Оюутнуудад зориулсан лекц: № 002.02 Хичээлийн сэдэв: Өнгөний ба гэрэл түний шинж чанар Хичээлийн агуулга: Өнгө ба гэрэл УЭДС-ийн багш С.Ганзүг Зохион байгуулсан: УЭДСургууль Нэгдсэн тэнхэм

1. Оюутнуудад зориулсан лекц: № 2.2
Хичээлийн сэдэв:
Өнгөний ба гэрэл
түний шинж чанар
Хичээлийн агуулга: Өнгө ба гэрэлийн ялгаа, шинж чанарын талаар
УЭДС-ийн багш С.Ганзүг
Зохион байгуулсан: НЭГДСЭН ТЭНХИМ

3. Өнгө ба гэрэл нь салшгүй ойлголтууд юм. Гэрэлгүй өнгө, өнгөгүй гэрэл гэж хэзээ ч
байдаггүй. Жишээ зураг дээр призмд гэрэл тусгасанаар гэрлийн хугаралаар
солонгын өнгийг гаргаж байгаа бөгөөд гэрэл унтарвал өнгө алга болно.

4. Бодит байгаль дээр бид чухамдаа гэрлийн тусламжтайгаар
өнгийг ялган хардаг бөгөөд ямар ч гэрэлгүй харанхуйд
аливааг харах боломжгүй. Бидний нүдэнд тусаж байгаа,
бидний нүд мэдэрч байгаа аливаа юмны өнгө гэдэг нь
тухайн биет дээр цагаан гэрэл тусаад ямар өнгийг нь буцаан
ойлгож бусдыг нь шингээж байгаагаас тэр биетийн ойсон
өнгөөр нь тийм өнгөтэй гэж мэддэг.
Зурагт улаан алиманд өдрийн гэрэл туссанаар алим улаан
өнгийг нь ойлгож , бусад өнгийг нь шингээснээр бид улаан
гэж харж байна. Хэрвээ бүрэнхий орчинд тэр алимыг ямар
өнгөтэйг хүн тодорхойлон хэлж чадахгүй юм.
Гэрэл гэдэг нь өнгөнүүдийн нийлбэрээс бүрддэг.

5. Бидний өдөр тутмын амьдралд өнгө болон гэрлийг
үүсгэдэг 2 янзын үндсэн систем байдаг. Эхнийх нь нэмэх
өнгө /өөр өнгө нэмснээр цагааныг бий болгоно/ видео, ТV,
компьютер зэрэгт нэмэх өнгийг ашиглан өөрийн
бүтээлүүдээ гаргадаг.Тэд RGB үндсэн гурван өнгийг
ашиглан энэ системийг бүтээдэг. Зураг 1-д
зураг 2 -д хасах өнгөд хөх цэнхэр, нил улаан, шар гурван
өнгө нь хасах өнгүүд үүсэх бөгөөд бүх өнгүүд давхцсанаараа
хар өнгө үүсгэдэг. зураачид, хэвлэл, фото зурагт хасах өнгийг
ашигладаг.
Зураг 1: RGB
Зураг 2: RGB

7. Гэрлийн шинж чанар
Гэрлийн урсгалын зарим хэсэг нь аливаа биетийн гадаргууд тусч ойдог, зарим
хэсэг нь шингэж өөр хэлбэрийн, дулааны энерги болон хувирдаг. Гэрлийн
урсгалаас үлдсэн хэсгийг биет нэвт гаргадаг. Энэхүү үзэгдэл нь биетийн ойлгох
шингээх нэвтрүүлэх чадварын коэфицентээр тодорхойлогдоно.
Ойлт нь ерөнхийдөө толины /ойх/ ба диффузийн /уусах/ хэмээх 2 хэлбэртэй.
Толины тусгалын үед гэрэл тусч байгаа өнцөг, гэрлийг ойлгож байгаа өнцөгтэй
ижил байдаг. Диффузийн үед ойсон гэрлийн чиглэл тал тал тийшээ цацардаг.
Ойх чадварын коэфицент нь гэрлийн долгионы уртаас хамааран бүрэн ойлгох
буюу бүрэн шингээх чанарыг илтгэнэ.
Жич: Нэг бодисын бөөмс нөгөө бодисын бөөмсийн хоорондуур нэвтрэн орох
үзэгдлийг диффузийн үзэгдэл гэнэ. Бидний эргэн тойронд диффузийн үзэгдэл нь
хий, шингэн, хатуу төлөвт явагддаг. Ертөнцийн үүтгэл ч үүнээс үүсэлтэйг эртний
Монгол нууц сударт тэмдэглэсэн байдаг.

