ huyết ¸p của bệnh nh©n. Vμi n¨m sau «ng ®· s¸ng chÕ ra
m¸y ®o huyÕt ¸p phôc vô cho çc phßng mæ. Tại bÖnh viÖn Johns Hopkins, «ng
®· s¸ng lập ra çc phßng phẫu thuật thùc hμnh ®Ó cã thÓ d¹y cho sinh viªn çc
ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt thùc nghiÖm hiÖn ®¹i trªn chã.
5. phÉu thuËt lång ngùc.
+ Trước khi kh©u thμnh c«ng vết thương tim vμo năm 1890, chuyªn
ngμnh PhÉu thuËt lång ngùc míi chØ thùc hiÖn ®−îc çc thñ thuËt dÉn l−u mñ,
m¸u mμng ngoμi tim. Çc ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ngo¹i khoa ®èi víi nh÷ng th−¬ng
tæn cña tim (chấn thương, bẩm sinh, tho¸i hãa, tæn th−¬ng sau nhiÔm trïng) ®·
được ®Ò cËp ®Õn kh¸ chi tiết trong çc cuốn s¸ch của Meade, Richardson v
Johnson.
Năm 1902, tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm trªn ®éng vËt, Lauder
Brunton cho r»ng: cã thể ®iÒu trÞ ®−îc çc bệnh van tim b»ng phẫu thuật. Cho
đến tận năm 1925, một đồng nghiệp của Lauder Brunton ở London lμ Henry
Souttar ®· thùc hiÖn thμnh c«ng phẫu thuËt nong van hai l¸ b»ng ngãn tay qua
®−êng tiÓu nhÜ tr¸i ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh hÑp lç van hai l¸ cho một c« g¸i 19 tuổi. Phẫu
thuật van tim b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh tõ năm 1940.
Năm 1928, Elliot Cutler and Claude Beck đã tổng kết 12 trường hợp
phẫu thuật van víi tỷ lệ tử vong lμ 83%.
Çc thÝ nghiệm vÒ phẫu thuật tim được bắt đầu tõ những năm 1980. Năm
1882 M. H. Block- nhμ phẫu thuật người §ức đã th«ng b¸o vể çc d¹ng tổn
thương tim. «ng ®· kh©u thμnh c«ng vết thương tim trªn thỏ vμ kh¼ng định
ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt này có thể ¸p dụng trªn người.

9
PhÉu thuËt thay van ®éng m¹ch chñ ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ tiÕn hμnh tõ
n¨m 1965.
Một trong nh÷ng người tiªn phong trong chuyªn ngμnh phẫu thuật tim lμ
Michael E. DeBakey. Năm 1934, «ng ®· ph¸t minh ra lo¹i bơm cuộn - ®¶m
nhiÖm chøc n¨ng c¬ häc cña tim trong m¸y tim - phæi nh©n t¹o, chÕ t¹o çc lo¹i
động mạch nh©n tạo. ¤ng lμ ng−êi ®Çu tiªn tiÕn hμnh çc phÉu thuËt ®iÒu trÞ
phång ®éng m¹ch chñ bông vμ ®éng m¹ch chñ ngùc, phÉu thuËt c¾t bá líp ¸o
trong cña ®éng m¹ch chñ, ®éng m¹ch c¶nh (năm 1953), lμ ng−êi ®Çu tiªn sö
dông çc ®o¹n tÜnh m¹ch n«ng lμm cÇu nèi ®Ó ®iÒu trÞ thμnh c«ng bÖnh t¾c ®éng
m¹ch vμnh (năm 1964).
Sù ra ®êi cña ph−¬ng ph¸p g©y mª néi khÝ qu¶n vμo năm 1910 ®· gi¶i
quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n vÒ kÜ thuËt mμ chuyªn ngμnh PhÉu thuËt lång ngùc
®· gÆp ph¶i trong suèt mét thêi gian dμi. MÆc dï John H. Gibbon ®· bắt đầu
nghiªn cøu vÒ m¸y tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ từ trước chiến tranh thÕ giíi lÇn thứ II,
cho đến tận nh÷ng năm cuối của thập kỷ 30, thÕ kû XX m¸y h« hÊp nh©n t¹o,
thiết bị h¹ nhiệt vμ tim phổi nh©n tạo míi ra ®êi.
Vμo nh÷ng n¨m đầu thập niªn 40, thÕ kû XX Blalock, Edwards A. Park
Helen Taussig, Edwards A. Park, Helen Taussig vμ Vivien Thomas ®· ph¸t triển
th nh c«ng phương ph¸p điều trị ngo¹i khoa tứ chứng Fallot.
+ S¬ l−îc lÞch sö ph¸t triÓn cña m¸y tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ:
N¨m 1812, LeGallois ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña viÖc chÕ t¹o m¸y tuÇn
hoμn nh©n t¹o.
N¨m 1869, Ludwig vμ Schmidt ®· tiÕn hμnh nh÷ng thö nghiÖm vÒ kh¶ n¨ng
cung cÊp «xy nh©n t¹o cho m¸u.
N¨m 1882, Schraeder lμ ng−êi ®Çu tiªn ®· chÕ t¹o thμnh c«ng thiÕt bÞ cung
cÊp «xy cho m¸u trong hÖ thèng tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ (bubble oxygenator ).
N¨m 1885, Frey vμ Gruber ®· chÕ t¹o thμnh c«ng mμng läc «xy (film
oxygenator ) ®Çu tiªn.
N¨m 1916, McLean ®· t×m ra heparin cho phÐp m¸u cña c¬ thÓ cã thÓ
ch¶y qua hÖ thèng çc èng nh©n t¹o trong mét thêi gian dμi ( mμ kh«ng bÞ ®«ng
l¹i).
N¨m 1934, DeBakey ®· ph¸t minh ra lo¹i b¬m cuén (roller pump) dïng
®Ó b¬m m¸u, thay cho chøc n¨ng c¬ häc cña tim trong hÖ thèng tuÇn hoμn ngoμi
c¬ thÓ ( m¸y tim - phæi nh©n t¹o).
N¨m 1937, Gibbon ®· m« t¶ trong cuèn s¸ch “ LÞch sö ngo¹i khoa” mét
m¸y tim-phæi nh©n t¹o vμ th«ng b¸o vÒ mét tr−êng hîp mæ thùc nghiÖm trªn
®éng vËt víi m¸y tim-phæi nh©n t¹o ®Çu tiªn thμnh c«ng.
N¨m 1944, Kolff ®· ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p thÈm t¸ch m¸u b»ng “thËn
nh©n t¹o” (ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ b»ng tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ ®Çu tiªn ®−îc øng
dông trªn ng−êi trong lÞch sö y häc).
N¨m 1953, Gibbon ®· mæ ®ãnglç th«ng liªn nhÜ thμnh c«ng cho mét bÖnh
nh©n n÷ 18 tuæi d−íi tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ.

10
N¨m 1956, ca phÉu thuËt tim më ®Çu tiªn sö dông m¸y tim-phæi nh©n t¹o
®−îc thùc hiÖn thμnh c«ng ë §øc ( t¹i vïng Zenker thuéc thμnh phè Marburg).
N¨m 1965, Bramson ®· chÕ t¹o thμnh c«ng mμng läc «xy ®Çu tiªn.
N¨m 1968, Raffert vμ céng sù ®· m« t¶ lo¹i b¬m m¸u ly t©m dïng cho
m¸y tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ. N¨m 1994, toμn thÕ giíi ®· mæ ®−îc trªn 650.000
tr−êng hîp víi m¸y tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ ( trung b×nh mæ ®−îc gÇn 2000 tr−êng
hîp mçi ngμy).
6. phÉu thuËt m¹ch m¸u, VI PHÉU THUËT.
Sù ph¸t triÓn cña chuyªn ngμnh PhÉu thuËt m¹ch m¸u cã thÓ chia ra lμm
hai thêi kú: thêi kú th¾t m¹ch vμ thêi kú phÉu thuËt t¸i t¹o, phôc håi sù l−u th«ng
cña çc m¹ch m¸u.
6.1. Thêi kú th¾t m¹ch:
Tõ thêi kú ®Õ quèc La M·, thêi kú Phôc H−ng tíi gi÷a thÕ kû XX, phÉu
thuËt th¾t m¹ch m¸u vÉn lμ phÉu thuËt chÝnh, c¬ b¶n trong xö trÝ vÕt th−¬ng m¹ch
m¸u.
Tõ thêi kú Hippocrate, ng−êi ta ®· tiÕn hμnh th¾t buéc çc m¹ch m¸u vμ
c¾t côt ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh ho¹i th− çc chi thÓ t¹i vÞ trÝ mμ çc m¹ch m¸u bÞ t¾c ®Ó
tr¸nh biÕn chøng ch¶y m¸u.
Antyllus ®· ®Ò nghÞ ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ngo¹i khoa phång ®éng m¹ch
b»ng ph−¬ng ph¸p th¾t m¹ch m¸u ë ®Çu trung t©m cña tói phång.
William Hunter ®· ®Ò nghÞ th¾t ®éng m¹ch ë ®Çu trung t©m cña tói phång
®Ó cÇm m¸u.
KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ çc vßng tuÇn hoμn chi thÓ vμ nh÷ng biÖn ph¸p c¶i
thiÖn tuÇn hoμn bªn cña V.N. Tonkov, V.A. Oppel, B.A. Dolgo - Saburov, Port,
Lerich... ®· gãp phÇn c¶i thiÖn kÕt qu¶ phÉu thuËt th¾t m¹ch m¸u.
6.2. Thêi kú phÉu thuËt t¸i t¹o, phôc håi sù l−u th«ng m¹ch m¸u:
N¨m 1759, Hallowel (n−íc Anh) ®· kh©u phôc håi thμnh c«ng tæn th−¬ng
mÆt bªn cña ®éng m¹ch çnh tay.
Carrel ®· ®Æt nÒn mãng cho chuyªn ngμnh PhÉu thuËt m¹ch m¸u vμo cuèi
thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX, ®Ò xuÊt 12 vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn chó ý trong ®iÒu trÞ
th«ng ®éng - tÜnh m¹ch lμm c¬ së cho kü thuËt cÊy ghÐp tæ chøc c¬ quan sau
nμy. Nhê nh÷ng cèng hiÕn trong nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nμy mμ Carrel ®· ®−îc
tÆng th−ëng gi¶i th−ëng Nobel vμo n¨m 1912.
N¨m 1879, nhμ phÉu thuËt ng−êi Nga lμ EKK ®· thùc hiÖn thμnh c«ng miÖng
nèi bªn - bªn hai m¹ch m¸u (tÜnh m¹ch chñ d−íi vμ tÜnh m¹ch cöa).
N¨m 1882, Schede ®· kh©u håi phôc thμnh c«ng mét tr−êng hîp r¸ch thμnh
bªn tÜnh m¹ch.
N¨m 1895, I. Ph. Sabanhiev ®· thùc hiÖn lÊy thö vËt t¾c ë ®éng m¹ch ®ïi
nh−ng kh«ng thμnh c«ng. M·i tíi n¨m 1911 t¹i Ph¸p, Labey míi tiÕn hμnh phÉu
thuËt lÊy bá vËt t¾c ë ®éng m¹ch ®ïi thμnh c«ng. Sau ®ã phÉu thuËt lo¹i bá t¾c
m¹ch ë ng· ba ®éng m¹ch chñ bông ®−îc Bauer thùc hiÖn thμnh c«ng t¹i Thôy
§iÓn.

11
Sù ph¸t hiÖn ra heparin cña Mc Lean n¨m 1916 vμ sö dông nã vμo trong l©m
sμng ë cuèi nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX cïng víi kü thuËt chôp c¶n quang m¹ch
m¸u (C.A. Reiberg, 1924; Sicard vμ Foresetier, 1923; Dos Santos, 1925) vμ thμnh
c«ng trong lÜnh vùc g©y mª, tuÇn hoμn nh©n t¹o vμo nh÷ng n¨m 50 - 60 cña thÕ
kû XX lμ mét b−íc ph¸t triÓn nh¶y vät cña chuyªn ngμnh Ngo¹i khoa phôc håi
m¹ch m¸u.
Trong thêi kú ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai vμ nh÷ng n¨m ®Çu sau chiÕn
tranh, çc nhμ ngo¹i khoa tËp trung chñ yÕu vμo viÖc nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p
®iÒu trÞ ngo¹i khoa çc vÕt th−¬ng m¹ch m¸u vμ ph×nh m¹ch (B.V. Petrovski, A.P.
Krymov, G.G. Karavanov, A.I. arutynnov... ).
N¨m 1903, Matas ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ phång ®éng m¹ch (sau
nμy mang tªn «ng) b»ng çch më tói phång vμ kh©u kÝn lç ®éng m¹ch tõ bªn
trong lßng tói phång.
N¨m 1906, Goyanes lμ ng−êi ®Çu tiªn ®· sö dông m¶nh ghÐp tÜnh m¹ch tù
th©n ®Ó thay thÕ mét tói phång ®éng m¹ch ë vïng khoeo.
Govans ( 1906 ) vμ Lexer (1907) ®· thay thÕ thμnh c«ng ®o¹n khuyÕt ®éng
m¹ch b»ng mét ®o¹n tÜnh m¹ch tù th©n .
N¨m 1916, Lexer ®· sö dông mét ®o¹n tÜnh m¹ch hiÓn ®Ó thay thÕ cho mét
tói phång ®éng m¹ch n¸ch sau chÊn th−¬ng.
Bernheim ®· sö dông tÜnh m¹ch tù th©n ®Ó thay thÕ thμnh c«ng hai tr−êng
hîp phång tÜnh m¹ch khoeo.
ViÖc sö dông çc thuèc c¶n quang ( nitrar iodua) tiªm vμo trong lßng ®éng
m¹ch ®· ®−îc Brooks ®Ò xuÊt tõ n¨m 1924.
N¨m 1927, Moniz vμ Santos ®· sö dông thuèc c¶n quang lo¹i thorium
dioxide b¬m vμo lßng ®éng m¹ch ®Ó chôp ®éng m¹ch n·o vμ ®éng m¹ch chñ.
Dos Santos (1947) ®· ®Ò nghÞ phÉu thuËt lo¹i bá nghÏn t¾c ®éng m¹ch,
Kunlin (1949) ®Ò xuÊt t¹o ®−êng l−u th«ng phô (cÇu nèi) (by - bass) b»ng tÜnh
m¹ch qua chç t¾c.
N¨m 1951, Dubost ®· c¾t bá thμnh c«ng mét ph×nh ®éng m¹ch chñ bông,
DeBakey vμ Bahnson ®· c¾t bá thμnh c«ng mét phång ®éng m¹ch chñ ngùc.
N¨m 1953, Gibbon ®· mæ thμnh c«ng çc phång ®éng m¹ch chñ bông vμ
®éng m¹ch chñ ngùc víi m¸y tuÇn hoμn ngoμi c¬ thÓ
N¨m 1952,Voorhees vμ Blakemore ®· sö dông ®éng m¹ch nh©n t¹o
(Vinyon-N, Dacron vμ Gore-Tex. ) vμo thùc hμnh l©m sμng.
Tõ n¨m 1960, Jacolson vμ Suarez ®· tiÕn hμnh nh÷ng nghiªn cøu thùc
nghiÖm vÒ vi phÉu thuËt. Nhê sù hç trî cña kÝnh hiÓn vi phÉu thuËt, víi çc kim
kh©u cã kÝch th−íc tõ 50-60 micron ®−êng kÝnh vμ çc dông cô ®èt cÇm m¸u
l−ìng cùc, phÉu thuËt viªn cã thÓ nèi ®−îc çc m¹ch m¸u cã ®−êng kÝnh d−íi
2mm. Sù ph¸t triÓn cña vi phÉu thuËt ®· cho phÐp nèi m¹ch, nèi d©y thÇn kinh,
nèi çc ngãn ch©n, ngãn tay bÞ ®øt rêi, nèi m¹ch trong ghÐp çc m¹ch tù do gåm

