Оюутнуудад зориулсан лекц: Дүрслэх Урлагийн Түүх № 003 Судлах улирал: Хавар Хичээлийн сэдэв: Фовисм УЭДС-ийн багш С.Ганзүг Зохион байгуулсан: НЭГДСЭН ТЭНХИМ

1. Оюутнуудад зориулсан лекц: Дүрслэх Урлагийн Түүх № 003
Судлах улирал: Хавар
Хичээлийн сэдэв:
Фовисм
УЭДС-ийн багш С.Ганзүг
Зохион байгуулсан: НЭГДСЭН ТЭНХИМ

2. ФОВИСМ
Франц хэлнээс гаралтай fauve – зэрлэг
Фовисм бол XIX зууны сүүлч XX зууны эхэн үеийн францын уран зургийн
модернист урсгал юм.
Зарим урлаг судлаачид фовизмыг авангард урлагтай холбодог. Фовизмын
сонгодог үе нь 1904-1908 оны үе гэж үздэг.
Хамгийн чухал үе шат нь 1905-1907 онуудад өрнөсөн.

3. Фовизмын онцлог шинж чанар нь хэлбэр, орон зайг ерөнхийд нь нэгтгэх,
хэмжээ, зураг зурах хэлбэрийг энгийн тойм болгон багасгах, гэрэлтэлт,
шугаман хэтийн төлөв алга болох явдал юм.
Гэрэлтэлт гэдэг нь объектын гадаргуу дээр ажиглагдаж буй гэрэлтүүлгийн
тархалтыг хэлдэг бөгөөд энэ нь тод байдлын цар хүрээг үүсгэдэг.

5. ГАРАЛ ҮҮСЭЛ
Фаувсын ойрын өмнөх үеийнхнийг он цагийн захидал харилцааны хувьд ч,
уран сайхны арга барилын хувьд ч пост импрессионист гэж үзэж болно
Пост импрессионистууд Фаувесын адил зөөлөн, байгалийн өнгийг ашигладаг
импрессионистуудын эсрэг субъектив хүчтэй өнгийг илүүд үздэг байв.
Ван Гог, Гоген зэрэг уран зураачдын уран сайхны нөлөө нь эртний зураглал,
тэгш өнцөгт байдал, хурц өнгийг ашиглахтай холбоотой байлаа.

6. Винсент ван Гог
(Шөнийн кафе)
Уран зураг
Ван Гогийн
Одтой үдэш.

7. Гогений
Чи атаархаж байна уу?
(1892)

8. Фовизмын өөр нэг гол дүр бол Пол Сезанн байв.
Түүний бүтээлүүдийн онцлог шинж чанар нь жижиг хэлбэрийн дүр
төрхтэй холбоотой байсан ч гэсэн уран зургийн хөшөөт шинж чанар гэж
үздэг: Сезанн Фаувсын ашиглаж, түүнд найддаг уран сайхны шинэ
стандартыг бий болгосон.
Фовизм үүссэн нь 1890-ээд онд Анри Матиссе, Альберт Маркет, Жорж
Руо болон бусад мастеруудын ангид сурч байсан бэлгэдлийн зураач,
Дүрслэх урлагийн сургуулийн профессор Гюстав Морегийн нэртэй
холбоотой юм. Заримдаа Морэ хөдөлгөөний үзэл суртлын урам зориг,
оюутнуудынхаа ирээдүйн хөдөлгөөний үндсэн чиглэлийг тодорхойлсон
хүн гэж нэрлэдэг. Морэ цэвэр өнгөтийг сонирхож байгаа нь Фовизмын
эхлэх цэг болжээ.