9. Үндсэн өнгийг шинжлэх ухаан өнгөний ойлт буюу ахромат, өнгөний бүрдэл буюу
хромат гэж тайлбарласан байдгийг бид өмнөх хичээлээр үзсэн.
Ахромат бүлэгт цагаан, хар, хамгийн цайвраас авхуулаад хамгийн бараан хүртэл
бүх саарал өнгүүд ордог. Ахромат өнгийн долгионы урт нь ойлтын хувьд ижил
коэфиценттэй байна.

10. Аливаа зүйл 2 талтай байдаг. Арга билиг тэмдэг бол мөнхийн хөдөлгөөний бэлгэдэл ч
гэдэг. Хар цагааны дэнс, амьдралийн дэнс гэж яртьдаг. Энэ нь хар цагаан өнгийн утга
энэ бөгөөд өдөр шөнө, эр эм, халуун хүйтэн, нар сар, жаргал зовлон, хайр харуусал,
дайн ба энх,...гэх мэт энэ дэлхий дээрх түгээмэл нэг ухагдахууны хосломол шинж
чанарыг өөрийн энэхүү зүй тогтолдоо багтааж байдагийг илэрхийлж.
Хар дотор цагаан, цагаан дотор хар байх утга нь нэг нэгнээсээ зайлшгүй хамааралтай
болох утгыг илэрхийлнэ. Маш товчоор хэлбэл арга билгийн нэгдэх утга зохилдохуй
шүтэн барилдахуй юм.

11. Төрийн их хар сүлд
Их хар сүлд
Догшин хар сүлд
Хараа ихт Хар сүлд
Бүх цэргийн Их хар сүлд
Их цагаан сүлд
Эзэн чингис хааны төрийн цагаан сүлд туг
Төрийн есөн хөлт цагаан туг
Есөн Хөлт Цагаан Сүлд
Төрийн цагаан сүлд

12. Монгол цэргийн оройн дээд сүлд шүтээн Хар сүлд нь маш эртний түүхэн
уламжлалтай бөгөөд үүнийг гэрчлэх хамгийн эртний дурсгал нь Монгол –Орос-
Америкийн хамтарсан Монгол чулуун зэвсэгийн үеийг судлах экспедицийнхэн
2000 онд Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын нутаг Бичигтийн амнаас олсон туг
өргөн яваа морьтоныг дүрсэлсэн хадны зураг юм. Археологид энэ ховор чухал
дурсгалыг шинжлэн үзээд адууны дэл сүүлээр хийсэн Монгол Улсын төрийн ба
цэргийн туг нь бүр хүрэл зэвсэгийн үеэс уламжлалтай байна гэсэн дүгнэлт
хийсэн байна. Ийнхүү нэн эрт цагаас Монголчууд цагаан адууныхаа дэл сүүлээр
төрийн Цагаан тугаа, хар. Хээр зүсмийн адууны дэл сүүлээр цэргийн Хар сүлдээ
бүтээн залж тахисаар ирснийг баталсан.

13. Хромат өнгө бүр 3 үндсэн шинж чанартай байдаг.
▫ Өнгийн тон
▫ Өнгийн гэрэлтэлт буюу тод байдал
▫ Өнгийн ханалт нь өнгө бүрийн тодорхойлох үзүүлэлт юм.