12
da vμ tæ chøc d−íi da cã bã m¹ch thÇn kinh nu«i d−ìng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho phÉu thuËt t¹o h×nh ph¸t triÓn.
Carrel ®· c«ng bố kỹ thuật kh©u nèi m¹ch m¸u của m×nh v o năm 1902,
khi «ng chưa đầy 30 tuổi. Víi kü thuËt kh©u nèi m¹ch m¸u đơn gi¶n nhưng v«
cïng hiệu qña nμy, «ng ®· ®o¹t gi¶i th−ëng Nobel vÒ Y häc vμo năm 1912.
N¨m 1965, Komatu vμ T©mi ®· kh©u nèi thμnh c«ng mét ngãn tay çi bÞ
c¾t ®øt hoμn toμn. J. Cobbelt ®· tiÕn hμnh chuyÓn mét ngãn ch©n lªn ®Ó thay thÕ
cho mét ngãn tay bÞ ®øt l×a thμnh c«ng vμo n¨m 1968.
7. ®iÖn ph©n, c©n b»ng dÞch thÓ, dinh d−ìng, ho¸ trÞ
liÖu, phÉu thuËt néi tiÕt vμ X quang.
Cho đến tận những năm 1850, nhê kÕt qu¶ çc c«ng tr×nh nghiªn cøu của
Claude Bernard, vai trß của m¸u v çc dÞch thÓ trong cơ thể míi ®−îc hiÓu biÕt
mét çch ®Çy ®ñ. ¤ng l người đầu tiªn sử dụng từ “milieu” để chØ t×nh tr¹ng
néi m«i cña c¬ thÓ vμ chØ ra ®−îc nh÷ng tiªu chuÈn vÒ sinh lý häc cho phÐp çc
c¬ quan cã thÓ tồn tại một çch độc lập.
Trong thế kỷ XX, Walter Cannon lμ người d· ®−a ra luËn thuyÕt vÒ ổn
định nội mô vμ Henderson lμ ng−êi ®· ®−a ra lÝ thuyÕt vÒ c¬ chÕ c©n b»ng acid-
base trong c¬ thÓ.
Năm 1952 gi¸o sư ngo¹i khoa Moseley ®· xuất bản cuốn s¸ch vÒ phản
ừng trao đổi chất, vÒ hiệu quả vμ tÇm quan träng cña viÖc duy tr× qóa tr×nh trao
đổi chất đối với bệnh nh©n sau phẫu thuật.
Jonathan Rhoads, Stanley Dudrick lμ nh÷ng ng−êi tiªn phong nghiªn cøu
çc vÊn ®Ò vÒ dinh dưỡng đối với çc bệnh nh©n phẫu thuật, đưa ra kh¸i niÖm
tổng thể về ph−¬ng ph¸p nu«i d−ìng ngoμi đường tiªu ho¸.
Năm 1940, Charles Huggins ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ vai trß của çc
tuyến nội tiết trong bệnh học cũng như ảnh hưởng của nã đối với çc bệnh ung
th−. «ng ®· ®o¹t giải Nobel y học năm 1966 nhê c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vai
trß cña çc thuèc kh¸ng androgen, estrogen, phÉu thuËt c¾t bá tinh hoμn ®èi víi
viÖc ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña ung th− tiÒn liÖt tuyÕn.
Năm 1921, Alexander Fleming đã m« tả vμ t¸ch chiÕt thμnh c«ng lo¹i
men ph©n giải. Năm 1928, Fleming nhận thấy cã một loại nÊm mốc (penicillin) ë
kh«ng khÝ trong phßng thÝ nghiệm cã kh¶ n¨ng ngăn cản sự ph¸t triển của vi
khuẩn. Tõ khi Fleming ph¸t hiện ra nÊm penicillin, m·i tíi n¨m 1935, Gerhard
Domagk míi tr−ng bÇy lo¹i nÊm nμy cïng với çc chất diÖt khuẩn kh¸c vμ tíi
tËn n¨m 1940 th× ngμnh D−îc phÈm Mü míi chÕ t¹o thμnh c«ng thuèc penicillin
vμ ®−a vμo thÞ tr−êng sö dông nh− lμ mét s¶n phÈm th−¬ng m¹i.
Sù kiÖn Rântgen t×nh cê ph¸t hiÖn ra tia X vμo năm 1895 lμ mét ph¸t
minh quan träng, cã mét ý nghÜa rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña y häc. Walter
B. Cannon (1901) ®· sö dông tia X ®Ó nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh hấp thụ thức ăn.
8. PhÉu thuËt néi soi .
LÞch sö ph¸t triÓn cña phÉu thuËt néi soi cã thÓ chia ra 3 giai ®o¹n:

13
8.1. Thêi kú sö dông nguån s¸ng tù nhiªn ( tõ thêi Hippocrate ®Õn n¨m
1805):
Ngay tõ nh÷ng ngμy ®Çu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, ng−êi ta ®· biÕt sö
dông çc lo¹i èng kh¸c nhau trong thùc hμnh y häc. Thñ thuËt thôt th¸o vμ dïng
çc lo¹i èng th«ng ®Ó ®−a çc chÊt dinh d−ìng vμo c¬ thÓ ®· ®−îc tiÕn hμnh tõ
thêi kú cæ x−a ë Ai CËp, Hi L¹p, vμ La M· cæ ®¹i.
Hipocrate ®· m« t¶ ph−¬ng ph¸p th¨m kh¸m néi soi trùc trμng, ©m ®¹o, cæ
tö cung, tai, mòi tõ nh÷ng n¨m 460-357 tr−íc c«ng nguyªn. Ngay tõ nh÷ng ngμy
®Çu tiªn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, ng−êi ta ®· biÕt sö dông nguån s¸ng tù
nhiªn ®Ó chiÕu s¸ng çc khoang n»m s©u trong c¬ thÓ .
8.2. Thêi kú sö dông ¸nh s¸ng ph¶n x¹ tù nhiªn hoÆc sö dông nguån
s¸ng nh©n t¹o ( tõ 1805-1957):
+ Giai ®o¹n 1: hÖ thèng èng më (1805-1879).
Vμo n¨m 1805, Phillipe Bozzini t¹o ra dông cô soi bμng quang, trùc trμng
víi sö dông nguån ¸nh s¸ng tõ mét ngän nÕn ®−îc ph¶n chiÕu qua mét hÖ thèng
g−¬ng.
Atoni J. Desormeaux ®· chÕ t¹o lo¹i èng néi soi d¹ dμy vμ bμng quang, ©m
®¹o vμ tö cung sö dông nguån s¸ng tõ mét ngän ®Ìn vμ mét thÊu kÝnh ®Ó héi tô
¸nh s¸ng. Bevan ®· sö dông èng soi thùc qu¶n ®Ó lÊy dÞ vËt thùc qu¶n tõ n¨m
1868.
N¨m 1869, Pantaleoni ®· soi tö cung vμ ®èt polip b»ng dung dÞch nitrat
b¹c thμnh c«ng cho mét phô n÷ 60 tuæi.
N¨m 1874, Stain ®· c¶i biªn mét chiÕc m¸y chôp ¶nh ®Ó chÕ t¹o ra lo¹i
èng soi cã kh¶ n¨ng chôp ¶nh çc tæn th−¬ng gi¶i phÉu bÖnh cña bμng quang.
N¨m 1867, Bruck lμ ng−êi ®Çu tiªn ph¸t minh ra lo¹i èng soi sö dông
nguån s¸ng ph¸t ra tõ nh÷ng sîi b¹ch kim nèi víi nguån ®iÖn ®Æt ë trªn ®Çu.
+ Giai ®o¹n 2: sö dông èng soi cøng (1879-1936).
N¨m 1879, Max Nitze ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i èng néi soi bμng quang
sö dông hÖ thèng çc l¨ng kÝnh vμ nguån ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ nh÷ng sîi b¹ch
kim ®Æt ë trªn ®Çu.
N¨m 1880, Edison ®· l¾p mét bãng ®Ìn vμo ®Çu ngo¹i vi cña èng néi soi
bμng quang vμ thiÕt kÕ mét r·nh riªng trong lßng cña èng néi soi dμnh cho phÉu
thuËt.
N¨m 1889, Boisseau du Rocher ®· chÕ t¹o thμnh c«ng phÇn l¨ng kÝnh g¾n
vá ë ®Çu èng néi soi .
N¨m 1881, Mikulicz sö dông mét lo¹i bãng ®Ìn nhá lμm nguån s¸ng ®Ó
soi d¹ dμy.
N¨m 1898, Killian ®· soi phÕ qu¶n thμnh c«ng nhê bè trÝ hÖ thèng nguån
s¸ng trªn ®Çu qua mét chiÕc g−¬ng ph¶n chiÕu.
+ Giai ®o¹n 3: sö dông èng soi nöa mÒm (1936-1957).
ViÖc ph¸t minh ra lo¹i èng néi soi nöa mÒm ®· cho phÐp ®−a ®−îc èng
néi soi qua nh÷ng chç uèn cong, gÊp khóc cña çc c¬ quan néi t¹ng.

14
N¨m 1881, Johann Von Mickulicz ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i èng soi nöa
mÒm cho phÐp uèn cong èng kho¶ng 30 ®é so víi ®o¹n d−íi cña èng.
N¨m 1936, Wolf vμ Schindler ®· chÕ t¹o thμnh c«ng èng soi d¹ dμy nöa
mÒm cã chiÒu dμi 77mm, ®−êng kÝnh 12mm vμ 48 kÝnh lóp lång vμo nhau.
N¨m 1952, Rudolph Schindler ®· cho ra ®êi lo¹i èng soi nöa mÒm míi
dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vÒ quang häc cña Lange tõ n¨m 1917.
+ Giai ®o¹n 4: sö dông èng soi mÒm (1957 ®Õn nay).
N¨m 1898, Lange vμ Meltzing ®· chÕ t¹o thμnh c«ng èng soi d¹ dμy mÒm
cã g¾n m¸y quay phim vμ c«ng bè kÕt qu¶ soi d¹ dμy b»ng lo¹i èng nμy trªn 15
bÖnh nh©n. Mét phiªn b¶n hiÖn ®¹i h¬n cña lo¹i èng soi d¹ dμy mÒm cã quay
phim d¹ dμy ®· ®−îc ph¸t triÓn vμ c«ng bè sau ®ã 62 n¨m.
Basil Hirschowitz, C Wilbur vμ Peters Lawrence Curtis ®· chÕ t¹o thμnh
c«ng èng soi d¹ dμy èng mÒm sö dông çc sîi thñy tinh, cã nh÷ng lç quan s¸t ë
thμnh bªn cña èng néi soi vμ sö dông bãng ®Ìn ë ®Çu ngo¹i vi lμm nguån s¸ng .
N¨m 1930, Heinrich Lamm ®· chÕ t¹o ®−îc nh÷ng sîi thñy tinh m¶nh cã
thÓ gÊp khóc, uèn cong mμ vÉn kh«ng lμm gi¶m kh¶ n¨ng dÉn truyÒn ¸nh s¸ng.
Cã hai lo¹i bã sîi thñy tinh: lo¹i bã sîi thñy tinh ®−îc t¹o ra bëi çc sîi thñy tinh
®éc lËp, cã tØ träng kh¸c nhau, rêi r¹c, chÊt l−îng truyÒn ¸nh s¸ng cña lo¹i nμy
kh¸ thÊp. Lo¹i çc sîi thñy tinh dÝnh liÒn nhau, cã kÕt cÊu gièng hÖt nhau cã chÊt
l−îng cao h¬n vμ cho phÐp truyÒn ¸nh s¸ng tèt h¬n, cho çc h×nh ¶nh trung thùc
vμ râ nÐt h¬n.
N¨m 1933, Hischowitz ®· chÕ t¹o thμnh c«ng èng néi soi d¹ dμy - t¸ trμng
®Çu tiªn sö dông çc bã sîi thñy tinh ®Ó dÉn truyÒn ¸nh s¸ng.
N¨m 1962, Hischowitz ®· th«ng b¸o vÒ kinh nghiÖm cña m×nh trong soi
d¹ dμy- t¸ trμng b»ng lo¹i èng soi nãi trªn ë 500 bÖnh nh©n.
+ Giai ®o¹n øng dông néi soi hiÖn ®¹i trong chÈn ®o¸n vμ ®iÒu trÞ bÖnh.
Th¸ng 2 n¨m 1957, Hischowitz, Peter vμ Curtiss ®· sö dông lo¹i èng soi
d¹ dμy tù t¹o ®Ó soi thμnh c«ng cho vî cña mét sinh viªn nha khoa bÞ loÐt hμnh t¸
trμng.
N¨m 1961, Hischowitz ®· c«ng bè trªn tê b¸o Lancet vÒ nh÷ng kÕt qu¶
th¨m kh¸m néi soi d¹ dμy vμ mám t¸ trμng.
Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n néi soi kÕt hîp víi siªu ©m ®· cho phÐp më réng
h¬n kh¶ n¨ng chÈn ®o¸n cña ph−¬ng ph¸p néi soi èng mÒm.
N¨m 1980, t¹i Héi nghÞ néi soi tiªu ho¸ lÇn thø t− tæ chøc cña ch©u ©u ë
Hamburg, Strohm vμ Classen ®· th«ng b¸o kÕt qu¶ sö dông èng néi soi mÒm kÕt
hîp víi siªu ©m kiÓu xuyªn t©m. Ph−¬ng ph¸p néi soi kÕt hîp víi siªu ©m ®· gãp
phÇn quan träng trong chÈn ®o¸n çc khèi u h¹ niªm m¹c d¹ dμy, ph¸t hiÖn ®é
s©u mμ khèi u ®· th©m nhiÔm tíi, ph¸t hiÖn nh÷ng di c¨n ung th− vμo tæ chøc
h¹ch b¹ch huyÕt ë xung quanh, ph¸t hiÖn nh÷ng khèi u cã kÝch th−íc nhá cña tôy
t¹ng cã ®−êng kÝnh < 2cm vμ kiÓm tra ®−êng mËt, tói mËt, thuú tr¸i, thïy ph¶i
cña gan.