9. Картины Поля Сезанна 1879-1885
Өөрийн хөрөг, Пушкиний музей, Москва

10. П.Сезанна Тоор ба лийр 1888-1890
Пушкиний музей, Москва

14. Зэрлэг гэх нэрийг 1905 оны намрын салонд байрлуулсан уран
бүтээлчдийн бүлэгт оноосон юм. Зургууд нь үзэгчдэд эрч хүч, хүсэл
тэмүүллийг үлдээсэн бөгөөд Францын шүүмжлэгч Луи Воксел эдгээр
зураачдыг зэрлэг араатнууд (фр. Les fauves) гэж нэрлэжээ.
Санамсаргүй мэдэгдлийг бүх чиг хандлагын нэр болгон засав.
Уран зураачид өөрсдөө энэ зүйрлэлийг хэзээ ч хүлээн зөвшөөрч
байгаагүй. Хөдөлгөөн нь тодорхой боловсруулсан хөтөлбөр, тунхаг
бичиггүй байсан бөгөөд харьцангуй богино хугацаанд оршин
тогтносон боловч 20-р зууны бүх урлагт чухал нөлөө үзүүлсэн юм.

15. Загварын онцлог шинж чанарууд Фовист зургийн онцлог шинж
чанарууд нь зургийн динамик байдал, аяндаа гарах байдал, сэтгэл
хөдлөлийн стресс хүслийг багтаадаг. Фовист урлагийн гол
элементүүд нь хурц тод өнгө, цэвэр ариун байдал, хурц тод байдал,
орон нутгийн хурц сүүдэр, ялгаатай хромат онгоцыг зэрэгцүүлэн
байрлуулах явдал байв.
Фовист нь хурц тод өнгө, хэлбэрийг хялбарчилж, шугаман хэтийн
төлөвийн зарчмуудыг зөрчсөнөөр тодорхойлогддог бөгөөд энэ нь
фовист зураачдын бүтээлүүдэд дүн шинжилгээ хийх зарчим болдог.

16. Импрессионистуудаас ялгаатай нь Фаувчууд сэтгэгдлийн түр
зуурын байдлыг эсэргүүцэхийг хичээдэг. Импрессионистууд пост
импрессионистуудын нэгэн адил Фаувс нь нийтээр хүлээн
зөвшөөрөгдсөн урлагийн систем, хамгийн түрүүнд салоны будгийн
ажилд шүүмжлэлтэй ханддаг байв.
Үүний зэрэгцээ тэдний зургийн стратеги нь сонгодог уран зургийн
уламжлал дээр үндэслэсэн байв.
Ялангуяа тод өнгийн өнгийг сонирхох нь будаг нь үргэлж хамгийн
чухал уран сайхны хэрэгсэл байсаар ирсэн өнгөний академик
санааг уриалах гэж үзэж болно.

17. Өнгөний илэрхийлэх боломжийг олон уран бүтээлчид, ялангуяа
экспрессионистууд ашигладаг байсан. Заримдаа фовизмыг
экспрессионистизмын франц хувилбар гэж үздэг бөгөөд
экспрессионистизм, фовизмын бүтээлч аргуудын болзолгүй ижил
төстэй байдалд анхаарлаа хандуулдаг. 20-р зууны уран сайхны
тогтолцоог өөрчлөхөд хүргэсэн түүний нөлөөллийн цар хүрээний хувьд
Фовизмыг хамгийн нөлөө бүхий уран сайхны чиг хандлагын нэг гэж
үзэж болно.

18. Фовизм ба Матисс
Анри Матиссе Фовизмыг бий болгоход Матиссегийн
дүр гол үүрэг гүйцэтгэсэн. Матисс хэзээ ч давамгайлах
байр суурийг баримталж байгаагүй бөгөөд өөрийгөө
хөдөлгөөний удирдагч гэж үздэггүй байсан боловч
ирээдүйн хэв маягийн хүрээг түүний уран сайхны арга
барил тодорхойлдог байв. Матиссегийн хувьд "зэрлэг"
үе нь түүний бүтээлч намтар түүхийн зөвхөн нэг хэсэг
байв. Гэсэн хэдий ч, янз бүрийн жилүүдийн
бүтээлүүдэд фовист үзэгдэл хэлбэржсэн хэвээр байв.
Түүний ажлын янз бүрийн үеүдэд - эртээс орой хүртэл
Матисс Фовизмын уран сайхны аргын үндэс суурийг
тавьсан зарчмуудыг ашигласан.
Анри Матисс › АЗ ЖАРГАЛЫН ӨДӨР:

19. Анри Матиссе
"Улаан урлан"

20. Фовист арга техникийг олон уран бүтээлчид
ашиглаж байсан ч Матиссе дүрсийн шинэ
стандартыг бүтээсэн нь гоёл чимэглэлийн
зотон бөгөөд гол үүрэг нь мөрөнд биш харин
өнгөт цэг дээр хуваарилагдсан байв
Матиссегийн ачаар уран зурагт шинэ уран
сайхны аргыг өргөн ашигласны үр дүнд өнгөт
хавтгай нь 20-р зууны урлагийн гол хэрэгсэл
болжээ.

21. Алдарт “Монголын нууц товчоо” зохиолд “Монголын жаргалан нь бүжиг, хурим бүлгээ.
Хоталыг хаан өргөмжлөөд Хорхунагийн саглагар модны дор хавирга газрыг халцартал, өвдөг
газрыг өлтөртөл дэвхцэн бүжиглэж хуримлав” хэмээсэн нь бий.
Монголчуудын төдийгүй хүн төрөлхтөний жаргалан нь бүжиг билээ. Эрт балар цагийн
хүмүүс ч галаа тойрон бүжиглэнэ, бөө нар ч хэнгэргээ дэлдэн бүжиглэнэ, бурхны шашныхан
цам харайна, жараад оныхон цэнгээнт бүжгээ хийнэ, наяад оныхон манга татна, энэ цагийн
залуус харин дискодно. Ерөөс хүн баяр жаргалтай үедээ л бүжиглэх аж. Бүжиг хэмээх
хөдөлгөөнийг илэрхийлсэн нэгэн зураг буй. Энэ бол Францын алдарт зураач Анри Матиссын
“Бүжиг” хэмээх бүтээл юм.
Энэ зургийн сэдэв нь үргэлж нууцлаг байдаг бөө мөргөлийн бүжгээс үүдэлтэй гэдэг
бөгөөд энэхүү бүтээлийн улаан, хөх, ногоон өнгө нь хүн, тэнгэр, газар гурвыг
төлөөлдөг ажээ. Баян чинээлэг Сергей Щукин хэмээх орос хүн тухайн үедээ томоохон урлагийн
бүтээл цуглуулагч байсан бөгөөд Матисстай 1906 онд уулзаж том хэмжээний чимэглэлийн гур-
ван зураг захиалсанд нэрт зураач түүнд “Бүжиг” болон “Хөгжим” нэртэй зураг
зурж өгчээ. Харин гурав дахийг нь зурж дуусгаагүй гэдэг. Энэхүү бүтээлүүд эзэндээ 1917 оны
Октябрийн хувьсгал хүртэл хадгалагдсан байдаг.

22. Анри Матисс:
“Улаан тасалгаа:
улаан өнгийн зохицол”
(Эрмитаж, Санкт-
Петербург, Орос)