14. Өнгийн ханалт гэдэг нь тодорхой өнгө тунглаг байдлаар ахроматын ижил өнгнөөс
ялгарах ялгааг хэлнэ. Усан будгын хансан байдал нь усаар шинглэхэд юмуу, цагаан
өнгийн будагтай холиход буурна. Өнгийн ханалтыг тодорхойлохдоо спектрийн
өнгөнд хэр зэрэг ойртож байгаагаар тодорхойлоно. Спектрийн өнгөтэй яг тохирч
байвал 100% хансан гэж үзнэ.
Үүнээс үзвэл спектрийн өнгүүд нь 1-тэй тэнцэх ханалттай байхад ахромат өнгийн
ханалт нь “тэг” байх юм. Жишээ нь: ногоон өнгийн тон нь 530нм-тэй тэнцүү, ханалт
нь Р=0,7 той тэнцүү байна гэж үзвэл энэ өнгө 530 нм –ийн долгионы урттай
спектрийн өнгөний 70%-иас бүрдэж харин 30% нь цагаан өнгө байхнээ.
Өнгийн үндсэн гурван шинж чанар болох тон, гэрэлтлэг, ханалт нь өнгө бүрийн
тодорхойлох үзүүлэлт юм. Үүнийг үндэслэн өнгийн атлас маягтай гэрлийн биеийн
загварыг байгуулахдаа ашигладаг.

15. Өнгийн тон бол хромат өнгийг өөр хооронд
нь ялгах үндсэн шинж юм.
Нэг өнгийг улаан нөгөөг шар гэж нэрлэх
жишээтэй.
Өнгийн байгалийн үндсэн тоныг өнгийн спектр
харуулдаг. Улаан, улаан шаргал, шар өнгийг
гөл төлөв дулаан, гүн хөх, хөх өнгийг хүйтэн,
ногоон, хөх ягаан өнгийг завсарын гэнэ.
Хромат өнгийн тод байдал гэдэг нь аливаа
өнгийг хурц тод эсвэл бүдэг гэж ялгах
ялгаатай ойлголт юм.
Тод өнгөлөг байдал нь ахромат хромат өнгний
аль алинд нь байдаг шинж чанар учраас
түүнийг бүх өнгийн ерөнхий үндсэн үзүүлэлт
болгож авдаг.

16. Өнгөний ханасан байдал - хроматик өнгөний
хоорондох ялгаа, хөнгөнөөс ялимгүй тэнцүү,
n -ийг өнгөнөөс ялгахад хүрэх босго тоогоор
хэмжигддэг.
Өдөр тутмын яриандаа ханасан байдлыг дараахь
байдлаар илэрхийлдэг: уйтгартай, цайвар, хүчтэй,
сул. Уран бүтээлчид: өтгөн, өнгийг харанхуйлах
эсвэл цайвар болгох нь түүний ханасан байдлыг
бууруулдаг. Өнгө нь цайруулж, бид үүнийг илүү бага
өнгөтэй, цайвар, бүдэг болгодог. Сэтгэл зүйн хувьд
өнгө нь тод, эрч хүчтэй, үргэлж уйтгартай,
бүдгэрсэнээс хөнгөн мэт ойлгогддог.
Тодорхой хэмжээгээр ханасан байдал нь өнгөний
өнгөнөөс хамаарна.
ӨНГИЙН ХАНАЛТ

17. Цэвэр будагны өнгөнүүд өөр өөр ханасан байдаг.
Шар нь хамгийн их ханасан, улаан, цэнхэр өнгө
багатай байдаг. Цайруулах үед шар будаг нь
шарнаасаа бусадтай харьцуулахад илүү удаан
хадгалагддаг. Ву гэхээр хэрэв бид улаан цайрсан
бол ягаан өнгөтэй болж, улаавтар өнгөтэй болж,
хүйтэн өнгө олж авбал цайвар байдал, ханасан
байдал өөрчлөгдсөний дараа өнгөний өнгөнд
зарим өөрчлөлт гардаг гэж хэлж болно.

18. Өнгөний ханасан байдал, цэвэр байдал Ихэнхдээ
өнгөний ханалт, цэвэр байдлыг синоним гэж
тайлбарладаг. Өнгөний шинжлэх ухааны өнгөний цэвэр
байдлын үүднээс бид бусад өнгөт хольц эсвэл
тодорхой өнгөт сүүдэр байхгүй болохыг ойлгодог.
Зөвхөн гурван нь спектрийн цэвэр өнгө гэж тооцогддог:
улаан, шар, цэнхэр. Эдгээр өнгийг анхдагч буюу
анхдагч гэж нэрлэдэг.
Өнгөний цэвэр байдал нь физик биш харин сэтгэлзүйн
ойлголт юм: "цэвэр биш" улбар шар нь тодорхой
урттай долгионоор илэрхийлэгддэг.