15
Ngoμi kh¶ n¨ng ®Ó chÈn ®o¸n, ph−¬ng ph¸p néi soi cßn cã kh¶ n¨ng ®iÒu
trÞ mét sè bÖnh nh− ch¶y m¸u ®−êng tiªu ho¸ trªn (tiªm ªphedrin, kÑp cÇm m¸u
b»ng çc clip, g©y dÝnh tæ chøc b»ng polimer, ®èt cÇm m¸u b»ng çc ®Çu ®èt ®iÖn
®¬n vμ l−ìng cùc, buéc cÇm m¸u b»ng çc lo¹i chØ chun gi·n, sö dông ®Çu ®èt
®iÖn, sö dông liÖu ph¸p g©y x¬, lμm ®«ng ®Æc m¹ch m¸u b»ng siªu ©m).
N¨m 1939, Crafoord, Frenckner ®· m« t¶ ph−¬ng ph¸p sö dông cån etanol
98%, dung dÞch muèi natri, thrombin, dextrose, ªphed-rin, adrenalin, dung dÞch
epinephrin ®Ëm ®Æc ®Ó cÇm m¸u çc tÜnh m¹ch thùc qu¶n bÞ gi·n vì qua néi soi.
N¨m 1964, Gensic vμ Labuda ®· chÕ t¹o vμ øng dông thμnh c«ng trong néi
soi lo¹i laser - agon, hång ngäc, nh«m, ytri (Nd-YAG).
N¨m 1983, Fruhmorgan ®· øng dông lo¹i laser vμo néi soi thμnh c«ng.
N¨m 1976, Tytgat ®· ®−a ®−îc èng néi soi qua chç hÑp cña ®o¹n thùc
qu¶n- t©m vÞ do bÞ mét khèi ung th− chÌn Ðp.
N¨m 1980, Gauderer ®· m« t¶ kü thuËt néi soi d¹ dμy qua da (PEG). Bèn
n¨m sau, Ponsky vμ Aszodi ®· tiÕn hμnh tr−êng hîp më d¹ dμy vμ më tiÓu trμng
b»ng ph−¬ng ph¸p néi soi qua da ®Çu tiªn.
Tr−êng hîp mæ c¾t tói mËt néi soi ®Çu tiªn ®−îc tiÕn hμnh vμo n¨m 1898.
N¨m 1970, Oi ®· tiÕn hμnh soi ®−êng mËt néi soi ng−îc dßng thμnh c«ng,
më ®Çu cho mét thêi kú ®iÒu trÞ sái ®−êng mËt b»ng ph−¬ng ph¸p néi soi.
N¨m 1974, Classen vμ Demling vμ Kawai ®· tiÕn hμnh lÊy sái ®−êng mËt
vμ c¾t çc khèi u nhó ®−êng mËt thμnh c«ng.
PhÉu thuËt néi soi æ bông tr¶i qua 3 thêi kú: néi soi æ bông chÈn ®o¸n,
néi soi æ bông ®iÒu trÞ vμ néi soi æ bông hiÖn ®¹i cã sö dông m¸y vi tÝnh vμ mμn
h×nh.
- Thêi kú néi soi æ bông chÈn ®o¸n:
N¨m 1901, Georg Kelling ®· m« t¶ kü thuËt soi d¹ dμy vμ thùc qu¶n b»ng
èng soi bμng quang (do Nitze vμ Leiter thiÕt kÕ) ®−a qua mét trocar.
N¨m 1902, Fielder ®· b¬m khÝ ®· ®−îc läc vμo æ bông tr−íc khi soi
( Koelioskopie) .
N¨m 1901, Jacobaeus c«ng bè vÒ kü thuËt soi æ bông b»ng èng soi bμng
quang kh«ng b¬m khÝ æ bông.
N¨m 1901, Von Ott ë St. Detersburg ®· miªu t¶ kü thuËt soi æ bông cho
mét phô n÷ cã thai b»ng èng soi “culdoscopic” (kü thuËt “ Ventroscopy”).
N¨m 1911, Jacobaeus ®· c«ng bè kÕt qu¶ néi soi æ bông trªn 115 tr−êng
hîp, trong ®ã chØ cã mét tr−êng hîp bÞ biÕn chøng ch¶y m¸u nÆng; Kelling miªu
t¶ bÒ ngoμi cña gan, çc khèi u vμ bÖnh lao trªn 45 tr−êng hîp néi soi æ bông .
N¨m 1911, Bernkeim (ng−êi Mü) m« t¶ ph−¬ng ph¸p néi soi æ bông
b»ng èng néi soi trùc trμng ®−a xuyªn qua mét vÕt r¹ch nhá ë th−îng vÞ vμo s©u
12mm dïng g−¬ng soi tai-mòi-häng ®Ó kiÓm tra mÆt tr−íc d¹ dμy, gan vμ c¬
hoμnh .
N¨m 1912, Nordentoft ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i trocar cã g¾n ®Ìn néi
soi. Korbsch (1921), Goetze( 1921) vμ Unverricht (1923) ®· giíi thiÖu lo¹i kim

16
chuyªn dông ®Ó b¬m khÝ khoang æ bông vμ m¸y b¬m khÝ vμo khoang æ bông. C¸c
dông cô nμy cho phÐp më réng tÇm quan s¸t ¶nh qua néi soi.
N¨m 1920, orndoff (ng−êi Mü) ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i trocar cã ®Çu
h×nh chãp s¾c nhän cã thÓ dÔ dμng chäc qua thμnh bông.
N¨m 1924, Zollikoffer ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i van g¾n vμo vá cña
trocar cã t¸c dông tù ®éng ng¨n kh«ng cho khÝ tho¸t ra ngoμi sau khi b¬m khÝ
carbon dioxide vμo khoang æ bông.
Kalk (ng−êi §øc) ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i èng néi soi cã lç bªn cho
phÐp quan s¸t tæn th−¬ng ë mét gãc kho¶ng 450
-500
so víi trôc däc, thiÕt kÕ dông
cô sinh thiÕt trong qu¸ tr×nh néi soi æ bông, lμ ng−êi ®Ò xuÊt vμ ñng hé kü thuËt
chäc hai lç trong néi soi æ bông.
N¨m 1938, Veress (ng−êi Hugari) ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i kim cã bé
phËn g¹t ë bªn trong lμm thay ®æi h−íng cña l−ìi c¾t t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc c¾t
sinh thiÕt nhanh gän, vμ mét lo¹i kim b¬m khÝ khoang æ bông an toμn .
N¨m 1946, Decker ®· ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p thay ®æi vÞ trÝ ®−a èng néi soi
vμo khoang æ bông ®Ó lμm gi¶m thiÓu c¸c biÕn chøng tæn th−¬ng ruét vμ m¹ch
m¸u.
- Thêi kú néi soi æ bông phÉu thuËt (1933-1987) :
N¨m 1933, Fervers lÇn ®Çu tiªn ®· m« t¶ kü thuËt mæ bông qua èng néi
soi cã g¾n nh÷ng thiÕt bÞ sinh thiÕt vμ ®èt cÇm m¸u, sö dông khÝ dioxit carbon ®Ó
b¬m vμo khoang æ bông.
N¨m 1934, Jhon Ruddock ®· chÕ t¹o thμnh c«ng vμ ®−a vμo sö dông hÖ
thèng vËt kÝnh chuyªn dông, lo¹i k×m sinh thiÕt vμ dông cô ®èt ®iÖn .
N¨m 1936, Boesch (§øc) ®· tiÕn hμnh phÉu thuËt néi soi sö dông dao ®iÖn
®¬n cùc ®Ó c¾t vßi dÉn trøng g©y triÖt s¶n, Andreson (Mü) ®· sö dông nhiÖt lμm
®«ng ®Æc vßi dÉn trøng ®Ó triÖt s¶n.
N¨m 1937, Hope ®· sö dông néi soi æ công ®Ó chÈn ®o¸n vμ phÉu thuËt
cÊp cøu chöa ngoμi tö cung.
N¨m 1941, Power vμ Barnes (Mü) ®· sö dông dao ®iÖn ®¬n cùc c¾t vßi
trøng thμnh c«ng.
N¨m 1942, Donaldson vμ Colleagues (Mü) ®· treo tö cung thμnh c«ng
b»ng phÉu thuËt néi soi.
Palmer(1962), Frangeheim (1963) ®· sö dông ®iÖn ®«ng ®Ó thùc hiÖn triÖt
s¶n qua néi soi.
N¨m 1952, Hopkins (nhμ vËt lý ng−êi Anh) ®· ph¸t minh ra hÖ thèng thÊu
kÝnh d¹ng que cho phÐp truyÒn n¨ng l−îng ¸nh s¸ng lªn gÊp ®«i, h×nh ¶nh râ nÐt,
trung thùc.
N¨m 1966, Wittmoser ®· chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i dao ®iÖn dïng trong qu¸
tr×nh néi soi .
Corson(1973) , Rioux vμ Cloutier ( 1974), Frangcheim (1972) ®· sö dông
®iÖn ®Ó cÇm m¸u trong phÉu thuËt néi soi.

17
N¨m 1944, Palmer ®· chÕ t¹o thμnh c«ng dông cô b¬m khÝ tù ®éng cã thÓ
theo dâi ¸p lùc æ bông
N¨m 1969, Semm ®· chÕ t¹o thμnh c«ng dông cô c¾t tæ chøc thμnh tõng
m¶nh, dông cô ng¨n c¶n sù thÊt tho¸t khÝ CO2 ®−îc b¬m vμo khoang æ bông,
kü thuËt th¾t buéc chØ trong phÉu thuËt néi soi, thiÕt bÞ t−íi röa, hót, lo¹i kÐo nhá,
dông cô g¾n clÝp, kÑp h×nh thoi.
N¨m 1982, Semm ®· chÕ t¹o thμnh c«ng çc dông cô kh©u vi phÉu néi soi
®iÒu trÞ chöa ngoμi tö cung, triÖt s¶n , c¾t vßi trøng, c¾t buång trøng , t¸ch dÝnh
vßi buång trøng, t¸ch tua loa vßi trøng, thiÕt bÞ g©y dÝnh m¹c nèi, thiÕt bÞ kh©u
ruét, thiÕt bÞ cÇm m¸u néi m¹c tö cung, sinh thiÕt khèi u, t¸i t¹o vμ t¹o h×nh sau
thñng tö cung vμ c¾t bá ruét thõa néi soi.
N¨m 1970, Steptoe vμ Edwards lÇn ®Çu tiªn ®· lÊy ®−îc no·n bμo ®Ó thô
tinh trong èng nghiÖm b»ng phÉu thuËt néi soi.
N¨m 1972, Hulka ®· tiÕn hμnh triÖt s¶n b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc sö
dông çc chÝp cã thÓ co gi·n ®−îc.
N¨m 1978, Hasson ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt néi soi æ bông më.
Nh÷ng øng dông cña laser CO2 trong ph¸t triÓn çc dông cô ®iÖn ®«ng
l−ìng cùc ®èi víi phÉu thuËt néi soi ®· ®−îc Maurice Bruhat, James Daniell øng
dông thμnh c«ng vμo thùc hμnh l©m sμng ®Ó c¾t bá çc khèi u n»m s©u trong
niªm m¹c tö cung, ®iÒu trÞ chöa ngoμi tö cung , t¸ch dÝnh, r¹ch th¸o dÞch vßi tö
cung, r¹ch vμ hót çc nang cña buång trøng (héi chøng Stein-Leventhal), lμm tiªu
çc d©y ch»ng tö cung ®iÒu trÞ chøng ®au do kinh nguyÖt.
Hope (1937) ®· c«ng bè nh÷ng tμi liÖu ®Çu tiªn vÒ viÖc sö dông néi soi æ
bông ®Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt chöa ngoμi tö cung. Anderson (1937) ®· sö dông ®èt
®iÖn ®Ó triÖt s¶n. Power vμ Barnes (1941) ®· tr×nh bμy kü thuËt ®èt qua èng néi
soi ®Ó triÖt s¶n. Palmer (1947) ®· sö dông ph−¬ng ph¸p néi soi ®Ó chÈn ®o¸n
nguyªn nh©n chøng v« sinh ë phô n÷ vμ chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i kÑp sinh thiÕt
khoan ®Ó sinh thiÕt buång trøng. Frangenheim (1959) ®· c¶i tiÕn thμnh c«ng dông
cô quang häc sö dông trong phÉu thuËt néi soi æ bong. Kalk (1929) ®· chÕ t¹o
thμnh c«ng hÖ thèng thÊu kÝnh chÕch tr−íc 135 ®é vμ ®Ò xuÊt sö dông lç chäc thø
2 ®Ó sinh thiÕt gan. Ruddock (1934) ph¸t triÓn lç chäc ®¬n ®Ó soi mμng bông
phÉu thuËt vμ çc dông cô sinh thiÕt trong qu¸ tr×nh néi soi.
N¨m 1970, viÖc ¸p dông néi soi ®Ó sinh thiÕt gan, nghiªn cøu çc rèi lo¹n
cña gan vμ ®−êng mËt, xö trÝ cÊp cøu bông ®· ®−îc çc t¸c gi¶ nh− Kalk,
Wanhagat, Beck vμ Hemming ë §øc; Berci, Gaisford vμ Boyce ë Mü; Cuschieri ë
Anh vμ B¾c Ailen triÓn khai kh¸ réng r·i.
Pergola, Etienne, Delavierre (Ph¸p), Canossi, Spinelli, Sotnikovet,
Berezov, Nikora (URRS), Cuschieri, Gross(Anh vμ B¾c Ailen), Devita, Gaisford;
Sugarbaker ( Mü) lμ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn tiÕn hμnh mæ néi soi ®iÒu trÞ mét sè
bÖnh ung th−.
N¨m 1986 , Warshaw, Tepper vμ Shipley ®· sö dông phÉu thuËt néi soi ®Ó
®iÒu trÞ ung th− tôy t¹ng víi tØ lÖ chÝnh x¸c trªn 93%.

18
N¨m 1979, Frimberger ( §øc) ®· tiÕn hμnh phÉu thuËt c¾t tói mËt vμ lÊy
sái tói mËt b»ng ph−¬ng ph¸p néi soi. N¨m 1983 Lukichev vμ Colleagues ®· mæ
c¾t tói mËt néi soi ®iÒu trÞ viªm tói mËt cÊp .
- Thêi kú phÉu thuËt néi soi hiÖn ®¹i cã sö dông tin häc vμ mμn h×nh v« tuyÕn
(1987 ®Õn nay):
Sù xuÊt hiÖn lo¹i chÝp m¸y tÝnh quay phim truyÒn h×nh g¾n víi èng néi soi vμo
n¨m 1986 ®· më ra kû nguyªn míi cho sù ph¸t triÓn cña phÉu thuËt néi soi d−íi
h−íng dÉn cña video.
N¨m 1987, Mouret (Lyon-Ph¸p) ®· phÉu thuËt c¾t tói mËt néi soi sau khi béc
lé r·nh ngang cña gan vμ ®¸y tói mËt.
N¨m 1988, Dubois vμ Mouret ®· tiÕn hμnh phÉu thuËt néi soi c¾t tói mËt
thμnh c«ng.
Çc phÉu thuËt néi soi kh¸c còng ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi thùc
hiÖn: c¾t thùc qu¶n (Buess ,1989), c¾t d©y X chän läc cao (Dubois, 1989), c¾t
th©n d©y X (Kakhouda vμ Mouret, 1990), c¾t mμng phæi, néi soi lång ngùc ®Ó
më c¬ thùc qu¶n (Cuschieri , 1990), më c¬ tim b»ng ®−êng bông (Cuschieri,
1991), c¾t d¹ dμy b¸n phÇn (Goh,1992), c¾t d¹ dμy-ruét, c¾t bá l¸ch , soi èng mËt
chñ vμ lÊy sái èng mËt chñ qua da , t¹o vμnh hËu m«n gi¶ , t¹o tÊm bäc trong
tho¸t vÞ ...
PhÉu thuËt néi soi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ph¸t triÓn hÕt søc nhanh
chãng vμ chiÕm lÜnh rÊt nhiÒu chuyªn khoa kh¸c nhau.
9. CÊy ghÐp c¬ quan.
PhÉu thuËt cấy ghÐp c¬ quan ®· cã từ rất l©u. Tõ thêi xa x−a, nh÷ng
người Hindus cổ đ· biÕt sö dông da vïng m«ng để phÉu thuËt chỉnh sửa mũi vμ
tai. Vμo n¨m 700 tr−íc c«ng nguyªn, ng−êi Ên ®é ®· sö dông v¹t da chuyÓn tõ
vïng tr¸n hoÆc vïng m¸ phôc vô cho çc phÉu thuËt t¹o h×nh mòi ( phÉu thuËt t¹o
h×nh mòi “kiÓu Ên §é”)
CÊy ghÐp da lμ mét mèc quan träng trong lịch sử ph¸t triÓn cña phẫu thuật
cÊy ghÐp c¬ quan. Những nghiªn cứu vμ ph¸t hiện trong lĩnh vực cấy ghÐp tế bμo
vμ cÊy ghÐp m« dÞ lo¹i lμ nền tảng cho sự ph¸t triển của y häc vμ phẫu thuật học
trong thế kỷ XX. (Trong thÕ kû IX, loμi ng−êi ®· ghÐp cμnh vμ ghÐp ph«i thμnh
c«ng).
Ross G. Harrison ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu cấy ghÐp m« tõ nh÷ng thập kỷ
đầu tiªn của thế kỷ XIX. ¤ng lμ ng−êi ®· ®−a ra những nguyªn tắc c¬ bản trong
cấy ghÐp m« hiện đại mμ ngμy nay vÉn ®−îc sử dụng hết sức rộng r·i.
Harrison cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu về sự ph¸t triển của çc tế bμo
thÇn kinh, về phương ph¸p sinh trưëng tế bμo độc lập, lμ ng−êi s¸ng chÕ ra nh÷ng
dông cô quan s¸t trực tiếp sự ph¸t triển của m« thần kinh ph«i thai ếch.
Sau nh÷ng thμnh c«ng trong nu«i cÊy m« thùc nghiÖm vμ nu«i cÊy c¬
quan. Tõ n¨m 1902 đến 1912, Carrel ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò cấy ghÐp
cơ quan. Çc c«ng tr×nh nghiªn cøu của «ng lμ mét sự kết hîp rÊt chặt chẽ giữa