23. Бүжиглэж буй таван хүнийг маш хурц тод улаан өнгөөр дүрсэлсэн нь гайхалтай
шийдэл болсон гэж судлаачид үздэг байна. Мөн нов ногоон байгаль, гүн цэнхэр
тэнгэр. Үүн дээр эрч хүчтэй улаан өнгө бүхий бүжиглэж буй нүцгэн хүмүүсийн
хэмнэл, үйл хөдлөлөөр эрх чөлөө, зугаа цэнгэлийн мэдрэмжийг төрүүдэг
ажээ. Түний энэ зурагнаас хөдөлгөөн мэдрэгддэг бөгөөд хөх ногоон өнгийн бараан
хослол зургийн гол дэвсгэр болжээ. Урлаг судлаач Ц.Уранчимэг энэ зургийн талаар
“Хөх ногоон өнгөн дээр улаан хүрнээр зурсан хүмүүс мушгиралдан бүжиглэж байгаа
нь бүжиг хэмээх үгийн утгыг хэлбэр дүрсээр гаргасан мэт санагдана. Энэ бол
мөнхийн хөдөлгөөн, тасралтгүй үргэлжлэх бүжиг.
“Тэнгэр, мод, цэцэгс, ер бүх юмсаас баяр баясгаланг олж харж чаддаг байх
хэрэгтэй” гэж Матисс хэлсэн юм. Үнэхээр ч Матисс өөрийн уран бүтээлдээ гоо
сайхан, баяр баясгалан, хөгжөөн цэнгээн, хөгжил хөдөлгөөнийг илэрхийлжээ.
Ердөө гуравхан өнгөөр дагнасан энэ бүтээл энгийнээс их утга илэрдгийн үлгэр
болсоор, одоо ч бидэнд баяр баясгаланг бэлэглэсээр байна.
Тайлбар: Анри Матисс “Бүжиг” (1910)

25. "Хөгжим" Франц, 1910 он, зотон дээр тос.
Уран зургууд нь нийтлэг үйлдлээр нэгдсэн хүмүүсийг дүрслэн
харуулдаг бөгөөд энэ нь тэдэнд дарамт учруулахгүй, харин
эсрэгээрээ хамтарсан үйл ажиллагаа нь тэднийг баяжуулж,
үзэсгэлэнтэй, эрхэмсэг болгодог нь анхаарал татаж
байна."Тэнгэрийн номин, биений ягаан шинэлэг байдал,
толгодын зүлэг" - энэ бол зургийн палитр юм.
Орон зай, хүмүүсийг аль болох энгийн байдлаар дүрсэлсэн
байдаг, жишээлбэл, нүүрний хэлбэр бараг байдаггүй, биед ямар
ч хувцас байдаггүй, зөвхөн хийл, хоолойг нарийвчлан
тэмдэглэж болно. Эндээс бид зургуудыг хүний дүрсээр
дамжуулан зургийн сэдэв, тухайлбал хөгжим эсвэл бүжгийг
дүрслэхийг хичээдэг гэж дүгнэж болно."Хөгжим" зураг дээр
таван дүрсийг дүрсэлсэн бөгөөд бүгд эрчүүд юм. Гурав нь
дуулдаг, хоёр нь хөгжмийн зэмсэг, хийл, лимбэ тоглодог. Бүх
дүрүүд тайван, өөрсдийгөө болон тэдний тоглож буй хөгжмийг
шимтэн үздэг.

28. 35,6 x 28 см хэмжээтэй, Шотландын
үндэсний галерейнуудын цуглуулгаас
Францын зураач Анри Матиссегийн
"Икар" уран бүтээлийг багтаасан уран
зургийн хэвлэмэл материал.
Икарус бол 1942 онд уран зургийн
нийтлэлч Терадиадын захиалгаар 'Жазз'
нэртэй хязгаарлагдмал хэвлэгдсэн уран
зургийн хуудас юм. Энэхүү номонд өнгөт
цаасан хайчилбар, эвлүүлэг, зураачийн
бичсэн бодлыг дагалдана. Икарус нь
Грекийн домогт гардаг бөгөөд аавтайгаа
хамт Критээс өд, лавнаас бүтээсэн
далавчаар зугтахыг оролдож байжээ.
Икарус эцгийнхээ наранд хэт ойр
нисэхгүй байх тухай зааврыг үл
тоомсорлов. Түүний далавч хайлж, тэр
тэнгэрээс унаж, живсэн тэнгис рүү унав.

29. Анхаарал хандуулсан баярлалаа.