19. Өнгөний хүрээ Энэ бол дор хаяж нэг шинж чанар нь
нийтлэг байдаг бусад хэсэг нь нэг өнгөнөөс нөгөөд
шилжих байгалийн өнгө юм. Өнгөний хүрээ нь ямар
шинж чанараас хамаарч өөр өөр нэртэй байдаг.
1) Цэвэр байдал буурч, гэрэл гэгээ нэмэгдэх цуврал
цуврал. Энэ цувралыг цайруулах аргаар хийдэг,
жишээ нь. спектрийн хувьд цагаан нэмэх.
2) Хэд хэдэн буурч байгаа ханасан байдал (хумих,
хроматик будгийг нэгэн жигд тод хүхэртэй холих)
3) Гэрэл багасч, ханасан байдлыг бууруулдаг цуврал
цуврал.
4) Өнгөт өнгөөр u200bu200bэгнээ. Энэ нь хоёр
зэргэлдээ спектрийн өнгөний холимог юм (мөн гэрлийн
тойргийн интервалаас 1/4-ээс ихгүй хэмжээтэй).

20. ӨНГИЙН ДАГНААС ЯЛГАРАЛ
Дагнаас гэж юу вэ?
Дагнаас гэдэг нь өнгийг
гүнтүүлэх, цайруулах
шатлалын дэс юм.
Өнгөний гүн байдал нь
цайвраас гүн тийш дарааллах
өнгийн шатлалыг хэлнэ.

21. ӨНГИЙН ЭРЭМБЭ
Өнгийн урсгалыг эрэмблэх үед хоёр янзын эрэмбийн
захиалга байдаг - өсөх эсвэл буурах. Өнгөөр ​​ялгахад,
ийм төрлийн захиалга байхгүй тул ангиллын нүдэнд
өнгөний эрэмбэ дарааллыг тодорхойлж байна.
Өнгөний зохицол, эрэмбэ нь хүний нас, хүйс, бие,
сэтгэл санааны байдлаас шалтгаалан сэтгэхүй,
физиологийн янз бүрийн үйлчилгээ, нөлөөг үзүүлдэг
байна.
Өнгө нь урсаж байдаг хөдөлгөөнь зүйл юм.
Өнгөний урсгалыг эрэмбэлэх нь аливаа бүтээлийг
хийхдээ эрэмбэлж тогтоон ашиглахыг шаарддаг.

22. Энэ нь хромат өнгө, өөрөөр хэлбэл нэг нь нөгөөгөөсөө өнгөөрөө ялгарч буй шинж юм.
Улаан, шар, хөх, ногоон гэсэн өнгөөр ялгахын хамт тэр өнгүүд нь өөр өөр тонтой байдаг.
Тон гэдэг нь өнгөний гэрэлтэлтийн зэрэг, түүний харьцаа юм. Жишээлбэл: Янз бүрийн
өнгийг адилхан гэрэлттэйгээр бичихэд өөр өөр өнгөтэй байх боловч нэг тонтой байдаг.
ӨНГИЙН ТОН

23. ӨНГИЙН ТӨЛӨВ
Зургийг бэлтгэх ажлын явцад өнгөний нэг
загвараас нөгөөд хөрвүүлэхэд (сканер-RGB
төхөөрөмж, хэвлэлийн машин CMYK төлөвт
ажилладаг) өнгийн төлөв шаардлагатай.
Ингэж хөрвүүлэх явцад гарах алдагдлыг аль
болох багсгахын тулд сканераас эхлээд
дэлгэц, принтер, хэвлэлийн машин хүртлэх
бүх төхөөрөмжид калибровк буюу тохиргоо
хийх шаардлагатай болдог.
Гэтэл RGB, ба CMYK нь өөр өөр өнгөний орон
зайтай учир бие биедээ алдагдалгүй хөрвөх
нь үгүй тул төлвөөр тохируулга хийж тэрхүү
алдагдлыг багсгадаг.

24. ӨНГИЙН ТАБЛИЦ

25. Анхаарал хандуулсан баярлалаа.