19
phÉu thuật vμ kü thuËt cấy ghÐp çc bộ phận cña cơ thể cũng như sự sinh trưởng,
ph¸t triÓn của çc tÕ bμo vμ çc m«. «ng lμ ng−êi ®· ph¸t minh ra nh÷ng dông cô
hÕt søc tinh vi cho phÐp kh©u nèi tËn- tËn çc mạch m¸u .
Tr−íc đ©y, phÉu thuËt cấy ghÐp çc cơ quan th−êng thÊt b¹i do t×nh tr¹ng
nhiÔm trïng, nghÏn, t¾c m¹ch g©y gi¶m hoÆc thiÕu m¸u nu«i d−ìng - c¬ quan
®−îc cÊy ghÐp.
Çc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ miÔn dÞch ghÐp cña Medawar (1944-1945)
vÒ miÔn dÞch tÕ bμo cña Billingham vμ Brent (1956), vÒ globulin kh¸ng lympho
cña Y.Traeger (1966), vÒ huyÕt thanh kh¸ng lympho cña T.E Starzl (1967) cã mét
ý nghÜa rÊt lín trong sù ph¸t triÓn cña phÉu thuËt cÊy ghÐp m«, ghÐp t¹ng, më ra
mét h−íng míi cho sù ph¸t triÓn cña phÉu thuËt ghÐp m«, t¹ng ®ång lo¹i ( ghÐp
b»ng m«, t¹ng cña ng−êi kh¸c).
Kü thuËt ghÐp tñy x−¬ng ®· ®−îc G.MathÐ tiÕn hμnh tõ n¨m1958.
Kü thuËt ghÐp vμ thay thÕ thËn ®· ®−îc tiÕn hμnh tõ nh÷ng thËp kû ®Çu cña
thÕ kØ XX. Tõ n¨m 1934, I.U. V«r«n«v ®· thö tiÕn hμnh ghÐp thËn cña tö thi cho
ng−êi nh−ng kh«ng thμnh c«ng. N¨m 1956, P.Merril ®· ghÐp thμnh c«ng thËn cña
hai trÎ sinh ®«i cïng trøng vμ tíi n¨m 1959, t¸c gi¶ nμy ®· ghÐp thμnh c«ng thËn
cho hai trÎ sinh ®«i kh¸c trøng.
Năm 1990, Joseph E. Murray ë Brigham ®· nhận ®−îc giải th−ëng Nobel
nhê nh÷ng đãng gãp của «ng trong việc ghÐp thận. ¤ng ®· ghÐp thận thμnh
c«ng cho một cặp sinh đ«i. ¤ng nhận thÊy: kh«ng cã mét rμo cản miễn dịch nμo
x¶y ra khi tiÕn hμnh ghÐp thËn cho nh÷ng cặp sinh đ«i cïng trøng. Sau nμy, ng−êi
ta míi biÕt r»ng: cã thÓ sö dông çc thuèc øc chÕ miÔn dÞch
(immunosuppressants) ®Ó lμm giảm ảnh hưởng của rμo cản miễn dịch. NhËn xÐt
nμy ®· t¹o ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi cho phÉu thuËt ghÐp thËn ngμy cμng ph¸t
triÓn .
PhÉu thuËt ghÐp tim ®· ®−îc Christian Bernard lÇn ®Çu tiªn thùc hiÖn
thμnh c«ng vμo ngμy 30-12-1967.
PhÉu thuËt ghÐp gan lÇn ®Çu tiªn ®−îc Thomas Starzl tiÕn hμnh vμo n¨m
1963.
PhÉu thuËt ghÐp phæi ®· ®−îc çc t¸c gi¶ Jean Hardy (1963), Mac Govem
(1964) vμ Derom(1968) tiÕn hμnh .
ë ViÖt nam çc nhμ ngo¹i khoa ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ghÐp t¹ng rÊt
sím, vμo cuèi nh÷ng n¨m 60 vμ ®Çu 70 cña thÕ kû tr−íc, GS T«n ThÊt Tïng vμ
çc häc trß cña «ng ®· nghiªn cøu ghÐp gan thùc nghiÖm trªn chã. Çc trung t©m
y häc lín nh− BÖnh viÖn ViÖt §øc, B¹ch Mai, BÖnh viÖn Trung −¬ng qu©n ®éi
108, BÖnh viÖn 103 ®· tiÕn hμnh ghÐp thËn thùc nghiÖm; song do hoμn c¶nh
chiÕn tranh vμ nhiÒu lý do kh¸c nªn çc c«ng tr×nh nghiªn cøu nμy ph¶i dõng l¹i.
Ph¶i ®Õn gÇn 30 n¨m sau viÖc nghiªn cøu ghÐp t¹ng ë ViÖt Nam míi l¹i
tiÕp tôc, b¾t ®Çu b»ng sù ra ®êi cña ñy ban ghÐp thËn Quèc gia (2/1991) vμ
ch−¬ng tr×nh ghÐp thËn Quèc gia (12/1990). Ngμy 4/6/1992 víi sù gióp ®ì cña

20
chuyªn gia n−íc ngoμi vμ sù hîp t¸c cña çc nhμ y häc trong c¶ n−íc, ca ghÐp
thËn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ®· thùc hiÖn thμnh c«ng t¹i BÖnh viÖn 103, Häc viÖn
Qu©n y. TÝnh ®Õn th¸ng 11/2001 c¶ n−íc ®· cã 8 trung t©m ghÐp thËn víi 140
tr−êng hîp ®−îc ghÐp.
Ngay sau khi ghÐp thËn thμnh c«ng, ghÐp gan b¾t ®Çu ®−îc nghiªn cøu tõ
n¨m 1996. Nhê hai ®Ò tμi nghiªn cøu cÊp nhμ n−íc vÒ ghÐp t¹ng vμ ghÐp gan do
Häc viÖn Qu©n y chñ tr×. Ngμy 31/1/2002 víi sù gióp ®ì cña chuyªn gia NhËt
B¶n ca ghÐp gan ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ®· thùc hiÖn thμnh c«ng t¹i Häc viÖn Qu©n
y.
10. Mét sè phÉu thuËt kh¸c.
+ PhÉu thuËt l¹nh ®−îc dùa trªn nguyªn lý sö dông nhiÖt ®é l¹nh ®Ó ®iÒu
trÞ bÖnh. Nh÷ng tæn th−¬ng do l¹nh cãng g©y nªn ®· ®−îc ®Ò cËp tíi trong y v¨n
tõ thêi cæ ®¹i. B¸c sÜ ng−êi Anh James Arnott ®· sö dông kh«ng khÝ ho¸ láng ®Ó
t¹o nhiÖt ®é l¹nh lμm ph−¬ng tiÖn ch÷a bÖnh tõ n¨m 1951. Sau ®ã cã nhiÒu t¸c
gi¶ ®· sö dông tuyÕt cacbonic, peroxyt nit¬ ®Ó t¹o nhiÖt ®é l¹nh lμm ph−¬ng tiÖn
ch÷a trÞ mét sè bÖnh ngoμi da.
Cooper vμ Lee ®· sö dông nit¬ láng ë nhiÖt ®é 190o
C ®Õn 195o
C ®Ó c¾t bá
u tuyÕn yªn vμ mét sè lo¹i u kh¸c ë vïng nÒn sä vμo n¨m 1969. PhÉu thuËt l¹nh
®· ®−îc sö dông ®Ó ®iÒu trÞ trÜ. Tõ n¨m 1969 ®Ó ®iÒu trÞ chøng viªm x¬ teo
amidan m·n tÝnh vμ mét sè bÖnh ngoμi da, çc tæn th−¬ng lμnh tÝnh cña cæ tö
cung
Tõ n¨m 1975, Kelman ®· ¸p dông phÉu thuËt l¹nh vμo ®iÒu trÞ mét sè bÖnh
lý vÒ m¾t nh− bong vâng m¹c, lÊy thÓ thñy tinh vμ mæ ®iÒu trÞ bÖnh ®ôc thñy tinh
thÓ tõ n¨m 1963.
Trong thêi gian gÇn ®©y, phÉu thuËt l¹nh cßn ®−îc sö dông trong thùc
hμnh l©m sμng ®Ó c¾t bá khèi ung th− l−ìi, u m«i, u gan, u tôy, ®Ó ¸p vμo vïng
xung quanh cña khèi ung th− sau khi ®· c¾t bá nh»m lo¹i bá vμ tiªu diÖt çc tÕ
bμo ung th− cßn sãt l¹i.
+ N¨m 1960, Laser ®· ph¸t minh ra lo¹i tia mang tªn ¤ng (tia Laser).
Ph¸t minh nμy ®· lμm tiÒn ®Ò cho phÉu thuËt Laser ph¸t triÓn nhanh vμo nh÷ng
n¨m sau ®ã.
Ngμy nay, ng−êi ta ®· chÕ ®−îc nh÷ng lo¹i dao mæ Laser CO2 cho phÐp
lμm ®«ng ®−îc çc m¹ch m¸u trªn ®−êng r¹ch nªn cã kh¶ n¨ng gi¶m ®−îc tèi ®a
l−îng m¸u mÊt vμ thêi gian phÉu thuËt. Dao Laser ®−îc sö dông kh¸ réng r·i
trong çc phÉu thuËt c¾t gan, tôy, phæi, thùc qu¶n, d¹ dμy, ruét... Ng−êi ta cßn cã
thÓ sö dông xung Laser ®−a qua èng néi soi ®Ó ®iÒu trÞ çc biÕn chøng ch¶y m¸u
do loÐt d¹ dμy- t¸ trμng vμ ®Ó ph¸ çc viªn sái cã kÝch th−íc d−íi 1,5 cm ë niÖu
qu¶n , bμng quang... Dao mæ Laser cßn ®−îc sö dông kh¸ réng r·i trong çc phÉu
thuËt phô khoa, phÉu thuËt thÇn kinh, c¾t bá çc khèi u ë da, c¾t bá çc ho¹i tö
báng ...

21
+ PhÉu thuËt ngoμi c¬ thÓ trong thêi gian gÇn ®©y kh¸ ph¸t triÓn nhê nh÷ng
lo¹i m¸y míi ®−îc ph¸t minh cho phÐp ph¸ ®−îc çc sái thËn ( m¸y ph¸ sái,
1984)
+ Çc phÉu thuËt lμm nghÏn hoÆc g©y t¾c m¹ch bao gåm : nh÷ng can thiÖp
phÉu thuËt kh«ng ch¶y m¸u nhê sù trî gióp cña çc m¸y X quang cã mμn h×nh
quang t¨ng s¸ng, phÉu thuËt viªn cã thÓ luån çc èng th«ng nhá vμo çc m¹ch
m¸u vμ g©y bÝt t¾c hoÆc nghÏn çc m¹ch m¸u .

22
nh÷ng nguyªn t¾c ngo¹i khoa c¬ b¶n
§Æng Ngäc Hïng
Ng« V¨n Hoμng Linh.
1. V« trïng trong ngo¹i khoa
V« trïng trong ngo¹i khoa bao gåm tÊt c¶ çc c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn ®Ó
t¹o ra ®iÒu kiÖn v« trïng cho cuéc mæ, gi¶m tèi ®a nguy c¬ nhiÔm trïng phÉu
thuËt. Cã ba kh©u chÝnh liªn quan ®Õn c«ng viÖc nμy lμ: phßng mæ, bÖnh nh©n vμ
kÝp mæ.
1.1. Phßng mæ:
+ Phßng mæ ph¶i cã kÝch th−íc tèi thiÓu lμ 6m x 6m ®Ó cã ®ñ kho¶ng
kh«ng gian cho ho¹t ®éng cña kÝp mæ. Ph¶i cã th«ng khÝ tèt, l−îng khÝ trong
phßng ph¶i ®−îc thay ®æi 20-25 lÇn mçi giê, dßng khÝ ph¶i ®i qua bé phËn läc ®Ó
gi÷ l¹i çc vi khuÈn vμ nÊm. TÊt c¶ cöa cña phßng mæ nªn ®−îc ®ãng kÝn trõ khi
ph¶i më ®Ó di chuyÓn ph−¬ng tiÖn, kÝp mæ vμ bÖnh nh©n. ¸p lùc kh«ng khÝ trong
phßng mæ cÇn h¬i cao h¬n bªn ngoμi ®Ó tr¸nh bôi vμ vi khuÈn tõ ngoμi trμn vμo.
+ Ph−¬ng tiÖn dông cô trong phßng mæ:
- TÊt c¶ çc ®−êng çp, d©y dÉn vμ èng cña mäi ph−¬ng tiÖn phßng mæ
ph¶i ®−îc gi÷ v« trïng b»ng çc kÑp phï hîp. Çc dông cô kh«ng v« trïng khi
cÇn mang vμo tr−êng mæ th× ph¶i ®−îc bäc trong bao v« trïng.
- TÊt c¶ çc dông cô vμ ph−¬ng tiÖn dïng ë phßng mæ ph¶i ®−îc khö
trïng. Tïy vμo ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña vËt liÖu chÕ t¹o dông cô ®ã mμ chän ph−¬ng
ph¸p khö trïng thÝch hîp.
1.2. BÖnh nh©n:
BÖnh nh©n lμ nguån « nhiÔm quan träng nhÊt trong phßng mæ. Ph©n lo¹i
phÉu thuËt v« trïng hay h÷u trïng lμ dùa vμo t×nh tr¹ng « nhiÔm vi khuÈn s½n cã
t¹i tr−êng mæ trªn c¬ thÓ bÖnh nh©n.
ChuÈn bÞ da ë vïng mæ cña bÖnh nh©n: lμ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan
träng bËc nhÊt ®Ó lμm gi¶m nhiÔm trïng vÕt mæ.
+ Nªn cho bÖnh nh©n t¾m víi chÊt xμ phßng kh¸ng khuÈn vμo ®ªm tr−íc
ngμy mæ. Cã thÓ ®Æt mét miÕng g¹c v« trïng lªn vïng da ®Þnh mæ vμ b¨ng l¹i,
miÕng g¹c nμy sÏ ®−îc bá ra khi bÖnh nh©n ®· n»m trªn bμn mæ. Ph¶i c¹o l«ng ë
vïng da ®Þnh mæ nh−ng nªn thùc hiÖn t¹i phßng mæ ngay tr−íc khi tiÕn hμnh thñ
thuËt, nªn dïng kem tÈy l«ng hoÆc dao c¹o ®iÖn ®Ó tr¸nh lμm x©y x¸t da.

23
+ S¸t trïng da bÖnh nh©n tr−íc khi r¹ch da: s¸t trïng da theo ®−êng vßng
trßn ®i réng dÇn tõ vïng ®Þnh r¹ch da ra ngoμi, kh«ng bao giê ®−a miÕng g¹c s¸t
trïng tõ vïng ngo¹i vi trë l¹i chç vÕt ®Þnh r¹ch da. MiÕng g¹c dïng råi ph¶i bá ®i,
kh«ng ®−îc chÊm trë l¹i dung dÞch s¸t trïng.
Kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña b¶n th©n bÖnh nh©n ®èi víi çc vi khuÈn còng
®ãng vai trß rÊt quan träng. Çc yÕu tè nh− tuæi, bÐo ph×, ®¸i ®−êng, x¬ gan, t¨ng
urª m¸u, çc rèi lo¹n cña tæ chøc liªn kÕt, yÕu tè di truyÒn, t×nh tr¹ng suy gi¶m
miÔn dÞch c¬ thÓ... ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn tØ lÖ nhiÔm trïng vÕt mæ.
1.3. KÝp mæ:
Sù chuÈn bÞ vμ triÓn khai cña kÝp mæ ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong
viÖc ®¶m b¶o v« trïng phÉu thuËt.
+ Röa tay tr−íc mæ: toμn bé thμnh viªn kÝp mæ ph¶i röa tay ngay tr−íc khi
mæ tõ ngãn ®Õn khuûu b»ng dung dÞch s¸t trïng. Çc chÊt nh− iodophors vμ
chlorhexidine kÕt hîp víi mét chÊt tÈy cã t¸c dông rÊt tèt cho môc ®Ých nμy.
+ §eo khÈu trang: trong khi mæ mäi nh©n viªn ph¶i mang khÈu trang, bao
trïm c¶ miÖng vμ mòi ®ñ ®Ó ng¨n ®−îc çc chÊt b¾n ra tõ h¬i thë vμ miÖng khi
nãi.
+ §i g¨ng tay: g¨ng tay phÉu thuËt th−êng ®−îc lμm tõ cao su vμ dïng mét
lÇn. Nã cã t¸c dông kÐp: b¶o vÖ bÖnh nh©n bÞ nhiÔm trïng tõ tay phÉu thuËt viªn
vμ ng−îc l¹i b¶o vÖ phÉu thuËt viªn kh«ng bÞ l©y nhiÔm çc bÖnh cña bÖnh nh©n
qua ®−êng m¸u. Khi g¨ng tay bÞ thñng th× ®a sè (50-70%) trong vßng 20 phót cã
tíi 40 000 vi khuÈn ®i qua lç thñng ®ã. Sau nh÷ng ca mæ kÐo dμi trªn 2 giê th×
hÇu hÕt (90,6%) ®Òu thÊy cã vÕt thñng trªn g¨ng tay. Ngãn trá tay tr¸i lμ vÞ trÝ hay
bÞ thñng g¨ng nhÊt (44%). ViÖc thay g¨ng tay d−íi 2 giê mét lÇn vμ ®eo g¨ng ®óp
ë ngãn trá bμn tay tr¸i sÏ gióp b¶o vÖ tèt h¬n c¶ bÖnh nh©n lÉn phÉu thuËt viªn.
+ MÆc ¸o mæ: bé quÇn ¸o mæ cña phÉu thuËt viªn cã t¸c dông dù phßng vi
khuÈn tõ da phÉu thuËt viªn truyÒn vμo bÖnh nh©n. V¶i cña nã ph¶i lμ lo¹i kh«ng
thÊm n−íc ®Ó tr¸nh vi khuÈn cã thÓ truyÒn tõ mÆt nμy sang mÆt kia cña ¸o. §èi
víi çc phÉu thuËt Ýt mÊt m¸u (d−íi 100 ml) vμ nhanh (d−íi 2 giê) th× cã thÓ dïng
¸o mæ mét líp. §èi víi çc phÉu thuËt l©u 2-4 giê hoÆc mÊt m¸u nhiÒu 100-500
ml, hoÆc çc phÉu thuËt ë æ bông hay lång ngùc th× cÇn ph¶i mÆc ¸o mæ hai líp.
§èi víi çc phÉu thuËt l©u h¬n 4 giê hoÆc mÊt nhiÒu h¬n 500 ml m¸u th× ph¶i
dïng çc ¸o mæ b»ng chÊt dÎo hai líp hoμn toμn kh«ng thÊm n−íc.
+ Tr¶i kh¨n mæ: chøc n¨ng chÝnh cña kh¨n tr¶i vÕt mæ lμ ®Ó khu tró vμ b¶o
vÖ khu vùc v« trïng vïng mæ. V¶i cña nã ph¶i lμ lo¹i ngay c¶ khi bÞ −ít vi khuÈn
còng kh«ng ®i qua ®−îc. Khi tr¶i kh¨n mæ, ph¶i gi÷ kh¨n cao trªn møc th¾t l−ng
vμ tr¶i kh¨n tõ vïng mæ ra vïng ngo¹i vi. Lóc tr¶i kh¨n mæ, chó ý ®Ó tay kh«ng bÞ
ch¹m vμo da bÖnh nh©n. Sau khi ®· tr¶i kh¨n råi th× kh«ng ®−îc di chuyÓn hoÆc
nhÊc nã lªn.
+ Di chuyÓn trong phßng mæ: çc thμnh viªn kÝp mæ chØ ®−îc phÐp di
chuyÓn tõ vïng v« trïng tíi vïng v« trïng. NÕu cÇn ph¶i thay ®æi vÞ trÝ th× ph¶i
theo nguyªn t¾c l−ng quay vμo l−ng vμ mÆt quay vμo mÆt, ®ång thêi vÉn ph¶i gi÷
®−îc mét kho¶ng çch an toμn víi nhau.

24
+ §−a dông cô: cÇn ph¶i rÊt tinh tÕ ®Ó chóng ®Õn ®−îc tay cña phÉu thuËt
viªn mét çch an toμn vμ ë t− thÕ ho¹t ®éng ®−îc ngay. Khi dïng xong, ph¶i ®Æt
dông cô ®ã ë vÞ trÝ phï hîp ®Ó s½n sμng sö dông lÇn tiÕp sau.
2. Çc thao t¸c phÉu thuËt.
ThuËt ng÷ phÉu thuËt (surgery) cã nguån gèc tõ tiÕng Hy L¹p lμ
cheirergon, cã nghÜa lμ “c«ng viÖc cña bμn tay”. Mét phÉu thuËt viªn lu«n ph¶i
nhí r»ng : nÕu kh«ng hÕt søc cÈn thËn th× bμn tay cña m×nh cã thÓ g©y nªn nh÷ng
hËu qu¶ ®¸ng tiÕc cho ng−êi bÖnh. Bªn c¹nh sù ®ång c¶m víi nh÷ng lo l¾ng cña
ng−êi bÖnh vμ gia ®×nh hä, ng−êi phÉu thuËt viªn cßn ph¶i gi÷ cho m×nh ®ñ tØnh
t¸o ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p phÉu thuËt thÝch hîp nhÊt cøu ch÷a cho ng−êi bÖnh.
2.1. §−êng r¹ch da:
Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó chän ®−êng r¹ch da lμ ph¶i ®¶m b¶o béc lé tho¶
®¸ng c¬ quan bÞ bÖnh ®ång thêi sÑo mæ ph¶i Ýt ¶nh h−ëng nhÊt ®Õn chøc n¨ng vμ
thÈm mü.
V× vËy cÇn ph¶i tÝnh to¸n tr−íc vÒ h×nh d¸ng, h−íng, kÝch th−íc... cña
®−êng r¹ch. Nãi chung, ®−êng r¹ch nªn ®i theo çc nÕp da b×nh th−êng. Trong
çc tr−êng hîp mæ l¹i, cÇn cè g¾ng sö dông ®−êng r¹ch lÇn tr−íc. Ph¶i ®¶m b¶o
mÐp ®−êng r¹ch kh«ng bÞ gÊp khóc, ®é s©u ®−êng r¹ch da võa ®ñ vμ ®Òu ®Æn,
v¸ch cña ®−êng r¹ch th−êng ph¶i vu«ng gãc víi mÆt da.
2.2. Bãc t¸ch tæ chøc:
Bãc t¸ch tæ chøc theo çc líp tù nhiªn lμ çch Ýt g©y chÊn th−¬ng nhÊt.
Ngãn tay trá lμ ph−¬ng tiÖn tù nhiªn nhÊt dïng ®Ó bãc t¸ch. §«i khi cã thÓ dïng
g¹c thÊm n−íc hoÆc b«ng cÇu ®Ó bãc t¸ch çc tæ chøc dÝnh nhiÒu. KÐo ®Çu tï
còng lμ ph−¬ng tiÖn bãc t¸ch rÊt tèt ®èi víi çc líp tæ chøc qu¸ ch¾c kh«ng thÓ
bãc t¸ch b»ng ngãn tay hay b«ng cÇu ®−îc. §èi víi çc tæ chøc sÑo qu¸ x¬ dμy
th× cã thÓ dïng kÐo nhän.
GÇn ®©y mét kü thuËt bãc t¸ch míi ®· ®−îc ph¸t triÓn cïng víi ph−¬ng
ph¸p phÉu thuËt néi soi, ®ã lμ bãc t¸ch néi soi ®−îc theo dâi trªn mμn h×nh. Kü
thuËt nμy Ýt g©y tæn th−¬ng tæ chøc, Ýt bÞ nhiÔm trïng vμ sÑo mæ rÊt nhá.
2.3. C¾t läc vÕt th−¬ng:
C¾t läc vÕt th−¬ng nh»m lÊy bá tæ chøc ®· bÞ « nhiÔm nÆng, çc tæ chøc
chÕt hoÆc çc dÞ vËt, tr¸nh nguy c¬ nhiÔm trïng lan réng. T−íi röa vÕt th−¬ng víi
¸p lùc cao còng cã thÓ lμm s¹ch hoÆc gi¶m ®−îc sè l−îng çc vËt thÓ nhá vμ bïn
®Êt trong vÕt th−¬ng.
ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c giíi h¹n cña vïng cÇn c¾t läc th−êng kh«ng dÔ
dμng. §Ó x¸c ®Þnh c¬ cßn sèng hay kh«ng, ngoμi viÖc xem mμu s¾c cßn ph¶i kÝch
thÝch ®Ó xem nã cßn co bãp hay kh«ng. Çc tæ chøc kh¸c nh− mμng cøng, c©n vμ
g©n cã thÓ sèng sãt nÕu ®−îc che phñ ngay b»ng çc v¹t tæ chøc lμnh giμu m¹ch
m¸u nu«i, do ®ã nãi chung chóng nªn ®−îc ®Ó l¹i.
2.4. CÇm m¸u:
Môc ®Ýnh cña cÇm m¸u lμ lμm gi¶m l−îng m¸u mÊt, t¹o tr−êng mæ s¹ch vμ
kh«ng ®Ó h×nh thμnh bäc m¸u tô sau mæ (çc bäc m¸u tô dÔ bÞ nhiÔm trïng, c¶n

25
trë sù x©m nhËp cña çc nguyªn bμo sîi, c¶n trë sù h×nh thμnh çc mao m¹ch
míi, do ®ã lμm chËm liÒn vÕt th−¬ng).
§èi víi çc m¹ch m¸u nhá chØ cÇn duy tr× lùc Ðp trong 15-20 gi©y th× çc
côc ®«ng sÏ h×nh thμnh ë ®Çu cña chóng nhê ®ã kh«ng bÞ ch¶y m¸u tiÕp n÷a. §èi
víi çc m¹ch m¸u lín th× ph¶i cÇm m¸u b»ng çc mèi chØ th¾t, mèi buéc hoÆc
kÑp clip kim lo¹i.
2.5. §ãng vÕt mæ:
Çc vÕt th−¬ng cã h¬n 105
vi khuÈn trong mét gam tæ chøc th× kh«ng nªn
®ãng kÝn ngay kú ®Çu v× tØ lÖ nhiÔm trïng sau mæ sÏ lμ 50-100%. Çc vÕt th−¬ng
Ýt « nhiÔm h¬n th× th−êng liÒn kú ®Çu, trõ khi cã nh÷ng yÕu tè kh¸c lμm gi¶m kh¶
n¨ng ®Ò kh¸ng cña bÖnh nh©n. Trong mét sè tr−êng hîp cã thÓ ®ãng kÝn kú ®Çu
chËm (tõ ngμy thø t− sau bÞ th−¬ng trë ®i) khi c¬ thÓ ®· cã thêi gian ®Ó ph¸t ®éng
®−îc c¬ chÕ ®Ò kh¸ng víi nhiÔm trïng.
Kh«ng ®−îc ®Ó l¹i çc kho¶ng trèng trong vÕt th−¬ng v× dÞch sÏ tiÕt vμo vμ
®äng l¹i, t¹o m«i tr−êng cho vi khuÈn ph¸t triÓn. Trong çc tr−êng hîp vÕt mæ
mÊt da réng, kh©u th«ng th−êng sÏ g©y c¨ng vμ dÉn tíi ho¹i tö mÐp da, cã thÓ
dïng çc thiÕt bÞ ®Æc biÖt cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc ®é c¨ng cña çc mèi chØ kh©u ®Ó
kÐo gi·n da ra dÇn dÇn, tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng ho¹i tö mÐp da vÕt mæ.
2.6. Çc mèi kh©u vÕt mæ:
+ Mèi kh©u rêi ®¬n: lμ lo¹i mèi kh©u th−êng ®−îc dïng nhÊt. Nã cã thÓ
khÐp kÝn çc mÐp vÕt mæ, söa chØnh mäi so le vμ chªnh lÖc cña ®−êng kh©u. Çc
mèi kh©u da cÇn ph¶i cμng s¸t mÐp vÕt mæ cμng tèt. §−êng xuyªn kim ph¶i lÊy
®−îc ®Õn líp h¹ b× cña da ®Ó lμm çc mÐp da h¬i ®−îc n©ng cao lªn t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho qu¸ tr×nh liÒn vÕt th−¬ng. Çc mèi kh©u b»ng chØ nhá gÇn nhau sÏ
cã ®−êng kh©u ch¾c h¬n so víi çc mèi kh©u chØ to çch xa nhau. Víi mét lùc
kÐo nhÊt ®Þnh th× çc mèi kh©u rêi vu«ng gãc víi ®−êng mæ sÏ Ýt g©y c¨ng vÕt mæ
nhÊt.
+ Çc mèi kh©u v¾t:
- Mèi kh©u v¾t trong da: ®−îc kh©u trong biÓu b× s¸t víi mÆt da ®Ó rót bá
sau mæ. Ph¶i dïng lo¹i chØ dai vμ tr¬n nh− chØ polypropylene hoÆc nylon.
- Mèi kh©u v¾t biÓu b×: cã thÓ ®ãng da nhanh chãng vμ dÔ c¾t bá sau mæ.
Tuy nhiªn nã dÔ g©y thiÕu m¸u çc mÐp da vμ ®Ó l¹i sÑo xÊu, nÕu cã mét mèi
buéc bÞ láng hoÆc bÞ ®øt th× toμn bé ®−êng kh©u sÏ bÞ hë.
+ Çc mèi kh©u cã ®Öm: th−êng ®−îc dïng ®Ó ®ãng çc vÕt mæ ë bông vμ
thμnh ngùc.
- Mèi kh©u cã ®Öm theo chiÒu däc: võa cã t¸c dông kÐo s¸t ®−îc hai mÐp
da çch xa nhau l¹i võa n»m s¸t ®−îc víi mÐp da. Tuy nhiªn nã cã thÓ g©y sÑo
vÕt chØ kh©u nÕu ®Ó l©u qu¸ 5-7 ngμy.
- Çc mèi kh©u ®Öm theo chiÒu ngang: còng cã t¸c dông kÐo s¸t ®−îc hai
mÐp da çch xa nhau nh−ng cã thÓ g©y ho¹i tö mét phÇn cña mÐp da.
2.7. B¨ng vÕt mæ:
B¨ng vÕt mæ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh liÒn vÕt th−¬ng. B¨ng vÕt
mæ lý t−ëng lμ ph¶i b¶o vÖ ®−îc vÕt th−¬ng kh«ng bÞ çc chÊn th−¬ng c¬ häc

26
còng nh− sù x©m nhËp cña vi khuÈn. Trong giai ®o¹n sím sau mæ vÕt mæ ph¶i
®−îc b¶o vÖ b»ng b¨ng cho ®Õn khi qu¸ tr×nh biÓu m« ho¸ hoμn tÊt.
Ph¶i b¨ng v« trïng ngay tr−íc khi lÊy bá kh¨n tr¶i vÕt mæ. DÉn l−u vμ çc
vÕt th−¬ng nhiÔm khuÈn cÇn ph¶i ®−îc b¨ng b»ng vËt liÖu thÊm hót dÞch. §èi víi
bÒ mÆt vÕt th−¬ng cã çc m¶nh ho¹i tö vμ rØ dÞch th× nªn ®¾p b»ng g¹c b«ng sîi
th−a ®Ó lÊy bá chóng khi thay b¨ng. NÕu bÞ mÊt da réng th× cã thÓ ph¶i dïng çc
b¨ng sinh häc (çc m¶nh ghÐp ®ång lo¹i, dÞ lo¹i hay çc chÊt thay thÕ da kh¸c) ®Ó
che phñ vμ b¶o vÖ vÕt th−¬ng chèng vi khuÈn x©m nhËp vμ mÊt n−íc.
2.8. BÊt ®éng vÕt mæ:
Khi vÕt th−¬ng ®−îc bÊt ®éng th× dßng b¹ch m¹ch ë vïng ®ã sÏ gi¶m
xuèng, nhê ®ã gi¶m ®−îc sù lan réng cña çc vi khuÈn. Çc nghiªn cøu còng thÊy
kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng víi vi khuÈn cña tæ chøc ®−îc bÊt ®éng tá ra tèt h¬n so víi tæ
chøc kh«ng ®−îc bÊt ®éng. Kª cao çc chç bÞ tæn th−¬ng sÏ lμm gi¶m ø dÞch ë
çc kho¶ng kÏ, nhê ®ã cã thÓ gióp vÕt th−¬ng phôc håi nhanh h¬n.
2.9. C¾t chØ vÕt mæ:
Thêi gian thÝch hîp ®Ó c¾t chØ vÕt mæ phô thuéc vμo nhiÒu yÕu tè: møc ®é
c¨ng cña çc mÐp vÕt mæ, t×nh tr¹ng nu«i d−ìng chung cña c¬ thÓ, cã hay kh«ng
cã chiÕu x¹ tr−íc ®©y, ®iÒu trÞ ho¸ chÊt phèi hîp, dïng steroid ngo¹i sinh, t×nh
tr¹ng nhiÔm trïng m¸u... vμ çc yªu cÇu vÒ thÈm mü. Nãi chung, cã thÓ c¾t bá chØ
sím (sau mæ 4-5 ngμy) ë nh÷ng vïng cã nu«i d−ìng tèt.
Khi c¾t chØ cÇn nhí lμ mÐp vÕt th−¬ng rÊt cã thÓ bÞ to¸c ra nÕu kh«ng cÈn
thËn. Ph¶i dïng k×m cÆp chÆt mèi chØ vμ c¾t nã b»ng ®Çu mòi kÐo, sau ®ã kÐo nhÑ
mèi chØ vÒ phÝa ®−êng vÕt th−¬ng ®Ó rót bá chØ.
2.10. Kh¸ng sinh dù phßng nhiÔm trïng phÉu thuËt:
Kh¸ng sinh dù phßng lμ kh¸ng sinh dïng khi ch−a hoÆc tr−íc khi cã
nhiÔm trïng, kh¸c víi kh¸ng sinh ®iÒu trÞ ®−îc dïng khi ®· vμ ®ang cã nhiÔm
trïng. Nªn dïng kh¸ng sinh dù phßng cho nh÷ng cuéc mæ cã nguy c¬ nhiÔm
trïng cao (çc phÉu thuËt ®−êng tiªu ho¸, mæ lÊy thai, c¾t bá tö cung, phÉu thuËt
®−êng mËt) vμ çc cuéc mæ mμ nÕu bÞ nhiÔm trïng th× nguy c¬ thÊt b¹i rÊt cao
(çc phÉu thuËt thÇn kinh vμ tim m¹ch, ghÐp c¬ quan vμ thiÕt bÞ nh©n t¹o).
2.11. Çc ph−¬ng tiÖn kü thuËt kh¸c ®Ó c¾t t¸ch tæ chøc:
HiÖn nay cã nhiÒu ph−¬ng tiÖn kü thuËt míi ®−îc ¸p dông ngμy cμng réng
r·i ®Ó c¾t, t¸ch vμ cÇm m¸u çc tæ chøc trong c¬ thÓ mét çch nhanh chãng vμ an
toμn, thay thÕ rÊt hiÖu qu¶ cho t¸c dông cña dao, kÐo... phÉu thuËt cæ ®iÓn.
2.11.1. Dao ®iÖn (electrocautery):
+ Dao ®iÖn ®¬n cùc:
Khi cã mét dßng ®iÖn liªn tôc tÇn sè cao ®i qua th× ®iÖn cùc cña nã sÏ t¸c
®éng lªn tæ chøc nh− mét dao mæ, tæ chøc chç ®ã bÞ t¸ch ra d−íi t¸c dông cña
nhiÖt lμm çc tÕ bμo bÞ bèc h¬i n−íc nhanh ®ång thêi çc m¹ch m¸u t¹i chç bÞ
®«ng l¹i vμ nghÏn m¹ch.
Dao ®iÖn gióp lμm gi¶m rÊt ®¸ng kÓ thêi gian cuéc mæ vμ l−îng m¸u mÊt.
Tuy nhiªn, nã cã nh−îc ®iÓm lμ lμm t¨ng kh¶ n¨ng bÞ nhiÔm trïng vμ ø ®äng dÞch
thanh huyÕt so víi mæ b»ng dao th«ng th−êng.

27
+ Dao ®iÖn l−ìng cùc:
Dao ®iÖn l−ìng cùc chØ t¸c ®éng vμo tæ chøc n»m ë vïng gi÷a hai ®Çu cùc
cña nã, nhê vËy nã cã thÓ c¾t vμ ®èt tæ chøc chÝnh x¸c vμ tinh tÕ h¬n nhiÒu so víi
dao ®¬n cùc. Ngoμi ra dao ®iÖn l−ìng cùc cã thÓ dïng ®−îc trong c¶ m«i tr−êng
−ít. Trong phÉu thuËt néi soi nã tá ra an toμn h¬n so víi dao ®iÖn mét cùc, nhÊt
lμ ë nh÷ng vïng chËt hÑp.
2.11.2. Dao ®èt chïm khÝ argon (Argon Beam Coagulator: ABC):
ThiÕt bÞ nμy cã mét kim ®iÖn cùc n»m trong èng, khi ®−îc kÝch ho¹t n¨ng
l−îng sÏ tõ kim ®iÖn cùc phãng qua mét dßng khÝ argon tèc ®é cao. Dßng khÝ
argon nμy sÏ nhËn n¨ng l−îng ®ã ®Ó t¸c ®éng ®Õn tæ chøc.
Do dßng khÝ argon cã tèc ®é cao nªn oxy bÞ thæi b¹t ®i, gi¶m ®−îc hiÖn
t−îng t¹o khãi t¹i n¬i nã t¸c ®éng. Dßng khÝ ®ã còng thæi b¹t çc m¶nh tæ chøc
vì vμ m¸u ra khái n¬i nã t¸c ®éng nhê ®ã hiÖu qu¶ ®èt ®«ng sÏ x¶y ra trùc tiÕp ë
tæ chøc ®ang ch¶y m¸u. T¸c dông nμy sÏ t¹o ®−îc ®é c¾t tæ chøc kh«ng qu¸ s©u
(th−êng kh«ng v−ît qu¸ 2-3 mm), tèc ®é c¾t nhanh vμ ®èt ®«ng hiÖu qu¶ h¬n.
HiÖn nay, dao ®èt chïm khÝ argon hay ®−îc dïng trong mæ çc c¬ quan nhu m«.
2.11.3. Dao Laser (Surgical Lasers):
Çc dao Laser lμ nh÷ng dông cô ®a t¸c dông, cã thÓ dïng ®Ó c¾t, ®èt ®«ng,
lμm bay h¬i tæ chøc, hμn vμ ph¸ hñy cã chän läc çc tæ chøc bÖnh lý. T¸c dông
nμy cña dao Laser cho phÐp ph¸t triÓn çc biÖn ph¸p ®iÒu trÞ mμ çc ph−¬ng tiÖn
kh¸c kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc.
+ Laser argon (argon Laser): cã b−íc sãng 488-541 nm, ®−îc hÊp thu rÊt
m¹nh bëi hemoglobin vμ chuyÓn thμnh nhiÖt n¨ng, t¹o nªn tæn th−¬ng do nhiÖt.
Nã cã tèc ®é t¸c dông nhanh, kh¶ n¨ng lμm liÒn vÕt th−¬ng mμ kh«ng ®Ó l¹i dÞ
vËt nh− çc mèi chØ kh©u, gi¶m ®−îc t×nh tr¹ng ph× ®¹i néi m¹c m¹ch m¸u vèn
hay x¶y ra trong kh©u chØ th«ng th−êng. HiÖn nay Laser argon hay ®−îc dïng
trong nh·n khoa hoÆc ®Ó nèi th«ng m¹ch m¸u.
+ Laser CO2: Laser CO2 g©y vì çc tÕ bμo trªn ®−êng ®i cña nã do lμm
nãng vμ s«i n−íc trong tÕ bμo, t¹o nªn mét vïng ho¹i tö tæ chøc réng kho¶ng 0,1
mm t−¬ng ®−¬ng víi vÕt r¹ch b»ng dao th−êng, ®ång thêi cã t¸c dông cÇm m¸u
tèt h¬n dao ®iÖn kho¶ng 1,67 lÇn.
+ Laser neodymium:ytrium-aluminum-garnet (Laser Nd:YAG): cã b−íc
sãng 1060 nm, kh¶ n¨ng c¾t tæ chøc s©u h¬n c¶ laser CO2. Nã cã thÓ ®Þnh h−íng
n¨ng l−îng ®i trong sîi th¹ch anh do ®ã cã thÓ ®−îc dïng trong çc néi soi èng
mÒm.
+ Laser holmium: ytrium-aluminum-garnet laser (Laser Ho:YAG): cã
b−íc sãng 2,1 nm, bÞ n−íc hÊp thu rÊt m¹nh nªn cã thÓ dïng ®Ó lμm bèc h¬i, c¾t,
®èt ®«ng, gät giòa vμ kh¾c tæ chøc. HiÖn nay nã ®−îc dïng réng r·i trong phÉu
thuËt chØnh h×nh vμ phÉu thuËt néi soi khíp.
+ Laser erbium: ytrium-aluminum-garnet (Laser Er:YAG): cã b−íc sãng
2,94 nm, còng bÞ hÊp thu rÊt m¹nh bëi n−íc trong tæ chøc, dÔ dμng lμm bèc h¬i tæ
chøc sôn, x¬ vμ x−¬ng. Lo¹i laser nμy cã ®é c¾t bãc tæ chøc rÊt máng, v× vËy cã
thÓ ®iÒu chØnh rÊt chÝnh x¸c ®é s©u cña líp tæ chøc cÇn c¾t.

28
+ Laser potassium-titanyl-phosphate (Laser KTP): cã b−íc sãng 0,532 nm.
Lμ lo¹i laser xung tÇn sè cao, cã thÓ truyÒn trong èng sîi mÒm vμ m«i tr−êng
n−íc. Nã bÞ hÊp thu m¹nh bëi hemoglobin vμ melanin, ®−îc dïng ®Ó ®èt ®«ng bÒ
mÆt (®é s©u 0,2-2 mm), c¾t, ®èt ®«ng tæ chøc vμ c¾t bá ®Üa ®Öm.
+ Laser ®iÒu h−íng mμu (Tunable Dye Laser): cã b−íc sãng 577 nm. HiÖn
nay nã ®−îc dïng cã kÕt qu¶ rÊt tèt trong ®iÒu trÞ çc bít da (çc d¹ng u m¹ch
m¸u ph¼ng).
2.11.4. Dao siªu ©m CUSA ( Cavitron Ultrasonic Surgical Aspirator)
Dao siªu ©m CUSA ho¹t ®éng nh− mét m¸y t¹o rung ©m thanh. Nã lμm vì
råi hót cã chän läc phÇn tæ chøc chøa nhiÒu n−íc vμ Ýt collagen (nh− tæ chøc khèi
u), gi÷ l¹i nh÷ng phÇn tæ chøc kh¸c nh− çc m¹ch m¸u vμ d©y thÇn kinh. Çc −u
®iÓm chÝnh cña dao CUSA lμ: gi¶m ®−îc mÊt m¸u vμ tæn th−¬ng tæ chøc, t¹o
®−îc tr−êng mæ s¹ch sÏ, t¸c dông rÊt nhanh nªn cã thÓ c¾t bá rÊt nhanh mét
l−îng khèi u lín vμ khi c¾t kh«ng t¹o muéi than. ThiÕt bÞ nμy ®−îc sö dông ngμy
cμng réng r·i trong çc lo¹i phÉu thuËt kh¸c nhau nh−: c¾t bá mét phÇn gan, c¾t
tôy t¹ng, c¾t ©m ®¹o, c¾t gi¶m tÕ bμo ung th− buång trøng, c¾t bá khèi u tñy sèng
vμ th©n n·o...
3. Kim vμ chØ kh©u phÉu thuËt
3.1. Kim vμ k×m kÑp kim kh©u phÉu thuËt:
3.1.1. Kim kh©u phÉu thuËt:
Kim phÉu thuËt ®−îc thiÕt kÕ ®Ó dÉn sîi chØ xuyªn qua tæ chøc sao cho dÔ
dμng vμ Ýt g©y tæn th−¬ng tæ chøc nhÊt. Nã cã ba thμnh phÇn chÝnh lμ lç kim, th©n
kim vμ ®Çu kim.
+ Lç kim: cã thÓ lμ më, kÝn hoÆc rËp khu«n. Kim cã lç kim më (kim bËt
chØ hay kim kiÓu Ph¸p) dÔ x©u chØ nh−ng cã lç kim to nªn g©y tæn th−¬ng tæ chøc
nhiÒu. Kim cã lç kim kÝn (kim x©u chØ) còng cã phÇn lç kim to h¬n sîi chØ nªn
còng bÞ nh−îc ®iÓm nh− trªn. Kim cã lç kim rËp khu«n (mét ®Çu sîi chØ ®−îc rËp
c¾m trùc tiÕp vμo lç khu«n ë ®u«i kim, cßn gäi lμ lo¹i kim liÒn chØ) Ýt g©y tæn
th−¬ng tæ chøc nh−ng gi¸ thμnh cao.
+ Th©n kim: cã thÓ th¼ng hoÆc cong, cã nhiÒu cì ®é to, ®é dμi vμ ®é cong
kh¸c nhau. Khi nh×n theo líp c¾t ngang, th©n kim cã thÓ lμ h×nh trßn, tam gi¸c
hoÆc dÑt.
+ Mòi kim: cã thÓ lμ lo¹i mòi c¾t, mòi thon nhän hoÆc mòi tï. Mòi c¾t
®−îc dïng ®Ó kh©u xuyªn qua çc tæ chøc ch¾c nh− da. Mòi thon nhän ®−îc dïng
ë nh÷ng tæ chøc mÒm, dÔ bÞ r¸ch nh− ë c¬, ruét. Cßn mòi tï ®−îc dïng ®Ó kh©u
çc tæ chøc dÔ bë n¸t.
ViÖc lùa chän kim kh©u ph¶i dùa vμo nhiÒu yÕu tè: lo¹i tæ chøc cÇn ®−îc
kh©u, ®Æc tÝnh bÖnh lý cô thÓ cña tæ chøc ®ã, ®−êng kÝnh cña sîi chØ kh©u...
3.1.2. K×m kÑp kim phÉu thuËt:

29
K×m kÑp kim phÉu thuËt ph¶i b¶o ®¶m gi÷ kim ch¾c ch¾n, gióp kim xuyªn
qua tæ chøc chÝnh x¸c vμ phèi hîp nhÞp nhμng ®−îc víi dông cô ®ì kim, ®ång
thêi ph¶i kh«ng lμm tæn th−¬ng ®Õn cÊu tróc cña kim còng nh− chØ kh©u.
HiÖn nay çc k×m kÑp kim phÉu thuËt th−êng cã ®Çu lμm b»ng hîp kim
cacbua vonfram, mÐp cña ®Çu kÑp kim ®−îc lμm trßn ®Ó khi kÑp kh«ng g©y háng
kim vμ chØ kh©u.
3.2. ChØ kh©u phÉu thuËt:
Lùa chän chØ kh©u ph¶i dùa trªn çc ®Æc tÝnh vËt lý vμ sinh häc cña vËt
liÖu lμm chØ vμ ®Æc ®iÓm cña tæ chøc ®−îc kh©u. Nãi chung nªn chän lo¹i chØ nhá
nhÊt cã ®é bÒn thÝch hîp víi tæ chøc cÇn kh©u. CÇn nhí lμ nh÷ng mèi chØ kh©u
còng lμ çc dÞ vËt cã thÓ lμm gi¶m kh¶ n¨ng chèng nhiÔm khuÈn cña b¶n th©n vÕt
mæ.
3.2.1. Çc lo¹i chØ tù tiªu:
ThuËt ng÷ chØ tù tiªu nhÊn m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng tù tiªu cña chØ trong tæ
chøc. Thêi gian tù tiªu cña chØ trong tæ chøc phô thuéc vμo lo¹i vËt liÖu ®Ó chÕ
t¹o sîi chØ vμ m«i tr−êng tæ chøc n¬i ®Æt mèi kh©u.
+ ChØ catgut: nghÜa gèc cña tõ catgut (hoÆc Kittegut) xuÊt ph¸t tõ tªn gäi
mét nh¹c cô (®μn Kitte) cã d©y ®μn lμm b»ng ruét mÌo. HiÖn nay, catgut ®−îc
lμm tõ ruét cña gia sóc cã sõng hoÆc cõu. Thêi gian tù tiªu cña catgut th−êng lμ
kho¶ng 10 ngμy. Catgut chromic (trong thμnh phÇn cã thªm muèi chromium) cã
thêi gian tù tiªu chËm h¬n (kho¶ng 20 ngμy). ¦u ®iÓm chung cña chØ catgut lμ:
kh«ng ph¶i c¾t chØ vÕt mæ (gi¶m ®−îc c«ng ch¨m sãc vÕt mæ, ng−êi bÖnh cã thÓ
ra viÖn sím), Ýt g©y sÑo mèi kh©u.
+ ChØ polyglycolic acid (chØ Dexon): lμ lo¹i chØ bÖn tù tiªu tæng hîp. Thêi
gian tù tiªu sau mæ kho¶ng 60-90 ngμy. Nã th−êng ®−îc dïng ®Ó kh©u çc tæ
chøc c¬, c©n, g©n vμ ®ãng da d−íi biÓu b×. So víi catgut th× chØ Dexon cã ®é dai
cao h¬n vμ Ýt g©y ph¶n øng trong tæ chøc h¬n (v× kh«ng chøa collagen, kh«ng cã
kh¸ng nguyªn vμ kh«ng cã chÝ nhiÖt tè).
+ ChØ polyglyconate (chØ Maxon): lμ lo¹i chØ tù tiªu ®¬n sîi, cã ®é an toμn
vμ ®é dai cña mèi buéc tèt nhÊt so víi çc lo¹i chØ tù tiªu tæng hîp kh¸c. Nã
th−êng ®−îc dïng ®Ó kh©u çc tæ chøc phÇn mÒm, thùc qu¶n, ruét, khÝ qu¶n.
+ ChØ polyglactic acid (chØ Vicryl): lμ lo¹i chØ bÖn tæng hîp t−¬ng tù chØ
polyglycolic acid nh−ng ®é dai h¬i kÐm h¬n. Thêi gian tù tiªu sau mæ kho¶ng 60
ngμy.
+ ChØ polydioxanone: lμ lo¹i chØ ®¬n sîi tù tiªu tæng hîp cã ®é dai rÊt cao,
thêi gian tù tiªu l©u, Ýt g©y ph¶n øng tæ chøc. Tuy nhiªn nã l¹i h¬i cøng vμ khã
®iÒu khiÓn.
3.2.2. Çc lo¹i chØ kh«ng tiªu:
+ ChØ t¬ (Silk): lμ lo¹i chØ protein lÊy tõ con t»m, chØ t¬ ®−îc nhuém, xö lý
b»ng polybutilate vμ bÖn l¹i ®Ó thμnh chØ kh©u. Nã cã ®é dai cao, dÔ ®iÒu khiÓn
vμ t¹o nót buéc rÊt tèt. MÆc dï lμ lo¹i chØ kh«ng tiªu nh−ng chØ t¬ vÉn cã thÓ
tho¸i ho¸ trong tæ chøc ë çc møc ®é kh¸c nhau.

30
+ ChØ polyester: lμ lo¹i chØ bÖn tæng hîp cã ®é dai rÊt cao. ChØ polyester
th«ng th−êng (mersilene) khi xiÕt chØ dÔ lμm c¾t tæ chøc, do ®ã th−êng dïng çc
lo¹i chØ polyester ®−îc phñ ngoμi bëi teflon (tevdek), silicone (tri-cron) hoÆc
polybutilate (ethibond). §Ó nót buéc ®¶m b¶o an toμn, chØ polyester cÇn ®−îc th¾t
nót Ýt nhÊt n¨m lÇn so víi hai lÇn ®èi víi chØ thÐp vμ ba lÇn ®èi víi çc lo¹i chØ t¬,
cotton, polyglactic hoÆc polyglycolic acid.
+ ChØ nylon: lμ lo¹i chØ tæng hîp ®¬n sîi hoÆc bÖn, cã ®é dai cao vμ rÊt
tr¬n. Nã cã thÓ tho¸i ho¸ vμ tù tiªu trong kho¶ng 2 n¨m sau mæ, v× vËy ®é dai bÞ
gi¶m dÇn theo thêi gian. Do rÊt tr¬n nªn nã dÔ xuyªn qua tæ chøc, Ýt g©y ph¶n
øng, nh−ng khi buéc ph¶i th¾t nhiÒu nót ®Ó ®¶m b¶o an toμn mèi buéc.
+ ChØ polypropylene: lμ lo¹i chØ tæng hîp ®¬n sîi. Nã kh¸ tr¬n nªn dÔ ®i
xuyªn vμ Ýt g©y ph¶n øng trong tæ chøc. ChØ polypropylene th−êng ®−îc dïng
trong kh©u nèi m¹ch m¸u, kh©u v¾t trong da...
+ ChØ thÐp kh«ng gØ: ®−îc lμm tõ hîp kim s¾t nghÌo carbon, cã thÓ lμ sîi
®¬n hoÆc bÖn. Nã lμ lo¹i chØ ch¾c nhÊt vμ Ýt g©y ph¶n øng nhÊt nªn th−êng ®−îc
dïng ®Ó kh©u çc d©y ch»ng, c©n, x−¬ng. ChØ thÐp cã nh−îc ®iÓm lμ: khã ®iÒu
khiÓn, dÔ bÞ xo¾n vμ c¾t ®øt tæ chøc khi xiÕt chØ, t¹o h×nh nhiÔu trªn phim chôp
CT, cã thÓ bÞ dÞch chuyÓn khi cho chôp MRI, cã thÓ g©y ®au do bÖnh nh©n bÞ
mÉn c¶m víi nikel trong thμnh phÇn chØ thÐp...
3.3. Çc biÖn ph¸p kü thuËt kh¸c ®Ó kh©u vμ ®ãng tæ chøc:
HiÖn nay ®· cã mét sè biÖn ph¸p kü thuËt kh¸c ®−îc ¸p dông ngμy cμng
réng r·i trong phÉu thuËt ®Ó gióp viÖc kh©u vμ ®ãng çc tæ chøc trong c¬ thÓ mét
çch nhanh chãng vμ an toμn.
3.3.1. Ghim phÉu thuËt:
+ Dông cô ghim TA (TA30, TA55, TA90): dïng ®Ó ®Æt mét ®−êng ghim
kÐp so le nhau cã ®é dμi 30, 55 vμ 90 mm. Chóng th−êng ®−îc dïng ®Ó ®ãng çc
mám c¾t phÕ qu¶n trong çc phÉu thuËt phæi. Cã hai cì ghim lμ 3,5 vμ 4,8 mm
dïng cho çc tæ chøc cã ®é dμy kh¸c nhau. Dông cô TA30 cßn cã thªm mét hép
ghim m¹ch m¸u ®Æc biÖt (3,2 mm) víi çc ghim n»m s¸t nhau h¬n ®Ó ®ãng çc
m¹ch m¸u trong çc phÉu thuËt c¾t thïy phæi hay c¾t phæi.
+ Dông cô ghim GIA: dïng ®Ó ®Æt hai ®−êng ghim kÐp so le ®ång thêi c¾t
lu«n tæ chøc n»m ë kho¶ng gi÷a hai ®−êng ghim kÐp ®ã. Nã th−êng ®−îc dïng ®Ó
®ãng çc mám c¾t cña ruét trong çc phÉu thuËt ®−êng tiªu ho¸. ¦u ®iÓm lμ
nhanh h¬n kh©u tay, rót ng¾n ®−îc thêi gian mæ vμ g©y mª, gi¶m ®−îc chÊn
th−¬ng tæ chøc, gi¶m l−îng m¸u mÊt vμ thêi gian n»m viÖn.
+ Dông cô ghim EEA: dïng ®Ó t¹o çc miÖng nèi ruét tËn-tËn vμ tËn-bªn.
Dông cô EEA còng nh− ILS (thiÕt bÞ dËp ghim néi èng Ethicon) ®· ®−îc ¸p dông
ngμy cμng réng r·i trong çc phÉu thuËt nèi th«ng thùc qu¶n vμ trùc trμng.
+ Dông cô ghim LDS: dïng ®Ó võa th¾t võa c¾t cïng mét lóc b»ng çch
®Æt hai clip b»ng s¾t kh«ng gØ vμo hai bªn mét l−ìi dao c¾t. Nã th−êng ®−îc dïng
®Ó c¾t çc m¹ch m¸u m¹c treo, d¹ dμy vμ m¹c nèi.

31
+ Dông cô ghim ®ãng da: dông cô ghim ®ãng da ngμy cμng ®−îc dïng
phæ biÕn h¬n. ¦u ®iÓm cña nã lμ: rót ng¾n ®−îc thêi gian mæ, Ýt g©y tæn th−¬ng
vμ ho¹i tö mÐp vÕt mæ h¬n so víi kh©u tay b»ng chØ kh«ng tiªu.
3.3.2. Çc chÊt keo dÝnh phÉu thuËt:
+ Keo fibrin:
- Keo dÝnh fibrin: ®−îc t¹o ra tõ chÝnh m¸u ng−êi, chøa fibrinogen, yÕu tè
XIII, fibronectin, thrombin, aprotinin vμ calcium chloride. Çc nghiªn cøu ®·
thÊy keo fibrin cã hiÖu qu¶ tèt trong çc nèi th«ng d¹ dμy, thùc qu¶n, ruét non vμ
thÇn kinh. Trong mæ ghÐp da nã cã t¸c dông cÇm m¸u vμ cè ®Þnh m¶nh ghÐp da
rÊt hiÖu qu¶. Víi çc vÕt th−¬ng lín vμ s©u, cã thÓ cho thªm vμo keo fibrin çc
yÕu tè ph¸t triÓn ®Ó t¨ng c−êng qu¸ tr×nh liÒn t¹i chç vÕt th−¬ng.
- ChÊt d¸n dÝnh fibrin (fibrin seal adhesive): cho tíi nay, chÊt d¸n dÝnh
fibrin vÉn lμ chÊt dÝnh tæ chøc cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nã lμ mét hÖ hai thμnh phÇn
(Tissucol) t¹o ra tõ m¸u toμn phÇn. Khi hai thμnh phÇn ®ã ®−îc trén vμo nhau th×
sÏ x¶y ra kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh ®«ng m¸u, t¹o nªn mét chÊt d¹ng nhÇy cã
t¸c dông dÝnh tæ chøc l¹i víi nhau.
+ Keo cyanoacrylate: keo cyanoacrylate cã t¸c dông dÝnh tæ chøc vμ cÇm
m¸u. Cã thÓ dïng nã ®Ó cè ®Þnh mÆt khíp h¸ng nh©n t¹o, nèi ghÐp phÕ qu¶n (keo
buty 1-2 cyanoacrylate)...
+ ChÊt hμn protein (protein solder): ®Ó t¨ng c−êng ®é ch¾c cña çc mèi nèi
tæ chøc b»ng laser, mét sè chÊt hμn protein ®· ®−îc nghiªn cøu nh−: dung dÞch
albumin ng−êi, dung dÞch albumin xÊy kh«, dung dÞch fibrinogen, keo fibrin vμ
hång cÇu. Çc chÊt nμy ®−îc ®Æt thμnh mét líp máng ë ngay gÇn çc mÐp tæ chøc
chuÈn bÞ ®−îc nèi tr−íc khi cho Laser ho¹t ®éng.
3.3.3. B¨ng dÝnh da:
HiÖn nay çc b¨ng dÝnh da ®−îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó cã
®é dÝnh cao, Ýt g©y dÞ øng da, cã kh¶ n¨ng thÊm må h«i... Çc t¸c dông chÝnh cña
b¨ng dÝnh da lμ: gióp cè ®Þnh tèt h¬n çc m¶nh da ghÐp, gióp kÐo liªn tôc mÐp
vÕt th−¬ng gÇn l¹i nhau ®Ó lμm gi¶m ®é c¨ng çc mèi kh©u vμ gi¶m ®é réng cña
sÑo vÕt mæ. So víi kh©u hay ghim da th× b¨ng dÝnh da Ýt g©y ph¶n øng viªm do dÞ
vËt, Ýt bÞ nhiÔm trïng, cã ®é ch¾c cao h¬n vμ cã h×nh thøc thÈm mü tèt h¬n. Ngoμi
ra b¨ng dÝnh da th−êng rÎ vμ sö dông thuËn tiÖn h¬n so víi çc biÖn ph¸p ®ãng da
vÕt mæ kh¸c.
4. Çc èng th«ng vμ dÉn l−u phÉu thuËt
4.1. Çc lo¹i èng th«ng vμ èng dÉn l−u phÉu thuËt: (b¶ng 1)
4.1.1. Çc èng th«ng ®−êng tiªu ho¸:
+ Çc èng th«ng d¹ dμy ®Æt qua mòi hoÆc måm: th−êng dïng ®Ó gi¶m ¸p
d¹ dμy vμ ruét non (khi bÞ t¾c ruét), ®−a thuèc hoÆc chÊt dinh d−ìng vμo ®−êng
tiªu ho¸ khi bÖnh nh©n kh«ng tù nuèt ®−îc (bÞ h«n mª, tæn th−¬ng vïng hÇu
häng...), ®Ó röa d¹ dμy (ch¶y m¸u ®−êng tiªu ho¸ trªn, cÊp cøu ngé ®éc thuèc
®−êng uèng...). Çc èng th«ng nμy cã thÓ cã mét nßng hay hai nßng. HÇu hÕt çc

32
èng nμy ®Òu cã d¶i c¶n quang n»m däc th©n èng ®Ó dÔ dμng x¸c ®Þnh khi chôp X
quang.
+ Çc èng th«ng hçng trμng qua mòi: th−êng dïng ®Ó ®−a thuèc hoÆc chÊt
nu«i d−ìng vμo ®−êng tiªu ho¸, ®Ó gi¶m ¸p ruét non ... Cã lo¹i èng dïng ®Ó nu«i
d−ìng (èng Dobhoff) hoÆc ®Ó gi¶m ¸p ruét non (èng Cantor, Gowan, Miller-
Abbott, Baker-Nelson...).
+ Çc èng th«ng ®−êng mËt:
- Çc èng th«ng ®−êng mËt qua mòi: chñ yÕu ®Ó hót gi¶m ¸p ®−êng mËt
trong çc tr−êng hîp t¨ng ¸p lùc ®−êng mËt. Th−êng dïng lo¹i èng Silastic mÒm
cã mét nßng.
- Çc èng th«ng ®−êng mËt kiÓu ch÷ T: th−êng dïng ®Ó dÉn l−u ®−êng mËt
sau mæ èng mËt chñ, ghÐp gan cã nèi ®−êng mËt chÝnh... Çc èng th«ng ch÷ T
th−êng ®−îc ®Æt vμo èng mËt vμ ®−a ra ngoμi qua thμnh bông tr−íc, ®iÓn h×nh lμ
èng Kehr.
+ Çc èng th«ng trùc trμng: th−êng dïng cho bÖnh nh©n n»m liÖt gi−êng bÞ
ch¶y ph©n th−êng xuyªn hoÆc cã vÕt th−¬ng vïng hËu m«n sinh dôc ®Ó dù phßng
t×nh tr¹ng Èm loÐt da hoÆc « nhiÔm vÕt th−¬ng. Cã nhiÒu lo¹i th«ng trùc trμng cã
bãng hoÆc kh«ng cã bãng ë ®Çu.
+ Çc èng th«ng trong më th«ng ®−êng tiªu ho¸:
- Çc èng th«ng trong më th«ng d¹ dμy qua thμnh bông tr−íc: dïng ®Ó dÉn
l−u d¹ dμy hoÆc ®−a thuèc vμ chÊt dinh d−ìng vμo ®−êng tiªu ho¸. Chóng ®−îc
thiÕt kÕ riªng víi ®Çu cã bãng hoÆc h×nh nÊm, th−êng cã mét nßng. Còng cã lo¹i
®Æc biÖt cã hai nßng dïng trong më th«ng d¹ dμy-hçng trμng, mét nßng th«ng
vμo d¹ dμy vμ mét nßng th«ng vμo hçng trμng.
- Çc èng th«ng trong më th«ng hçng trμng qua thμnh bông tr−íc: chñ yÕu
dïng ®Ó ®−a thuèc vμ chÊt dinh d−ìng vμo ®−êng tiªu ho¸. Çc èng th«ng lo¹i
nμy th−êng lμ mét nßng, cã hoÆc kh«ng cã bãng ë ®Çu.
- Çc èng th«ng më th«ng manh trμng: chñ yÕu dïng trong tr−êng hîp
viªm ruét thõa thñng mμ viÖc ®ãng mám côt ruét thõa khã hoÆc kh«ng thùc hiÖn
®−îc; th−êng dïng lo¹i èng mét nßng cã bãng ë ®Çu hoÆc catheter Winsbury-
White.
4.1.2. Çc c¹theter tiÕt niÖu:
+ Catheter dÉn l−u bμng quang trªn x−¬ng mu ®−a qua thμnh bông tr−íc:
th−êng lμ mét nßng, cã bãng ë ®Çu hoÆc ®Çu cã h×nh nÊm.
+ Catheter cã bãng ë ®Çu (catheter Foley) ®−îc dÆt vμo bμng quang qua
niÖu ®¹o.
+ Çc catheter dÉn l−u niÖu qu¶n vμ èng dÉn l−u thËn: cã nhiÒu lo¹i kh¸c
nhau.
4.1.3. Çc èng dÉn l−u lång ngùc:
Çc èng dÉn l−u lång ngùc ®−îc dïng ®Ó gi¶i tho¸t çc chÊt dÞch tõ
khoang mμng phæi hoÆc trung thÊt. Chóng th−êng cã ®−êng kÝnh lín (20-36 Fr),
®Çu cã nhiÒu lç, cã v¹ch c¶n quang ch¹y suèt chiÒu dμi cña èng, lμm b»ng
polyvinylchloride hoÆc Silastic ®Ó ®¶m b¶o kh«ng qu¸ mÒm hoÆc qu¸ cøng.

34
Çc lo¹i èng th«ng vμ èng dÉn
l−u
VËt liÖu vμ kiÓu èng
Cì ng−êi
lín
Cì trÎ em
(1-7 tuæi)
* Çc lo¹i èng th«ng vμ èng dÉn l−u ®−êng tiªu ho¸:
+ Çc èng th«ng d¹ dμy qua måm
hoÆc qua mòi
Polyvinylchloride hoÆc
Silastic, cã 1 hoÆc 2 nßng
12–18 Fr 10–12 Fr
èng Sengstaken-Blakemore Polyvinylchloride, cã bãng
riªng ë thùc qu¶n vμ d¹
dμy
20 Fr Ýt dïng
+ Çc èng th«ng hçng trμng:
- §Ó nu«i d−ìng (Dobhoff) Polyurethane, cã 1 nßng 8–12 Fr 8 Fr
- Çc èng th«ng ruét non dμi:
• èng Cantor Cao su tù nhiªn, ®Çu cã
bãng chøa thñy ng©n
16 Fr Ýt dïng
• èng Gowan Cã 3 nßng, ®Çu cã bãng vμ
d©y dÉn
Ýt dïng
+ Çc èng th«ng trùc trμng Polyvinylchloride hoÆc cao
su phñ Teflon, ®Çu cã bãng
20–28 Fr Ýt dïng
+ Çc èng th«ng ®−êng mËt:
- Çc èng th«ng ®−êng mËt qua
mòi
Polyurethane,
Silastic
- èng th«ng ch÷ T Cao su latex
* Çc lo¹i èng dïng trong më th«ng ®−êng tiªu ho¸
+ Çc èng më th«ng d¹ dμy:
- Lo¹i catheter cã bãng ë ®Çu Cao su latex cã phñ Teflon 18–24 Fr 10–16 Fr
- Catheter Malecot Polyvinylchloride 10–38 Fr 10–16 Fr
- èng th«ng d¹ dμy-hçng trμng Polyvinylchloride 18–24 Fr Ýt dïng
- èng më th«ng d¹ dμy qua da Polyvinylchloride 20–28 Fr 14–28 Fr
+ Çc èng më th«ng hçng trμng Polyvinylchloride 8–18 Fr 8–14 Fr
+ Çc èng dÉn l−u manh trμng Polyvinylchloride hay Cao
su phñ Teflon, cã bãng ë
®Çu
* Çc catheter tiÕt niÖu
+ Catheter trªn x−¬ng mu Catheter cã ®u«i (mãc
Cope) hoÆc cã bãng ë ®Çu
12–14 Fr 12 Fr
+Catheter cã bãng ë ®Çu (Foley)
- Lo¹i 1nßng Cao su latex phñ Teflon 12–24 Fr
bãng 5 cc
10–12 Fr
bãng 3-5 cc
- Lo¹i 3 nßng Cao su latex phñ Teflon 18–26 Fr
bãng 30cc
Ýt dïng
* Çc èng dÉn l−u lång ngùc
Silastic (th¼ng hoÆc gËp
gãc)
20–36 Fr 14–32 Fr

35
Fr: French scale (1 Fr = 0,33 mm hoÆc 3 Fr = 1 mm)
H×nh 1 : Mét sè lo¹i catheter dïng trong phÉu thuËt
4.2. DÉn l−u trong phÉu thuËt :
DÉn l−u phÉu thuËt lμ biÖn ph¸p ®Ó gi¶i tho¸t dÞch khái mét khoang c¬ thÓ
nhÊt ®Þnh.
4.2.1. Nh÷ng nguyªn t¾c dÉn l−u phÉu thuËt:
+ Lùa chän ph−¬ng ph¸p dÉn l−u ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt, sè l−îng cña
chÊt cÇn dÉn l−u vμ vÞ trÝ gi¶i phÉu cña n¬i cÇn dÉn l−u.
+ Khi ®· ®¹t ®−îc môc ®Ých th× ph¶i sím rót bá dÉn l−u.

36
+ Ph¶i lùa chän vËt liÖu lμm dÉn l−u thËt thÝch hîp: ®ñ mÒm ®Ó tr¸nh lμm
tæn th−¬ng tæ chøc, kh«ng g©y kÝch thÝch tæ chøc, ®ñ bÒn ®Ó kh«ng bÞ ph©n hñy
trong tæ chøc vμ ®ñ tr¬n ®Ó dÔ dμng rót bá.
4.2.2. Çc ph−¬ng ph¸p dÉn l−u phÉu thuËt:
+ DÉn l−u më:
Lμ lo¹i dÉn l−u t¹o nªn ®−êng th«ng gi÷a mét khoang c¬ thÓ ra bÒ mÆt da.
Lo¹i dÉn l−u më th−êng thÊy nhÊt lμ dÉn l−u Penrose, ®−îc lμm tõ caosu latex
mÒm ®−êng kÝnh 0,6 – 2,5 cm. Nã dïng ®Ó dÉn l−u mñ, huyÕt thanh, m¸u hoÆc
çc chÊt dÞch trong çc khoang c¬ thÓ. Th−êng ph¶i ®Æt mét g¹c thÊm lªn trªn
dÉn l−u ®Ó thÊm hÕt chç dÞch ®−îc dÉn l−u ra.
Tïy theo hiÖu qu¶ mμ dÉn l−u Penrose cã thÓ ®−îc rót bá ngay hoÆc dÇn
dÇn (1-2 cm/ngμy). CÇn chó ý lμ nã cã nguy c¬ g©y nhiÔm trïng thø ph¸t do ®ã
kh«ng nªn ®Ó l©u nÕu kh«ng cÇn thiÕt.
+ DÉn l−u kÝn cã hót (closed-suction drain):
Çc dÉn l−u kÝn cã hót th−êng dïng ®Ó dÉn l−u dÞch thanh huyÕt hoÆc m¸u
ë çc vïng mæ bÞ bãc t¸ch nhiÒu, xung quanh çc miÖng nèi th«ng trong phóc
m¹c, dÞch trong khoang mμng phæi... Chóng th−êng lμ çc catheter ®ñ cøng, cã
nhiÒu lç ë ®Çu, lμm tõ chÊt polyvinyl chloride cã tr¸ng silicon.
CÇn ph¶i theo dâi sè l−îng vμ tÝnh chÊt cña dÞch dÉn l−u ®Ó quyÕt ®Þnh rót
bá dÉn l−u khi ®· ®¹t ®−îc môc ®Ých (th−êng trong 24-72 giê). MÆc dï cã tØ lÖ
nhiÔm trïng thø ph¸t thÊp nh−ng nã cã thÓ cã çc biÕn chøng nh−: g©y x−íc vμ
¨n mßn vμo çc c¬ quan vμ m¹ch m¸u xung quanh, khi rót bá dÉn l−u cã thÓ bÞ
®øt hoÆc r¸ch nªn ph¶i mæ ®Ó lÊy bá...
+ DÉn l−u Penrose cã hót kÝn:
Lμ ph−¬ng ph¸p kÕt hîp dÉn l−u hót kÝn vμ dÉn l−u Penrose më, sö dông
hiÖn t−îng mao dÉn cña dÉn l−u Penrose nh−ng duy tr× hót kÝn ®Ó tr¸nh hiÖn
t−îng « nhiÔm vi khuÈn tõ ngoμi vμo vÕt th−¬ng. DÉn l−u kiÓu nμy cã hai èng,
mét èng cã ®Çu ra ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c mao dÉn, cßn mét èng cã ®ôc lç ë
®Çu trong vμ ®−îc hót th«ng qua hÖ thèng hót kÝn.
+ DÉn l−u hai ®Çu (sump drains):
Çc dÉn l−u hai ®Çu th−êng lμ çc èng dÉn l−u to, cã 2 hoÆc nhiÒu nßng ®Ó
cã thÓ võa b¬m röa võa hót ra. Th−êng ph¶i tiÕn hμnh phÉu thuËt ®Ó ®Æt çc dÉn
l−u nμy. ¦u ®iÓm cña nã lμ kÕt hîp b¬m röa vμ hót nªn cã thÓ lμm s¹ch ®−îc çc
khoang c¬ thÓ cã chÊt cÇn dÉn l−u phøc t¹p víi sè l−îng lín (cã çc chÊt ho¹i tö,
dß ruét l−îng dÞch lín...), tuy nhiªn nã còng cã nguy c¬ nhiÔm trïng thø ph¸t
cao.
+ DÉn l−u catheter:
DÉn l−u catheter th−êng ®−îc dïng ®Ó ®iÒu trÞ çc æ apxe hoÆc çc khoang
®äng dÞch kh¸c trong c¬ thÓ. Th−êng tiÕn hμnh ®Æt çc catheter nμy vμo æ ¸p xe
b»ng phÉu thuËt hoÆc qua da d−íi h−íng dÉn cña siªu ©m hay CT. Sau khi ®Æt
catheter th× ®Ó dÉn l−u ho¹t ®éng theo c¬ chÕ träng lùc hoÆc hót chñ ®éng b»ng
m¸y hót.

37
V« khuÈn trong ngo¹i khoa
NguyÔn §øcThiÒng
V« khuÈn lμ mét nguyªn t¾c, mét chÕ ®é hμng ®Çu cña ngμnh Y tÕ nãi
chung vμ cña ngμnh ngo¹i khoa nãi riªng, nã cã ý nghÜa thμnh b¹i trong c«ng t¸c
ngo¹i khoa.
V« khuÈn trong ngo¹i khoa ®−îc ®Æt ra sau khi ng−êi ta t×m ra vi khuÈn vμ
nhËn thÊy vai trß g©y bÖnh cña chóng ®èi víi c¬ thÓ sau khi chóng x©m nhËp
®−îc qua vÕt th−¬ng, vÕt mæ.
ThuËt ng÷ v« khuÈn bao hμm hai lÜnh vùc:
+ TiÖt trïng (stevilisatio) lμ çc biÖn ph¸p tiªu diÖt mäi h×nh th¸i cña vi
khuÈn bao gåm c¶ nha bμo.
+ Khö trïng (desinfectio) lμ chØ tiªu diÖt vi khuÈn ë d¹ng thùc vËt.
Khö trïng, tiÖt trïng lμ t¹o nªn mét m«i tr−êng v« khuÈn, ng¨n ngõa
kh«ng cho vi khuÈn x©m nhËp vμo c¬ thÓ lμm cho çc tæ chøc cña c¬ thÓ kh«ng bÞ
nhiÔm khuÈn. Nªn nhí r»ng: ngay bμn tay cña phÉu thuËt viªn, da cña ng−êi bÖnh
sau khi ®· s¸t trïng ®Ó mæ còng kh«ng ph¶i lμ v« khuÈn. §Ó kh¾c phôc nh÷ng vÊn
®Ò nμy phÉu thuËt viªn ph¶i ®eo g¨ng mæ vμ t¹i vïng mæ cña bÖnh nh©n ng−êi ta
tr¶i s¨ng vμ d¸n ofsite. Víi çc ph−¬ng tiÖn sö dông trong phÉu thuËt ®Ó ®¶m b¶o
v« trïng tuyÖt ®èi ng−êi ta ph¶i øng dông çc ph−¬ng ph¸p lý, ho¸ ®Ó tiÖt trïng.
1. Çc t¸c nh©n ®−îc sö dông ®Ó tiÖt trïng, khö trïng.
1.1. Çc dung dÞch ho¸ chÊt:
Ho¸ chÊt ®Ó tiÖt khuÈn Ýt cã hiÖu qu¶ v× kh«ng cã ho¸ chÊt nμo cã thÓ
cïng mét lóc diÖt tÊt c¶ çc vi sinh vËt. Nã cã thÓ diÖt vμi loμi vi sinh vËt nμy
nh−ng l¹i kh«ng thÓ diÖt ®−îc çc lo¹i vi sinh vËt kh¸c. TÝnh h÷u hiÖu cña ho¸
chÊt phô thuéc vμo nång ®é, bÒ mÆt cña dông cô cÇn ®−îc s¸t khuÈn cã s¹ch
hay kh«ng, thêi gian tiÕp xóc víi dông cô cã ®ñ hay kh«ng. Çc ho¸ chÊt
th−êng ®−îc sö dông ®Ó khö khuÈn trong ngo¹i khoa gåm:
+ Cån (alcol): cã t¸c dông duy tr× sù khö khuÈn cña mét vËt sau khi vËt ®ã
®· ®−îc khö khuÈn b»ng ph−¬ng ph¸p kh¸c, nã cßn ®−îc dïng ®Ó s¸t khuÈn trªn
da v× Ýt g©y h¹i ë da. Thêi gian khö khuÈn cÇn thiÕt cña cån lμ 20 phót, nång ®é
sö dông s¸t khuÈn lμ 700
. BÊt lîi cña cån lμ: kh«ng diÖt ®−îc bμo tö, lμm kh« da,
kh«ng lμm mÊt t¸c dông cña ®éc tè, lμm háng dông cô b»ng chÊt dÎo, lμm han gØ
dông cô s¾t, kh«ng tÈy ®−îc dÇu mì, t¸c dông cña cån gi¶m ®i khi bÞ bèc h¬i
hoÆc pha lo·ng.
+ Dung dÞch ièt: Ng−êi ta pha dung dÞch cån iod dïng ®Ó s¸t khuÈn lμ
2% iod trong cån 700
. Víi lo¹i cån iod nμy sÏ bÞ kh« chËm l¹i vμ kh«ng lμm
ch¸y da. Thêi gian khö khuÈn lμ 15 - 20 phót. BÊt lîi: nã cã thÓ g©y kÝch øng
da, nÕu ®Ëm ®é ®Æc cã thÓ g©y ch¸y da; cã thÓ lμm mÊt mμu vμ ¨n mßn kim
lo¹i.

sách ngoại khoa cơ sở hvqy

sách ngoại khoa cơ sở hvqy

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (10)

Similar to sách ngoại khoa cơ sở hvqy

Similar to sách ngoại khoa cơ sở hvqy (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

sách ngoại khoa cơ sở hvqy